Македонските позиции потврдени во Њујорк

Колумнист: Горан Момироски

Да­ли се ра­бо­ти за план спо­ред кој Ма­ке­до­ни­ја в го­ди­на во Пол­ска ќе би­де при­ме­на под устав­но име, да­ли НАТО се под­го­тву­ва­ат да ис­пра­ти по­ка­на за Ма­ке­до­ни­ја без да че­ка са­мит, да­ли САД се под­го­тву­ва­ат да из­вр­шат при­ти­сок врз вла­да­та на Ци­прас за да при­фа­ти пра­вед­но ре­ше­ние за две­те стра­ни, е по­мал­ку важ­но. Нај­важ­но е да­ли САД, ко­неч­но, ја при­фа­ти­ја од­лу­ка­та на Ме­ѓу­на­род­ни­от суд на прав­да­та во Хаг ка­ко ре­ал­ност и, во­оп­што, да­ли раз­браа де­ка Гр­ци­ја не смее да го иг­но­ри­ра сво­јот пот­пис на при­вре­ме­на­та спо­год­ба и ме­ѓу­на­род­но­то пра­во и во исто вре­ме да об­ви­ну­ва за ире­ден­ти­зам. За САД не е по­мал­ку важ­но во ера на за­си­лен при­ти­сок од Ру­си­ја, Гр­ци­ја да доз­во­ли влез на Ма­ке­до­ни­ја во НАТО и со тоа да го ста­би­ли­зи­ра це­ло­то јуж­но кри­ло на али­јан­са­та. За вна­треш­на­та ста­бил­ност во Ма­ке­до­ни­ја со еден ва­ков че­кор и за на­ма­лу­ва­ње­то на ет­нич­ки­те и вер­ски тен­зии во ре­ги­о­нот, во­оп­што не тре­ба да се збо­ру­ва.

За мал­ку по­ве­ќе од сто де­на, иа­ко на­ви­дум не­по­вр­за­ни, во Њу­јорк, на мар­ги­ни­те на Ге­не­рал­но­то со­бра­ние на Обе­ди­не­ти­те на­ции, во Ва­шин­гтон и во Ати­на се слу­чи­ле не­кол­ку на­ста­ни што зас­лу­жу­ва­ат се­ри­оз­на ана­ли­за. Ин­си­сти­ра­ње­то на САД да ја по­ка­нат Ма­ке­до­ни­ја на ме­ѓу­на­род­ни сред­би под неј­зи­но­то устав­но име за грч­ки­те наб­љу­ду­ва­чи е се­ри­о­зен сиг­нал де­ка не се отка­жу­ва­ат од од­лу­ка­та за приз­на­ва­ње на устав­но­то име до­не­се­на во 2004 го­ди­на. Еден од нај­до­бро­ин­фор­ми­ра­ни­те грч­ки ме­ди­у­ми, вес­ни­кот „Ка­ти­ме­ри­ни“, по­ви­ку­вај­ќи се на тај­ни дип­ло­мат­ски до­ку­мен­ти об­ја­ви де­ка од сре­ди­на­та на ју­ли Гр­ци­ја е сил­но воз­не­ми­ре­на од од­не­су­ва­ње­то на САД и осо­бе­но од по­мош­нич­ка­та на др­жав­ни­от се­кре­тар за Евро­па, Ви­кто­ри­ја Ну­ланд, ко­ја стои зад не­о­дам­неш­на­та по­ка­на на Ма­ке­до­ни­ја во ОН под устав­но име. Ка­ти­ме­ри­ни об­ја­ву­ва де­ка грч­ки­те ам­ба­са­до­ри во Скоп­је и во Ва­шин­гтон, Кри­сто Па­нај­пу­лос и Ха­рис Ла­ла­кос, до сво­и­те ше­фо­ви во Ати­на ис­пра­ти­ле две пис­ма спо­ред кои САД вр­ше­ле при­ти­сок врз Гр­ци­ја да се ре­ши пра­ша­ње­то за име­то.

За Гр­ци­ја нај­ло­шо­то сце­на­рио до кое мо­же да дој­де, а кое е мож­но да се слу­чи ако се су­ди спо­ред пис­ма­та, е САД да ја по­ка­нат Ма­ке­до­ни­ја да ста­не член­ка без да се че­ка са­мит. Спо­ред вес­ни­кот, во та­ков слу­чај Гр­ци­ја по­втор­но ќе ста­ви ве­то, со што отво­ре­но ќе се отфр­ли пре­су­да­та на су­дот во Хаг, спо­ред ко­ја Гр­ци­ја не смее да го по­вто­ри тоа што го на­пра­ви во 2008 го­ди­на во Бу­ку­решт.

