Пендаровски: СДСМ и ВМРО-ДПМНЕ имаат ист став за прашањата околу името

Бе­ше нај­по­пу­лар­ни­от порт­па­рол ме­ѓу но­ви­на­ри­те и шеф на ана­ли­ти­ка на МВР. Ело­квент­но­ста и екс­пе­ди­тив­но­ста на Сте­во Пен­да­ров­ски, де­нес ре­до­вен про­фе­сор на „Аме­ри­кан ко­леџ Скоп­је“, му до­не­се си­лен реј­тинг и кај по­ли­ти­ча­ри­те и кај гра­ѓа­ни­те. Ка­ко по­ра­не­шен дол­го­го­ди­шен со­вет­ник на два пре­тсе­да­телa, пре­тсе­да­тел на ДИК, со Пен­да­ров­ски раз­го­ва­ра­ме на ши­рок ди­ја­па­зон пра­ша­ња на кој од­го­ва­ра се­ко­гаш со ана­ли­тич­ки при­стап.

Ка­ков е Ва­ши­от по­ли­тич­ки ста­тус де­нес. Член сте на дип­ло­мат­ски­от со­вет на СДСМ, до ка­де до­се­га­ат Ва­ши­те по­ли­тич­ки ам­би­ции? По­сто­јат одре­де­ни раз­мис­лу­ва­ња де­ка ток­му Вие ка­ко пре­тсе­да­тел на СДСМ би има­ле нај­го­ле­ми шан­си за зго­ле­му­ва­ње на до­вер­ба­та на пар­ти­ја­та кај еле­кто­ра­тот.
Пендаровски: Во ед­на ре­че­ни­ца ка­жа­но, мо­јот по­ли­тич­ки ста­тус е акти­вен на стра­на­та на опо­зи­ци­ја­та, без фор­мал­но пар­ти­ско членс­тво. Во на­ред­ни­от пер­и­од, здрав­је Бо­же, та­ка и ќе оста­не иа­ко не иск­лу­чу­вам де­ка не­ко­гаш во жи­во­тот ќе се за­ни­ма­вам со по­ли­ти­ка. Збо­ру­вај­ќи за по­ли­тич­ки­те ам­би­ции, мо­јот евен­ту­а­лен ан­гаж­ман би мо­рал да има ло­ги­ка и за ме­не и за тие што ме под­др­жу­ва­ат, а тоа по­драз­би­ра не са­мо да на­пи­шам во би­о­гра­фи­ја­та де­ка не­што сум бил, ту­ку да имам шан­са не­што до­бро и да на­пра­вам.

Еден пер­и­од бе­вте со­вет­ник на Бран­ко Цр­вен­ков­ски. Кое е Ва­ше­то мис­ле­ње за не­го, што мис­ли­те за не­го­во­то пов­ле­ку­ва­ње од функ­ци­ја­та пре­тсе­да­тел на СДСМ?
Пендаровски: Мо­и­те ква­ли­фи­ка­ции за Цр­вен­ков­ски ќе би­дат нуж­но огра­ни­че­ни во вре­мен­ска и во функ­ци­о­нал­на смис­ла, со ог­лед на тоа де­ка со­ра­бо­ту­вав­ме во Ка­би­не­тот на пре­тсе­да­те­лот од 2005 го­ди­на до 2009 го­ди­на и тоа во об­ла­ста на над­во­реш­на­та по­ли­ти­ка и на­ци­о­нал­на­та без­бед­ност. Убе­ден сум де­ка исто­ри­ја­та ќе да­де ви­со­ка оцен­ка за не­го­ви­от ан­гаж­ман во спо­ме­на­ти­от пер­и­од во ме­ѓу­на­род­на­та про­мо­ци­ја и за­шти­та­та на на­ци­о­нал­ни­те и на др­жав­ни­те ин­те­ре­си на Ма­ке­до­ни­ја. Ов­де, пред сѐ, мис­лам на слу­чу­ва­ња­та пред, за вре­ме и во пер­и­о­дот по за­вр­шу­ва­ње­то на важ­ни­от са­мит на НАТО во Бу­ку­решт во 2008 го­ди­на, ко­га, за жал, се рас­пад­на ма­ко­трп­но гра­де­ни­от др­жа­вен кон­сен­зус за ме­ѓу­на­род­ни­от ста­тус и за па­те­ка­та по ко­ја тре­ба да се дви­жи Ма­ке­до­ни­ја во ид­ни­на. Впро­чем, за не­го­ви­от ка­па­ци­тет и ефе­кти­те од не­го­ва­та ра­бо­та во тие го­ди­ни при­лич­но по­зи­тив­но збо­ру­ва ана­ли­за­та на то­гаш­ни­от аме­ри­кан­ски ам­ба­са­дор во Скоп­је (про­би­е­на на „Ви­ки­ликс“) за ко­го, ина­ку, бе­ше поз­на­то де­ка не спа­ѓа во кру­гот на нај­го­ле­ми­те при­вр­за­ни­ци на Цр­вен­ков­ски.

