Кога тепате „нивни“ на совест ги носите и „вашите“

Колумнист: Горан Момироски

Про­лет­та 2011 го­ди­на гру­па но­ви­на­ри од по­ве­ќе ре­дак­ции, на по­ка­на на Ма­ке­дон­ски­от цен­тар за ме­ѓу­на­род­на со­ра­бо­тка, за­ми­на во по­се­та на глав­ни­от град на Се­вер­на Ир­ска, Бел­фаст. Цел­та бе­ше да се ви­ди ка­ко функ­ци­о­ни­ра ед­но за­пад­но пос­тконф­ликт­но оп­штес­тво, кое со де­це­нии и ве­ко­ви жи­вее по­де­ле­но и на раб на конф­ликт. Цел­та на по­се­та­та бе­ше да се на­у­чи не­што од су­ди­рот ме­ѓу ло­ја­ли­сти­те и уни­о­ни­сти­те, да не се по­вто­рат гре­шки­те што гра­ѓа­ни­те на оваа зем­ја, дел од Бри­тан­ско­то Кралс­тво, ги пра­ве­ле и сè уште ги пра­ват.

Не­кол­ку­те ил­ја­ди жр­тви во конф­ли­ктот ме­ѓу ка­то­ли­ци­те и про­те­стан­ти­те оста­ви­ле дла­бо­ки тра­ги во за­ед­ни­ца­та, ко­ја и де­нес е по­де­ле­на со ѕи­до­ви ви­со­ки по де­се­ти­на ме­три. То­гаш авто­рот на овие ре­до­ви со олес­ну­ва­ње по­мис­ли де­ка ете и на европ­ска те­ри­то­ри­ја има бе­тер од Ма­ке­до­ни­ја и исто­вре­ме­но де­ка сè уште има на­деж за нас.

Две го­ди­ни по­доц­на е јас­но де­ка про­сто­рот за оп­ти­ми­зам не е го­лем и де­ка, се­пак, нај­мал­ку на два ча­са со ави­он од Скоп­је, не­ма ме­сто за жи­ве­е­ње што има тол­ку го­лем по­тен­ци­јал за су­ди­ри по ет­нич­ка и вер­ска ли­ни­ја.

На­силс­тво­то не­ма гра­ни­ци ни­ту фор­ма, мо­же да се по­ја­ви во се­кој мо­мент и на се­кое ме­сто ка­де што по­стои фру­стра­ци­ја, не­за­до­вос­тво или жел­ба за од­маз­да. Тоа, пла­стич­но ка­жа­но, зна­чи де­ка ту­па­ни­ца­та што де­не­ска сте ја удри­ле не­ко­му утре мо­же да се вра­ти во вид на ме­тал­на прач­ка во гла­ва­та на не­кој ваш бли­зок. Или ка­ко кур­шум од пи­што­лот на не­кој од­мазд­ник што си го за­гу­бил де­те­то во ме­ѓу­ет­нич­ка те­пач­ка.

Ед­на од при­чи­ни­те за тоа што во конф­ли­ктот во 2001 го­ди­на Ма­ке­до­ни­ја не ја за­фа­ти бо­сан­ско или хр­ват­ско сце­на­рио е што и по­крај го­ле­ми­от број жр­тви, се­пак, нај­го­лем дел од на­се­ле­ни­е­то не­ма­ше ди­ре­ктен кон­такт со уби­е­ни­те. Со дру­ги збо­ро­ви, до­кол­ку во конф­ли­ктот ме­сто не­кол­ку сто­ти­ни за­ги­неа не­кол­ку ил­ја­ди лу­ѓе, што е до­вол­но си­те гра­ѓа­ни лич­но да поз­на­ва­ле за­ги­нат род­ни­на или при­ја­тел, конф­ли­ктот ќе про­дол­же­ше со го­ди­ни, а Ма­ке­до­ни­ја лес­но мо­же­ше сè уште да би­де бој­но по­ле. Ду­ри и ако конф­ли­ктот до­се­га за­вр­ше­ше, за­ко­ни­те не­ма­ше да за­ви­сат од за­ко­но­дав­ство­то ту­ку од ло­кал­ни­те гос­по­да­ри на вој­на­та.

