Трајанов: Политичарите што го спречуваа референдумот денес се претставуваат како најзаслужни за независноста

Пре­тсе­да­те­лот на Де­мо­крат­ски со­јуз, Пав­ле Тра­ја­нов, кој во вре­ме­то ко­га Ма­ке­до­ни­ја прог­ла­су­ва­ше не­за­вис­ност бе­ше на функ­ци­ја­та по­тсе­кре­тар за ја­вен ред и без­бед­ност, се­ќа­вај­ќи се на тој пер­и­од, твр­ди де­ка не­кои сѐ уште акту­ел­ни ма­ке­дон­ски по­ли­ти­ча­ри, кои де­нес се прет­ста­ву­ва­ат ка­ко го­ле­ми па­три­о­ти, во тоа вре­ме вр­ше­ле сил­ни оп­струк­ции за да про­пад­не ре­фе­рен­ду­мот за оса­мо­сто­ју­ва­ње. Тој во ин­терв­ју­то за „Ре­пуб­ли­ка“ збо­ру­ва и за срп­ско­то сце­на­рио за „за­ме­на“ на др­жав­ни­от и на по­ли­тич­ки­от врв во Скоп­је, ка­ко и за без­бед­нос­ни­те за­ка­ни од оста­на­ти­те со­се­ди, конф­ли­ктот во 2001 го­ди­на, кри­ми­нал­ни­те стру­кту­ри во пос­тконф­ликт­ни­от пер­и­од и за нај­го­ле­ма­та за­ка­на на де­неш­ни­ца­та – гло­бал­ни­от те­ро­ри­зам и ис­лам­ски­от ра­ди­ка­ли­зам.

Мно­гу­ми­на пос­лед­ни­ве го­ди­ни се про­мо­ви­ра­ат за па­три­о­ти и за др­жав­ни­ци. Има ли искри­ву­ва­ње на исто­ри­ски­те фа­кти во вр­ска со ор­га­ни­зи­ра­ње­то на ре­фе­рен­ду­мот за не­за­вис­ност во 1991 го­ди­на?
Трајанов: Тие што го спре­чу­ваа про­це­сот на оса­мо­сто­ју­ва­ње на Ма­ке­до­ни­ја, се­га пре­ку ко­лум­ни, кни­ги и јав­ни на­ста­пи се оби­ду­ва­ат да ја ре­де­фи­ни­ра­ат или фал­си­фи­ку­ва­ат исто­ри­ја­та да­вај­ќи си клуч­на уло­га на се­бе во про­це­сот на прог­ла­су­ва­ње­то са­мо­стој­на и не­за­вис­на Ма­ке­до­ни­ја. На при­мер, на сред­ба со Љуб­чо Ге­ор­ги­ев­ски и До­ста Ди­мов­ска во август 1991 го­ди­на дел од „осум­те­ми­на“ ука­жав­ме на по­тре­ба­та од што е мож­но по­бр­зо одр­жу­ва­ње ре­фе­рен­дум за прог­ла­су­ва­ње са­мо­стој­ност (се за­ка­нив­ме и пре­ку „во­ста­ние“). За таа иде­ја има­ше си­лен от­пор од Ки­ро Гли­го­ров и од Сто­јан Ан­дов. Пред 8 сеп­тем­ври и на са­ми­от ден на ре­фе­рен­ду­мот, Со­ју­зот на ре­форм­ски­те си­ли и дел од ра­ко­водс­тво­то на СКМ-ПДП се вклу­чи­ја во кам­па­ња да не се из­ле­гу­ва на ре­фе­рен­ду­мот и да не се гла­са за са­мо­стој­на Ма­ке­до­ни­ја, јав­но из­ја­ву­вај­ќи де­ка не мо­же­ме да оп­сто­и­ме ка­ко са­мо­стој­на др­жа­ва без СФРЈ (Ср­би­ја). На­та­му, мно­гу­ми­на од по­ли­тич­ки­от естаб­лиш­мент шу­ру­ваа со ге­не­ра­ли­те на ЈНА и ги за­гро­зу­ваа опе­ра­ци­и­те на МВР.