Кој е Ваш фа­во­рит во тр­ка­та за пре­тсе­да­тел на СДСМ?
Пендаровски: Во из­ми­на­та­ва ед­на и пол де­це­ни­ја отка­ко сум акти­вен на јав­на­та сце­на ни­ко­гаш не сум се вр­зу­вал за име, ту­ку за кон­цепт. Се раз­би­ра, во од­нос на вна­треш­ни­те из­бо­ри во СДСМ имам и при­чи­на плус да не го пра­вам тоа, име­но, со си­те че­тво­ри­ца во ми­на­то­то сум имал ко­рект­на со­ра­бо­тка и имам по­чи­ту­ва­ње за нив­ни­те по­ли­тич­ки ква­ли­те­ти. Се­пак, не­за­вис­но кој ќе по­бе­ди, за пар­ти­ја­та е клуч­но, по из­бо­рот по­бед­ни­кот це­лос­но да се вло­жи око­лу две ра­бо­ти: да ја за­др­жи вна­треш­на­та ко­хе­зи­ја и енер­ги­ја на ор­га­ни­за­ци­ја­та, што во­оп­што не е лес­но по тол­ку го­ди­ни во опо­зи­ци­ја, и да ги ло­ци­ра ви­стин­ски­те при­чи­ни за из­бор­ни­от по­раз, не тие што нај­че­сто беа на­ве­ду­ва­ни, ду­ри и во ана­ли­зи­те на лу­ѓе бли­ски до пар­ти­ја­та.

Зо­што СДСМ до­жи­веа ва­ков де­бакл на ло­кал­ни­те из­бо­ри?
Пендаровски: Има­ше по­греш­ни про­це­ни при де­фи­ни­ра­ње­то на ти­пот и на вре­ме­то на актив­но­сти­те по­вр­за­ни со т.н. „От­пор“ од што про­из­ле­зе, спо­ред ме­не, иск­лу­чи­тел­но не­по­вол­на­та ди­на­ми­ка на те­рен­ски­те актив­но­сти на опо­зи­ци­ја­та по неј­зи­но­то от­стра­ну­ва­ње од пар­ла­мен­тот. Исто та­ка, по­ли­тич­ки­от рас­кол (вид­ли­ви­от, но и не­вид­ли­ви­от за јав­но­ста) во не­кол­ку го­ле­ми оп­шти­ни, ги чи­не­ше де­се­ти­ни ил­ја­ди гла­со­ви. Ко­неч­но, не и нај­мал­ку важ­но, бе­ше очиг­лед­но де­ка опо­зи­ци­ја­та ја за­гу­би по­ли­тич­ка­та и најм­но­гу, фи­нан­си­ска­та кон­ди­ци­ја по осум ме­се­ци не­пре­ки­на­та кам­па­ња низ др­жа­ва­та.

Ме­ѓу­тоа, ла­вов­ски­от дел за по­ра­зот ле­жи во ефе­кти­те што ги про­ду­ци­ра­ше во пос­лед­ни­ве две го­ди­ни за­о­кру­же­ни­от си­стем на из­бо­рен кли­ен­те­ли­зам ка­ков што функ­ци­о­ни­ра са­мо уште на две ме­ста во Евро­па. Не­кон­тро­ли­ра­но­то ши­ре­ње на ад­ми­ни­стра­ци­ја­та, вре­мен­ски тем­пи­ра­но­то по­ка­чу­ва­ње на пен­зи­и­те, зем­јо­дел­ски­те суб­вен­ции и по­вра­тот на ДДВ на фир­ми­те овоз­мо­жи­ја огром­на старт­на пред­ност за вла­да­та уште пред по­че­то­кот на кам­па­ња­та. Ор­га­ни­зи­ра­ни­от „увоз“ на гла­са­чи од Ал­ба­ни­ја и од Ко­со­во са­мо го за­бе­то­ни­ра из­бор­ни­от ре­зул­тат по­стиг­нат во крај­но не­ре­гу­ла­рен ам­би­ент. До се­га не чув дру­го, ло­гич­но образ­ло­же­ние за раз­ли­ка­та во гра­до­на­чал­нич­ки ман­да­ти, ко­ја на овие из­бо­ри бе­ше по­ви­со­ка од ло­кал­ни­те из­бо­ри во 2009 го­ди­на за ко­га си­те се сог­ла­су­ва­ме де­ка реј­тин­гот на вла­де­јач­ка­та пар­ти­ја бе­ше во сво­јот зе­нит.

