Веле Смилевски: ДПМ се залага за достоинствен третман на книгата и за заштита на авторскиот труд

ДПМ од­бе­ле­жи 68 го­ди­ни од сво­е­то по­сто­е­ње. Спо­ред Вас, кои се ос­нов­ни­те мо­ти­ви за оп­сто­ју­ва­ње на оваа асо­ци­ја­ци­ја на умет­ни­ци со нај­дол­га тра­ди­ци­ја во зем­ја­ва, и пред кои пре­диз­ви­ци е ис­пра­ве­но ДПМ во но­ва­та оп­штес­тве­на и кул­тур­на кон­сте­ла­ци­ја?
Смилевски: Факт е де­ка во раз­лич­ни пер­и­о­ди од раз­во­јот на оп­штес­тво­то, по­крај си­те про­ме­ни што ги но­се­ше тој раз­вој, ДПМ оста­на сво­е­вид­на кон­стан­та на стре­ме­жи­те и на ин­те­ре­си­те на авто­ри­те, кои во сво­и­те де­ла во нај­чист вид ги иска­жаа ду­хов­ни­те спе­ци­фи­ки и вред­но­сти, тра­ди­ци­ја­та, иде­а­ли­те и стре­ме­жи­те на сво­јот на­род. Во из­ми­на­ти­те, ре­чи­си се­дум де­це­нии, со на­чи­нот на сво­е­то дејс­тву­ва­ње, со тво­реч­ки­те идеи и ин­те­ле­кту­ал­ни про­мис­лу­ва­ња и ак­ции, ДПМ се ја­ви ка­ко еден од глав­ни­те пре­зен­ти на ма­ке­дон­ски­от на­ци­о­на­лен и кул­ту­рен иден­ти­тет. По­тре­ба­та за не­го­во­то по­сто­е­ње се по­твр­ди не низ дек­ла­ра­ции за та­ква­та нуж­ност, ту­ку во ед­на ра­бот­на и кон­стру­ктив­на ат­мо­сфе­ра во ко­ја се­кој член на Друш­тво­то, без ог­лед да­ли во одре­де­ни ак­ции бил ди­рект­но вклу­чен или не, го де­ли за­ед­нич­ки­от ста­тус на со­у­чес­ник во по­зи­тив­ни­те про­це­си. От­ту­ка, ДПМ де­не­ска е ва­жен фа­ктор на сце­на­та на кул­тур­ни­те збид­ну­ва­ња со ре­пу­та­ци­ја што вли­јае на су­штин­ско­то сфа­ќа­ње на ме­сто­то и на уло­га­та на тво­ре­цот, и све­до­чи за не­го­ва­та при­сут­ност и за не­го­ви­от ре­зон не са­мо во сфе­ра­та на тво­реш­тво­то, ту­ку пре­ку неа и кон дру­ги сег­мен­ти на на­ше­то жи­ве­е­ње.

Кол­ку и на ка­ков на­чин тран­зи­ци­ја­та се одра­зи на раз­во­јот на ма­ке­дон­ска­та пи­са­тел­ска асо­ци­ја­ци­ја?
Смилевски: Пе­ри­о­дот што оста­на зад нас, ме­ѓу дру­го­то, од­бе­ле­жан и со тран­зи­ци­ски­те тур­бу­лен­ции, бе­ше еден од нај­дра­ма­тич­ни­те и најс­ло­же­ни во кои ра­бо­те­ше ДПМ од сво­е­то фор­ми­ра­ње до де­нес. Ме­ѓу­тоа, и во ед­на ва­ква криз­на и изра­зи­то ис­по­ли­ти­зи­ра­на кон­сте­ла­ци­ја, Друш­тво­то ус­пеа да го со­чу­ва сво­јот диг­ни­тет и да дејс­тву­ва со јас­но оз­на­че­но ме­сто и уло­га во сфе­ра­та на кул­ту­ра­та. За се­то ова свој при­лог има­ат си­те чле­но­ви на на­ша­та асо­ци­ја­ци­ја, кои по­крај при­род­ни­те и раз­бир­ли­ви раз­ли­ки, ја на­о­ѓа­ат смис­ла­та и по­тре­ба­та за кул­тур­на ак­ци­ја пре­ку ва­ков на­чин на здру­жу­ва­ње на твор­ци­те. Ра­ду­ва фа­ктот што во ед­на та­ква ат­мо­сфе­ра се соз­да­ва­ат зна­чај­ни ли­те­ра­тур­ни де­ла. Тоа што по­себ­но тре­ба да се истак­не е тоа де­ка и во ва­кви криз­ни еко­ном­ски и по­ли­тич­ки си­ту­а­ции во зем­ја­та и на гло­ба­лен, ме­ѓу­на­ро­ден план, со ира­ци­о­нал­ни при­ти­со­ци од над­вор, без пре­се­дан во исто­ри­ја­та на на­ро­ди­те и на др­жа­ви­те, пи­са­те­ли­те сил­но соз­да­ва­ат. Тоа е еден искон­ски пр­кос на тво­ре­цот: се пи­шу­ва­ат и об­ја­ву­ва­ат но­ви де­ла, се жи­вее со тво­реш­тво­то, а тоа е, всуш­ност, про­дол­же­на на­деж. Во пре­нос­на и во бу­квал­на смис­ла на збо­рот, ва­кви­от тво­реч­ки им­пулс ја по­твр­ду­ва ви­сти­на­та де­ка соз­да­ва­ње­то, всуш­ност, е по­сто­е­ње.