Во сво­ја­та 23-го­диш­на не­за­вис­ност, Ма­ке­до­ни­ја има­ше не­кол­ку се­ри­оз­ни без­бед­нос­ни пре­диз­ви­ци.  Пр­ви­от бе­ше уште на са­ми­от по­че­ток, при оса­мо­сто­ју­ва­ње­то, ко­га бе­ше на по­ви­док кр­вав рас­пад на по­ра­неш­на Ју­гос­ла­ви­ја. Ка­ква опас­ност ја дем­не­ше Ма­ке­до­ни­ја во тој пер­и­од и ка­ко ус­пе­ав­ме да из­бег­не­ме кр­во­про­ле­ва­ње?
Трајанов: Нај­важ­на­та и нај­го­ле­ма уло­га во про­це­сот на етаб­ли­ра­ње­то на Ма­ке­до­ни­ја ка­ко са­мо­стој­на др­жа­ва ја оди­гра Ре­пуб­лич­ки­от се­кре­та­ри­јат за вна­треш­ни ра­бо­ти, ин­сти­ту­ци­ја ко­ја рас­по­ла­га­ше со во­о­ру­же­ни фор­ма­ции и со ка­дри со ви­сок сте­пен на па­три­о­ти­зам и ре­ши­тел­ност да ѝ се спро­тив­ста­ват на ЈНА и да го раз­об­ли­чи от­по­рот кај дел од про­ју­гос­ло­вен­ска­та по­ли­тич­ка ели­та. Но, мо­рам да наг­ла­сам де­ка имав­ме сил­на по­ли­тич­ка под­др­шка од ВМРО-ДПМНЕ.

Тој пер­и­од бе­ше исто­ри­ска шан­са да фор­ми­ра­ме су­ве­ре­на и не­за­вис­на ма­ке­дон­ска др­жа­ва.

Од стра­на на во­е­но-без­бед­нос­ни­те служ­би во ре­ги­о­нот на Ср­би­ја се под­го­тву­ва­ше сце­на­рио за „за­ме­на“ на др­жав­ни­от и на по­ли­тич­ки­от врв со про­ју­гос­ло­вен­ско и про­срп­ско водс­тво, но тие пла­но­ви ус­пеш­но беа по­пре­чу­ва­ни од ма­ке­дон­ски­те служ­би за без­бед­ност, во со­ра­бо­тка со пар­ти­и­те и по­е­дин­ци кои јав­но ја про­мо­ви­раа и де­но­ноќ­но ра­бо­теа на ре­а­ли­за­ци­ја­та на иде­ја­та за са­мо­стој­на Ма­ке­до­ни­ја. По­ли­ци­ја­та, ме­ѓу дру­го­то, пре­зе­де не­кол­ку сло­же­ни опе­ра­ции: под­го­твив­ме пла­но­ви за бло­ка­да и за за­зе­ма­ња на ка­сар­ни­те ка­де што беа сме­сте­ни еди­ни­ци­те на ЈНА; ја зе­дов­ме во­е­на­та еви­ден­ци­ја за ре­зерв­ни­от со­став на ЈНА од по­драч­ни­те еди­ни­ци на Ре­пуб­лич­ки­от се­кре­та­ри­јат за од­бра­на; обез­бе­див­ме за­шти­та на гра­ни­ци­те со по­ли­ци­ски еди­ни­ци (ло­ци­ра­ни во дла­би­на по­крај гра­ни­ци­те) и зе­дов­ме го­ле­ми ко­ли­чес­тва оруж­је (со по­мош на ма­ке­дон­ски офи­це­ри во ЈНА) и сл. Исто та­ка, го под­го­твив­ме и До­го­во­рот за дис­ло­ка­ци­ја на ЈНА, кој бе­ше пот­пи­шан од Гли­го­ров и од Аџиќ. Има­ше и гло­бал­ни за­ка­ни за при­по­ју­ва­ње на Ма­ке­до­ни­ја кон Бу­га­ри­ја, по­дел­ба на Ма­ке­до­ни­ја ме­ѓу Ср­би­ја и Гр­ци­ја, фор­ми­ра­ње Го­ле­ма Ал­ба­ни­ја со дел од Ма­ке­до­ни­ја и сл.

