Кратово е град на свети Ѓорѓи Кратовски

На 24 фе­вру­а­ри све­та­та пра­­вос­лав­на цр­ква го праз­ну­ва де­нот на све­ти Ѓор­ѓи Кра­тов­ски, кој на овој ден во 1515 го­ди­на, во Со­фи­ја, бил ма­чен, а по­тоа за­па­лен на 18-го­диш­на во­зраст. Ѓор­ѓи бил ку­јун­џи­ја и от­то­гаш ста­нал за­штит­ник на зла­та­ри­те. Го­ди­на­ва се на­вр­шу­ва­ат 500 го­ди­ни од не­го­во­то за­па­лу­ва­ње.

По по­вод хри­сти­јан­ски­от пра­вос­ла­вен вер­ски праз­ник Све­ти ма­че­ник Ѓор­ѓи Кра­тов­ски, во Кра­то­во, чиј­што за­штит­ник е ток­му овој све­тец, се одр­жу­ва цр­ков­но-оп­што­на­ро­ден со­бор. По цр­ков­на­та про­це­си­ја што се одр­жу­ва во исто­и­ме­на­та цр­ква по­све­те­на на све­те­цот, на пло­шта­дот се одр­жу­ва бо­га­та кул­тур­но-за­бав­на про­гра­ма до­пол­не­та со спорт­ски со­др­жи­ни.

Кра­то­во, кој за свој па­трон го има Ѓор­ѓи Кра­тов­ски, е мал жи­во­пи­сен град во се­ве­ро­и­сточ­ни­от дел на Ма­ке­до­ни­ја, поз­нат ка­ко жив му­зеј. Ло­ци­ран е во кра­те­рот на из­гас­нат вул­кан, од ка­де што про­из­ле­гу­ва не­го­во­то име. Кра­то­во во вре­ме на Рим­ско­то Царс­тво би­ло поз­на­то под име­то Кра­ти­ска­ра, и би­ло град бо­гат со не­кол­ку руд­ни­ци на зла­то и со мно­гу ду­ќа­ни ка­де што се про­да­ва­ло из­ле­а­но­то зла­то во фор­ма на мо­не­ти и на зла­тен на­кит.

Кра­то­во се на­ре­ку­ва и град на ку­ли­те, мо­сто­ви­те, рим­ски­те руд­ни­ци, ста­ра­та чар­ши­ја, град на пре­крас­ни цр­кви и ма­на­сти­ри из­гра­де­ни уште во 14 век, Кра­то­во е град на св. Гор­ѓи Кра­тов­ски, и е еден од нај­ста­ри­те гра­до­ви во Ма­ке­до­ни­ја. Пре­крас­на­та при­ро­да, чи­сти­от воз­дух, ста­ра­та ар­хи­те­кту­ра, кул­тур­но-исто­ри­ски­те зна­ме­ни­то­сти, го­сто­прим­ли­во­ста и по­себ­на­та кра­тов­ска куј­на, го вбро­ју­ва­ат оваа грат­че во ед­на од нај­по­се­ту­ва­ни ту­ри­стич­ки де­сти­на­ции во Ма­ке­до­ни­ја.

Цр­ква­та „Св. Ѓор­ѓи Кра­тов­ски” е сме­сте­на во ста­ри­те гро­би­шта. Таа е по­све­те­на на единс­тве­ни­от ма­че­ник прог­ла­сен за све­тец од Кра­то­во од 16 век. Во не­го­ва чест и сла­ва и во чест на за­че­ко­ру­ва­ње­то во тре­ти­от се­хри­сти­јан­ски ми­ле­ни­ум, Со­ве­тот на Оп­шти­на­та Кра­то­во го прог­ла­сил праз­ни­кот Све­ти Ѓор­ѓи Кра­тов­ски за па­тро­нен праз­ник на гра­дот,а се сла­ви на 24 фе­вру­а­ри, а све­те­цот Ѓор­ѓи Кра­тов­ски ста­нал сим­бол и за­штит­ник на гра­дот и на оп­шти­на­та.