Ати­на најм­но­гу стра­ву­ва од вра­ќа­ње­то на имо­ти­те на про­го­не­ти­те од Гра­ѓан­ска­та вој­на. Не­кол­ку дек­ла­си­фи­ку­ва­ни до­ку­мен­ти на грч­ка­та вла­да тоа отво­ре­но го ци­ти­ра­ат ка­ко единс­тве­на мож­ност за ре­а­ли­за­ци­ја на тоа што тие го  на­ре­ку­ва­ат „те­ри­то­ри­јал­ни пре­тен­зии на Скоп­је“ врз де­ло­ви на де­неш­на се­вер­на Гр­ци­ја.

Ка­ко ја оце­ну­ва­те ра­бо­та­та на на­ша­та дип­ло­ма­ти­ја, осо­бе­но по пра­ша­ње­то на спо­рот за име­то? Гле­да­те ли стра­те­ги­ја во вр­ска со ова?
Пендаровски: Се сом­не­вам де­ка на­ша­та дип­ло­ма­ти­ја има ка­ква би­ло актив­ност по­вр­за­на со овој спор за­тоа што е јас­но де­ка не по­стои офор­ме­на др­жав­на стра­те­ги­ја што дип­ло­ма­ти­те би мо­же­ле да ја сле­дат. Ви­сти­на­та е очиг­лед­на за си­те што са­ка­ат да ја ви­дат: про­це­на на вла­де­јач­ка­та пар­ти­ја е де­ка по­ли­тич­ка­та це­на за ре­ша­ва­ње на спо­рот е ви­со­ка и ток­му од тие при­чи­ни, тие има­ат ре­ше­но да не ја пла­ќа­ат. Спо­ред нив­ни­те про­це­ни, ние не гу­би­ме ни­што суп­стан­ци­јал­но со тоа што сме над­вор од ин­те­гра­ци­и­те, при тоа, ап­со­лут­но ве­ру­вај­ќи во, на­вод­но, ви­со­ки­от до­ма­шен ка­па­ци­тет за авто­но­мен раз­вој. До не­о­дам­на, лу­ѓе бли­ски до нив ду­ри ги ци­ти­раа при­ме­ри­те на Нор­ве­шка (член­ка на НАТО, но не и на ЕУ), на Швед­ска (во ЕУ, но не и во НАТО) и на Швај­ца­ри­ја ка­ко до­ка­зи за прос­пе­ри­тет­ни др­жа­ви, кои, бо­жем, са­ми тур­ка­ат по па­тот. Ме­ѓу­тоа, во нив­ни­те ана­ли­зи не­ма не­кол­ку важ­ни ас­пе­кти што упа­ту­ва­ат на бит­но по­и­на­ква др­жав­на ге­не­за и не­по­сред­но оп­кру­жу­ва­ње кај овие др­жа­ви.

Спо­ред Вас, во што е су­шти­на­та на спо­рот за име­то? Од што, всуш­ност, се пла­ши Гр­ци­ја?
Пендаровски: Мо­ја про­це­на е де­ка си­те овие го­ди­ни зад праз­на­та по­ли­тич­ка ре­то­ри­ка и ку­пот емо­ции и исто­ри­ја, нај­че­сто без по­кри­тие, Ати­на најм­но­гу се пла­ши од вра­ќа­ње­то на имо­ти­те на про­го­не­ти­те од Гра­ѓан­ска­та вој­на. Не­кол­ку дек­ла­си­фи­ку­ва­ни до­ку­мен­ти на грч­ка­та вла­да тоа отво­ре­но го ци­ти­ра­ат ка­ко единс­тве­на мож­ност за ре­а­ли­за­ци­ја на тоа што го на­ре­ку­ва­ат „те­ри­то­ри­јал­ни пре­тен­зии на Скоп­је“ врз де­ло­ви на де­неш­на се­вер­на Гр­ци­ја.