Не­о­дам­на има­вте сред­ба со ам­ба­са­до­рот на ЕУ во Ма­ке­до­ни­ја, Аи­во Орав. За што раз­го­ва­ра­вте?
Смилевски: Сред­ба­та со ам­ба­са­до­рот на Европ­ска­та уни­ја во Ма­ке­до­ни­ја, Аи­во Орав, има­ше еден из­во­нред­но ва­жен предз­нак: ова е тренд ко­га де­ла­та на ма­ке­дон­ски­те пи­са­те­ли сѐ по­че­сто се пре­ве­ду­ва­ат во дру­ги­те ја­зич­ни и кул­тур­ни сре­ди­ни. Со ог­лед на ва­кви­от по­зи­ти­вен про­цес, во раз­го­во­рот беа по­со­че­ни мож­ни­те фор­ми за ко­ри­сте­ње на европ­ски­те фон­до­ви за ли­те­ра­ту­ра и за кул­ту­ра. На сред­ба­та ста­на збор за ре­ла­ци­и­те на ДПМ со пи­са­те­ли­те од со­седс­тво­то и од ре­ги­о­нот, ка­ко и за со­ра­бо­тка­та на ма­ке­дон­ска­та пи­са­тел­ска асо­ци­ја­ци­ја со со­од­вет­ни­те здру­же­ни­ја во зем­ји­те на Европ­ска­та уни­ја. Во овој кон­текст ва­жен е по­да­то­кот де­ка во 2002 го­ди­на, на 17 Кон­грес на европ­ски­те пи­са­те­ли, одр­жан во Ве­ли­ка Бри­та­ни­ја, ДПМ бе­ше при­ме­но во Европ­ска­та пи­са­тел­ска асо­ци­ја­ци­ја. Со тоа ДПМ до­би ме­ѓу­на­род­на ве­ри­фи­ка­ци­ја и приз­на­ние, со сво­е­то пол­но­прав­но членс­тво во за­ед­ни­ца­та на европ­ски­те пи­са­те­ли во кое чле­ну­ва­ат 49 асо­ци­ја­ции од 28 зем­ји од Евро­па.

Ка­ко ја оце­ну­ва­те актив­но­ста на ДПМ на ме­ѓу­на­ро­ден план?
Смилевски: Не­по­сред­но пред сред­ба­та со ам­ба­са­до­рот Аи­во Орав, го­стин во ДПМ бе­ше Џон Рал­стон Сол, пре­тсе­да­тел на Ме­ѓу­на­род­ни­от ПЕН-цен­тар. На оваа сред­ба се раз­ви жи­ва ди­ску­си­ја за ме­сто­то и за уло­га­та на пи­са­те­ли­те во акту­ел­ни­те слу­чу­ва­ња во све­тот и за со­стој­би­те во Ме­ѓу­на­род­ни­от ПЕН. За нас се важ­ни овие кон­та­кти низ кои се ар­ти­ку­ли­ра со­ра­бо­тка­та на ме­ѓу­на­ро­ден план на ни­во на асо­ци­ја­ции, из­да­вач­ки ку­ќи, кни­жев­ни спи­са­ни­ја и авто­ри. Та­ка, не­о­дам­на пот­пи­шав­ме до­го­во­ри за со­ра­бо­тка со Здру­же­ни­е­то на пи­са­те­ли­те на Ср­би­ја и со Со­ју­зот на пи­са­те­ли­те на Бу­га­ри­ја, а во план е про­ши­ру­ва­ње и ин­тен­зи­ви­ра­ње на таа со­ра­бо­тка, пред сѐ, во со­седс­тво­то и во ре­ги­о­нот. Ко­га ста­ну­ва збор за пре­зен­ти­ра­ње­то на од­дел­ни авто­ри, во До­мот на ма­ке­дон­ски­те пи­са­те­ли ор­га­ни­зи­рав­ме пор­тре­ти на по­е­ти­те Сер­геј Глав­јук од Ру­си­ја и Ро­ман Кис­јов од Бу­га­ри­ја. На бо­сан­ски­от по­ет Аб­ду­лах Си­дран ДПМ му ја вра­чи на­гра­да­та „Кни­жев­но жез­ло“, а до­не­се од­лу­ка ова приз­на­ние го­ди­на­ва да му при­пад­не на мол­дав­ски­от по­ет Ни­ко­лаи Да­би­жа. Да по­тсе­ти­ме и на тоа де­ка за свои по­чес­ни чле­но­ви на­ша­та асо­ци­ја­ци­ја ми­на­та­та го­ди­на ги прог­ла­си ла­у­ре­а­тот на „Злат­ни­от ве­нец“ на СВП, ко­реј­ски­от по­ет Ко Ун, и срп­ски­от по­ет Ду­шко Но­ва­ко­виќ.