Зас­лу­га­та на св. Ѓор­ѓи Кра­тов­ски се со­стои во не­го­ви­от от­пор и не­при­ма­ње­то на мус­ли­ман­ска­та ве­ра, на­мет­на­та од то­гаш­на­та тур­ска власт. По­ра­ди тоа, тој бил за­па­лен на кла­да на пло­шта­дот во Со­фи­ја во 1515 го­ди­на, а по­ра­ди не­го­во­то де­ло по­доц­на пра­вос­лав­на­та цр­ква го прог­ла­си­ла за све­тец. Во не­го­ва чест вер­ни­ци­те од Кра­то­во ја из­гра­ди­ле цр­ква­та „Св. Ѓор­ѓи Кра­то­вец“ во 1925 го­ди­на.

– Св. Ѓор­ѓи Кра­тов­ски оста­ви веч­на по­ра­ка за Ма­ке­до­не­цот ка­ко се бра­ни сво­ја­та та­тко­ви­на, ка­ко се по­бе­ду­ва­ат чо­веч­ки­те стра­да­ња, ка­ко се здо­би­ва чо­веч­ка­та хра­брост и ка­ко се до­би­ва пос­лед­на­та по­бе­да на зем­ни­от жи­вот со сил­на­та љу­бов и ве­ра во Бож­ја­та веч­на прав­да и сво­јот на­род. Све­тот е пре­полн со не­прав­ди, ма­че­ња, убис­тва, гро­бо­ви и со ми­рис на рас­пад­ли­во­ста. И кој мо­же се­то тоа да го под­не­се? Са­мо тој во чи­е­што ср­це пре­сто­ју­ва и жи­вее Хри­стос – ве­ли отец Бла­же Кр­стев­ски во сво­ја­та бе­се­да по по­вод 500 го­ди­ни од за­па­лу­ва­ње­то на Ѓор­ѓи Кра­тов­ски.

Жи­ти­е­то ве­ли де­ка све­ти Ѓор­ѓи Кра­тов­ски е ро­ден во 1497 го­ди­на во Кра­то­во од ро­ди­те­ли Ди­ми­три­ја и Са­ра. По жел­ба на ро­ди­те­ли­те, по за­вр­шу­ва­ње­то на учи­ли­ште­то тој поч­нал да изу­чу­ва ку­јун­џи­ски за­на­ет, кој во Кра­то­во во тоа вре­ме бил по­пу­ла­рен и по­ра­ди руд­ни­ци­те. На­бр­гу ста­ну­ва поз­нат мај­стор. Во тоа вре­ме тур­ски­те вла­сти со­би­ра­ле та­ка­на­ре­чен да­нок во крв, за по­пол­ну­ва­ње на вој­ска­та што на­пре­ду­ва­ла кон Евро­па, со­би­рај­ќи вој­ни­ци-ја­ни­ча­ри. За таа цел ба­ра­ле мла­ди и спо­соб­ни де­ца. Зна­еј­ќи де­ка во Кра­то­во не­ма да оста­не дол­го не­за­бе­ле­жан, ре­шил да за­ми­не во Со­фи­ја, на­де­вај­ќи се де­ка по­го­ле­ми­от град ну­ди по­ве­ќе мож­но­сти да оста­не не­за­бе­ле­жан. Та­ка пре­ку Ќу­стен­дил, Ра­до­мир и Пер­ник, Ѓор­ѓи при­стиг­нал во Со­фи­ја. И ту­ка по­ра­ди спо­соб­но­сти­те на­бр­гу се здо­бил со уг­лед и бил за­бе­ле­жан и од Тур­ци­те. Му би­ле по­ну­де­ни бла­го­да­ти­те на цар­ски­те вла­сти под ус­лов да ја сме­ни ве­ра­та и да го при­фа­ти ис­ла­мот. Но, Ѓор­ѓи Кра­тов­ски без раз­мис­лу­ва­ње го од­бил по­ра­ди што бил ста­вен во за­твор. Ја бра­нел ве­ра­та Хри­сто­ва по­ра­ди што бил ма­чен, а по­тоа и за­па­лен на 24 фе­вру­а­ри 1515 го­ди­на. На 8 ју­ни (нов стил) мо­шти­те на св. Ѓор­ѓи Кра­тов­ски би­ле пре­не­се­ни во цр­ква­та и овој ден све­та­та пра­вос­лав­на цр­ква го праз­ну­ва ка­ко втор праз­ник по­вр­зан со име­то на овој све­тец.

