Живот во „шопинг мол“ – терапија за егзистенцијалната анксиозност

Пишува:
Огнен Спасовски
Доцент на Институтот за психологија
Филозовски факултет во Скопје

„По­ло­ви­на ми­ли­он по­се­ти­те­ли на тр­гов­ски­от цен­тар за са­мо че­ти­ри де­на!“

Во ед­на нај­а­ва на те­ле­ви­зи­ја, пре­зен­те­рот се изра­зи на след­ни­ов на­чин: „…гра­ѓа­ни­те на­ва­ли­ле (во тр­гов­ски цен­тар) ка­ко да не ви­де­ле!“ Се на­мет­ну­ва пра­ша­ње­то: Што е тоа што не ви­де­ле? Што е тоа што на лу­ѓе­то им го да­ва­ат тие при­ста­ни­шта на се­ти­ла­та? Да­ли пр­вич­на при­чи­на за по­се­та­та на мо­ло­ви­те е тоа што мо­жат да
се на­пол­нат ке­си­те со про­из­во­ди по­е­вти­ни за по не­кол­ку де­на­ри?
Не би ре­кол.

Тр­гов­ски­те цен­три се вол­шеб­на фор­му­ла за „ин­стант-по­ну­да – сѐ во ед­но“. Тие има­ат „те­ра­пи­ски“ ефе­кти за ан­кси­оз­но­ста од по­тре­ба­та да се ос­мис­ли на­ше­то се­којд­не­вие и ин­стант-хра­на за се­тил­ни­те за­до­волс­тва и за за­до­волс­тва­та на умот.

Име­но, лу­ѓе­то се при­род­но мо­ти­ви­ра­ни да го ос­мис­лу­ва­ат сво­јот жи­вот во це­ли­на, ка­ко и сво­јот про­фе­си­о­на­лен жи­вот, но во исто вре­ме и се­кој ден по­е­ди­неч­но, се­кој сло­бо­ден ви­кенд или се­кое сло­бод­но поп­лад­не. Кол­ку е по­и­зра­зе­но чув­ство­то де­ка не­ма­ме сло­бод­но вре­ме, тол­ку е по­си­лен при­ти­со­кот за „по­до­бро“ да го ос­мис­ли­ме и да го иско­ри­сти­ме тоа „мал­ку“ вре­ме што го има­ме. Са­ка­ме вре­ме­то да го по­ми­не­ме со сво­и­те бли­ски, со при­ја­те­ли­те, со се­мејс­тво­то, при­тоа, на што по­ко­ри­сен на­чин да за­до­во­ли­ме и што по­ве­ќе по­тре­би во исто вре­ме. Са­ка­ме да ја за­до­во­ли­ме по­тре­ба­та за естет­ски чув­ства и до­жи­ву­ва­ња и да би­де­ме дел од кул­тур­ни и од за­бав­ни на­ста­ни, кои ќе ги раз­бра­ну­ва­ат на­ши­те се­ти­ла и емо­ции. И се­то тоа ком­би­ни­ра­но со се­којд­не­ва по­тре­ба да се ис­па­за­ри не­што.

Но, автен­тич­но да се ос­мис­ли и ор­га­ни­зи­ра сло­бод­ни­от ден или поп­лад­не, да се ос­мис­ли што да се на­пра­ви и ка­де да се би­де, зна­чи да се вло­жи на­пор, да се има иде­ја, да се на­пра­ви из­бор. Се­кој наш из­бор е израз на на­ши­от вред­но­сен си­стем и на на­ши­от ли­чен иден­ти­тет. Та­ка, и со из­бо­рот на ка­фу­ле­то во кое ќе сед­не­ме ние ги ма­ни­фе­сти­ра­ме сво­и­те вред­но­сти, исто ка­ко и со из­бо­рот на на­ста­нот што ќе го по­се­ти­ме, или гар­де­ро­ба­та што ја но­си­ме. Се­кој чин на из­би­ра­ње ба­ра ана­ли­за на мно­гу оп­ции. Се­кој на­пра­вен из­бор при­до­да­ва по­ве­ќе или по­мал­ку смис­ла во на­ши­от жи­вот, со кој ние сме по­ве­ќе или по­мал­ку за­до­вол­ни. Ва­кво­то се­којд­не­вие е по­сто­ја­но пре­ис­пи­ту­ва­ње на на­ши­те вред­но­сти и иден­ти­тет. А тоа, за не­ко­го е пре­диз­вик, за не­ко­го на­пор.

