Во Гевгелија одамна коцката е фрлена!

Гевгелија е град во југоисточниот дел на Македонија, сместена во Гевгелиско-валандовската Котлина во непосредна близина на границата со Грција.

Една легенда вели дека градот своето име го добил со доаѓањето на еден дервиш, кој не сакал да си оди од градот бидејќи многу му се допаднал. Жителите не сакале да го примат и решиле насила да го прогонат. Разлутен од тоа, дервишот почнал бесно да ги проколнува жителите, кои се исплашиле и го повикале назад со зборовите „гел-гери“ што значи „дојди повторно“. Иако легенда, гевгеличани ова го сметаат за заклетва на предците т.е. секогаш да бидат добродојдени тие што решаваат да ги вдомат своите идеи во градот.

Црквата „Св. Спас“ е најстара во регионот

Црквата „Свети Спас” е најстарата црква во регионот, изградена на почетокот од 19 век, каде што за панаѓурот во чест на светецот-патрон доаѓале луѓе дури од Солун.

На почетокот Првата балканска војна, неколкупати била доградувана и обновувана, но, според преданијата, била изградена во 1842 година. Манастирскиот комплекс зафаќа голема површина со манастирска црква, камбанарија, новоизградени конаци и уреден двор со лозје. Зад манастирските ѕидини се старите и нови градски гробишта. Во црквата се сочувани две стари икони од 1767 година и тоа „Вознесение Христово“ и „Исус Христос Содржител“. На старите гробишта е погребан војводата Леонид Јанков, од село Мачуково, легендарен по песната „Трба трби Гевгелиско“.

Гевгелија како град почнала да се развива уште од средината на 19 век, кога населението од овие краеви ја почувствувало потребата да создава современа населба како помош на минувачите-трговци и да биде домаќин на нивните патувања кон Блискиот Исток со многубројни анови. Оваа медитеранско подрачје отсекогаш претставувало значајна крстосница за патниците и за стоката. Со изградба на железничката пруга Скопје-Гевгелија-Солун во 1873 година и на автопатот Скопје-Гевгелија, таа стана значаен транзитен коридор. Се наоѓа на само 70 километри од Солун, а на 165 километри од Скопје и токму поради значајните сообраќајници што се вкрстуваат тука од север и од југ, Гевгелија претставува европска порта за сите тие што тргнале на север.

Оригиналното издание на „Огледало“ од Пејчиновиќ се чува во библиотеката „Гоце Делчев“

Почетоците на библиотечната дејност во Гевгелија датираат од 1910 година, кога во градот е формирано првото читалиште за потребите на драмската секција и располагало со симболичен книжен фонд донесен од приватните библиотеки. Во периодот меѓу двете светски војни читалиштето не работело редовно. По ослободувањето на Гевгелија, тоа е обновено до донација на околу 3.000 книги од граѓаните. Зградата во која е сместена библиотеката е прогласена за споменик на културата.

Во оваа библиотека се чува и оригиналното издание на „Огледало“ од Кирил Пејчиновиќ. Книгата долго време била во домот на едно семејство, кое сега ја донирало, и таа ќе биде соодветно заштитена и реставрирана и ќе се чува заедно со другите вредни предмети.

Градот има медитеранска клима, а планината Кожуф со својот највисок врв Зелен-бег претставува природна граница меѓу медитеранската и континенталната клима. Велат дека овде има 240 сончеви денови во годината и ваквите климатски погодности овозможуваат под ова медитеранско поднебје да виреат и медитерански плодови смокви, калинки, маслинки, мандарини и лимони. Западно од Гевгелија се среќава едно ретко и единствено зимзелено дрво на Балканот, познато како „гол човек” (Arbutus andrachne), чиешто стебло е прекриено со црвенкаста и лушпеста кора. Кога ќе го допрете, имате чувство дека допирате нежна човечка кожа. Лисјата му се јајцевидни, а цветовите распоредени како гроздови.

Кожуф – планина на џиновите

Во античко време Олимп била планината на боговите, а планината Кожуф на џиновите. Затоа и денес еден од врвовите на Кожуф се вика Ѕена. Името Кожуф значи кожувче од јагнешка кожа што го носат овчарите за заштита бидејќи ова е местото каде што можете да се засолните и да го најдете својот мир. Кожуф е последната недопрена еколошка оаза во Европа.
Ски-центарот „Кожуф“ е супермодерен центар за зимски спортови што, покрај фантастичните услови за скијање и сноуборд, нуди и летни активности: уредени патеки за пешачење во должина од сто километри низ букова шума и високите голи предели на Кожуф. Без разлика дали ќе дојдете на скијање или на планински велосипедизам, планинарење, јавање коњи, риболов на пастрмка, висински спортски подготовки или набљудување птици, на Кожуф ќе се чувствувате како џинови поради нечепнатите шуми измешани од букови и од елови дрвја.

Во 1860 година во Гевгелија имало 800 жители, но една деценија подоцна бројот на жителите двојно се зголемил. Во градот живеeле повеќе од 3.000 жители. Покрај главната улица, која била калдрмисана и осветлена со фенери, никнале зданијата на околиската и на општинската управа, воената касарна и повеќе двокатни куќи. Во 1890 година во Гевгелија имало повеќе од 4.000 жители, од кои 3.600 биле Македонци, а другите Турци, Роми и Черкези.