По­ли­тич­ки­от врв, вклу­чи­тел­но и пре­тсе­да­те­лот Ки­ро Гли­го­ров, дејс­тву­ва­ше под при­ти­сок на на­ро­дот, кој бе­ше под­го­твен на сѐ за таа исто­ри­ска шан­са да не се про­пу­шти. За­тоа ре­фе­рен­ду­мот ус­пеа и на 8 сеп­тем­ври 1991 го­ди­на се ре­а­ли­зи­раа ве­ков­ни­те стре­ме­жи за ма­ке­дон­ска др­жа­ва.

Со кои без­бед­нос­ни пре­диз­ви­ци се со­о­чу­ва­ше Ма­ке­до­ни­ја во де­ве­де­сет­ти­те го­ди­ни од ми­на­ти­от век? Бев­ме ли под за­ка­на од со­се­ди­те и кои служ­би беа нај­а­ктив­ни во тоа вре­ме?
Трајанов: Нај­се­ри­оз­на­та за­ка­на до­а­ѓа­ше од Ср­би­ја, ка­де што по­ли­тич­ки­от врв има­ше про­це­ни де­ка Ма­ке­до­ни­ја е со нив или де­ка е ле­сен за­лак и са­мо со сил­на ме­ди­ум­ска кам­па­ња мо­жат да по­ста­ват власт ко­ја ќе прог­ла­си де­ка Ма­ке­до­ни­ја оста­ну­ва во рам­ки­те на СФРЈ. То­гаш сил­но се про­мо­ви­ра и иде­ја­та за от­це­пу­ва­ње на Ко­со­во и на за­пад­на Ма­ке­до­ни­ја и при­по­ју­ва­ње кон Ал­ба­ни­ја, за што поч­на про­це­сот на фор­ми­ра­ње на ал­бан­ска­та па­ра­вој­ска и прог­ла­су­ва­ње на „Или­ри­да“ и сл. Го­ле­ми проб­ле­ми соз­да­ва­ше и дел од по­ли­тич­ка­та ели­та ко­ја бе­ше упра­ву­ва­на од Бел­град и ко­ја до пос­ле­ден мо­мент се за­ла­га­ше да оп­ста­не Ју­гос­ла­ви­ја (це­ла или скра­те­на). Се со­о­чу­вав­ме и со се­ри­оз­ни без­бед­нос­ни проб­ле­ми, пред сѐ, од во­е­но-раз­уз­на­вач­ка­та служ­ба на Ср­би­ја, но до­ста актив­ни беа и бу­гар­ска­та и грч­ка­та служ­ба, кои раз­ра­бо­ту­ваа сце­на­ри­ја во слу­чај да не ус­пее кон­цеп­тот за са­мо­стој­на Ма­ке­до­ни­ја. Атен­та­тот над Ки­ро Гли­го­ров бе­ше пос­ле­ден обид Ма­ке­до­ни­ја да би­де спре­че­на во са­мо­стој­ни­от од.

Кол­ку се­ри­оз­но беа ор­га­ни­зи­ра­ни кри­ми­нал­ни­те стру­кту­ри што се за­ни­ма­ваа со раз­ни ви­до­ви шверц?
Трајанов: Ем­бар­го­то од Гр­ци­ја кон Ма­ке­до­ни­ја, ка­ко и ем­бар­го­то на Со­ве­тот за без­бед­ност на ООН кон СРЈ, ја по­го­ди Ма­ке­до­ни­ја и др­жа­ва­та еко­ном­ски бе­ше бло­ки­ра­на и исто­ште­на. Вла­да­та од­лу­чи да се кр­ши ем­бар­го­то за да се пре­жи­вее, но се соз­да­доа проб­ле­ми за­тоа што има­ше мо­но­пол на не­кол­ку фир­ми. По­доц­на го­лем број фир­ми, но и по­е­дин­ци се вклу­чи­ја во „биз­ни­сот“ со Ср­би­ја при што за­ра­бо­ти­ја огром­ни су­ми. Та­ка са­мо ед­на фир­ма од кр­ше­ње на ем­бар­го­то за­ра­бо­ти по­ве­ќе од 600 ми­ли­о­ни мар­ки. За Ср­би­ја се из­ве­зу­ва­ше и од Ср­би­ја се уве­зу­ва­ше сѐ и се­што – од на­фта, еле­ктрич­на енер­ги­ја, јаг­лен, ци­га­ри, ба­кар, па до експ­ло­зив, оруж­је и дру­го.

