„Паравојска“, попис и фракционерството на Џафери и на Тачи
Во зората на 1994 година, Мидхад Емини и уште девет етнички Албанци беа уапсени поради сепаратистички активности – формирање паравојска. Во деновите на една недела меѓу американското признавање на македонската државност и грчкото ембарго, од ПДП-НДП се појавува фракцијата на радикалните Арбен Џафери и Мендух Тачи. Додека летото се одвива пописот за кој на 1 јули „Нова Македонија“ пишува „сѐ уште не може да се каже дека е целосно нормализиран, а во Тетово и во Гостивар попишувачите Албанци конечно тргнаа на терен…“. Во Дебар е констатиран бојкот на пописот, од пописната комисија велат одложување нема, ама ќе може да се попишува, а меѓународни имиња велат дека не смее да се запре со пописот. Некаде меѓу тие натегања паднаа пресудите за десеттемина од случајот „Паравојска“, а ПДП-НДП ги напушти институциите поради високите казни. За изливот на националистички ставови, „Вечер“ анализира на почетокот на март. Притоа се посочува на „врските и оските меѓу Македонија и Тирана од една страна и Македонија и Белград од друга страна“.
„Последните изјави на Тачи за лондонски „Обзервер“ (сѐ уште недемантирани) наведуваат на помислата дека фракцијата веќе се чувствува доволно моќна да ги разоткрие своите вистински намери. Шефот на фракционерите за „Обзервер“ ќе изјави: „Жал ми е, но ако Македонците продолжат да ги одбиваат албанските барања, овде ќе има крвопролевање“. Јасна, прецизна и недвосмислена изјава, која веројатно не може да се ублажува со некаков контекст. Тачи ќе го изјави и следново: „Ние сме во силна позиција и имаме многу неупотребени карти“.
Грчкото ембарго
По низата признавања на македонската независност, на почетокот на февруари САД ја признаваат Македонија. Една недела подоцна Грција ја спушта рампата кон Македонија за сѐ што пристигнува за Македонија од солунското пристаниште, главната македонска порта. Спротивно на сите меѓународни договори, Грција го прави тој чекор со поткрепа на политичкото дејствување кое како платформа го нуди на избори, за потоа да не отстапи од него. Дури и да предизвикува инциденти со воени прелетувања и кршење на воздушниот простор, со езерските воени сили во Преспанско Езеро, па и со пукање над глава во пограничните региони додека луѓето работат на македонските полиња.
Во февруари „Нова Македонија“ известува од Атина: „…Во очекување на брзо продолжување на дијалогот во Атина се оценува дека дава плодови некаков европски и американски притисок врз Македонија, која, повикувајќи се на дипломатски извори, е подготвена на повлекување и исполнување на трите предуслови – промена на знамето, Уставот и гаранции за границата, на кои Атина постојано инсистира. Притоа се оди дотаму што се најавува дека Македонија дури има подготвено ново знаме со кое ќе биде заменето постојното, но само со ’македонски симболи’“.
Во истиот текст се додава: „бившиот министер за надворешни работи Папаконстантину… ја обвини владата за прекинување на дијалогот, дека претседателот Глигоров наводно бил подготвен да ја потпише спогодбата околу мерките за градење доверба, но со смената на власта целиот процес е поставен на погрешен пат, со несогледливи последици, пред сѐ, за Грција“.
Според мемоарите на Глигоров, во 1994 година и на почетокот на 1995 година, од Грција преку Фрчкоски му се нудени подароци и пари за да отстапи во преговорите со Грција. Најпрво тоа е амфора, а потоа лично од Фрчкоски ме се понудени 1 милион долари. Глигоров ги одбил.
Велиновска: Глигоров им засмета
– Кога се шверцуваше и кога меѓународните фактори дозволија да цути шверцот, во Македонија дојде Лорд Овен, со раце в џеб, на Киро Глигоров му вели: „Ви се чудам, Грција ве блокираше, вие со Србија се обврзавте да ја затворите границата, немате излез на исток и на запад, јас прогнозирам дека ќе издржите три месеци како држава. Подобро прифатете го предлогот што ви го нуди Грција“. Јас го немав видено Киро Глигоров збеснет. Здиве човекот. Рече: „Вие не ја знаете Македонија, ќе издржиме сѐ“. Значи тој им засмета. Но, почна и да го распрашува за кабинетот, за Фрчкоски, за шверцот. Значи почнал паралелно да истражува, па веројатно се заканил дека ќе прозбори. А тогаш…
Изборите и бојкотот
Македонија таа изборна година, кога се очекуваа избори во демократска атмосфера во суверена држава, која во март станува членка на Советот на Европа, а се подготвува и попис, е разрешен Павле Трајанов, раководител во полицијата кој јавно објави за вмешаност на политичкиот врв во шверцот со нафта. Во септември со владина одлука се затворени фришопите на границата со Србија, а истиот ден Стојан Андов ги закажува парламентарните и претседателските избори. На 15 септември ВМРО-ДПМНЕ на конвенција го избора Љубиша Георгиевски за претседателски кандидат, а два дена подоцна СДСМ, односно Сојузот за Македонија го номинира Киро Глигоров за шеф на државата.