Театар во Гевгелија

Гевгелија доби нова зграда за својот театар. Досега на сцената на оваа институција се одиграа „Свадбата на Фигаро“ на МНТ и „Фани-мани“ на Театар 007. Во 2011 година беше град на културата, каде што се одржаа повеќе од 130 настани од областа на културата. Со тоа почна соработка на локалната самоуправа со Македонскиот народен театар, установа со која е потпишан двегодишен договор за соработка. За ова уметничкиот директор и режисер Дејан Пројковски рече:

– Европската практика вели дека за еден театар да заживее вистински се потребни меѓу три и седум години. Меѓутоа, Македонскиот народен театар, Драмскиот театар и сите театри во Македонија стоиме на располагање во внимателното, би рекол, создавање и негување на тој театарски живот во Гевгелија.

Најјужниот македонски град е многу привлечен за Грците од пограничните населени места, но има посетители и од Солун. Ние бевме во четврток, кога и нив ги има најмногу. Тогаш е пазарен ден. Во бутиците, иако поретко, најмногу се купува за децата и за младите.

– Во нашиот бутик претежно купуваат младите од Грција. Сега е веќе зимска сезона, па најбарани се блузите, туниките, јакните и капутите. Овде цените се многу попристапни за нив отколку во Грција – вели Марија Карајанова од еден бутик.

Многу од Грците го посетуваат Градскиот пазар, а најмногу ги има токму во четврток, кога е пазарен ден, и за викендите, но и секој ден. Купуваат сѐ – од компири, марула и млад кромид, до јужно овошје – банани, мандарини, портокали.

Спасо Трајков, кој продава домашно вино и ракија, е задоволен.

– Купуваат многу и вино и ракија, ама најмногу ракија–мастика, која е слична на нивното узо, затоа што тука цената е наполу пониска и чини три евра за еден литар. Ги има секој ден. Да не се тие, ќе има само една тезга. Вака сѐ е преполно и од тезги со продавачи и од купувачи од соседна Грција – вели Спасо.

Вардарски Рид бил еден од најмоќните раноантички градови

Со истражувањата на Вардарски Рид беше обелоденето највисокото достигнување на културниот развој на една цивилизација. На десниот брег од реката Вардар, а веднаш до влезот на Гевгелија, беше откриен археолошки локалитет, кој опфаќа шест хоризонти, односно населби, различни по својата организација, архитектура и подвижни археолошки наоди. Станува збор за населби од праисториското и од античкото време со интензивен и континуиран живот од крајот на бронзеното време до падот на античката македонска држава и воспоставувањето на римската доминација на овој дел од Балканот.
Пронајдените мермерни скулптури и фрагменти, теракотите и култната пластика, мегарската чаша со симбол на македонскиот штит, сребрените монети со ликот на Александар Македонски зборуваат за значајното историско, културно и духовно живеење во еден од најмоќните раноантички градови во Повардарието – Гортинија или Аталанта.

Грците ги посетуваат и играат во многубројните спортски обложувалници. Но најмногу од сѐ во Гевгелија ги привлекуваат казината со ресторан и хотел – двете што се малку подалеку од градот „Фламинго“ и „Принцес“, како и „Аполонија“ во строгиот центар на градот.Најмногу ги има за време на викендите, а гевгеличани оценуваат дека Грците доаѓаат затоа што за „пет-шест евра можат и да се коцкаат и да јадат“.

Смоквијада

Традиционалната манифестација „Смоквијада“ секоја година собира огромен број подготвувачи на слатко од смокви. Во рамките на манифестацијата, покрај приготвувањето слатко од смокви, се одржува и саем на традиционална храна и на производи, како и богата културно-забавна програма. Смоквијадата почнува со дефиле на сите учесници, а потоа следуваат содржините.

Велат дека казината за време на викендот се преполни со играчи. Во строгиот центар на Гевгелија сосема солидно работат и многубројните кафулиња и кафеани. Еден од менаџерите на кафуле во чаршијата раскажува дека Грците доаѓаат секојдневно, најчесто на кафе.
– Во викендите навечер имаме гостување и на диџеи од Грција, а свират и наши, македонски групи и сѐ е полно.

Свилени буби се чуваат во Гевгелија

Гевгеличани секогаш биле уникатни. На почетокот на минатиот век гевгелиските семејства масовно се занимаваат со чување свилени буби. Всушност, тоа се вид гасеници, кои во фазата пред претворање во пеперуга лачат течност што во допир со воздухот се стврднува и формира нежна куќарка „кукла“ со природна боја на свила. Бубите се хранат со листови од дудинка, па така Гевгелија и до ден-денес се лади во сенките на ова дрво. Постоела и фабрика за преработка на свилениот конец, каде што белите „кукли“ се потопувале во казани со врела вода и од нив се влечеле тенки свилени конци.

Во последниве години за Грците од пограничните места во Гевгелија и околината сѐ поактуелно е изнајмување стан во текот на целата година. Дел од жителите на градот велат дека месечно изнајмување стан чини од 100 до 150 евра, додека во Грција е неколкупати поскапо.

– Многу често овде изнајмуваат стан грчките пензионери, па затоа нема станови за нас. Освен во Гевгелија, ги има и во селата и во населените места како Смоквица, Негорци, Стојаково и сѐ е полно – вели еден гевгеличанец.

Во Гевгелија добро работат и стоматолозите и фризерските салони. Има повеќе од 20 стоматолошки ординации, а само во ноември се отвориле нови четири фризерски салони.

(Пишува: Невена Поповска
Текст објавен во 74. број на неделникот „Република“, 31.01.2014)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.