Зошто Вашингтон ги смени оценките за Македонија?

Колумнист: Горан Момироски

Ако зем­ја­ва се во­ди од из­ја­ви­те на пен­зи­о­ни­ра­ни­от ге­не­рал на аме­ри­кан­ско­то воз­ду­хоп­лов­ство, кој се­га е на че­ло на ед­на од нај­важ­ни­те фе­де­рал­ни без­бед­нос­ни ин­сти­ту­ции, се­ри­оз­но тре­ба да ги ана­ли­зи­ра сво­и­те ка­па­ци­те­ти за над­ми­ну­ва­ње евен­ту­ал­на без­бед­нос­на кри­за во ид­ни­те 12 ме­се­ци. Го­во­реј­ќи пред се­нат­ска­та Ко­ми­си­ја за раз­уз­на­ва­ње на САД, ка­де што го прет­ста­вил из­ве­шта­јот за про­це­на­та на свет­ски­те за­ка­ни, тој ре­кол де­ка на Бал­ка­нот осо­бе­но е не­ста­бил­на со­стој­ба­та во Ма­ке­до­ни­ја и во БиХ. Кла­пер без ни­ка­кви огра­ни­чу­ва­ња по­со­чил де­ка, и по­крај ни­за­та по­зи­тив­ни слу­чу­ва­ња во за­па­ден Бал­кан во 2013 го­ди­на, ре­ги­о­нот во 2014 го­ди­на ќе се со­о­чи со се­ри­оз­ни ет­нич­ки и по­ли­тич­ки по­дел­би.

Во Се­на­тот би­ло ре­че­но де­ка ма­ке­дон­ска­та вла­да про­дол­жу­ва да фор­си­ра про­гра­ми за про­мо­ви­ра­ње ма­ке­дон­ски на­ци­о­на­ли­зам на сме­тка на евро­ат­лант­ски­те ин­те­гра­ции на зем­ја­та. Кол­ку по­дол­го па­тот на Ма­ке­до­ни­ја кон ЕУ и кон НА­ТО е во ќор-со­как по­ра­ди спо­рот со Гр­ци­ја за устав­но­то име на зем­ја­та и сла­би­те би­ла­те­рал­ни од­но­си со Бу­га­ри­ја, тол­ку е по­го­лем ри­зи­кот де­ка ет­нич­ки­те тен­зии ќе се зго­ле­му­ва­ат.

Те­шко е да се прет­по­ста­ви зо­што Кла­пер спо­ме­ну­ва са­мо ма­ке­дон­ски на­ци­о­на­ли­зам про­мо­ви­ран од Вла­да­та во Скоп­је, а не и оби­ди­те на гру­па ал­бан­ски по­ли­ти­ча­ри да ур­нат „про­срп­ски“ спо­ме­ник на сред­но­ве­ко­вен цар, ни­ту обид да се ур­не јар­бол со др­жав­но зна­ме од стра­на на ал­бан­ски на­ци­о­на­ли­сти.

Кла­пер и не­го­ви­те бри­фе­ри точ­но зна­ат де­ка Вла­да­та во Скоп­је е со­ста­ве­на и од ал­бан­ски по­ли­тич­ки прет­став­ни­ци, со што, свес­но или не, му за­да­де си­лен удар на Ах­ме­ти, кој ва­жи за нај­го­лем парт­нер на аме­ри­кан­ска­та ад­ми­ни­стра­ци­ја отка­ко пред ед­на де­це­ни­ја на цр­на­та ли­ста на САД бе­ше ста­вен ли­де­рот на ДПА, Мен­дух Та­чи. Со из­ја­ва­та на Кла­пер, Ва­шин­гтон, всуш­ност, им по­ра­ча на Ал­бан­ци­те во Ма­ке­до­ни­ја де­ка са­мо ДУИ и ли­де­рот Али Ах­ме­ти про­мо­ви­ра­ат и спро­ве­ду­ва­ат ма­ке­дон­ски на­ци­о­на­ли­зам.