То­гаш се вос­по­ста­ви спре­га ме­ѓу кри­ми­нал­ни­те стру­кту­ри и биз­нис-по­ли­тич­ка­та ели­та.

Два­е­сет и три го­ди­ни по­доц­на, да­ли сѐ уште има над­во­реш­ни стру­кту­ри и служ­би што ра­бо­тат на по­тко­пу­ва­ње на су­ве­ре­ни­те­тот на др­жа­ва­та и ка­ко Ма­ке­до­ни­ја де­нес, за раз­ли­ка од де­ве­де­сет­ти­те го­ди­ни, се спра­ву­ва со тие пре­диз­ви­ци?
Трајанов: Бло­ки­ра­ње­то на Ма­ке­до­ни­ја за влез во ЕУ и пол­но­прав­но членс­тво во НА­ТО е ос­но­ва за под­го­то­вка на но­ви сце­на­ри­ја за раз­не­би­ту­ва­ње на ма­ке­дон­ско­то единс­тво и на ма­ке­дон­ска­та др­жа­ва. Ни­што не е про­ме­не­то во од­нос на по­ли­ти­ка­та на со­сед­ни­те др­жа­ви, но се­га има ед­на го­ле­ма раз­ли­ка, Ма­ке­до­ни­ја е етаб­ли­ра­на ка­ко др­жа­ва со ка­па­ци­тет што мо­же да го га­ран­ти­ра су­ве­ре­ни­те­тот и те­ри­то­ри­јал­ни­от ин­те­гри­тет. Ет­нич­ки­те и вер­ски­те конф­ли­кти, про­це­сот на исе­лу­ва­ње, на­ма­ле­ни­от на­та­ли­тет и слич­но мо­жат да би­дат се­ри­оз­на за­ка­на.

Нај­се­ри­оз­на за­ка­на за без­бед­но­ста на др­жа­ва­та, се­ка­ко, бе­ше конф­ли­ктот во 2001 го­ди­на. Кол­ку тој су­дир бе­ше ис­про­во­ци­ран од по­тре­ба­та за по­до­бру­ва­ње на пра­ва­та на Ал­бан­ци­те, а кол­ку од над­во­реш­ни фа­кто­ри со цел де­ста­би­ли­зи­ра­ње на др­жа­ва­та?
Трајанов: По за­вр­шу­ва­ње­то на на­па­дот на НА­ТО врз СРЈ (Ср­би­ја) и про­мо­ви­ра­ње­то на Ко­со­во за др­жа­ва, конф­ли­ктот се пре­фр­ли во Ма­ке­до­ни­ја, со те­ри­то­ри­јал­ни ба­ра­ња и пре­тен­зии. Не­е­динс­тво­то на др­жав­ни­от врв и ко­леб­ли­во­ста при­до­не­соа да при­фа­ти­ме „ка­пи­ту­ла­ци­ја“. То­гаш изо­ста­наа пре­вен­ци­ја­та и по­ли­тич­ки­от ди­ја­лог, а во­е­на­та оп­ци­ја бе­ше оп­стру­и­ра­на и од пре­тсе­да­те­лот на др­жа­ва­та, ка­ко и од пре­ми­е­рот, кој оче­ку­ва­ше ре­а­ли­за­ци­ја на до­го­во­рот по­стиг­нат со Ар­бен Џа­фе­ри за по­дел­ба на Ма­ке­до­ни­ја. Во овој клу­чен пер­и­од огром­на ште­та на­пра­ви и про­е­ктот на дел од ака­де­ми­ци­те на МА­НУ за раз­ме­на на те­ри­то­рии и на­се­ле­ние ме­ѓу Ма­ке­до­ни­ја и Ал­ба­ни­ја, иде­ја ко­ја бе­ше ос­но­ва за спо­год­ба­та ме­ѓу Ге­ор­ги­ев­ски и Џа­фе­ри за кон­тро­ли­ран конф­ликт и по­дел­ба на Ма­ке­до­ни­ја.