На паралелните избори, во првиот круг Глигоров нема доволно гласови, односно има околу 49 проценти. Сепак, иако му недостигаат два проценти од гласовите, со резултати неверификувани од ДИК и со непостигнат цензус, Глигоров се прогласува за победник на изборите. Меѓународната јавност, според сеќавањата искажани во јавноста, била свесна за таа ситуација. ВМРО-ДПМНЕ и ДП на Гошев се повлекуваат од изборите.
Тогашниот пратеник Флоровски, од денешен аспект, вели: – Тоа беше една глупава постапка по предлог на Петар Гошев од ДП кога ги виде резултатите. Ние добро котиравме, ќе имавме од 23 до 26 пратеници. Имавме добра кампања, јас бев инволвиран во кампањата. Змејковски тогаш ни предложи на мене и на Љупчо Георгиевски да се повлечеме од изборите и на денот на гласањето ние да направиме протестно гласање, со наши ливчиња. Таа идеја дојде и до Централниот комитет и ја изгласавме. Можеби тоа беше најнаивната и најглупава работа што ја направивме. Да бевме во парламентот, мислам дека ниту приватизацијата ниту другите работи немаше да течат така. Сепак, ќе имавме контрола. Друго е кога си внатре, надвор можеш да викаш колку сакаш.
На 26 октомври во „Нова Македонија“ се објавени ставовите на партиите кои ја продолжуваат изборната трка. „Неправилности имаше, но не се повлекуваме“, наслов на текст по бојкотот на ВМРО-ДПМНЕ, ДП и МААК и реагирањата на партиите што учествуваат во вториот изборен круг. Тие не негираат дека имало пропусти и определени слабости во првиот круг, но тоа не е причина да не се учествува во изборната трка. Паралелно со тој текст се објавува и истражување на Македонското радио, насловено „Граѓаните не го прифаќаат бојкотот“. Тука се нудат резултати по прашањето за која политичка партија или коалиција би се определиле во вториот круг. Така, според оваа објавена анкета, за Сојузот за Македонија би гласале 527, односно 53,50 проценти, за ВМРО-ДПМНЕ 81 или 8,22 проценти, за Демократската партија 116 или 11,76 проценти…
Изборите ќе останат во сеќавање поради случајот „Хардрок“. Наместо свечено отворање, дискотеката во Скопје беше демолирана. Сите посочуваа кон внатрешни случувања во СДСМ.
Мирка Велиновска: “Хардрок“ Беше предигра за атентатот
Едниот настан беше „Хардрок“ – симптоматична акција за идните дејства што ги доживеавме по неколку месеци, а тоа е атентатот на Киро Глигоров. Вториот настан се однесува на изборите и за нас новинарите, што беше фасцинантно, уште не беше ни „Дневник“ почнат, беше во зачеток, па ние новинарите во НИП Нова Македонија бевме и актери и жртви. Тоа е тоа што се вика поткуп од една партија за новинарите за да им одработат. Тоа подоцна се развиваше, но тоа тогаш за нас беше прв пат. И шокантен- вели во интервју за Република Мирка Велиновска своевремено новинар во неделникот Пулс потсетувајќи се на дел од аферите од 1994 година.
Прво за новинарите.
ВЕЛИНОВСКА: „Сојузот за Македонија“ беше составен од три партии, СДСМ, Социјалистичка и Либерална партија, но двата политички субјекти на Ѕинго и на Андов беа повеќе статисти. Штабот донел одлука во подготовка на изборите да се шири пропаганда, односно спин. Ангажирале угледни новинари, ние што ги откривме, најмногу од „Нова Македонија“, веројатно и од „Вечер“. Од „Пулс“ немало со сигурност. Ги откривме случајно, кога по изборите дел од нив незадоволни отидоа на Бихаќка да си ги бараат парите и подароците што им биле ветени. Некои имаа веќе наплатено и се фалеа со тоа. Така дознавме и се вознемиривме и го издигнавме на ниво на скандал. Од тоа направивме случај, затоа што голем срам и дамка на професијата беше удрена тогаш. Но мислите дека некој презеде некаква мерка? Никој! Живи здрави, си пишуваат, некои и заборавиле дека учествувале во таков настан. Само такви како мене сакаат да ги потсетат.
Веројатно индивидуално им биле определувани цените, според вредност. Јас не знам Ерол Ризаов или Бранко Тричковски колку тежеле на нивниот „пазар на трудот“. Но знам Милан Банов колку тежел или Александар Шољаковски колку тежел, новинарките Пишпецка, Кртолица, тие што земале четири до пет илјади марки. Плус компјутер. Во 1994 година немаше многу, имаше само една фирма што се занимаваше со компјутери, „Семос“, првата фирма во која бил вработен Бранко Црвенковски, а потоа стана приватна сопственост на неколкумина, меѓу кои и неговата сопруга.
