Преговорите со нова дефиниција

Во ме­ѓу­на­род­ни­те од­но­си за­мрз­нат конф­ликт е си­ту­а­ци­ја во ко­ја e за­вр­шен акти­вен во­о­ру­жен конф­ликт, но не по­стои ми­ро­вен до­го­вор или дру­га по­ли­тич­ка рам­ка со којa фор­мал­но би се за­вр­шил конф­ли­ктот на за­до­волс­тво на за­во­ју­ва­ни­те стра­ни.

Колумнист: Горан Момироски

Мал­ку­ми­на од ма­ке­дон­ски­те гра­ѓа­ни ја зна­ат де­фи­ни­ци­ја­та на си­ту­а­ци­ја­та ко­ја се на­ре­ку­ва за­мрз­нат конф­ликт, а уште по­мал­ку до­се­га слуш­на­ле за Дин Пит­ман, по­мош­ник на др­жав­ни­от се­кре­тар на САД, Џон Ке­ри. Ви­со­ки­от функ­ци­о­нер во аме­ри­кан­ски­от Стејт де­парт­мент во­оп­што не е ва­жен ка­ко име, пре­зи­ме и функ­ци­ја, ту­ку ка­ко из­вор на со­се­ма но­ва де­фи­ни­ци­ја под ко­ја офи­ци­ја­лен Ва­шин­гтон го во­ди грч­ко-ма­ке­дон­ски­от спор за име­то. Пит­ман не е слу­чај­на фи­гу­ра во аме­ри­кан­ска­та по­ли­ти­ка, ако ни­што дру­го, тој е фор­ма­лен прет­став­ник на аме­ри­кан­ска­та дип­ло­ма­ти­ја во од­но­си­те со се­ри­оз­ни свет­ски ме­ди­у­ми и ка­ко та­ков не мо­же­те да го све­де­те на оби­чен чи­нов­ник што ка­жу­ва лич­ни ста­во­ви за аме­ри­кан­ска­та над­во­реш­на по­ли­ти­ка. Она што е це­лос­но збу­ну­вач­ки во не­го­ва­та из­ја­ва за спо­рот за име­то е јас­но­то де­фи­ни­ра­ње на спо­рот ка­ко за­мрз­нат. Тој во не­го­ва­та из­ја­ва што ја пре­не­се МИА не оста­ви ни мал­ку дво­у­ме­ње де­ка конф­ли­ктот мо­же да има и дру­га при­ро­да, де­ка има мож­но­сти за не­го­во ре­ша­ва­ње, де­ка во крај­на ли­ни­ја САД мо­жат да из­вр­шат при­ти­сок за за­вр­шу­ва­ње на две­де­це­ни­ска­та бал­кан­ска са­га што е на ште­та на си­те, па вклу­чи­тел­но и Аме­ри­ка.

Пит­ман не е слу­ча­ен чо­век

Пит­ман е дип­ло­мат од ка­ри­е­ра во аме­ри­кан­ска­та дип­ло­ма­ти­ја, кој од 2010 го­ди­на ра­бо­ти ка­ко гла­вен за­ме­ник на по­мош­ни­кот на Џон Ке­ри во Би­ро­то за ме­ѓу­на­род­ни ор­га­ни­за­ции. Ме­ѓу дру­ги­те по­зи­ции, Пит­ман бил дел од ти­мот за пла­ни­ра­ње актив­но­сти во Евро­па и аген­да­та за кли­мат­ски про­ме­ни. Од 2000 до 2002 го­ди­на тој е ди­ре­ктор за Бал­ка­нот во Со­ве­тот за на­ци­о­нал­на без­бед­ност, што до­вол­но збо­ру­ва за не­го­ви­те поз­на­ва­ња на ре­ги­о­нот и на спо­рот ме­ѓу Ати­на и Скоп­је. Има искус­тво и ка­ко кон­зул на САД во Се­вер­на Ир­ска и ка­ко прет­став­ник во Ирак што го за­јак­ну­ва не­го­во­то искус­тво ка­ко поз­на­вач на ору­же­ни спо­ро­ви. Ма­ги­стри­рал на пре­стиж­ни­от Уни­вер­зи­тет „Џон Хоп­кинс“, и тоа на ме­ѓу­на­род­ни од­но­си, што го пра­ви ап­со­лут­но ре­ле­ван­тен при де­фи­ни­ра­ње­то на спо­рот за име­то ка­ко за­мрз­нат конф­ликт.