Стра­вот во Гр­ци­ја е по­го­лем по­ра­ди те­ле­гра­ма­та од Скоп­је ис­пра­те­на во ју­ли, ко­га по­ра­ка­та на Ну­ланд, ко­ја од Ма­ке­до­ни­ја ба­ра да ја ре­ши по­ли­тич­ка­та кри­за за по­тоа САД да се со­о­чат со пра­ша­ње­то за име­то, се пре­тво­ри во кош­мар. Пред сѐ, за­тоа што САД, кои во не­кол­ку на­вра­ти прет­ход­но ѝ по­мог­наа на Гр­ци­ја да ги за­вр­ши пре­го­во­ри­те со ЕУ и со ММФ за фи­нан­си­ска­та по­мош, има­ат на­чи­н ка­ко да го за­тво­рат пра­ша­ње­то за име­то. За­гри­же­но­ста на Ати­на е уште по­го­ле­ма за­тоа што та­му во вра­ќа­ње­то на ма­ке­дон­ска­та опо­зи­ци­ја во пар­ла­мен­тот и во про­дол­жу­ва­ње­то на ре­фор­ми­те се пре­поз­на­ва аме­ри­кан­ски план, кој е под­др­жан од ЕУ и кој тре­ба да за­вр­ши со влез на Ма­ке­до­ни­ја во НАТО. Грч­ка­та дип­ло­ма­ти­ја е за­гри­же­на и од од­не­су­ва­ње­то на аме­ри­кан­ски­от Стејт де­парт­мент ка­де што на сред­би­те што ги имал грч­ки­от ам­ба­са­дор во ју­ни не му би­ло ве­те­но де­ка Ма­ке­до­ни­ја ќе оста­не на мар­ги­ни­те на са­ми­от што ќе се слу­чи на­про­лет во Пол­ска. По­зи­ци­ја­та на аме­ри­кан­ска­та дип­ло­ма­ти­ја е де­ка во Вар­ша­ва мо­же да се слу­чи сѐ.

Гру­ев­ски: Спо­рот за име­то е вир­ту­е­лен, Ма­ке­дон­ци­те ни­ко­гаш не­ма да се отка­жат од сво­jот иден­ти­тет

Во сво­јот го­вор пред свет­ска­та асемб­ле­ја пре­ми­е­рот Гру­ев­ски ре­че де­ка спо­рот за име­то тре­ба­ло вед­наш да би­де ре­шен ме­ѓу со­се­ди­те, парт­не­ри­те и ид­ни­те со­јуз­ни­ци, а не да трае ве­ќе 22 го­ди­ни. Спо­ред не­го, пра­ша­ње­то, иа­ко прет­ста­ву­ва мно­гу ре­а­лен проб­лем за ма­ке­дон­ски­от на­род, е вир­ту­ел­но во сво­ја­та ос­но­ва и не­ма ни­ка­ква ос­но­ва во ме­ѓу­на­род­но­то пра­во ни­ту во акти­те на Обе­ди­не­ти­те на­ции. За не­го е не­воз­мож­но не­кој да нај­де прав­на оправ­да­ност за не­го­во­то по­сто­е­ње, сме­та ма­ке­дон­ски­от пре­ми­ер.

