Селото Слепче се наоѓа во западна Македонија, сместено е во источните падини на Илиница, разгранок на Бигла, на 680 метри надморска височина, опкружено со дабова шума, недопрена природа и бистра вода. Пријатната клима и чистиот воздух се вистински можности за одмор од градскиот метеж. Таму, почнувајќи од 7 јули, Иванден, во текот на три месеци ќе се реализираат повеќе активности во чест на одбележувањето 1000 години од постоењето на манастирот „Свети Јован Претеча“ и 1000 години од смртта на цар Самуил. Манастирот се смета за едно од најстарите и најзначајни македонски духовни светилишта, а покрај одржувањето црковен собор, на свеченостите присуствуваа и претседателот на Република Македонија, Ѓорге Иванов, претседателот на МАНУ, академик Владо Камбовски, духовна порака испратија актерите Раде Шербеџија, Мето Јовановски, Анастас Поп Димитров од Бугарија, Димитри Оргоцка од Албанија, Kриса Јоаниду од Грција и Нико Горшич од Словенија, а беше изведен и рециталот „Херувимите на Самуиловата круна“ од Зоран Пејковски, во изведба на битолски актери.
Селото Слепче сообраќајно е многу пристапно и се наоѓа на само 4 километри од Демир Хисар. Оддалеченоста од Скопје изнесува 175 километри или околу 3 часа возење, а од Прилеп е точно 40 километри или помалку од еден час. Патот до самото село е асфалтен и со улично осветлување. Овој широк асфалтен пат ќе ве однесе до Слепче низ кое повторно по асфалтен пат и оддалеченост од околу 3 километри ќе стигнете до едно од најголемите духовни и културно–просветителски македонски светилишта, манастирот „Свети Јован Претеча“. Првите пишани податоци за постоењето на манастирот се од 1393/1394 година. Манастирската црква е зографисана во втората половина на 14 век и во почетокот на 15 век, и тоа со парична помош од кратовскиот кнез Димитар. Последниот фрескоживопис, кој е зачуван до денес, по опустошувањето во средината на 19 век, е изработен во втората половина на векот. Не е познат точниот датум на осветувањето на манастирот. Но, постои легенда според која манастирот го подигнал цар Самуил во 1010 година по трагичната битка на планината Беласица. Според таа легенда, дел од ослепената Самуилова војска, на пат за Охрид, поминала низ Демирхисарско. А, една група ослепени војници, по наредба на Самуиловата ќерка Косара, се населиле во манастирскиот атар поради што манастирот бил наречен Слепченски, а ридот што се издига западно од манастирот, во чест на царот го нарекле Самуилов рид. Според истата легенда, овој манастир имал свој имот дури во Албанија, кој бил подарок од Самуиловата ќерка.
Како манастирот даруван од ќерката на Самуил ги спаси книгите во 1945 година
Во 1945 година книгите и тапиите на слепченскиот манастир „Свети Јован Крстител“ биле запалени една по една на големиот оган запален среде манастирскиот двор. Но, некои селани успеале скришно да сочуваат дел од тапиите пред налетот на приврзаниците на нововоспоставената власт, кои едновремено решиле да расчистат и со религијата и да посегнат по имотот на еден од најстарите и најбогати манастири во Македонија, кој свои ниви и шуми имал дури до Елбасан во Албанија. Многу години подоцна тие им ги предале спасените тапии на своите деца и внуци со аманет еден ден да ги вратат кога на ова свето место повторно ќе има калуѓери. Тоа требало да го сторат само ако е задоволен еден услов – новите монаси требало да се задржат подолго од три години и за тоа време да направат нешто корисно за да го живнат запустениот манастир. Повеќе од половина век било тајна дека има сочувани тапии. Во манастирот само еднаш од 1949 до 1951 година имало руски монахињи. Поради проблеми со месното население, игуменијата Селафила била принудена да го напушти Слепче и да се премести во манастирот „Св. Богородица Пречиста“ кај Кичево, каде што подоцна и починала. А, кога дошло вистинското време, потомците на неколку фамилии од селото Слепче, чии имиња и денес се држат во целосна тајност од малкутемина што воопшто ги чуле, го исполниле аманетот што им го оставиле дедовците. Тапиите биле вратени бидејќи се исполнил поставениот успех – пред 16 години отец Серафим и монасите се вратиле во манастирот и со голем труд и работа не само што го живнаа туку и од него направија вистинско духовно и економско чудо.
Многубројните истражувања и многубројните пишани и зачувани документи се сведоштво за богатата книжевно-просветителска дејност што се развила во манастирот во 11 и во 12 век. Тука се препишувале и преведувале богослужбени книги, а најпознатиот што бил со солидно богословско образование, јеромонахот Висарион, од своите ученици создал и нов книжевен кадар.
Меѓутоа, низ својата историја, а поради отсуството на човечка грижа и во различни историски периоди и околности, манастирот преживеал неколку огнени стихии и опустошувања. Значително се оштетени иконостасот и фрескоживописот, украден или исчезнат е дел од оригиналниот библиотечен фонд, а манастирската црква била целосно малтерисана. Извесни артефакти од овој духовен споменик, меѓу кои големиот златен крст, влезната дрвена олтарна врата, како и познатата и ретка икона со чудотворна моќ, Одигитрија (Патеводилка), се заштитени и се наоѓаат во македонските национални институции.
