Црно сценарио или случајно непријателство

Колумнист: Горан Момироски

За са­мо не­кол­ку не­де­ли Ма­ке­до­ни­ја до­жи­веа не­кол­ку сил­ни уда­ри од сво­и­те со­се­ди. Од раз­лич­ни вна­треш­но­по­ли­тич­ки и исто­ри­ски по­бу­ди за ре­чи­си еден ме­сец до Ма­ке­до­ни­ја стиг­наа не­кол­ку важ­ни по­ра­ки кои не се но­ви, но за­чу­ду­ва­ат со сво­ја­та вре­мен­ска кон­цен­тра­ци­ја и јас­на со­др­жи­на. Љу­би­те­ли­те на конс­пи­ра­тив­ни те­о­рии вед­наш би зак­лу­чи­ле де­ка се ра­бо­ти за ме­ѓу­на­ро­ден за­го­вор ко­ор­ди­ни­ран од еден цен­тар кој­што има цел да ја ос­ла­би пре­го­ва­рач­ка­та по­зи­ци­ја на Ма­ке­до­ни­ја со Гр­ци­ја за име­то, со Бу­га­ри­ја за иден­ти­те­тот, цр­ков­ни­от проб­лем со Ср­би­ја, пра­ва­та на Ал­бан­ци­те во Ма­ке­до­ни­ја пред дол­го­о­че­ку­ва­ни­от влез во НА­ТО и во ЕУ.

(Не)ко­ор­ди­ни­ра­ни­от на­пад врз Ма­ке­до­ни­ја го поч­на грч­ки­от пре­ми­ер Ан­до­нис Са­ма­рас, кој пред европ­ски прет­став­ни­ци по­ра­ча де­ка ма­ке­дон­ски­от ја­зик не по­стои, од­нос­но де­ка тој е из­мис­ли­ца на ко­му­ни­сти­те. По­тоа на зем­ја­та ѝ се слу­чи­ја на­сил­ни про­те­сти, по што ко­сов­ски­те вла­сти, чии прет­став­ни­ци на ме­ѓу­на­род­ни фо­ру­ми ин­си­сти­ра­ат на ФИ­РОМ на­ме­сто на Ма­ке­до­ни­ја, ин­ди­рект­но се за­ка­ни­ја де­ка Ма­ке­до­ни­ја не смее да ги го­ни учес­ни­ци­те во про­те­сти­те за „Мон­струм“ при­тоа сѐ уште од­би­вај­ќи да ги ис­по­ра­ча двај­ца­та осу­де­ни. Ре­чи­си два ме­се­ца отка­ко ма­ке­дон­ска­та јав­ност ја по­ка­жа се­та сво­ја со­ли­дар­ност и за жр­тви­те на поп­ла­ви­те во оваа зем­ја со­бра по­ве­ќе од 600 ил­ја­ди евра по­мош, срп­ски на­ви­ва­чи истак­наа грч­ко зна­ме и транс­па­рент „Ма­ке­до­ни­ја е грч­ка“, а Срп­ска­та на­ци­о­нал­на те­ле­ви­зи­ја сѐ уште на ди­рект­ни­те пре­но­си од сред­би со Ма­ке­до­ни­ја ја ко­ри­сти ре­фе­рен­ца­та од ООН. Сле­ду­ва­ше од­лу­ка­та на Ко­ми­си­ја­та за те­ри­то­ри­јал­на ре­фор­ма на ал­бан­ски­от пар­ла­мент за пра­ктич­но уки­ну­ва­ње на мож­но­ста Ма­ке­дон­ци­те да има­ат сво­ја оп­шти­на. И на кра­јот, офи­ци­јал­на Со­фи­ја по­ра­ча де­ка ако не се од­не­су­ва­ме при­ја­тел­ски, што во пре­вод зна­чи да приз­на­е­ме де­ка си­те сме ма­ке­дон­ски Бу­га­ри, то­гаш Бу­га­ри­ја и во ид­ни­на ќе нѐ бло­ки­ра при членс­тво­то во НА­ТО и во ЕУ.