И ток­му во те­шко­ти­ја­та да се вло­жи тој на­пор е ге­не­за­та на тр­гов­ски­те цен­три, кои овоз­мо­жу­ва­ат со лес­но­ти­ја да се до­бие сѐ во ед­но. За мрз­ли­ви­от дух, ме­сто да се со­о­чи со мож­ни­те из­бо­ри и автен­тич­но да ос­мис­ли ка­ко ќе го по­ми­не вре­ме­то, по­лес­но е до­бро­вол­но да се отка­же од раз­лич­но­ста и од иден­ти­те­тот и да се пре­да­де на по­ну­да­та во ко­ја „из­бо­рот“ е ве­ќе го­тов. Тој из­бор е до­ду­ша ис­по­ли­ран, ни­ве­ли­ран и обез­ли­чен, но, се­пак, со­др­жи од сé по мал­ку, ка­ко ке­сич­ка за ин­стант-чо­ко­ка­пу­чи­но. Во­ед­но, пог­ле­дот на ил­јад­ни­ци дру­ги лу­ѓе е по­твр­да де­ка из­бо­рот не е по­гре­шен. Про­це­сот на „из­би­ра­ње“ е ма­кси­мал­но олес­нет, а лес­ни­от жи­вот е на до­фат. Овоз­мо­жу­ва кра­де­шкум да се из­бе­га од лич­на­та од­го­вор­ност, да се из­бе­га во опој­на илу­зи­ја на лу­ксуз, изо­би­лие и во илу­зи­ја де­ка сме дел од не­што го­ле­мо.

Кул­ту­ра­та на тр­гов­ски­те цен­три, или на­чи­нот на жи­ве­е­ње, овоз­мо­жу­ва сѐ во ед­но: Мож­ност за „из­ле­гу­ва­ње“ и да се по­ми­не ве­чер­та со се­мејс­тво­то или со при­ја­те­ли­те на ме­сто, кое, зад па­ра­ва­нот на „не­за­дол­жи­тел­но­ста“, не ба­ра за­лог на вред­но­сти­те при из­бо­рот. Овоз­мо­жу­ва и за­до­во­лу­ва­ње на по­тре­ба­та за со­ци­јал­ни кон­та­кти – кои се, на­ви­сти­на, по­врш­ни, но и та­ка по­тре­ба­та за под­ла­бо­ки кон­та­кти ја за­тру­па цу­на­ми­то на со­ци­јал­ни­те мре­жи. Дол­ги­те освет­ле­ни па­те­ки со на­ре­де­ни из­ло­зи, ка­ко на кор­зо, овоз­мо­жу­ва­ат и ди­скрет­на и „не­за­дол­жи­тел­на“ па­ра­да, а во­ед­но и да се ѕир­не во из­ло­зи­те во кои има по не­што за си­те. И ако таа ин­ста­ла­ци­ја од бле­ска­ви из­ло­зи и раз­но­бој­ни пар­чи­ња не е до­вол­на сен­за­ци­ја за се­ти­ла­та ка­ко са­ти­сфак­ци­ја на по­тре­би­те од кул­тур­но-за­бав­на ка­те­го­ри­ја, мо­же­те да си доз­во­ли­те и по­се­та на ки­но (до­кол­ку ви се да­ва­ат не­кол­ку сто­ти­ни де­на­ри). При­тоа, не­ма по­тре­ба да се про­ве­ру­ва кој филм игра, би­деј­ќи из­бо­рот и та­ка, не­ли, со до­вер­ба им е пре­пу­штен ним. А, ка­ко кру­на на сѐ, на оде­ње на­кај до­ма мо­же и да се ис­па­за­ри не­што за во фри­жи­дер, па сме­тка­та да се иско­ри­сти за бесп­ла­тен пар­кинг. Тр­гов­ски­от цен­тар се на­пу­шта со си­те се­ти­ла за­до­во­ле­ни и, иа­ко со мрз­лив и за­ше­ме­тен дух, се­пак со пол­на ду­ша и ане­сте­зи­ра­на ег­зи­стен­ци­јал­на ан­кси­оз­ност – ба­рем до след­на­та по­се­та… … на не­кој од тр­гов­ски­те цен­три, кои, па­тем, ги има­ме по­ве­ќе од гра­дин­ки и од сред­ни учи­ли­шта.

(објавено во 7. број на неделникот „Република“, 19.10.2012)

Ставовите искажани во рубриката Колумни се лични ставови на авторите и не се автоматски и ставови на редакцијата на Republika.mk. Редакцијата на Republika.mk се оградува од ставовите во објавените колумни, а одговорноста за изнесеното во нив е исклучиво на авторот.

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.