Сре­ќа во не­сре­ќа бе­ше фа­ктот што освен во за­во­ју­ва­ни­те по­драч­ја, не го­реа ку­ќи на исе­ле­ни­те , ба­рем не во таа ме­ра ка­ко што се слу­чу­ва­ше во Книн или во Ца­зин. За жал, мно­гу­ми­на не раз­браа де­ка Ма­ке­до­ни­ја, освен раз­у­мот кај то­гаш­ни­от пре­тсе­да­тел Трај­ков­ски и ин­те­ре­сот на ме­ѓу­на­род­на­та за­ед­ни­ца во конф­ли­ктот во 2001 го­ди­на, има­ше и лу­да сре­ќа тој да за­пре пред да би­де пре­доц­на. Си­те по­ка­за­те­ли ве­лат де­ка ако на зем­ја­та ѝ се по­вто­ри не­што слич­но во ус­ло­ви ко­га гра­ѓа­ни­те сè по­мал­ку ве­ру­ва­ат во искре­ни­те на­ме­ри за со­жи­вот, ком­ши­и­те мо­жат да се пре­тво­рат во зло­стор­ни­ци и во ѕве­ро­ви. Осо­бе­но ако не се чув­ству­ва­ат ви­нов­ни за на­силс­тво­то врз нив и нив­ни­те.

И се­га, 11 го­ди­ни отка­ко со по­мош на ме­ѓу­на­род­на­та за­ед­ни­ца (ЕУ и САД) Ма­ке­до­ни­ја ста­на нај­ус­пеш­на­та пос­тконф­ликт­на при­каз­на во Евро­па, ко­ја пр­во до­би кан­ди­дат­ски ста­тус и пре­по­ра­ка за пре­го­во­ри за членс­тво во Уни­ја­та, пак се со­о­чу­ва­ме со огро­мен нап­лив на не­га­тив­ни емо­ции што се до­вол­ни за на­па­ди на слу­чај­ни ми­ну­ва­чи, кои не­ма­ат ни­ка­ков кон­такт со на­па­ѓа­чи­те. Страш­но е што на­силс­тво­то се слу­чу­ва ме­ѓу ге­не­ра­ции ро­де­ни при кра­јот на два­е­сет­ти­от век, што во нор­мал­ни ус­ло­ви би тре­ба­ло да зна­чи де­ка при­о­ри­тет за оваа ка­те­го­ри­ја гра­ѓа­ни тре­ба да би­дат ви­де­о­и­гри, со­ци­јал­ни мре­жи или обич­на дет­ска љу­бов, а не фи­зич­ки прес­ме­тки.

Иа­ко во тај­ни­от свет на служ­би­те за кон­тра­ра­зуз­на­ва­ње не­ма сиг­на­ли де­ка тие се акти­вен дел од пос­лед­ни­те на­ста­ни, ре­чи­си е си­гур­но де­ка, во нај­ма­ла ра­ка, нив­ни­те ше­фо­ви се среќ­ни од раз­во­јот на на­ста­ни­те во зем­ја­ва. Осо­бе­но тре­ба да е за­до­во­лен јуж­ни­от со­сед, кој по­крај по­ли­тич­ка­та кри­за, се­га има уште еден ар­гу­мент про­тив Ма­ке­до­ни­ја пред европ­ски­те ин­сти­ту­ции.  А, др­жа­ви во кои ста­бил­но­ста не е по­сто­ја­на со­стој­ба, не се по­жел­ни ни на Олим­пи­ски игри , а за се­ри­оз­ни ор­га­ни­за­ции ка­ко НА­ТО и ЕУ во­оп­што и не мо­же­ме да збо­ру­ва­ме.