Ана­ли­ти­ча­ри­те на нај­го­ле­ми­те зем­ји, кои но­ми­нал­но се на­ши со­јуз­ни­ци и стра­те­шки парт­не­ри, мно­гу лес­но мо­жат да зак­лу­чат де­ка Ма­ке­до­ни­ја има проб­лем со си­те свои со­се­ди, и тоа да го иско­ри­стат за спро­ве­ду­ва­ње на дру­ги ре­ги­о­нал­ни, кон­ти­нен­тал­ни или гло­бал­ни по­ли­ти­ки и про­е­кти кои за нив се по­важ­ни.

Во ре­ал­на­та по­ли­ти­ка, се раз­би­ра, ни­кој не ана­ли­зи­ра кој е во пра­во, ту­ку на чи­ја стра­на е мо­ќта и, пред сѐ, ка­ко го­ле­ми­те си­ли нај­лес­но мо­жат да ги ос­тва­рат сво­и­те ин­те­ре­си. Ако ра­бо­ти­те не се про­ме­нат во овој круг, Ма­ке­до­ни­ја, се чи­ни, е најс­ла­ба­та ал­ка ко­ја во исто вре­ме е во конф­ликт со си­те со­се­ди и не­ма да би­де из­не­на­ду­ва­ње до­кол­ку гло­бал­ни­те ге­о­стра­те­ги­ски пла­не­ри по­ба­ра­ат од Ма­ке­до­ни­ја да на­пра­ви ком­про­мис со нив иа­ко на си­те им е јас­но де­ка тоа не е ни­ту фер ни­ту пра­вил­но, уште по­мал­ку се ба­зи­ра на ме­ѓу­на­род­но­то пра­во.

Си­те се пла­шат од Са­ма­рас

Во пр­ви­от слу­чај, на по­ра­ки­те на грч­ки­от пре­ми­ер Ан­до­нис Са­ма­рас де­ка не по­стои ма­ке­дон­ски ја­зик и де­ка ко­му­ни­сти­те се тие што го из­мис­ли­ле ја­зи­кот, а со тоа и ма­ке­дон­ска­та на­ци­ја, иска­жа­ни во Бри­сел на за­врш­на­та прес-кон­фе­рен­ци­ја на грч­ко­то пре­тсе­да­телс­тво со ЕУ, не ре­а­ги­ра­ше ни­кој. Ни­ту со­го­вор­ни­кот на Са­ма­рас, пре­тсе­да­те­лот на Европ­ски­от пар­ла­мент, Мар­тин Шулц, кој до­а­ѓа од гру­па­та на европ­ски­те со­ци­ја­ли­сти. Чо­ве­кот што во 2012 го­ди­на, за­ед­но со пре­тсе­да­те­лот на Европ­ска­та ко­ми­си­ја, Жо­зе Ма­ну­ел Ба­ро­со, ја при­ми Но­бе­ло­ва­та на­гра­да за мир за при­до­не­сот на ЕУ кон ми­рот и по­ми­ру­ва­ње­то, де­мо­кра­ти­ја­та и чо­ве­ко­ви­те пра­ва за­мол­чи пред очиг­лед­но­то не­ги­ра­ње на Са­ма­рас на це­ла ед­на европ­ска на­ци­ја. Гер­ман­ски­от евро­пар­ла­мен­та­рец, чо­век што ќе го во­ди Европ­ски­от пар­ла­мент до 2019 го­ди­на и кој во ми­на­то­то има­ше хра­брост по­ра­ди прин­ци­пи­ел­ни при­чи­ни да се спро­тив­ста­ви на ни­за про­во­ка­ции и на моќ­ни лу­ѓе, ка­ко ита­ли­јан­ски­от пре­ми­ер Сил­вио Бер­лу­ско­ни и бри­тан­ски­от пра­те­ник Год­фри Блум, се­га оста­на нем на не­ги­ра­ње­то на ма­ке­дон­ски­от ја­зик и на ма­ке­дон­ска­та на­ци­ја за­тоа што по­ве­ќе од очиг­лед­но е де­ка Са­ма­рас во сво­јот од­го­вор на но­ви­на­рот То­ни Глам­чев­ски са­ка­ше да му ка­же де­ка Ма­ке­дон­ци­те се про­из­вод на ко­му­ни­стич­ка­та ин­тер­на­ци­о­на­ла. Ни­ту еден друг европ­ски или аме­ри­кан­ски прет­став­ник до­се­га не го ко­мен­ти­ра­ше „мис­лов­ни­от из­лет“ на Са­ма­рас. Ка­ко и во мно­гу дру­ги слу­чаи, ни­кој не смее да го воз­не­ми­ру­ва грч­ко­то га­ле­ни­че на Ва­шин­гтон и на Бри­сел, кое сло­бод­но мо­же да ка­же де­ка нај­до­бра та­кти­ка за Ати­на е да че­ка рас­пад на со­се­дот за да се ре­ши спо­рот и ни­кој да не ре­а­ги­ра на та­кви­те фа­ши­стич­ки из­ја­ви. Очиг­лед­но е де­ка по­ли­тич­ко­то пре­жи­ву­ва­ње на без­ус­лов­ни­от спро­ве­ду­вач на пла­нот за спас на грч­ка­та еко­но­ми­ја, и со тоа спас на евро­то, е мно­гу по­важ­но од не­го­ва­та на­ци­о­на­ли­стич­ка по­ли­ти­ка чи­ја­што де­стру­ктив­на при­ро­да бе­ше санк­ци­о­ни­ра­на од свет­ски­от суд, Ме­ѓу­на­род­ни­от суд на прав­да­та во Хаг. Се раз­би­ра, ко­га е во пра­ша­ње си­ла, и прав­да­та е не­моќ­на.