По во­е­на­та ин­тер­вен­ци­ја на НА­ТО во Ср­би­ја, Ал­бан­ци­те ста­наа стра­те­шки парт­не­ри на НА­ТО, ЕУ и на САД. Под­др­шка­та на УЧК во Ко­со­во бе­ше ед­на од ос­нов­ни­те при­чи­ни за ши­ре­ње­то на во­о­ру­же­ни­от конф­ликт во 2001 го­ди­на во Ма­ке­до­ни­ја, ка­ко и за гу­бе­ње­то на по­зи­ци­и­те на Ар­бен Џа­фе­ри кај ал­бан­ски­от еле­кто­рат.

По­стои ли мож­ност за нов су­дир на две­те нај­го­ле­ми ет­нич­ки за­ед­ни­ци, од­нос­но мо­же ли да по­сто­јат до­вол­но сил­ни при­чи­ни за да ис­про­во­ци­ра­ат та­кво не­што?
Трајанов: Ма­ке­до­ни­ја е ста­бил­на др­жа­ва и со огром­но искус­тво. Конф­ли­ктот на ме­ѓу­ет­нич­ка ос­но­ва би бил ко­бен за си­те. Обич­ни­те гра­ѓа­ни се за со­жи­вот, но да­ли си­те по­ли­тич­ки водс­тва и вер­ски во­да­чи се за тоа, тоа е отво­ре­но пра­ша­ње. Иде­ја­та за Го­ле­ма Ал­ба­ни­ја е при­сут­на. Ра­ди­кал­ни­от ис­лам (ис­лам­ска др­жа­ва) мо­же да би­де ос­но­ва за кон­фрон­та­ции и за де­ста­би­ли­за­ци­ја, но не и да го за­гро­зи оп­ста­но­кот на др­жа­ва­та.

Мо­же­ме да ги пре­ве­ни­ра­ме конф­ли­кти­те са­мо со еко­ном­ски раз­вој, де­мо­кра­ти­ја, це­лос­но по­чи­ту­ва­ње на раз­ли­ки­те и на пра­ва­та на се­кој чо­век. При­ну­де­ни сме да жи­ве­е­ме за­ед­но, кол­ку по­бр­зо го раз­бе­ре­ме тоа, тол­ку по­до­бро ќе би­де за си­те нас.

На по­че­то­кот на 21 век Ма­ке­до­ни­ја се спра­ву­ва­ше со ре­ци­ди­ви­те од конф­ли­ктот, од­нос­но со по­ма­ли и по­го­ле­ми кри­ми­нал­ни гру­пи кои дол­го вре­ме др­жеа под за­лож­ниш­тво одре­де­ни ме­ста и дејс­тву­ваа ка­ко ло­кал­ни ше­ри­фи. Да­ли тие гру­пи беа тол­ку сил­ни по­ра­ди под­др­шка­та од ло­кал­но­то на­се­ле­ние, по­ра­ди под­др­шка­та на по­ли­тич­ки­те пар­тии или не­што тре­то, и да­ли ус­пе­ав­ме це­лос­но да се ос­ло­бо­ди­ме од тој фе­но­мен?
Трајанов: По во­ен конф­ликт, нор­мал­на по­ја­ва е „бор­ци­те“ да ба­ра­ат бе­не­фи­ции (ме­сто во др­жав­ни ин­сти­ту­ции, биз­нис и др.) Не­кои од нив, со под­др­шка од по­ли­тич­ки­те ели­ти, по­втор­но се фа­ти­ја за оруж­је­то. Но, по­вто­ру­ва­ње­то на 2001 го­ди­на не бе­ше мож­но. Тр­пе­ли­во­ста и по­ли­тич­ка­та зре­лост овоз­мо­жи­ја тие по­ја­ви да се ми­ни­ми­зи­ра­ат и да се иско­ре­нат. Се­га се со­о­чу­ва­ме со ви­ру­сот ра­ди­ка­лен ис­лам пре­ку кој на­ши гра­ѓа­ни одат во па­ра­во­е­ни­те фор­ма­ции во Си­ри­ја и во Ирак и тие мо­жат да би­дат се­ри­оз­на без­бед­но­ста за­ка­на, осо­бе­но ако се има пред­вид ши­ре­ње­то на ра­ди­кал­ни­те стру­кту­ри, ка­де што клуч­на уло­га игра­ат има­ми­те и не­кои од по­ли­ти­ча­ри­те.

