Европската унија пред поделба

Колумнист: Горан Момироски

Пр­ви­от чо­век на Европ­ски­от со­вет, Хер­ман ван Ром­пуј, не­де­ла­ва об­ја­ви не­во­о­би­че­ан став за чо­век што се сме­та де­ка е за обе­ди­ну­ва­ње и е на­стро­ен кон це­лос­на ин­те­гра­ци­ја на ЕУ. Во сво­јот го­вор на кон­фе­рен­ци­ја­та „Нов пакт за Евро­па“ тој по­твр­ди де­ка Бри­сел се­ри­оз­но раз­мис­лу­ва за „Евро­па со две бр­зи­ни“. Го­во­реј­ќи за ид­ни­на­та на Уни­ја­та по не­ус­пеш­ни­от бри­тан­ски обид за бло­ка­да на Жан Клод Јун­кер за шеф на Европ­ска­та ко­ми­си­ја, Ром­пуј приз­на де­ка Евро­па има се­ри­оз­ни проб­ле­ми со на­чи­нот на кој се пер­це­пи­ра и за­тоа се по­треб­ни но­ви ме­ха­низ­ми и ре­ше­ни­ја.

– Со де­це­нии Евро­па бе­ше поз­на­та по сво­ја­та отво­ре­ност, се­га се пер­це­пи­ра ка­ко не­до­бре­дој­ден на­паст – ка­жа Ром­пуј во сво­јот го­вор и по­ви­ка на урам­но­те­жу­ва­ње на си­ту­а­ци­ја­та, пред сѐ, во пог­лед на за­бе­ле­шки­те што до­а­ѓа­ат од Лон­дон од ка­де што се нај­а­ву­ва ре­фе­рен­дум за пов­ле­ку­ва­ње на Бри­та­ни­ја од ЕУ нај­доц­на до 2017 го­ди­на.

– Се чи­ни де­ка лу­ѓе­то ја гле­да­ат Евро­па ка­ко при­чи­на што се чув­ству­ва­ат не­моќ­ни и без вли­ја­ние, иа­ко Уни­ја­та бе­ше соз­да­де­на за да ги на­пра­ви по­сил­ни. ЕУ, ко­ја бе­ше соз­да­де­на ка­ко отво­ре­на и ос­ло­бо­ду­вач­ка, се­га се до­жи­ву­ва ка­ко ин­сти­ту­ци­ја што ди­кти­ра и на­ло­жу­ва – из­ја­ви Ром­пуј.

По­ви­ку­вај­ќи на единс­тво и на поб­ли­ска со­ра­бо­тка во пог­лед на со­ци­јал­но­то вклу­чу­ва­ње и на из­ле­гу­ва­ње од евро­кри­за­та, Ром­пуј го нај­а­ви тоа што прет­ход­но со го­ди­ни бе­ше де­ба­ти­ра­но на раз­ни фо­ру­ми, а бе­ше на­ве­де­но и во зак­лу­чо­ци­те на пос­лед­на­та сед­ни­ца на Европ­ски­от со­вет на ко­ја ли­де­ри­те на член­ки­те се сог­ла­си­ја де­ка ЕУ доз­во­лу­ва раз­лич­ни кон­цеп­ти на ин­те­гра­ци­ја за раз­лич­ни зем­ји. Ром­пуј со тоа ка­ко прв чо­век на ЕУ им се при­др­жи на Ан­ге­ла Мер­кел и на Ни­ко­лас Сар­ко­зи, кои ка­ко на­ци­о­нал­ни ли­де­ри го­во­реа за исти­от прин­цип „Дво­бр­зин­ска Евро­па“ мис­леј­ќи, пред сѐ, на зем­ји­те што се дел од евро­зо­на­та или се над­вор од неа.