По 15 години, пак, добив сознанија и добив материјали дека биле наградувани со пакет-акции Уредници и новинари. Како лобисти. Нема да пишуваш за приватизација, нема да објавуваш за скандали, еве ти акции, дивиденда ќе си добиваш, значи стануваш сопственик. Значи, земете ги главните олигарси, видете кои им се фирмите и ќе видите кои им се акционери.
За случајот „Хардрок“.
ВЕЛИНОВСКА: „Пивара“ славеше годишнина и направи забава во „Пивара“. Јас влегов со колегата Чомовски. Тој уште првите минути виде распоред од три сали. Едната со стаклени врати „одбрано друштво“ Киро Глигоров, владиката Кирил, Ерол Ризаов, „Леб и сол“, Ана Костовска и уште некои млади девојки. Бранко Црвенковски беше седнат спроти Киро Глигоров. Во другата сала министри и разни угледници, општествено- културни работници, амбасадори. Третата сала, „ситна боранија“, директорчиња, новинари, некои други и- Стојан Андов.
Чомовски со искуство на голем набљудувач го сними теренот и рече: „Овде нешто смрди“. Штом го седнале Киро Глигоров таму. Заклучиле врата и никој не може да помине. А преку стакло снимаат фотосекциите. Чомовски ми рече: „Види Стојан каде е. Види каде се подготвува Свето (Директорот на Скопска Пивара НЗ) да зборува, подалеку од сите овие гости. Сосема необична сценографија за ваков настан“.
Се вративме кон главната врата, кога Бранко Црвенковски излезе, го снема за половина час. Другите останаа, во запалена атмосфера, сите пееја, Киро Глигоров исто така, и кога Ана Костовска му седна в скут, Чомовски ми рече: „Да си одиме, ќе биде нешто“, и си отидовме. Во меѓувреме, се случи „Хардрок“. Всушност, Киро Глигоров со младите требало да оди во „Хардрок“, и, всушност, да биде дискредитиран „начекан“ во младо женско друштво.
Заедно веднаш отидовме кај Панде Колемишевски (директорот на НИП Н.З.), побаравме да го земеме снимениот материјал од нашиот фоторепортер, за да не „отиде некоја фотографија некаде, тоа не е нормално“. На сликите Киро Глигоров беше насмеан од уши до уши, со девојка в скут. Панде Колемишевски веднаш потоа му ги однесе фотографиите на Киро Глигоров… можете да замислите што ќе направеше Грција со таков материјал.
Сето тоа се правеше во зградата на фирмата на член на партијата на Стојан Андов. Партиското раководството „избегано“ во третата хала, Бранко Црвенковски замина, остана само Киро Глигоров натопорен.
Од тука требало да одат за „Хардрок“?
ВЕЛИНОВСКА: Да, од тука, Киро Глигоров атерџија со женско друштво весело, како харем околу него. Не е првпат, такви местенки имало, ама чудна работа, не го заштитија ниту жена му, ниту службата за безбедност околу него.
Важно, факт е дека тој случај немаше нормална завршница како во правна држава. И така „Хардрок“ се заметка иако сè беше на „ачик“. Иако ги знаевме сите луѓе: улогата на Лазе Китановски, се негови луѓе беа заштитарите на СДСМ, од корпусот на ситни криминалци и тепачи, тој ги контролираше, тој ја создаде паравојската. Тие си останаа неказнети, но се случуваа други убиства на луѓе што, се чини, вршеа други валкани работи. Но, само кога ќе излезеа од контрола и бараа повеќе.
„Златниот лав“ и пругата кон Бугарија
Економски, во 1994 година стапката на невработеност е 31,87 процент, просечниот раст на БДП изнесуваше 1,8 процент. Од блокадата од Грција во ноември остануваат 19,5 тони американска пченка наменета за Македонија. Дома, пак, почнува приватизацијата со усвојување на програмата за преструктуирање на 25 загубари. Со 96 избрани пратеници на сојузот предводен од СДСМ, сите закони се носат лесно. Пругата кон Бугарија, почната во предизборието кај Гиновци, Кривопаланечко, никогаш не беше изградена. Но, предвидените 140 милиони марки беа надополнети со уште 300 милиони. Од тие зафати, на хартија остана и патниот правец Велес – Прилеп.
Официјалните пописни резултати покажуваат 1.936.877 жители; 66,5 проценти Македонци, 22,7 проценти Албанци.
На 17 декември е основан Тетовскиот универзитет. Три дена подоцна, Бранко Црвенковски станува премиер на Република Македонија. „Златниот лав“ од Венеција го понесе македонскиот филм „Пред дождот“. „Оскар“, сепак, не доби.
Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.
Поврзани вести
-
Фељтон: Црните страници на УДБА – Лустрацијата – недовршен процес (Том IX)
-
Груевски: Грантови за компаниите кои ќе ги рестартираат фабриките жртви на транзицијата
-
Димовски: Државата ќе помогне да се рестартираат фирмите жртви на транзицијата
-
Фељтон: Црните страници на УДБА – Борци за независна и обединета Македонија (Том VII)