Ра­ди­кал­ни­от ис­лам е ко­ор­ди­ни­ран од моќ­ни цен­три и служ­би, па за­тоа тре­ба да би­де­ме вни­ма­тел­ни и да го иско­ре­ни­ме од овие про­сто­ри.

Тој пер­и­од го обе­ле­жаа и број­ни ма­фи­ја­шки прес­ме­тки и ли­кви­да­ции. Од тоа вре­ме до ден-де­нес оста­наа мно­гу не­рас­чи­сте­ни убис­тва. Зо­што по­ли­ци­ја­та то­гаш не ус­пе­ва­ше да се спра­ви со тој без­бед­но­сен проб­лем?
Трајанов: По конф­ли­ктот поч­на бор­ба­та за прев­ласт при што има­ше прес­ме­тки кај раз­ни кри­ла во ал­бан­ски­от блок, но та­кви по­ја­ви има­ше и кај Ма­ке­дон­ци­те. По­ли­ци­ја­та ста­на не­е­фи­кас­на по­ра­ди пар­ти­ски­те ка­дри, не­по­чи­ту­ва­ње­то на про­фе­си­о­нал­но­ста и пар­ти­ски­те вли­ја­ни­ја. Пар­ти­и­те пра­веа спи­со­ци кој сѐ тре­ба да се вра­бо­ти во МВР. Сѐ уште не мо­же­ме да се ос­ло­бо­ди­ме од те­зи­те де­ка МВР мо­ра да би­де под це­лос­на пар­ти­ска кон­тро­ла, без по­чи­ту­ва­ње и спро­ве­ду­ва­ње на за­ко­ни­те. Врз служ­би­те за без­бед­ност не­га­тив­но се одра­зи и про­це­сот на лу­стра­ци­ја.
„Ра­штан­ски Лоз­ја“, ли­кви­да­ци­ја­та на не­кол­ку поз­на­ти кри­ми­нал­ци од под­зем­је­то, „Смил­ков­ско Езе­ро“ се до­вол­на ос­но­ва за да би­де­ме мно­гу пов­ни­ма­тел­ни, по­од­го­вор­ни и да се за­ла­га­ме за вла­де­е­ње на пра­во­то.

Во пос­лед­ни­те го­ди­ни во свет­ски рам­ки е акту­е­лен проб­ле­мот со ра­ди­кал­ни­те ис­ла­ми­сти и со те­ро­ри­стич­ки­те ор­га­ни­за­ции. Ма­ке­до­ни­ја не са­мо што не е иму­на на тој тренд, ту­ку и се со­о­чу­ва со ре­ал­на за­ка­на од те­ро­ри­стич­ки на­па­ди. Ка­кви проб­ле­ми мо­жат да пре­диз­ви­ка­ат ра­ди­ка­ли­те во др­жа­ва­та?
Трајанов: Тре­ба стра­те­ги­ја (бал­кан­ска) за пре­вен­тив­но дејс­тву­ва­ње во ко­ја ќе се вклу­чат вер­ски­те за­ед­ни­ци, нев­ла­ди­ни­от се­ктор, ме­ди­у­ми­те, се­мејс­тва­та, обра­зов­ни­те ин­сти­ту­ции и дру­ги за да се од­вра­ќа­ат мла­ди­те од вклу­чу­ва­ње­то во па­ра­во­е­ни фор­ма­ции.