Ко­со­во и Ал­ба­ни­ја

За раз­ли­ка од отво­ре­ни­от по­вик на аме­ри­кан­ски­от ам­ба­са­дор во Ти­ра­на, Але­сан­дар Ар­ви­зу, кој пред две го­ди­ни во име на Со­е­ди­не­ти­те Аме­ри­кан­ски Др­жа­ви ја осу­ди „на­ци­о­на­ли­стич­ка­та ре­то­ри­ка“ на ал­бан­ски­те по­ли­тич­ки ли­де­ри што на­ве­сту­ваа „Го­ле­ма Ал­ба­ни­ја“, се­га ни­ту еден аме­ри­кан­ски или европ­ски по­ли­ти­чар не ги кри­ти­ку­ва­ше остри­те на­па­ди што дој­доа од Ти­ра­на и од При­шти­на во вр­ска со про­те­сти­те за слу­ча­јот „Мон­струм“. Ни­кој не ја осу­ди на­ци­о­на­ли­стич­ка­та ре­то­ри­ка на ал­бан­ски­те по­ли­ти­ча­ри кои со под­др­шка­та на про­те­сти­те во Скоп­је, иа­ко тоа не е ди­рект­но ка­жа­но, да­ва­ат по­пра­кти­чен при­мер де­ка уни­фи­ка­ци­ја­та на ал­бан­ски­те зем­ји е крај­на­та цел за си­те Ал­бан­ци. Не­ма ре­ак­ци­ја ни­ту за пла­нот под­др­жан и од но­ва­та вла­да на Еди Ра­ма да се оне­воз­мо­жи Ма­ке­дон­ци­те во Ал­ба­ни­ја да до­би­јат сво­ја оп­шти­на. Иа­ко ма­ке­дон­ско­то и грч­ко­то мал­цинс­тво во Ал­ба­ни­ја со ме­се­ци нај­а­ву­ва­ат де­ка со при­по­ју­ва­ње­то на оп­шти­ни­те со до­ми­нант­но ма­ке­дон­ско и грч­ко на­се­ле­ние со по­го­ле­ми оп­шти­ни, во кои нај­го­лем број од жи­те­ли­те се Ал­бан­ци, се кр­шат ос­нов­ни­те чо­ве­ко­ви пра­ва на две­те мал­цинс­тва, не­ма ре­ак­ци­ја ни­ту од Бри­сел ни­ту од Страз­бур, а мол­чи и ОБ­СЕ, ко­ја е во по­сто­јан кон­такт со мал­цинс­тва­та и ве­ту­ва­ше де­ка не­ма да доз­во­ли ели­ми­ни­ра­ње на ма­ке­дон­ски­те оп­шти­ни во Ал­ба­ни­ја.