Све­до­че­ње­то на Кла­пер не ис­пра­ќа са­мо по­ли­тич­ка по­ра­ка до вла­сти­те во Скоп­је и во Са­ра­е­во. Си­те ра­ди­кал­ни гру­пи во овој дел од Бал­ка­нот (Ср­би­ја – Ал­ба­ни­ја – Ко­со­во – Ма­ке­до­ни­ја) што се на цр­на­та ли­ста на САД, од кои 90 про­цен­ти се по­вр­за­ни со ал­бан­ски по­ли­тич­ки или во­е­ни цен­три, ќе ја до­жи­ве­ат по­ра­ка­та или ќе се оби­дат да ја пре­зен­ти­ра­ат ка­ко под­др­шка од САД во нив­на­та бор­ба за ос­ло­бо­ду­ва­ње од „сла­во­ма­ке­дон­ски­те оку­па­то­ри“. Со тоа, тие по­лес­но ќе мо­жат да ре­гру­ти­ра­ат лу­ѓе и спон­зо­ри за на­ба­вка на опре­ма и на оруж­је, што е ос­нов­на пре­ми­са за по­сто­е­ње­то кри­тич­на без­бед­нос­на со­стој­ба.

Тоа што за­чу­ду­ва во во­ка­бу­ла­рот на, обич­но, вни­ма­тел­ни­те аме­ри­кан­ски пла­не­ри и екс­пер­ти за без­бед­ност и по­ли­тич­ки мар­ке­тинг е што го­ди­на­ва, за раз­ли­ка од ла­ни, Кла­пер не ја иск­лу­чу­ва мож­но­ста да дој­де до су­дир ме­ѓу Ал­бан­ци­те и Ма­ке­дон­ци­те. Во сво­јот лан­ски на­стап пред иста­та ко­ми­си­ја на аме­ри­кан­ски­от Се­нат ше­фот на на­ци­о­нал­но­то раз­уз­на­ва­ње, кој е гла­вен со­вет­ник на аме­ри­кан­ски­от пре­тсе­да­тел за раз­уз­на­вач­ки пра­ша­ња од на­ци­о­нал­на без­бед­ност, из­ја­ви де­ка во Ма­ке­до­ни­ја не мо­же да се по­вто­ри криз­на­та 2001 го­ди­на. За раз­ли­ка од лан­ски­от из­ве­штај, кој го пре­не­се „Гла­сот на Аме­ри­ка на ма­ке­дон­ски ја­зик“, овој пат таа мож­ност оста­ну­ва да би­де ед­на од оп­ци­и­те што леб­дат во воз­ду­хот.

Во лан­ски­от до­ку­мент „Про­це­на­та на за­ка­ни­те“, до­ста­вен до се­нат­ска­та Ко­ми­си­ја за раз­уз­на­ва­ње, аме­ри­кан­ско­то раз­уз­на­ва­ње не оче­ку­ва­ше вра­ќа­ње на на­силс­тво­то од гра­ѓан­ска­та вој­на пред ед­на де­це­ни­ја. Што точ­но се слу­чи­ло за Кла­пер по 12 ме­се­ци да да­де дра­ма­тич­но по­ло­шо пред­ви­ду­ва­ње за Ма­ке­до­ни­ја? Има ли не­што што го зна­ат аме­ри­кан­ски­те без­бед­нос­ни ин­сти­ту­ции, а не го зна­ат ма­ке­дон­ски­те? Има ли и дру­ги по­ли­тич­ки по­ра­ки што тре­ба да се ана­ли­зи­ра­ат во кон­текст на ста­во­ви­те на Кла­пер? Си­те овие пра­ша­ња мо­ра да би­дат од­го­во­ре­ни, пред сѐ, од ма­ке­дон­ски­те служ­би, но и од аме­ри­кан­ски­те по­ли­тич­ки прет­став­ни­ци во Скоп­је за­тоа што нив­ни­те јав­но про­мо­ви­ра­ни ана­ли­зи вли­ја­ат врз ни­за на­ста­ни во зем­ја­та. Еден од нив е ин­тен­зи­ви­ра­ње­то на еми­грант­ски­те трен­до­ви кои, и без цр­ни­те аме­ри­кан­ски сце­на­ри­ја, се до­вол­но сил­ни за да ја ос­лаб­нат зем­ја­та на сре­ден рок.