Во иско­ре­ну­ва­ње­то на ис­лам­ски­от ра­ди­ка­ли­зам важ­на од­лу­ка мо­жат да оди­гра­ат и по­ли­тич­ки­те пар­тии, ка­ко и др­жав­ни­те ин­сти­ту­ции во це­ли­на.

Ако се точ­ни про­це­ни­те де­ка пре­ку 6000 гра­ѓа­ни од бал­кан­ски­те др­жа­ви се вклу­че­ни во во­е­ни­те су­ди­ри во Си­ри­ја и во Ирак, тоа е се­ри­о­зен без­бед­но­сен пре­диз­вик и ри­зик. Тре­ба да би­де­ме вни­ма­тел­ни и да не им ве­ру­ва­ме на по­ли­ти­ча­ри­те што твр­дат де­ка сѐ е под кон­тро­ла, ту­ку служ­би­те за без­бед­ност да би­дат мно­гу по­е­фи­кас­ни и актив­но­сти­те да ги пре­зе­ма­ат во со­ра­бо­тка со со­сед­ни­те др­жа­ви и моќ­ни­те раз­уз­на­вач­ки служ­би.

Мож­но ли е не­кој нов на­стан, ка­ко ма­са­крот од Смил­ков­ско­то Езе­ро, да пре­диз­ви­ка по­се­ри­оз­ни ме­ѓу­ет­нич­ки и ме­ѓу­ре­ли­ги­ски су­ди­ри?
Трајанов: Та­ков мон­стру­о­зен на­стан ни­кој ни­ту по­са­ку­ва ни­ту оче­ку­ва. Од­го­вор­ност за ста­бил­но­ста на др­жа­ва­та има­ме си­те, но од­го­вор­но­ста за не­у­тра­ли­за­ци­ја на за­ко­ни­те од ва­ков вид, пред сѐ, ја има­ат служ­би­те за без­бед­ност. Јас не ве­ру­вам де­ка еден на­стан мо­же да ги ра­ди­ка­ли­зи­ра ме­ѓу­ет­нич­ки­те од­но­си ако тој не е ре­зул­тат на пла­тфор­ма со по­ли­тич­ки це­ли за де­ста­би­ли­за­ци­ја на др­жа­ва­та и на Бал­ка­нот по­ши­ро­ко.

Ве­ру­вам де­ка Ма­ке­до­ни­ја е др­жа­ва ко­ја мо­же да се спра­ви со по­се­ри­оз­ни без­бед­нос­ни пре­диз­ви­ци.

Кол­кав е без­бед­нос­ни­от ри­зик на Ма­ке­до­ни­ја по­ра­ди тоа што сѐ уште не е член­ка на НА­ТО?
Трајанов: Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја мо­ра да се пот­пи­ра на сво­и­те ка­па­ци­те­ти. Га­ран­ци­ја за на­ша­та ста­бил­ност, су­ве­ре­ни­тет и те­ри­то­ри­ја­лен ин­те­гри­тет сме си­те ние, на­ши­от це­ло­ку­пен од­бран­бен и без­бед­но­сен си­стем. Ние сме др­жа­ва со си­те обе­леж­ја: те­ри­то­ри­ја, на­род, ја­зик и су­ве­ре­но вла­де­е­ње. НА­ТО е асо­ци­ја­ци­ја или без­бед­но­сен ча­дор кој мно­гу зна­чи за без­бед­но­ста, но не е га­ран­ци­ја де­ка со тоа се ели­ми­ни­ра­ат си­те без­бед­нос­ни ри­зи­ци и за­ка­ни. На­ша стра­те­ги­ска цел е членс­тво­то во НА­ТО, но мо­ра­ме да се пот­пи­ра­ме на на­ши­те ре­сур­си.