Пра­ша­ње­то за име­то спа­ѓа во ка­те­го­ри­ја­та за­мрз­на­ти конф­ли­кти, исто ка­ко и те­ри­то­ри­јал­ни­от спор ме­ѓу Ер­ме­ни­ја и Азер­беј­џан. Ќе има де­ле­га­ции од се­ко­ја зем­ја во све­тот, нај­го­лем дел од функ­ци­о­не­ри­те во Стејт де­парт­мен­тот, исто та­ка, ќе би­дат во Њу­јорк, др­жав­ни­от се­кре­тар, по­мош­ни­ци­те на се­кре­та­ри­те и ќе има мож­но­сти да се иско­ри­сти и за ва­кви по­ма­ли пра­ша­ња, но знам де­ка ова не е ма­ло пра­ша­ње би­деј­ќи да бе­ше ма­ло, до­се­га ќе бе­ше ре­ше­но – из­ја­ви Пит­ман на бри­финг пред Ге­не­рал­но­то со­бра­ние на ОН.

Тер­ми­нот „за­мрз­нат конф­ликт“ не се упо­тре­бу­ва прв­пат во кон­текст на спо­рот за име­то. Не­кол­ку па­ти и по­сред­ни­кот Ни­миц го­во­ре­ше на иста­та те­ма, но ни­ту тој ни­ту дру­ги по­ли­тич­ки ана­ли­ти­ча­ри, по­ли­ти­ча­ри или на­уч­ни­ци што го сле­дат ни­ко­гаш не ка­жаа де­ка гра­ни­ца­та е по­ми­на­та и де­ка спо­рот е ста­вен ад акта.

Она што е збу­ну­вач­ки од из­ја­ва­та на Пит­ман е лес­но­ти­ја­та со ко­ја тој го сме­сти спо­рот за име­то вед­наш до арап­ско-изра­ел­ски­от и тур­ско-грч­ки­от конф­ликт, до спо­рот ме­ѓу Се­вер­на и Јуж­на Ко­ре­ја, гру­зи­ско-аб­ха­зи­ски­от спор, за­ед­но со не­што по­но­ви­от гру­зи­ско-осет­ски конф­ликт и ве­ќе шест де­це­нии ста­ри­от спор ме­ѓу Ин­ди­ја и Па­ки­стан. Оста­на не­јас­но зо­што вни­ма­тел­ни­от аме­ри­кан­ски дип­ло­мат со огром­но искус­тво нè прог­ла­си за дел од за­мрз­нат конф­ликт ко­га акту­ел­на­та де­фи­ни­ци­ја на та­кви­от вид спо­ро­ви јас­но пре­ци­зи­ра де­ка ва­кви конф­ли­кти не­ми­нов­но во сво­ја­та исто­ри­ја пре­жи­ве­ал вој­на. До­кол­ку та­ка ја де­фи­ни­ра грч­ка­та по­ли­ти­ка во 90-ти­те го­ди­ни ко­га ед­но­стра­но прог­ла­си еко­ном­ско ем­бар­го за Ма­ке­до­ни­ја, то­гаш ра­бо­та­та мо­же да би­де по­јас­на, но тој не­мал при­чи­на да да­ва но­ва де­фи­ни­ци­ја за со­стој­ба­та до 1995 го­ди­на ко­га, под при­ти­сок на За­па­дот, Гр­ци­ја ги кре­на рам­пи­те за ма­ке­дон­ски­те сто­ки и гра­ѓа­ни.

Иа­ко во це­ла­та при­каз­на до­се­га Гра­ѓан­ска­та вој­на во Гр­ци­ја не бе­ше дел од пре­го­во­ри­те или од офи­ци­јал­ни од­но­си ме­ѓу две­те зем­ји, дел од кон­сул­ти­ра­ни­те не иск­лу­чу­ва­ат де­ка во де­фи­ни­ра­ње­то на спо­рот се прес­ме­ту­ва и во­о­ру­же­ни­от конф­ликт од 1946 до 1949 го­ди­на, од­нос­но Гра­ѓан­ска­та вој­на во ко­ја учес­тву­ваа и си­ли­те на ДАГ со мно­гу Ма­ке­дон­ци во нив, но и ма­ке­дон­ски пар­ти­за­ни.

