Кент Патон е еден од најдобрите познавачи на американската политика и истовремено еден од најинформираните странски аналитичари на македонската политичка сцена во последниве две децении. Во интервјуто за „Република“ овој влијателен функционер во администрацијата на Џорџ Буш Јуниор оценува дека Американците исклучително ја почитуваат Македонија. „Навистина сме благодарни на сѐ што направила Македонија за да им помогне на САД. Почнувајќи од 11 септември. Вие бевте со нас, рамо до рамо. А, тоа не е нешто републиканско или демократско. Тоа е благодарноста од САД, која е иста како таа кон Израел и кон Велика Британија. Македонија е цело време една од најблиските сојузници“, вели американскиот аналитичар, кој е ангажиран во кампањата на кандидатот на републиканците Мит Ромни.
Господине Патон, што ќе ги одлучи овие американски избори? Какво е влијанието на медиумите врз одлуката на Американците при избор на но претседател на државата ?
Патон: Новинарите во САД се претежно демократи, па обично пишуваат во полза на демократите. „Њуjорк тајмс“, „Л.А. тајмс“, „Вашингтон пост“, па и помалите весници како „Сиетл тајмс’, се либерални весници, кои потекнуваат од либерални градови. Тие се левичарски ориентирани. Понекогаш дури и премногу. „Фокс њус“ е еден од десничарски ориентираните медиуми, како и „Волстрит журнал“.
Сите ние комуницираме меѓусебно и им се обраќаме на нашите избирачи. Но, на крајот, сепак, решаваат тие 10 неутрални држави, ние ги викаме „држави на бојното поле“. Тие се најважни за изборите, гласачите што се во средината, а не тие што заземаат страна. Шест проценти од гласачите во секоја од тие 10 држави се неопределени и тие се тие на кои им се обраќаме сега. Гувернерот Ромни тврди дека ќе помогне за економијата повеќе отколку што постигнал Обама. Обама, пак, вели дека не е време на промени сега, кога се извлекуваме од рецесијата. Ако продолжиме со него, тој ќе се погрижи да излеземе од таа рецесија. На 6 ноември ќе дознаеме чија порака, всушност, ги привлекла гласачите.
Во врска со надворешната политика, треба ли Македонија да очекува голема промена во случај на нов човек во Белата куќа?
Патон: Во врска со надворешната политика на САД, ќе има промена на државната секретарка во јануари 2013 година. Сегашната секретарка Клинтон изјави дека нема да служи во вториот мандат доколку е повторно избран претседателот Обама. И, како што знаете, персоналот ја создава политиката. Значи, кога ќе стапи новиот државен секретар на функција, ќе има промена и на луѓето во државната администрација, што до некаде ќе ја промени и политиката, дури и доколку Обама биде избран за втор мандат.
Сепак, сметам дека би била поголема промената во надворешната политика под водство на гувернерот Ромни, но не мислам дека тоа ќе биде драматична промена. Ќе образложам и зошто. Гувернерот Ромни беше во посета на Европа и на Блискиот Исток. Ги посети Израел, Полска и Велика Британија. Таму имаше некои мали критики во врска со неговата маршрута и го споредуваа со претседателот Обама, кој го нема посетено Израел. Значи, постојат некои мали разлики, но надворешната политика и не се менува толку многу со промена на претседателите.
Дури и при една драматична промена од претседателот Буш до претседателот Обама, не можеа да се забележат некои огромни промени во политиката. Обама не се повлече веднаш од Ирак. Остана, како што беше и планирано од страна на претседателот Буш. Не се повлече ни од Авганистан, туку испланира и нови посети таму. Се стремевме кон надворешна политика што ќе биде урамнотежена.
Дали ќе има промена во однос на американската политика кон Македонија?
Патон: Јас би бил крајно изненаден доколку има промена во политиката на САД во врска со Македонија. Било тоа да е под републиканска или под демократска администрација, секогаш има цврста поддршка кон Македонија. И двете партии ја делат истата надворешната политика за Македонија. Примање во НАТО и во ЕУ. Тоа беше целта и на претседателот Клинтон, и на претседателот Буш и на претседателот Обама. Можеби имаше мали разлики во начинот на кој се постигнуваа тие цели или колку политички капитал се потроши за нивното постигнување, но тие цели нема да се сменат. Секако дека секогаш постојат мали разлики.
Знаете, претседателот Буш и претседателот Трајковски беа лично многу блиски. А, тоа не се случува многу често. Особено за држава како Македонија. Вие сте млада држава, 20, односно 21 година и да се надеваме дека блискоста што ја имаме како сојузници, и што понатаму ќе ја имаме, ќе биде вистинска.
Јас, работејќи за кандидатот за претседател Ромни, гласно ја застапувам неговата влада и тврдам дека ќе прави уште повеќе за Македонија, за да бидеме нејзин силен сојузник. И не го кажувам ова туку-така. Туку во смисла дека Американците ја ценат историјата на Македонија.