Со­фи­ја да­ва под­др­шка, но са­мо под бу­гар­ски ус­ло­ви

Бу­га­ри­ја, ко­ја се со­о­чу­ва со се­ри­оз­ни по­дел­би во вна­треш­но­по­ли­тич­ко мил­је ме­ѓу про­ру­ски и про­за­пад­но ори­ен­ти­ра­ни по­ли­ти­ча­ри, оста­ну­ва дос­лед­на на сво­ја­та по­ли­ти­ка да на­пра­ви сѐ за да „ја вра­ти“ Ма­ке­до­ни­ја под свое. Иа­ко на­ви­дум при­ја­тел­ска и ср­деч­на, пос­лед­на­та по­се­та на ма­ке­дон­ски­от ми­ни­стер за од­бра­на, Зо­ран Јо­лев­ски, по­ка­жа де­ка офи­ци­јал­на Со­фи­ја не мо­же да се отка­же од на­ци­о­на­ли­стич­ка­та ре­то­ри­ка, но и од на­ци­о­нал­но ро­ман­ти­чар­ски­те пла­но­ви за еден на­род со две др­жа­ви, по при­ме­рот на Гер­ма­ни­ја и Ав­стри­ја. Ќе ве под­др­жи­ме, по­ра­чаа по­втор­но бу­гар­ски­те офи­ци­јал­ни прет­став­ни­ци, но са­мо ако се од­не­су­ва­те ка­ко што оче­ку­ва­ме ние. По­ра­ка­та е јас­на и нед­вос­мис­ле­на. За­ед­нич­ко­то прос­ла­ву­ва­ње на Илин­ден, ка­ко што се ба­ра од Со­фи­ја, са­мо по се­бе не е страш­но, сме­та авто­рот на овие ре­до­ви, тоа се ви­де и од за­ед­нич­ка­та прос­ла­ва на Св. Ки­рил и Ме­то­диј во Рим. Но, оста­ну­ва пра­ша­ње­то што е тоа што се крие зад ин­си­сти­ра­ње­то на Бу­га­ри­ја да се сла­ват исти исто­ри­ски да­ту­ми и, осо­бе­но, да се пот­пи­ше до­го­вор за при­ја­телс­тво за бли­ско­ста и ко­рект­ни­те од­но­си ме­ѓу два­та на­ро­да да мо­же да се ве­ри­фи­ци­ра­ат пре­ку пот­пи­шан и по­доц­на ра­ти­фи­ку­ван ме­ѓу­др­жа­вен до­ку­мент. За жал, мно­гу не­јас­но­тии оста­ну­ва­ат ка­ко ехо од го­ле­ми­от број по­ра­ки од Со­фи­ја, го­лем дел од нив се при­ја­тел­ски, но уште по­го­лем дел има­ат и скри­е­ни мрач­ни сце­на­ри­ја, што на ма­ке­дон­ска­та стра­на ѝ да­ва пра­во да би­де не­до­вер­ли­ва за се­ко­ја за­ед­нич­ка кон­крет­на ак­ци­ја.