Но, уште по­страш­но е што на­силс­тво­то на ма­ке­дон­ски­те ули­ци не е са­мо вна­тре­шен проб­лем на ма­ке­дон­ско­то оп­штес­тво. Ме­ди­у­ми­те и осо­бе­но со­ци­јал­ни­те мре­жи, кои не функ­ци­о­ни­ра­ат на прин­цип на др­жав­ни гра­ни­ци, ту­ку, пред сè, врз ос­но­ва на ја­зич­ни и на на­ци­о­нал­ни вр­ски, пре­диз­ви­каа ла­ви­на ре­ак­ции во со­сед­ни­те Ал­ба­ни­ја и Ко­со­во, ка­де што јав­но­ста до­би „про­чи­сте­ни“ ин­фор­ма­ции спо­ред кои единс­тве­ни жр­тви во Ма­ке­до­ни­ја се ал­бан­ски­те де­ца и де­ка единс­тве­ни­те што те­па­ат се Ма­ке­дон­ци­те. За од­не­су­ва­ње­то на ме­ди­у­ми­те од обе­те стра­ни мо­жат да се на­пи­шат це­ли фер­ма­ни. Овој пат дел од нив, освен што по којз­нае кој пат пад­наа на ис­пи­тот во спро­ве­ду­ва­ње на про­фе­си­о­нал­ни­те стан­дар­ди, оти­доа еден че­кор по­да­ле­ку. Ме­сто да ги ана­ли­зи­ра­ат сво­и­те ме­ди­у­ми, кои се­којд­нев­но, со об­ја­ву­ва­ње не­про­ве­ре­ни при­каз­ни, пре­диз­ви­каа де­се­ти­ци но­ви ин­ци­ден­ти, дел од ал­бан­ски­те ме­ди­у­ми ги об­ви­ни­ја ма­ке­дон­ски­те ко­ле­ги за пре­диз­ви­ку­ва­ње на­силс­тво. Без при­тоа да да­дат ар­гу­мен­ти или да пре­ци­зи­ра­ат кој , ка­ко и зо­што го сто­рил тоа. А, ге­не­ра­ли­за­ци­ја­та е ед­на од нај­го­ле­ми­те гре­шки ко­га се пи­шу­ва за ет­нич­ки или за на­ци­о­нал­ни те­ми.

Тоа што е крај­но за­гри­жу­вач­ки е и фа­ктот што и кај Ма­ке­дон­ци­те, но уште по­мал­ку во ал­бан­ска­та за­ед­ни­ца, има сè по­мал­ку ју­на­ци до­вол­но хра­бри да ка­жат де­ка кр­ше­ње­то ту­ѓа гла­ва не мо­же да ги ре­ши проб­ле­ми­те ту­ку са­мо ќе ги зго­ле­ми. Ед­на од ре­тки­те ин­сти­ту­ции и ор­га­ни­за­ции по­крај МВР, ко­ја јав­но по­ви­ка да не се упо­тре­бу­ва на­силс­тво, на из­не­на­ду­ва­ње на мно­гу­ми­на, е Ис­лам­ска­та вер­ска за­ед­ни­ца од ка­де што, без да пре­ци­зи­ра­ат кој го пре­диз­ви­кал, го осу­ди­ја на­силс­тво­то. ИВЗ, ко­ја во не­кол­ку на­вра­ти прет­ход­но доз­во­ли да би­де за­ед­нич­ки име­ни­тел на про­те­сти, се­га вер­бал­но се спро­тив­ста­ви на иде­ја­та за но­ви­те де­мон­стра­ци­и­те да трг­нат од џа­ми­ја­та на Ја­ја-па­ша во Скоп­је. Мо­же ли ИВЗ со под­др­шка од пар­ти­и­те и, пред сè, од ро­ди­те­ли­те да спре­чи но­во на­силс­тво на кое, си­гур­но, ќе би­де од­го­во­ре­но од „дру­ги­те“, ќе се знае во те­кот на ви­кен­дот.

Ако на­ред­на­та не­де­ла на овие стра­ни­ци по­втор­но пре­ов­ла­ду­ва­ат ин­фор­ма­ции за жр­тви, на­па­ди, пре­те­па­ни ми­ну­ва­чи тоа зна­чи де­ка кај зна­чи­те­лен дел од ма­ке­дон­ски­те гра­ѓа­ни не­ма жел­ба за со­жи­вот. При­тоа си­те фер из­бо­ри, по­ли­тич­ки ди­ја­ло­зи , по­зи­тив­ни из­ве­штаи , по­фал­би од Фи­ле и вле­зо­ви во ЕУ и во НА­ТО не вре­дат ни пет па­ри.

(објавено во 27. број на неделникот „Република“, 8.03.2013)

Ставовите искажани во рубриката Колумни се лични ставови на авторите и не се автоматски и ставови на редакцијата на Republika.mk. Редакцијата на Republika.mk се оградува од ставовите во објавените колумни, а одговорноста за изнесеното во нив е исклучиво на авторот.

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.