Гру­ев­ски сме­та де­ка спо­рот е про­из­ве­ден за да до­не­се по­ли­тич­ки по­е­ни и за да се дој­де до ат­мо­сфе­ра на конф­ликт­ност во ко­ја би мо­же­ло да се ос­тва­рат не­чии ре­ги­о­нал­ни ин­те­ре­си, а во исто вре­ме да се за­ба­ват про­це­си­те на сло­бо­да, де­мо­кра­ти­ја и на па­зар­на еко­но­ми­ја на Бал­ка­нот. Тоа што, ве­ро­јат­но, Гр­ци­ја ја здо­бо­ли најм­но­гу во го­во­рот на Гру­ев­ски е спо­ме­ну­ва­ње­то на ме­ѓу­на­род­но­то пра­во ка­ко ос­но­ва врз ко­ја Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја мо­же да се са­мо­и­ме­ну­ва и да го име­ну­ва сво­јот иден­ти­тет ка­ко ма­ке­дон­ски. Тој нај­а­ви де­ка Ма­ке­до­ни­ја не­ма да доз­во­ли спо­рот да се ре­ша­ва над­вор од ре­зо­лу­ци­и­те на ОН или над­вор од рам­ка­та да­де­на од свет­ска­та ор­га­ни­за­ци­ја. со што па­ѓа­ат во во­да си­те грч­ки на­де­жи де­ка Ма­ке­до­ни­ја ќе се сог­ла­си со ад хок ре­ше­ние до­не­се­но под при­ти­сок и над­вор од ме­ѓу­на­род­но­то пра­во, не­што што по­стои ка­ко оп­ци­ја во Гр­ци­ја. Тоа што Гру­ев­ски го оста­ви ка­ко мож­ност е евен­ту­ал­но­то име да би­де одрж­ли­во, урам­но­те­же­но и за­ем­но при­фат­ли­во, но са­мо до­кол­ку со не­го не се нав­ле­гу­ва во иден­ти­те­тот на ма­ке­дон­ски­от на­род. До­кол­ку та­кво ре­ше­ние не мо­же да се нај­де се­га и ако на Ма­ке­до­ни­ја ѝ се на­мет­ну­ва ре­ше­ние со кое ќе се пре­и­ме­ну­ва ма­ке­дон­ски­от на­род, то­гаш спо­рот ќе тре­ба да че­ка на по­до­бри вре­ми­ња и на но­ви ге­не­ра­ции. Ре­ше­ни­е­то, спо­ред ма­ке­дон­ски­от пре­ми­ер, мо­ра да би­де пра­вед­но и тоа не­ма да про­из­ве­де по­бед­ни­ци или по­ра­зе­ни стра­ни. Гру­ев­ски во Њу­јорк по­тсе­ти и на не­го­ви­те оби­ди да раз­го­ва­ра ди­рект­но со сво­јот грч­ки ко­ле­га Ци­прас, не­што што прет­ход­но го при­фа­ти Па­пан­дреу, а го од­би Са­ма­рас. Во тој кон­текст тој од Обе­ди­не­ти­те на­ции по­ба­ра да се вклу­чи ди­рект­но во оби­дот да се прид­ви­жи про­це­сот и да се дој­де до ре­ше­ние, не­што што об­је­ктив­но е те­шко ос­твар­ли­во за­тоа што ОН не мо­жат да обез­бе­дат ни­ту спро­ве­ду­ва­ње пре­су­да од сво­јот ор­ган Су­дот во Хаг, а не, пак, да се вклу­чат во ди­рект­но ба­ра­ње ре­ше­ние. Ја­ло­ви­те оби­ди на по­сред­ни­кот Ни­миц во пос­лед­ни­ве 20 го­ди­ни нај­до­бро по­ка­жу­ва­ат де­ка ре­ше­ни­е­то со по­средс­тво на ОН е ре­чи­си не­из­вод­ли­во без во не­го да се вклу­чат САД и Гер­ма­ни­ја, ка­ко нај­мо­ќен европ­ски фа­ктор.

Кој ги тур­ка под те­пих мер­ки­те за до­вер­ба

Па­ра­лел­но со тај­на­та дип­ло­ма­ти­ја, ко­ја, нај­ве­ро­јат­но, во нај­го­лем дел се во­ди на ре­ла­ци­ја Ва­шин­гтон – Ати­на, ме­ѓу два­та со­се­да не­ма ни­ка­кви по­ме­сту­ва­ња и по­крај оп­ти­миз­мот што во март го на­мет­на но­ви­от ми­ни­стер за над­во­реш­ни ра­бо­ти на Гр­ци­ја, Ко­ѕи­јас. Од то­гаш по­ми­наа ре­чи­си се­дум ме­се­ци, а до де­нес не­ма ни­ка­кви по­ме­сту­ва­ња во од­нос на ли­ста­та на мер­ки за гра­де­ње до­вер­ба за кои две­те стра­ни не­ма­ат по­го­ле­ми за­бе­ле­шки. Ма­ке­дон­ска­та стра­на, во обид да не би­де об­ви­не­та де­ка го ури­ва про­це­сот, за­се­га мол­чи во вр­ска со про­це­сот на гра­де­ње до­вер­ба, а Гр­ци­ја нај­че­сто во ин­фор­ма­ци­и­те за ме­ди­у­ми­те и за дип­ло­ма­ти­те во Ати­на ве­ли де­ка при­чи­на­та за за­сто­јот во до­го­ва­ра­ње на мер­ки­те и во нив­но­то спро­ве­ду­ва­ње е во Скоп­је, ка­де што сѐ уште трае по­ли­тич­ка­та кри­за. Всуш­ност, грч­ка­та стра­на овој ар­гу­мент го ко­ри­сти се­ко­гаш ко­га е при­тис­на­та од ме­ѓу­на­род­на­та за­ед­ни­ца.

Во 1999 го­ди­на при­чи­на за за­сто­јот во пре­го­во­ри­те, спо­ред грч­ки­те дип­ло­ма­ти, бе­ше ко­сов­ска­та кри­за, во 2001 го­ди­на и не­кол­ку го­ди­ни по­доц­на бе­ше во­е­ни­от конф­ликт во Ма­ке­до­ни­ја , а по­тоа, ко­га ќе се нај­деа во не­бра­но, Гр­ци­те ја ко­ри­стеа и те­ри­то­ри­јал­на­та по­дел­ба во 2004 го­ди­на, а од 2006 го­ди­на на­ва­му нив­но оми­ле­но оправ­ду­ва­ње се че­сти­те из­бо­ри што, ра­ка на ср­це, се слу­чу­ва­ат и во две­те зем­ји.