Аме­ри­кан­ски­те без­бед­нос­ни ана­ли­зи се­ко­гаш се до­жи­ву­ва­ат ка­ко „конс­пи­ра­тив­ни те­о­рии“

Пред не­кол­ку ме­се­ци срп­ски­те ме­ди­у­ми пре­не­соа до­ку­мент на аме­ри­кан­ско­то раз­уз­на­ва­ње од 1990 го­ди­на, од кое е трг­на­та оз­на­ка­та „до­вер­ли­во“, во кој се ве­ли де­ка Ју­гос­ла­ви­ја ќе пре­ста­не да по­стои во рок од ед­на го­ди­на при што це­лос­но ќе се рас­пад­не во рок од две го­ди­ни, а еко­ном­ски­те ре­фор­ми не­ма да го спре­чат рас­па­дот. То­гаш ЦИА по­греш­но сме­та­ла де­ка е те­шко да се слу­чи вој­на ме­ѓу ју­гос­ло­вен­ски­те ре­пуб­ли­ки и пред­ви­ду­ва­ла са­мо огра­ни­че­ни конф­ли­кти. При­тоа, аген­ти­те на ЦИА пред­ви­де­ле де­ка ќе се слу­чи бунт на Ко­со­во, во кој Ко­сов­ци­те ќе до­би­јат по­мош од сво­и­те бра­ќа во Цр­на Го­ра и во Ма­ке­до­ни­ја. САД и ЕУ не мо­же­ле да сто­рат мно­гу за за­чу­ву­ва­ње на Ју­гос­ла­ви­ја, пи­шу­ва во из­ве­шта­јот.

Овие ин­фор­ма­ции беа акту­ел­ни и во пер­и­о­дот не­по­сред­но пред рас­па­дот на по­ра­неш­на Ју­гос­ла­ви­ја, во 1989 го­ди­на, ко­га бел­град­ски­те и за­греп­ски­те ме­ди­у­ми ци­ти­раа из­во­ри бли­ски на пос­лед­ни­от аме­ри­кан­ски ам­ба­са­дор во Ју­гос­ла­ви­ја, Ви­ли­јам Мон­тго­ме­ри, спо­ред кои за­ед­нич­ка­та др­жа­ва ќе се рас­пад­не за шест ме­се­ци. И по­крај тоа што ин­фор­ма­ци­и­те то­гаш беа од на­вод­ни из­ве­штаи и ана­ли­зи под­го­тве­ни од ЦИА, огро­мен дел од ју­гос­ло­вен­ска­та и јав­но­ста во но­ви­те ре­пуб­ли­ки и до ден-де­не­шен е убе­ден во конс­пи­ра­тив­ни­те те­о­рии де­ка аме­ри­кан­ска­та раз­уз­на­вач­ка аген­ци­ја не са­мо што ана­ли­зи­ра­ла, ту­ку и „по­мог­на­ла“ во ос­тва­ру­ва­ње на сце­на­ри­ја­та за рас­пад на Ју­гос­ла­ви­ја. Све­жи­те се­ќа­ва­ња од тој пер­и­од и се­га, по све­до­че­ње­то на Кла­пер, кај мно­гу­ми­на во зем­ја­ва про­бу­ди­ја ло­ши асо­ци­ја­ции и ди­ле­ми да­ли аме­ри­кан­ски­те служ­би без ни­ка­ква при­страс­ност ги ана­ли­зи­ра­ат ре­ал­ни­те со­стој­би на те­ре­нот или во пра­ша­ње е не­што дру­го за што обич­ни­от свет не­ма до­вол­но ин­фор­ма­ции.

(објавено во 75. број на неделникот „Република“, 7.02.2014)

Ставовите искажани во рубриката Колумни се лични ставови на авторите и не се автоматски и ставови на редакцијата на Republika.mk. Редакцијата на Republika.mk се оградува од ставовите во објавените колумни, а одговорноста за изнесеното во нив е исклучиво на авторот.

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.