За­ко­нот за хо­но­ра­ри пре­диз­ви­ка бра­ну­ва­ња во јав­но­ста. Тој во ме­ѓу­вре­ме пре­тр­пи не­кол­ку из­ме­ни. Се чи­ни де­ка авто­ри­те и пре­ве­ду­ва­чи­те се најпо­го­де­ни. Сме­та­те ли де­ка тоа ќе се одра­зи на ква­ли­те­тот на де­ла­та?
Смилевски: Друш­тво­то на пи­са­те­ли­те на Ма­ке­до­ни­ја има став де­ка при­ме­на­та на за­ко­нот за до­пол­ни­тел­ни да­вач­ки за автор­ска хо­но­рар­на ра­бо­та, без ог­лед на из­вес­ни­те из­ме­ни на кои по­тсе­ту­ва­те, ќе има кон­тра­про­ду­кти­вен ефект во об­ла­ста на умет­нич­ко­то соз­да­ва­ње. Трг­ну­вај­ќи од овој факт, ДПМ се при­дру­жи кон ре­ак­ци­и­те на мно­гу­број­ни­те умет­нич­ки здру­же­ни­ја, асо­ци­ја­ции и по­е­дин­ци, истак­на­ти кул­тур­ни и тво­реч­ки ра­бот­ни­ци, во име­то на од­бра­на­та на до­сто­инс­тво­то на умет­но­ста и умет­ни­кот. Во оваа смис­ла, Друш­тво­то на пи­са­те­ли­те на Ма­ке­до­ни­ја сме­та де­ка до­пол­ни­тел­ни­те да­вач­ки за автор­ска­та ра­бо­та ќе вли­ја­ат не­га­тив­но на тво­реш­тво­то, а тоа е нај­мал­ку по­треб­но се­га, ко­га Ма­ке­до­ни­ја пра­ви на­по­ри да се прик­лу­чи кон Европ­ска­та уни­ја, чи­и­што во­ста­но­ве­ни стан­дар­ди се на­со­че­ни кон сти­му­ли­ра­ње на кре­а­тив­ни­те си­ли без кои се­гаш­но­ста и ид­ни­на­та на све­тот се не­за­мис­ли­ви.

Ка­ко прв чо­век на пи­са­тел­ска­та асо­ци­ја­ци­ја, ка­ко гле­да­те на ста­ту­сот на пи­са­те­лот во де­неш­но вре­ме?
Смилевски: Во ДПМ на­сто­ју­ва­ме и ус­пе­ва­ме да соз­да­де­ме кли­ма на ди­ја­лог и на то­ле­ран­ци­ја, ко­ја во­ди кон со­о­чу­ва­ње со важ­ни­те пра­ша­ња за ста­ту­сот на пи­са­те­лот, за не­го­во­то ме­сто и уло­га во кул­тур­ни­те и во оп­штес­тве­ни­те про­це­си, за до­сто­ен трет­ман на кни­га­та и за за­шти­та на автор­ски­от труд. Соз­на­ни­ја­та од та­ква­та актив­ност мо­жат да би­дат ко­рис­ни во гра­де­ње­то и во пра­кти­ку­ва­ње­то на гло­бал­на­та стра­те­ги­ја за на­о­ѓа­ње ви­стин­ски мер­ки и со­од­ве­тен на­чин за сти­му­ли­ра­ње и за вло­жу­ва­ње во кул­ту­ра­та.

(Разговараше: Невена Поповска | Фото: Игор Ангеловски
Текст објавен во 130. број на неделникот „Република“, 27.02.2015)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.