Спо­ред ка­жу­ва­ња­та на по­ста­ри­те кра­тов­ци, сли­ка­та на овој ма­че­ник би­ла про­нај­де­на под ту­ли­те при ре­но­ви­ра­ње на ку­ќа­та за ко­ја се ве­ру­ва де­ка во неа жи­ве­ел св.Ѓор­ѓи. На неа, спо­ред ка­жу­ва­ње­то, пи­шу­ва­ло „Ова е мо­јот син, за­па­лен за­ра­ди Хри­ста во Со­фи­ја“. Сли­ка­та би­ла од­не­се­на од же­на­та по име Ма­ра Лоп­ка, ко­ја ја ку­пи­ла ку­ќа­та, во цр­ква­та по­све­те­на на овој ма­че­ник, ко­ја се гра­де­ла во тоа вре­ме во Кра­то­во и би­ла пре­да­де­на на то­гаш­ни­от ар­хи­је­реј­ски на­мес­ник, све­ште­ни­кот Ни­ко­ла Јо­ви­че­виќ.

По­доц­на зо­гра­фот Ди­ми­тар Па­пра­ди­шки сли­ка­та ја прес­ли­кал во цр­ква­та на „Св. вмч. Ѓор­ѓи“ во Кра­то­во на ико­но­ста­сот, ка­ко и во цр­ква­та „Ра­ѓа­ње на Пре­све­та Бо­го­ро­ди­ца“ во Скоп­је. На оваа ико­на све­ти­от ве­ли­ко­ма­че­ник Ѓор­ѓи е прет­ста­вен во ста­ро­град­ска об­ле­ка. Дел од мо­шти­те се чу­ва­ат во ма­на­сти­рот „Ма­ла Ре­ме­та“ во Ср­би­ја на Фру­шка Го­ра, во др­ве­но ков­че­же. Во вре­ме­то ко­га се ро­дил све­ти Ѓор­ѓи, Ма­ке­до­ни­ја и Бу­га­ри­ја ве­ќе око­лу еден век се на­о­ѓа­ле под тур­ско вла­де­е­ње. Со сво­е­то ма­че­ниш­тво, кое мно­гу бр­гу се про­чу­ло сре­де по­ро­бе­ни­те хри­сти­ја­ни, тој ста­нал си­но­ним за от­по­рот про­тив при­сил­но­то ис­ла­ми­зи­ра­ње.

На ико­ни­те св. Ѓор­ѓи Кра­тов­ски е прет­ста­вен ка­ко го­ло­бра­до мом­че во ко­шу­ла со крст во дес­на­та ра­ка и со мас­ли­но­ва гран­ка во ле­ва­та. Над оре­о­лот има на­пис: „Све­ти Ѓор­ѓи, кој на­стра­да од Се­лим“. Не­го­ви­от лик бил нас­ли­кан во цр­ква­та „Св. Ѓор­ѓи“ во с. Па­тра­ли­ца – Кри­во­па­ла­неч­ко, во ма­на­сти­рот „Сту­де­ни­ца“ и на дру­ги ме­ста. Во цр­ква­та „Све­та Бо­го­ро­ди­ца“ во Скоп­је бил прет­ста­вен со крст во дес­на­та и со кни­га во ле­ва­та ра­ка.

Од 17 век е сли­кан во на­ци­о­нал­­на но­си­ја. Кул­тот на св. Ѓор­ѓи Кра­тов­ски од Ма­ке­до­ни­ја се про­ши­рил и во Ср­би­ја, Бу­га­ри­ја и во Ру­си­ја.

(Пишува: Невена Поповска
Текст објавен во 129. број на неделникот „Република“, 20.02.2015)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.