Се за­бе­ле­жу­ва сил­на ин­тен­ци­ја, осо­бе­но од стра­на на Ште­фан Фи­ле за до­би­ва­ње да­тум за пре­го­во­ри. Се до­би­ва впе­ча­ток де­ка при­ти­сок е врз Гр­ци­ја, но тие не по­пу­шта­ат?
Пендаровски: Во пос­лед­ни­те 20 го­ди­ни ни­ту еден бал­кан­ски спор не е ре­шен са­мо со при­ти­сок на ме­ѓу­на­род­ни­от фа­ктор, со иск­лу­чок на бом­бар­ди­ра­ње­то на Ср­би­ја во 1999 го­ди­на. Ни­ту пос­лед­ни­от до­го­вор ме­ѓу Бел­град и При­шти­на за се­ве­рот на Ко­со­во не­ма­ше да би­де по­стиг­нат ако не­ма­ше по­ли­тич­ка вол­ја во две­те др­жа­ви, осо­бе­но во Ср­би­ја. Мо­и­те соз­на­ни­ја се де­ка во спо­рот за име­то стран­ци­те при­ти­ска­ат и врз две­те стра­ни, ве­ро­јат­но по­ве­ќе врз нас, откол­ку врз Гр­ци­те, но, ни­ту во Ати­на, ни­ту во Скоп­је, не на­и­ду­ва­ат на под­го­тве­ност за пре­ми­ну­ва­ње пре­ку ма­ке­дон­ска­та и грч­ка­та цр­ве­на ли­ни­ја, кои се по­ста­ве­ни при­лич­но да­ле­ку ед­на од дру­га.

Зо­што по 20 го­ди­ни ма­ке­дон­ски­те пар­тии не­ма­ат кон­сен­зус око­лу ста­вот за име­то? Да­ли сме­та­те де­ка ста­вот на СДСМ по ова пра­ша­ње е ед­но од клуч­ни­те за нив­ни­от слаб реј­тинг?
Пендаровски: Не ве­ру­вам де­ка пар­ти­ски­те по­зи­ции за име­то, са­ми­те по се­бе, ко­му би­ло, до се­га му до­не­ле из­бо­рен ус­пех или не­ус­пех. Ед­но­став­но, око­лу тоа пра­ша­ње, пар­ти­и­те, осо­бе­но за вре­ме на из­бор­ни­те кам­па­њи, се ма­кси­мал­но вни­ма­тел­ни зна­еј­ќи де­ка со го­ди­ни еле­кто­рат е „на­вик­нат“ од нив да оче­ку­ва зго­ле­ме­но ни­во на „ре­то­рич­ки па­три­о­ти­зам“. Ина­ку, кол­ку што ми е ме­не поз­на­то, нас­про­ти но­тор­ни­от факт де­ка не по­стои фор­ма­лен др­жа­вен кон­сен­зус за име­то, ста­вот на СДСМ е, пра­ктич­но, иден­ти­чен со ста­вот на ВМРО-ДПМНЕ и во де­лот на за­шти­та на иден­ти­тет­ски­от комп­лекс на ма­ке­дон­ска­та на­ци­ја и во де­лот на нуж­но­ста од фи­нал­на ве­ри­фи­ка­ци­ја на пред­ло­же­но­то ре­ше­ние на ре­фе­рен­дум.