Што е до­бро а што ло­шо во Евро­па со две бр­зи­ни

Про­тив

Про­тив­ни­ци­те на рас­ло­ју­ва­ње­то твр­дат де­ка Евро­па со по­ве­ќе раз­лич­ни бр­зи­ни ќе го за­си­ли про­це­сот на де­зин­те­гра­ци­ја на Уни­ја­та. Со тоа би се соз­да­ле ма­ли и го­ле­ми зем­ји, сил­ни и сла­би, би се фор­ми­ра­ле ри­вал­ски бло­ко­ви, а оста­ва­ње­то на Ју­го­и­сточ­на Евро­па над­вор од евро­зо­на­та на долг рок би има­ло не­га­тив­ни вли­ја­ни­ја на из­во­зот на ста­ра Евро­па. Во исто вре­ме, Евро­па со две бр­зи­ни на Бер­лин и на Па­риз би им да­ле огром­на моќ да по­ста­ву­ва­ат пра­ви­ла на игра, при што дру­ги­те зем­ји би би­ле мар­ги­на­ли­зи­ра­ни. До­не­су­ва­ње­то од­лу­ки би би­ло пре­комп­ли­ку­ва­но, осо­бе­но ако се знае де­ка и се­га, со ед­на стру­кту­ра на ЕУ, има огро­мен проб­лем да се ре­ша­ва, пред сѐ, за мо­не­тар­на­та по­ли­ти­ка. Соз­да­ва­ње но­ви ми­ни-гру­пи зем­ји ќе ги прод­ла­бо­чи си­те проб­ле­ми што беа над­ми­на­ти со единс­тве­на­та европ­ска по­ли­ти­ка.

За

По­бор­ни­ци­те за дво­бр­зин­ска Евро­па сме­та­ат де­ка зем­ји­те што има­ат пос­лаб раз­вој или жел­ба за ин­те­гра­ци­ја не сме­ат да ги за­пи­ра­ат дру­ги­те. Не­кои се убе­де­ни де­ка без за­пи­ра­ње­то од Лон­дон, Фран­ци­ја и Гер­ма­ни­ја ќе мо­жеа да соз­да­дат мно­гу по­сил­на Уни­ја уште пред ед­на де­ка­да. Тие што ќе оста­нат над­вор од единс­тве­на­та европ­ска др­жа­ва ќе мо­жат да би­дат по­вр­за­ни со единс­тве­ни­от европ­ски па­зар, кој ќе би­де отво­рен за си­те. Друг ар­гу­мент е фа­ктот што мул­ти­бр­зин­ска Евро­па ве­ќе функ­ци­о­ни­ра во дел од евро­по­ли­ти­ка­та. Де­сет зем­ји-член­ки се над­вор од евро­зо­на­та и до­бро функ­ци­о­ни­ра­ат во ЕУ. Пра­ктич­но, дел од по­бор­ни­ци­те ба­ра­ат да се по­чи­ту­ва ре­ал­но­ста, ко­ја ве­ли де­ка и се­га има раз­лич­ни бр­зи­ни во функ­ци­о­ни­ра­ње­то на ЕУ. Од ед­нан стра­на, не мо­же­те да ги ста­ви­те си­те на­ции на ЕУ под иста ка­па ка­ко во слу­ча­јот со Гер­ма­ни­ја и со Гр­ци­ја, кои има­ат еко­но­мии со раз­лич­ни ка­ра­кте­ри­сти­ки, а, од дру­га стра­на, на си­те зем­ји што има­ат раз­лич­ни ви­зии ќе им се да­де шан­са да ги спро­ве­дат ви­зи­и­те во сог­лас­ност со на­ци­о­нал­ни­те ин­те­ре­си. Со тоа ќе се за­ште­ди и вре­ме и енер­ги­ја, ко­ја до­се­га бе­ше тро­ше­на на, по­не­ко­гаш, и ира­ци­о­нал­ни ра­бо­ти, сме­та­ат дел од тие што се за­ла­га­ат за „Евро­па со две бр­зи­ни“.

Кој мо­же да би­де дел од гру­па­та зем­ји со вто­ра бр­зи­на?