Од­но­си­те ме­ѓу САД, ЕУ и Ру­си­ја од ден на ден се сѐ по­за­тег­на­ти по­ра­ди слу­чу­ва­ња­та во Укра­и­на. Мо­же ли нив­на­та бор­ба за до­ми­на­ци­ја да се про­ши­ри и на Бал­ка­нот и ка­ко тоа би вли­ја­е­ло врз без­бед­но­ста на Ма­ке­до­ни­ја?
Трајанов: Стра­те­ги­ски, ов­де се ис­преп­ле­ту­ва­ат ин­те­ре­си­те на НА­ТО, ЕУ, САД, ка­ко и на Тур­ци­ја, Ру­си­ја, па и Ки­на. По­ра­ди ге­о­стра­те­ги­ска­та по­лож­ба, Ма­ке­до­ни­ја (но и Бал­ка­нот во це­ли­на) по­сто­ја­но е во цен­та­рот на гло­бал­ни­те стра­те­гии и ин­те­ре­си, и е пред­мет на ин­те­рес на по­ве­ќе моќ­ни цен­три. Мо­же­би во тоа е на­ша­та пред­ност. Тре­ба да оп­сто­и­ме на на­ши­те дол­го­роч­ни, стра­те­ги­ски, на­ци­о­нал­ни и ви­тал­ни ин­те­ре­си, а тоа е членс­тво во ЕУ и во НА­ТО, ал­тер­на­ти­ви­те се без перс­пе­кти­ва, да не ре­чам по­губ­ни за Ма­ке­до­ни­ја.

Конф­ли­ктот во источ­на Укра­и­на, нај­ве­ро­јат­но, ќе се за­мрз­не и не оче­ку­вам бр­зо ре­ше­ние. Од­но­си­те ме­ѓу САД и ЕУ, од ед­на стра­на, и Ру­си­ја, од дру­га стра­на, ќе мо­ра да се ре­ла­кси­ра­ат по­ра­ди еко­ном­ски­те ин­те­ре­си. Не оче­ку­вам вој­на од по­го­ле­ми раз­ме­ри, а нај­мал­ку ме­ѓу НА­ТО и Ру­си­ја.

Кои се нај­го­ле­ми­те опас­но­сти со кои се со­о­чу­ва Ма­ке­до­ни­ја на сре­ден и на долг рок и да­ли сме во мож­ност да се спра­ви­ме со нив са­мо­стој­но?
Трајанов: Ве­ќе на­по­ме­нав, мож­ни­те ме­ѓу­ет­нич­ки и вер­ски су­ди­ри, ка­ко и за­ка­ни­те од ис­лам­ски­от ра­ди­ка­ли­зам, се се­ри­оз­ни пре­диз­ви­ци, но не по­мал­ку се за­гри­жу­вач­ки и еко­ном­ска­та ми­гра­ци­ја и на­ма­лу­ва­ње­то на на­та­ли­те­тот.

Се­ри­о­зен проб­лем мо­же да би­де и вна­треш­но­то не­е­динс­тво, по­дел­би­те по пар­ти­ска ос­но­ва и не­во­де­ње­то сме­тка за на­ци­о­нал­ни­те и за др­жав­ни­те ин­те­ре­си, ка­ко и за со­ци­јал­на­та со­стој­ба (не­вра­бо­те­но­ста и сл.).

На Ма­ке­до­ни­ја ѝ е по­треб­но единс­тво и спло­те­ност ко­га се во пра­ша­ње др­жав­ни­те це­ли и ин­те­ре­си. Ние ка­ко Ма­ке­дон­ци и гра­ѓа­ни на оваа др­жа­ва не сме­е­ме да доз­во­ли­ме за ма­ке­дон­ски­те ра­бо­ти по­втор­но да од­лу­чу­ва друг.

Разговараше: Не­над Мир­чев­ски
Фото: Ѓорѓи Личовски
(Интервјуто со Павле Трајанов е објавено во 106. број на неделникот Република, 12.09.2014)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.