Вашата независност, сѐ низ што моравте да поминете во изминатите 21 година. Тоа е една инспиративна приказна за Американците. И, навистина, сме благодарни на сѐ што направила Македонија за да им помогне на САД. Почнувајќи од 11 септември. Вие бевте со нас, рамо до рамо. А, тоа не е нешто републиканско или демократско. Тоа е благодарноста на САД. Исто како што им сме благодарни на Израел или на Велика Британија.
Македонија е цело време една од најблиските сојузници. Секако дека понекогаш имаме различни ставови, но тие ставови се различни на пријателски начин. И како што Македонија ги поддржува САД, верувам дека и САД ја поддржуваат Македонија, без разлика на нејзиното раководство.

Претседателот Обама има покането седум-осум претседатели на европски држави и му има кажано на нашиот претседател Иванов дека е незадоволен од тоа како се одвива проблемот со Македонија, но, сепак, во овие четири години не можеше да најде време за средба со него и со премиерот Груевски. Како го објаснувате тоа?
Патон: Јас само можам да кажам дека секој водач на секоја држава во светот сака да зборува со претседателот Обама. Но, тој мора да ѝ посвети време и на својата влада и на својата кампања и не може да сочувствува со проблемите на сите тие лидери.
Мислам дека причината што се сите незадоволни во врска со прашањето за името е тоа што тоа е, навистина, разочарувачко. Тоа не може да биде решено со една средба и дискусија на големите умови. Веќе долго време се прават обиди и се надевам дека нема да се откажете и дека ќе ви успее. Но, тоа што ве разочарува во случајов е тоа што претседателот на САД не може никому да му наметне решение, тоа не би било долгорочно решение на проблемот бидејќи ќе се јават и некои политички последици и решението нема да трае долго. Затоа, тоа мора да биде решение постигнато меѓу македонското раководство, оваа или идната влада, и грчкото раководство.
Грците моментно се насочени кон своите проблеми, кои се прилично важни. Сега е одлично време за компромис, наоѓање решение и преминување преку овој проблем. Да се заврши со ФИРОМ еднаш засекогаш. Потенцијалот на Ромни како претседател би се состоел во тоа што тоа ќе биде нов тим со нови идеи и ставови во политиката, па може да се изврши притисок и да дојде до некаков пресврт. Ќе видиме со време.
Освен директната врска меѓу Скопје, Атина и Вашингтон, колку во идната политика и однос на САД кон македонското прашање влијаат американските заедници од грчко и од македонско потекло?
Патон: Тоа се различни мислења. Имаме повеќе од 350 милиони Американци. Групи на луѓе од најразлични земји од светот. И големи и мали. И сите тие се гласни поборници. Ние имаме динамичен демократски систем. Од друга страна, гувернерот Ромни има многу пријатели од македонската заедница. Исто така, и од грчката заедница. Тој беше гувернер на Масачусетс, а таму има многу Грци. Значи, има многу грчки приврзаници. Но, тој нема да ја менува политиката врз основа на одредена група луѓе, туку ќе ги гледа интересите на САД.
Претседателот Ромни ќе донесе одлука што им оди во прилог на САД. Јас не верувам дека кој било претседател ќе ја погледне Македонија и ќе реши дека не треба да се вклучи во НАТО. Секако дека Македонија треба да биде во НАТО, исто како и Србија, Украина, Грузија и Белорусија. Тоа им оди во прилог на САД. А Русија да се вклучи во НАТО, на пример, е тема за друга пригода.
Но, сметам дека ниедна група не може да влијае за решавањето на тие проблеми. Дури ни Грците во САД немаат влијание за Македонија да не биде примена во НАТО. Тие се држат до своето чувство на национална гордост и припадност. Затоа и така реагираат кон проблемот. Мислам дека Грците во Америка немаат ништо против Македонците, туку дека се против државата и името Македонија.
Како ја гледате перспективата на регионот во наредниве пет-шест години од сега? Дали, конечно, состојбата ќе се стабилизира бидејќи сѐ уште постојат предизвици како северно Косово, Србија и конфликтот меѓу Македонија и Грција. Дали сметате дека регионот ќе постигне стабилност на долгорочно ниво?