Оп­ти­ми­сти­те ме­ѓу ма­ке­дон­ски­те ана­ли­ти­ча­ри што ги кон­сул­ти­ра­ше „Ре­пуб­ли­ка“ ве­лат де­ка тре­ба да се ба­ра за­ед­нич­ки име­ни­тел ме­ѓу на­ста­пот на по­сред­ни­кот Ни­миц во Скоп­је и бри­фин­гот на Пит­ман во Ва­шин­гтон. Ако во Скоп­је Ни­миц прв­пат во сво­ја­та исто­ри­ја ка­ко пре­го­ва­рач јав­но ка­жа де­ка не се сог­ла­су­ва со грч­ка­та стра­на, при што ги оста­ви на­стра­на ма­ке­дон­ски­те ста­во­ви, то­гаш и се­га не тре­ба да се чу­ди­ме што аме­ри­кан­ска­та ад­ми­ни­стра­ци­ја из­ле­гу­ва со ва­ква де­фи­ни­ци­ја, ве­лат из­во­ри­те на „Ре­пуб­ли­ка“ кои не иск­лу­чу­ва­ат де­ка ова е уште ед­на по­ра­ка до Ати­на.

Пе­си­ми­сти­те по­и­на­ку ја гле­да­ат из­ја­ва­та на Пит­ман. Дел од нив ја тол­ку­ва­ат ка­ко ус­пех на грч­ка­та дип­ло­ма­ти­ја ко­ја ус­пе­а­ла да ја убе­ди ад­ми­ни­стра­ци­ја­та на Оба­ма де­ка спо­рот за име­то е не­реш­ли­во пра­ша­ње и за­тоа е нај­до­бро си­те да кре­нат ра­це од не­го.

Вто­ри­от мо­мент што на­ста­пот на ви­со­ки­от прет­став­ник на аме­ри­кан­ска­та дип­ло­ма­ти­ја го пра­ви не­ве­ро­ја­тен е мо­мен­тот кој во по­ли­тич­ка­та те­о­ри­ја се по­вр­зу­ва со за­мрз­на­ти конф­ли­кти, а кој ба­рем во јав­но­ста не бе­ше при­су­тен во спо­рот за име­то. Име­но, тер­ми­нот „за­мрз­нат конф­ликт“, кој најм­но­гу се ко­ри­сти за де­фи­ни­ра­ње од­но­си ме­ѓу раз­лич­ни др­жа­ви во пос­тсо­вет­ски­те конф­ли­кти и цен­трал­на Ази­ја, во пос­лед­ни­те не­кол­ку го­ди­ни глав­но се упо­тре­бу­ва за ка­ра­кте­ри­зи­ра­ње те­ри­то­ри­јал­ни спо­ро­ви. Си­гур­но е де­ка Пит­ман во Ва­шин­гтон не го­во­рел за те­ри­то­ри­јал­ни­те ба­ра­ња на Злат­на зо­ра, чии прет­став­ни­ци во отсус­тво на же­шки те­ми и лес­ни дро­ги ги спо­ме­ну­ва­ат во сво­и­те не­о­на­ци­стич­ки на­ста­пи твр­деј­ќи де­ка ко­га тие ќе дој­дат на власт, ќе ги ос­ло­бо­дат „сто­ти­ци­те ил­ја­ди Гр­ци што се оку­пи­ра­ни од сла­во­ма­ке­дон­ци­те во ФИ­РОМ“. Она што оста­ну­ва да се ана­ли­зи­ра во овој до­мен се те­ри­то­ри­јал­ни­те ба­ра­ња за кои Гр­ци­ја 49 па­ти фор­мал­но ја об­ви­ни­ла Ма­ке­до­ни­ја. Се раз­би­ра, на­пи­ша­но­то ва­жи са­мо до­кол­ку Пит­ман, на­ви­сти­на, са­кал да ка­же не­што на те­ма­та „спо­рот за те­ри­то­ри­и­те ка­ко дел од за­мрз­на­ти­от конф­ликт“. Оваа ана­ли­за е бес­пред­мет­на до­кол­ку тој на спо­рот за име­то му дал нов ста­тус, а при­тоа ко­мен­ти­рал спон­та­но без по­треб­на под­го­то­вка. Но, ако се зе­ме пред­вид не­го­ва­та би­о­гра­фи­ја, поз­на­ва­ње­то на од­но­си­те во ре­ги­о­нов и не­го­ва­та по­зи­ци­ја во Стејт де­парт­мен­тот, тоа е мал­ку ве­ро­јат­но.