Ср­би­ја сѐ уште не мо­же да рас­чи­сти со сво­јот хе­ге­мо­ни­зам

И по­крај тоа што Ма­ке­до­ни­ја без ни­ка­ков проб­лем ѝ овоз­мо­жи на на­ша те­ри­то­ри­ја да прос­ла­ву­ва сво­ја исто­ри­ска по­бе­да, ко­ја­што за Ма­ке­дон­ци­те зна­че­ла но­во ропс­тво, офи­ци­ја­лен Бел­град сѐ уште не мо­же да се ос­ло­бо­ди од ду­хо­ви­те на ми­на­то­то. Прин­ци­пи­те за трет­ман на Ма­ке­дон­ци­те ка­ко одро­де­ни Бу­га­ри за­пи­ша­ни уште од Сто­јан Но­ва­ко­виќ се глав­ни по­ли­тич­ки сто­ја­ли­шта ко­га се де­фи­ни­ра­ат од­но­си­те со Ма­ке­до­ни­ја. Иа­ко акту­ел­на­та по­ли­тич­ка гар­ни­ту­ра сѐ по­мал­ку ја гле­да Ма­ке­до­ни­ја ка­ко кон­крет­на цел во те­ри­то­ри­јал­на или во на­ци­о­нал­на смис­ла, нас­ледс­тво­то од ми­на­то­то сѐ уште не доз­во­лу­ва че­сен и це­лос­но при­ја­тел­ски од­нос кон Ма­ке­дон­ци­те. Истак­ну­ва­ње­то грч­ки зна­ми­ња на спорт­ски нат­пре­ва­ри ме­ѓу ма­ке­дон­ски и срп­ски еки­пи и ко­ри­сте­ње­то на кра­тен­ка­та ФИ­РОМ на те­ле­ви­зи­ски пре­но­си не тре­ба да би­дат до­каз де­ка Ср­би­те не мо­жат да би­де од­лич­ни со­се­ди и при­ја­те­ли, па ду­ри и парт­не­ри, но, се­ка­ко, по­ка­жу­ва­ат де­ка та­му сѐ уште има по­ли­тич­ки си­ли што ја за­не­ма­ру­ва­ат ре­ал­но­ста и се од­не­су­ва­ат ка­ко во вре­ме­то пред фор­ми­ра­ње­то на ма­ке­дон­ска­та цр­ква и др­жа­ва.

При­каз­на­та за че­ти­ри вол­ци во 21 век ба­ра и ов­чар

Фа­ктот што се­га, сто­ти­на го­ди­ни отка­ко се по­ја­ви­ла сли­ка­та за че­ти­ри вол­ци што ја оп­кру­жу­ва­ат Ма­ке­до­ни­ја, си­ту­а­ци­ја­та не се сме­ни­ла мно­гу, освен што не­ма отво­ре­ни су­ди­ри ме­ѓу ко­мит­ски­те че­ти, по­ка­жу­ва де­ка исто­ри­ски­те со­би­ти­ја во овој дел од Евро­па не мо­жат да се сме­нат без пре­циз­ни прин­ци­пи и до­го­во­ри кои ќе ги по­чи­ту­ва­ат си­те. Се раз­би­ра, во отсус­тво на „ви­со­ка пор­та“ и во вре­ме ко­га не се по­чи­ту­ва ни­ту су­дот на ОН, чии од­лу­ки би тре­ба­ло да ги при­фа­тат си­те зем­ји што се спо­ме­ну­ва­ат ов­де, единс­тве­на си­ла, по­крај САД за кои во 2008 се ви­де де­ка не­ма­ат не­о­гра­ни­че­на моќ, ко­ја мо­же да пре­се­че врз ос­но­ва на фер пра­ви­ла е ЕУ, од­нос­но неј­зи­ни­те еко­ном­ски ме­ха­низ­ми. Ток­му по­ра­ди тоа, всуш­ност, е огром­на­та од­бив­ност на Гр­ци­ја и на Бу­га­ри­ја да би­де­ме при­ме­ни во Европ­ска­та уни­ја. И Ати­на и Со­фи­ја зна­ат де­ка во си­ту­а­ци­ја ко­га ќе би­дат спро­тив­ста­ве­ни ар­гу­мен­ти­те, а не си­ла­та, тие ќе ја за­гу­бат сво­ја­та исто­ри­ска пред­ност. Ете за­тоа ЕУ е тол­ку важ­на за Ма­ке­дон­ци­те.

(објавено во 99. број на неделникот „Република“, 25.07.2014)

Ставовите искажани во рубриката Колумни се лични ставови на авторите и не се автоматски и ставови на редакцијата на Republika.mk. Редакцијата на Republika.mk се оградува од ставовите во објавените колумни, а одговорноста за изнесеното во нив е исклучиво на авторот.

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.