Ка­ко и да е, пе­си­ми­стич­ки­те ин­фор­ма­ции што до­а­ѓа­ат во Ати­на од нив­ни­те дип­ло­ма­ти, осо­бе­но од тие од САД, са­мо до­пол­ни­тел­но ќе го за­ба­ват про­це­сот на спро­ве­ду­ва­ње на мер­ки­те за до­вер­ба, кои пр­вич­но тре­ба­ше да раз­ре­шат одре­де­ни пра­ктич­ни пра­ша­ња и да соз­да­дат по­до­бра рам­ка за ре­ша­ва­ње на спо­рот за име­то. Ако се ин­фор­ма­ци­и­те и ана­ли­зи­те точ­ни, не тре­ба да оче­ку­ва­ме на­ско­ро мер­ки­те да ста­нат ре­ал­ност, ту­ку обрат­но, Гр­ци­ја да ја ко­ри­сти се­ко­ја мож­ност да об­ви­ну­ва за ире­ден­ти­зам за да соз­да­де до­пол­ни­тел­на тен­зи­ја во ко­ја, об­је­ктив­но, не мо­же да се во­дат ни­ка­кви, а не, пак, су­штин­ски раз­го­во­ри за бол­но­то пра­ша­ње. Освен до­кол­ку САД не про­це­нат де­ка спо­рот за име­то ја за­гро­зу­ва ста­бил­но­ста на ре­ги­о­нот и де­ка гло­бал­ни­те ин­те­ре­си на Ва­шин­гтон не сме­ат да за­ви­сат од не­чии емо­ции.

На Гр­ци­ја ѝ пре­чи ре­ал­но­ста

Ка­ко но­во­на­ста­на­та­та нер­во­за во Гр­ци­ја ќе би­де ма­ни­фе­сти­ра­на кон Ма­ке­до­ни­ја нај­до­бро мо­же­ше да се ви­ди по го­во­рот на ма­ке­дон­ски­от пре­ми­ер пред Ге­не­рал­но­то со­бра­ние на Обе­ди­не­ти­те на­ции. Иа­ко Гру­ев­ски за Гр­ци­ја го­во­ре­ше ка­ко за иден со­јуз­ник и во ни­ту еден дел не ја на­пад­на ди­рект­но, дел од најв­ли­ја­тел­ни­те ме­ди­у­ми и пар­ти­ја­та што е вто­ра спо­ред си­ла­та, Неа де­мо­кра­ти­ја, го­во­рот го прог­ла­си­ја за про­во­ка­ци­ја. Кол­ку те­шко ќе би­дат спро­ве­де­ни мер­ки­те за до­вер­ба без аси­стен­ци­ја од ОН и од САД мо­же да се ви­ди од тоа што за Гр­ци­ја е проб­лем тоа што Гру­ев­ски на Ист Ри­вер го­во­ре­ше за ре­ал­но­ста во ко­ја ние сме Ма­ке­дон­ци, кои го­во­рат ма­ке­дон­ски ја­зик и жи­ве­ат во др­жа­ва со устав­но име Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја. И тоа што по­ве­ќе од 130 зем­ји ја при­фа­ти­ле таа ре­ал­ност. Иа­ко вла­да­та на СИРИЗА не ре­а­ги­ра­ше ди­рект­но, таа пре­ку др­жав­на­та но­вин­ска аген­ци­ја пра­ти јас­на по­ра­ка де­ка нер­во­за­та е го­ле­ма. Спо­ред АНА – МПА, Гру­ев­ски не оста­вил ни­ка­ков про­стор за по­ме­сту­ва­ње од по­зи­ци­и­те за име­то, од­нос­но не нај­а­вил де­ка Ма­ке­до­ни­ја мо­же да по­пу­шти во за­шти­та на сво­јот иден­ти­тет. Се раз­би­ра, ма­ке­дон­ска­та вла­да со ни­што не ре­а­ги­ра­ше на грч­ки­те ко­мен­та­ри со кои, пра­ктич­но, се од­зе­ма ос­нов­но­то чо­ве­ко­во пра­во на по­е­ди­не­цот и на це­ла ед­на на­ци­ја, да се на­ре­ку­ва ка­ко што са­ка.

(Текст објавен во 162. број на неделникот Република, 9.10.2015)

Ставовите искажани во рубриката Колумни се лични ставови на авторите и не се автоматски и ставови на редакцијата на Republika.mk. Редакцијата на Republika.mk се оградува од ставовите во објавените колумни, а одговорноста за изнесеното во нив е исклучиво на авторот.

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.