Ни­миц за­ка­жа но­ва сред­ба, Гр­ци­ја ба­ра об­јас­ну­ва­ње од Фран­ци­ја

Вто­ра­та ин­фор­ма­ци­ја што не­де­ла­ва дој­де пре­ку оке­а­нот, а е вред­на за ана­ли­за е нај­а­ва­та на по­сред­ни­кот Мет­ју Ни­миц де­ка на­ско­ро ќе ги по­ви­ка пре­го­ва­ра­чи­те на но­ва рун­да пре­го­во­ри. Или јав­но­ста за вре­ме на не­го­ва­та пос­лед­на по­се­та на Скоп­је не ги до­би си­те по­треб­ни ин­фор­ма­ции или тој има но­ва та­кти­ка за над­ми­ну­ва­ње на ја­зот ме­ѓу две­те зем­ји. Во слу­ча­јов Гр­ци­ја од­би­ва, а Ни­миц ре­чи­си еден ме­сец отка­ко Гр­ци­ја јас­но го од­би не­го­ви­от пред­лог за­ка­жу­ва но­ва сред­ба со ам­ба­са­до­ри­те Јо­лев­ски и Ва­си­ла­кис. Кои аду­ти ги има се­га ве­ќе оста­ре­ни­от пре­го­ва­рач се раз­би­ра не зна­ат ни во Скоп­је ни во Ати­на. Што се про­ме­ни отка­ко пред не­кол­ку не­де­ли тој во Ати­на бе­ше пре­че­кан со кон­тра­пред­лог што бе­ше не­при­фат­лив не са­мо за Ма­ке­до­ни­ја ту­ку и за не­го лич­но, ќе се ви­ди ве­ро­јат­но по за­ка­жа­на­та рун­да раз­го­во­ри. Во ме­ѓу­вре­ме, и две­те стра­ни во Њу­јорк се оби­ду­ва­ат да ја прет­ста­ва­та сво­ја­та ви­сти­на и сво­и­те по­зи­ции. Грч­ки­от ви­це­пре­ми­ер и шеф на дип­ло­ма­ти­ја­та, Еван­ге­лос Ве­ни­зе­лос, не че­ка­ше ни мо­мент вто­ри­от ден од сво­јот пре­стој во Њу­јорк по сред­ба­та со ге­не­рал­ни­от се­кре­тар на ОН, Бан Ки Мун, ја ка­жа ста­ра­та грч­ка по­зи­ци­ја за ед­но име за се­вкуп­на упо­тре­ба, иа­ко таа е не­при­фат­ли­ва за Ни­миц и за аме­ри­кан­ски­от Стејт де­парт­мент. Вед­наш по тоа, Ве­ни­зе­лос пре­ку сво­ја­та дип­ло­мат­ска мре­жа ба­рал об­јас­ну­ва­ње од офи­ци­ја­лен Па­риз би­деј­ќи за­ме­ник-ди­ре­кто­рот во фран­цу­ско­то МНР за­дол­жен за зем­ји­те од за­па­ден Бал­кан нај­а­вил де­ка Фран­ци­ја ја под­др­жу­ва иде­ја­та на евро­ко­ме­са­рот за про­ши­ру­ва­ње, Ште­фан Фи­ле, за па­ра­лел­ни пре­го­во­ри на Ма­ке­до­ни­ја за влез во ЕУ и ре­ша­ва­ње на спо­рот за име­то со Гр­ци­ја. Фран­ци­ја е уве­ре­на де­ка до­кол­ку две­те стра­ни са­ка­ат, спо­рот мо­же да се над­ми­не за кра­тко вре­ме. Да­ли ќе оста­нат на тој став и по грч­ки­те ре­ак­ции ќе се знае во де­кем­ври ко­га Ма­ке­до­ни­ја по­втор­но ќе дој­де на днев­ни­от ред во Бри­сел.

(објавено во 56. број на неделникот „Република“, 27.09.2013)

Ставовите искажани во рубриката Колумни се лични ставови на авторите и не се автоматски и ставови на редакцијата на Republika.mk. Редакцијата на Republika.mk се оградува од ставовите во објавените колумни, а одговорноста за изнесеното во нив е исклучиво на авторот.

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.