Патон: Мојата прва посета на Србија беше во 1994 година. Бев во Белград и во Суботица и таму видов руски војници што патуваа преку Србија до Босна. Тогаш се чувствуваше дека регионот е во пропаст. Имаше војни во Босна и во Хрватска, владееше пустош. А, сега сум голем оптимист. За пет години ја гледам Македонија во НАТО. Можеби веќе ќе влезе и во ЕУ или ќе биде на самиот праг за влегување во ЕУ. Мислам дека дотогаш и Србија ќе биде во НАТО или на самиот праг. За Босна и за Косово, мислам дека тоа ќе почека. Но, не сум загрижен за овие прашања бидејќи иако тоа се тешки и специфични ситуации, кај нив не се работи за секојдневни немири по улиците. Нема мртви тела по земјата, како што беше случајот во раните 90-ти години на минатиот век. Немаме ситуации како таа во Сараево. Јас сум оптимист и сметам дека регионот ќе забележи неверојатен напредок штом ќе успееме да излеземе од оваа рецесија и штом ќе се подобри економијата. На Македонија ѝ оди добро со одржување на економијата и добро ги одбива сите овие удари што се случуваат наоколу. Економијата овде е многу подобра од тие на другите земји во регионот. Штом ќе излеземе од рецесијата и ќе се вратиме на нормален пораст од пет-шест проценти во регионот, ќе се вработат повеќе луѓе.
Некои од моите грчки пријатели од САД велат дека се исплашени од потенцијалниот втор мандат на претседателот Обама, да не се случи истото како и со претседателот Буш. Тој ја призна Македонија во неговиот втор мандат. Сега тие се плашат од тоа што може да се случи сега.
Патон: Сметам дека со признавањето во 2004 година претседателот Буш направи сѐ што можеше за да ја покаже својата поддршка кон Македонија. Но, има уште многу работи што може да се направат. Ми паѓаат на памет неколку, како на пример дополнителна поддршка за програмата „Ју-Ес Еид“, тоа би било добар начин за раководството да покаже дека ја поддржува Македонија. Да се создаде притисок во НАТО. И тоа може да се постигне.
Секогаш може да се постигне повеќе. Но, тоа нема да биде ништо драматично поинакво. Мислам дека САД немаат таква карта во ракавот што може да создаде пресврт. Вториот мандат би бил интересен бидејќи за време на тој втор мандат на Обама ќе имате локални, претседателски и парламентарни избори во наредните неколку години. Така, САД ќе бидат многу ангажирани. И притоа, можеби, ќе ја приспособи надворешната политика така што ќе биде од помош за решавање на спорот за името меѓу Атина и Скопје. Но, повторувам, би бил изненаден ако има некоја драматична промена.

Може ли да се зборува за името кога Грција се соочува со банкрот и со пораст на неонацизам?
Патон: Грците двапати имаа избори во последните два-три години и луѓето со кои неодамна зборував, иако не се согласувам со нивниот избор, имаат право на избор – некои поддржуваат комунистички партии, некои поддржуваат фашистички идеи. Не верувам дека вакви партии се добри за некое општество што претендира да биде демократско бидејќи таквите идеи не го движат општеството напред во модерните економии. Тие партии се присутни, претставуваат нечиј избор, но мнозинството избра поинаку – централно десно, централно лево ориентирани партии и партии што се во центарот. Тие политичари беа неверојатно храбри во одлуките што требаше да ги донесат за грчкиот буџет.
Како републиканскиот кандидат Ромни може да влијае на глобалните економски процеси?
Патон: Моето лично уверување е дека претседателот Ромни ќе го забрза процесот на заздравување со својата политика во САД – бизнис-политиката, ниските даноци, регулативи. И претседателот Обама, исто така, ќе ѝ помогне на светската економија со фискализацијата и на тој начин ќе ја придвижи американската економија напред. Ако американската економија, грчката економија, економијата на ЕУ се засилат и ги остварат своите цели, тогаш сите ќе бидеме во добра форма.
Предупредувачки се и другите знаци на глобално ниво, кинеската економија почнува да слабее. Таа беше вистински мотор. Знам дека Кина почна да инвестира во Македонија и ние не сакаме тие инвестиции да се намалат, туку напротив, сакаме да растат.
И Америка се соочува со сериозна криза, висок внатрешен долг, рекордна бројка на невработеност. Ќе се промени ли тоа по овие избори?
Патон: Се сомневам дека стапката од 10 проценти невработени е дело на претседателот Обама и на неговата политика. Американскиот народ има право на избор и шанса да сменат нешто во овие избори. Јас не се согласувам со сѐ што направи Обама за време на неговото владеење. За време на кампањата во 2008 година се зборуваше дека Америка ќе пропадне ако сенаторот Обама стане претседател. Тоа не се случи.
САД се многу силна, стабилна земја, моќта е централизирана, претседателот не е толку моќен колку што некои би сакале. Сигурен сум дека претседателот Обама некогаш посакува само да тропне со раката и да нареди како треба да се развива економијата. Но, тој мора да се соочи со Конгресот, со гувернерите, со Врховниот суд. Тој е притиснат во средина. Мислам дека сите се надеваме дека економијата ќе биде подобра, има некои охрабрувачки знаци, мислам дека порастот ќе биде побрз ако Ромни биде избран за претседател на САД.
Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.