Во гру­па­та зем­ји што се под­го­тве­ни да одат со по­го­ле­ма бр­зи­на кон фе­де­рал­на Евро­па се член­ки­те на евро­зо­на­та. Ав­стри­ја, Бел­ги­ја, Ки­пар, Есто­ни­ја, Фин­ска, Фран­ци­ја, Гер­ма­ни­ја, Гр­ци­ја, Ир­ска, Ита­ли­ја, Ле­то­ни­ја, Лу­ксем­бург, Мал­та, Хо­лан­ди­ја, Пор­ту­га­ли­ја, Сло­вач­ка, Сло­ве­ни­ја и Шпа­ни­ја се зем­ји­те што по­ра­ди единс­тве­на­та европ­ска ва­лу­та, евро­то, се тие што ќе мо­ра­ат да одат со по­го­ле­ма бр­зи­на кон це­лос­на ин­те­гра­ци­ја. За раз­ли­ка од нив, во вто­ра­та гру­па, ко­ја би има­ла по­ма­ла ин­сти­ту­ци­о­нал­на вр­ска со Бри­сел, по­крај Бри­та­ни­ја, се Дан­ска, Пол­ска, Швед­ска, Бу­га­ри­ја, Хр­ват­ска, Ро­ма­ни­ја, Ли­тва­ни­ја, Че­шка и Ун­га­ри­ја. Кол­ку од нив, на­ви­сти­на, ќе оста­нат во оваа гру­па, за­ви­си од тоа да­ли до 2020 го­ди­на не­ма да ста­нат дел од евро­зо­на­та. Спо­ред одре­де­ни нај­а­ви од Бри­сел, за шест го­ди­ни са­мо пет зем­ји би оста­на­ле над­вор од евро­зо­на­та: Пол­ска, Бри­та­ни­ја, Дан­ска, Швед­ска и Бу­га­ри­ја и со тоа тие би ри­зи­ку­ва­ле да оста­нат над­вор од кон­фе­де­ра­тив­на­та единс­тве­на европ­ска др­жа­ва. Во тој слу­чај, нај­го­ле­ма ве­ро­јат­ност е де­ка то­гаш би се здру­жи­ле со зем­ји што не се член­ки на ЕУ од гру­па­та „европ­ска еко­ном­ска об­ласт“, Нор­ве­шка, Ис­ланд и Лих­тен­штајн, ка­ко и со Мо­на­ко, Сан Ма­ри­но, Ва­ти­кан, Ан­до­ра, кои има­ат до­го­вор со ЕУ за ко­ри­сте­ње на евро­то, но и Ко­со­во и Цр­на Го­ра, кои уни­ла­те­рал­но го при­фа­ти­ја евро­то ка­ко на­ци­о­нал­на ва­лу­та. Дел од ана­ли­ти­ча­ри­те сме­та­ат де­ка во та­ка­на­ре­че­на­та двос­лој­на ЕУ за­ед­но со Бри­та­ни­ја и со на­ве­де­ни­те зем­ји би мо­же­ле да се нај­де и Ма­ке­до­ни­ја. Пра­ктич­но, тоа во нај­до­бро­то сце­на­рио за нас би зна­че­ло де­ка Ма­ке­до­ни­ја за­ед­но со дру­ги­те член­ки што не се дел од евро­зо­на­та би ги има­ла си­те при­до­би­вки во смис­ла на сло­бо­ден па­зар, бес­ца­рин­ски тр­гов­ски од­но­си, без­ви­зен ре­жим и дру­ги по­вол­но­сти, но не би би­ла дел од ин­сти­ту­ци­и­те што во ид­ни­на би би­ле мно­гу по­цен­тра­ли­зи­ра­ни. Да­ли во­оп­што Ма­ке­до­ни­ја мо­же да би­де дел од вто­ри­от слој или, пак, по­крај пр­ви­те два би по­сто­ел и трет дел од Уни­ја­та во кој би се наш­ле се­гаш­ни­те зем­ји-кан­ди­да­ти, Цр­на Го­ра, Ал­ба­ни­ја, Ср­би­ја, Тур­ци­ја, ка­ко и Мол­да­ви­ја, Укра­и­на и Гру­зи­ја, не мо­же да се пред­ви­ди. И по­крај ус­пе­хот на евро­скеп­ти­ци­те на пос­лед­ни­те из­бо­ри за Евро­пар­ла­мен­тот, со ог­лед на си­ла­та на две­те нај­го­ле­ми гру­пи во ЕП, „на­род­ни­те“ и со­ци­јал­де­мо­кра­ти­те, оваа ва­ри­јан­та не­ма да би­де мож­на пред 2019 го­ди­на, ко­га ќе се слу­чат на­ред­ни­те на­ци­о­нал­ни из­бо­ри за Евро­пар­ла­мен­тот. Евен­ту­ал­ни­от ус­пе­шен ре­фе­рен­дум за из­лез на Ве­ли­ка Бри­та­ни­ја од ЕУ и за от­це­пу­ва­ње на Шкот­ска од Лон­дон, би мо­же­ло дра­ма­тич­но да го за­бр­за про­це­сот на рас­ло­ју­ва­ње на Уни­ја­та, но, се­пак, те­шко е да се пред­ви­ди да­ли во­оп­што во на­ред­ни­ве 10 го­ди­ни ЕУ ќе се со­о­чи со ва­кви сце­на­ри­ја од те­ктон­ски ка­ра­ктер.