Конакот на Косара
Оваа година претставува предизвик за сите патници-намерници, но и за сите останати да се упатат кон Демир Хисар и кон Слепче, кое од него е оддалечено два километра, заради информацијата дека манастирот годинава слави илјада години од своето основање. Месното население тврди дека станува збор за многу постаро место. Се претпоставува дека Слепченскиот манастир и манастирот во Трескавец се најстарите во земјава и оти двата потекнуваат од 7 век. Треба да се направи сондирање и испитување од науката за точно да се утврди од кога датира манастирот, но како сигурен податок се посочува дека ќерката на цар Самуил, мошне побожната Косара, била голем донатор на манастирот и во 1010 година дала пари за да се изгради големиот западен трикатен конак. Тоа се случило четири години пред битката на Беласица и ослепувањето на војската на Самуил во Водоча. Кога неговата војска се повлекувала кон Преспа преку Богомила, не само што поминала туку и се задржала во овој крај за што сведочат двете села со исто име Слепче – во Прилепско и во Демирхисарско. А и ридот спроти манастирот го носи името на Самуил
Инаку, како и во многу други манастири во Македонија, во „Свети Јован Претеча“ е обновен монашкиот живот, а по многу векови, повторно е обновена и преведувачката дејност.
– Манастирот не е многу посетен и затоа единствен начин да опстои е да има своја економија. Со денационализацијата не ни беше вратен имотот што ни припаѓаше, туку ни беше компензирано со парцели што не ни се блиску. Сепак, сами ја обработуваме земјата што ја имаме и се трудиме на органски начин да произведеме сѐ што ни е потребно. Одгледуваме јунци, крави, кози и овци, а произведуваме и сирење, месо и изварка. Чуваме пчели и продаваме мед и производи од мед. Сето тоа се постигнува со 13 луѓе кои постојано живеат во двата манастира бидејќи со Журче имаме заедничка економија и со уште неколкумина што се тука повремено – велат оттаму.
Освен тоа, манастирот во Слепче има и регистрирани легла за шарпланинци, а сестрите плетат, везат, шијат и прават џем и мармалад од непрскани јаболка и од други плодови. Намерниците може да купат од сѐ што се произведува во манастирот. Куриозитет е што манастирот успева да го снабди со свежо млеко и селото Слепче, чии речиси илјада жители се откажале од чување крави.
Откако монасите се вратени во манастирот, веќе не се дозволени славења и правење пикник со скара и гласна музика. Сега секој е добредојден како гостин, но за време на својот престој треба да се вклопи во куќниот ред што владее таму.
Тајните ходници ја кријат историјата
Освен што со векови бил духовен центар, манастирот во Слепче е нераздвоен дел од македонската историја. Се споменува како место во кое редовно престојувале Никола Kарев и Јордан Пиперката, а таму му било пресудено и на кодошот од Прибилци, кој ја предал својата чета со 17 комити. Во еден период кога немал монаси, манастирот имал леарница за оружје. Дека ова место имало бурна историја сведочат и тајните тунели, тесните вртени скали, ходниците и собите што се кријат во старото запалено здание до манастирската црква чиишто ѕидови се подебели и од еден и пол метар и чии куполи воопшто и не се гледаат однадвор. Тајните премини и простории ги пронашле сегашните монаси кои кога ја расчистувале фурната, која веќе нема да се користи, сакале да видат што се крие зад многубројните интервенции на ѕидовите правени во различни времиња. Внатре е влезот во скривницата во визбата од каде што имало и таен излез од манастирот преку кој безбедно можело да се излезе во блиската шума. По неколку века, овој пат е прекинат поради невнимание кога се пробивал сегашниот асфалтиран пат до манастирот
Слепченскиот манастир, како еден од духовно најразвиените центри, бил често ограбуван, пален и уништуван. Двапати, во 13 и во 17 век, бил комплетно запален од Арнаутите и од Турците, кои тогаш ги убиле и сите монаси. А, и сега се гледа штетата од последниот пожар во 1970 година кога, поради невнимание од запалените свеќи, настрадал дел од олтарот. Поради сето тоа, овде малку е останато од стариот автентичен фрескоживопис и од надалеку познатата плитка слепченска резба, за која се вели дела е многу потешка и поделикатна за изработка отколку длабоката резба. Во манастирот може да се види певница направена во плитка резба и реплика од иконата „Св. Богородица Патеводителка“, која се смета за една од највредните и е рамо до рамо со уште неколку во целиот регион. Освен фреските над влезот во манастирскиот комплекс кои се од постар датум, живописот во манастирската црква е од 19 век, во ликовно многу посиромашен стил кој ги напуштил старите канони на православието. Поголемиот дел од автентичните вредности одамна не се во манастирот – старите двери се во Софија и во Белград, а вредните икони во Скопје.
Поради тоа, монасите поминале обука за да изработуваат икони во автентичен стил и веќе имаат неколку готови, а славата на некогашниот книжевен и преведувачки центар во Слепче, чиишто ракописи со манастирскиот печат и денес се чуваат во лаврите во Русија, полека се враќа со 21 издадена книга и 170 акатисти што ги подготви сестринството од соседниот манастир во Журче, за кој надлежен духовник, исто така, е отец Серафим.
(Пишува: Невена Поповска
Текст објавен во 97. број на неделникот „Република“, 11.07.2014)
Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.