За Евро­па со по­ве­ќе бр­зи­ни, по­кон­крет­но, во европ­ска­та јав­ност го­во­ре­ле гер­ман­ски­те де­мо­хри­сти­ја­ни Вол­фганг Шојб­ле и Калр Ла­мерс, кои во сво­јот до­ку­мент на­ре­чен „Кер­не­ре­у­ро­па“ го­во­рат за иде­ја­та на „ос­нов­на“ или „кор“ Евро­па, ко­ја би има­ла цен­три­пе­та­лен ефект и маг­нет­ски би ги прив­ле­ку­ва­ла дру­ги­те европ­ски др­жа­ви. Пр­вич­но, оваа иде­ја ја про­мо­ви­ра­ле двај­ца со­вет­ни­ци на гер­ман­ски­от кан­це­лар Хел­мут Кол уште во 1989 го­ди­на, ко­га збо­ру­ва­ле за „европ­ски кон­цен­трич­ни кру­го­ви“ из­гра­де­ни око­лу ед­на фе­де­рал­на твор­ба со­ста­ве­на од ше­сте пр­ви член­ки на Уни­ја­та, кои има­ат исти идеи за тоа ка­ко тре­ба да изг­ле­да ор­га­ни­за­ци­ја­та на ЕУ. Во 1994 го­ди­на, по кра­јот на Сту­де­на­та вој­на, иде­ја­та за Евро­па од олим­пи­ски кру­го­ви е транс­фор­ми­ра­на во Евро­па на кон­цен­трич­ни кру­го­ви, но су­шти­на­та е слич­на, со ог­лед на раз­лич­ни­те ин­те­ре­си и ви­зии на зем­ји­те-член­ки, тре­ба да има раз­лич­ни на­чи­ни на по­вр­зу­ва­ње во неа. Мно­гу­ми­на во Бри­сел сме­та­ат де­ка со ог­лед на тоа што по­крај ЕУ ка­ко твор­ба со 28 член­ки по­сто­јат и евро­зо­на­та и шен­ген­ска­та зо­на, ка­де што член­ки се раз­лич­ни др­жа­ви, таа ве­ќе функ­ци­о­ни­ра ка­ко мул­тис­лој­на ин­сти­ту­ци­ја.

(објавено во 96. број на неделникот „Република“, 4.07.2014)

Ставовите искажани во рубриката Колумни се лични ставови на авторите и не се автоматски и ставови на редакцијата на Republika.mk. Редакцијата на Republika.mk се оградува од ставовите во објавените колумни, а одговорноста за изнесеното во нив е исклучиво на авторот.

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.