Што е спо­ред Вас по­бит­но за Ма­ке­до­ни­ја, членс­тво­то во НАТО или во ЕУ? Кол­ку ќе би­де за­гро­зе­на на­ша­та без­бед­ност до­кол­ку на­ско­ро не ста­не­ме член­ка на НАТО?
Пендаровски: На ова пра­ша­ње ќе се оби­дам да од­го­во­рам низ по­и­на­ква приз­ма од по­пу­лар­на­та и не­точ­на па­ро­ла де­ка „НАТО ги бра­ни, а ЕУ ги хра­ни“ зем­ји­те-член­ки, ина­ку зо­што тие би вле­гу­ва­ле та­му? Име­но, ста­ну­ва збор за ед­на мно­гу ста­ра де­ба­та, ко­ја кај нас, пра­ктич­но, ни­ко­гаш и не поч­на, име­но, де­ка па­ри­те и оруж­је­то се на кра­јот по­мал­ку бит­ни од вред­но­сти­те што ги до­би­ва­те и тоа не со са­ми­от чи­нот на зач­ле­ну­ва­ње, ту­ку пре­ку дол­го­го­диш­но пар­ти­ци­пи­ра­ње во ра­бо­та­та на тие ор­га­ни­за­ции. Мно­гу лу­ѓе пра­шу­ва­ат ко­ја вред­ност во­оп­што мо­же­ме да ја на­у­чи­ме од НАТО? На при­мер, де­ка ге­не­ра­ли­те не сме­ат да би­дат ми­ни­стри, или де­ка ци­вил­на­та кон­тро­ла врз во­о­ру­же­ни­те си­ли е прет­по­ста­вка за ми­рен сон на си­те гра­ѓа­ни. Или, да­ли е ап­сол­ви­ра­на ед­на од пр­ви­те и клуч­ни лек­ции по де­мо­кра­ти­ја, за по­дел­ба­та на вла­ста, ко­ја до­а­ѓа ток­му од за­пад­на­та ци­ви­ли­за­ци­ја? Од сним­ки­те на 24 де­кем­ври не про­из­ле­гу­ва де­ка из­врш­на­та власт е из­бра­на и од­го­ва­ра пред за­ко­но­дав­на­та итн. Па­тем, би­деј­ќи сум дла­бо­ко убе­ден де­ка де­мо­крат­ски­те вред­но­сти (кои не ги на­у­чив­ме) одат ра­ка под ра­ка со еко­ном­ски­от раз­вој, не се сог­ла­су­вам со тие што твр­дат де­ка во ол­ку си­ро­маш­на др­жа­ва е деп­ла­си­ра­но да збо­ру­ва­ме за сло­бо­да на ме­ди­у­ми, за чо­ве­ко­ви пра­ва и за не­за­вис­ни су­до­ви.

Во не­кол­ку ана­ли­зи на европ­ски ин­сти­ту­ти се по­со­чу­ва си­стем­ско­то ни­во на ко­руп­ци­ја и на ор­га­ни­зи­ран кри­ми­нал ка­ко нај­го­ле­ма за­ка­на што мо­же да ја па­ра­ли­зи­ра др­жа­ва­та и со нив не­мам спор.

Мо­же ли да по­дре­ди­те кои се нај­го­ле­ми без­бед­нос­ни за­ка­ни по Ма­ке­до­ни­ја и зо­што?
Пендаровски: Во не­кол­ку ана­ли­зи на европ­ски ин­сти­ту­ти се по­со­чу­ва си­стем­ско­то ни­во на ко­руп­ци­ја и на ор­га­ни­зи­ран кри­ми­нал ка­ко нај­го­ле­ма за­ка­на што мо­же да ја па­ра­ли­зи­ра др­жа­ва­та и со нив не­мам спор. Не­кои ана­ли­ти­ча­ри бли­ски до дес­ни­чар­ска­та иде­о­ло­ги­ја че­сто по­со­чу­ва­ат и на т.н. по­ли­тич­ки ис­лам ка­ко, на­вод­но, го­ле­ма за­ка­на за Бал­ка­нот и за Ма­ке­до­ни­ја, ме­ѓу­тоа, по мое мис­ле­ње, ек­стрем­ни­те актив­но­сти што се по­ви­ку­ва­ат на таа ре­ли­ги­ја мо­жат да про­ду­ци­ра­ат ин­ди­ви­ду­ал­ни те­ро­ри­стич­ки на­па­ди, но, се­ка­ко, не и си­стем­ска за­ка­на по ви­тал­но­ста на др­жа­ва­та. При­чи­на­та е во тра­ди­ци­о­нал­на­та се­ку­лар­ност на ре­ги­о­нал­ни­те на­ции и во сте­пе­нот на ре­ли­ги­оз­ност кај ло­кал­ни­те мус­ли­ма­ни, од­нос­но, нив­ни­те тра­ди­ци­о­нал­ни вер­ски оби­чаи, кои, ба­рем до овој мо­мент, не се ма­сов­но за­гро­зе­ни од уве­зе­на­та ре­ли­ги­оз­на пра­кти­ка.

Ако се зе­ме пред­вид де­ка пре­ле­ва­ње­то на конф­ли­кти­те одам­на го за­гу­би по­тен­ци­ја­лот за де­ста­би­ли­за­ци­ја што го има­ше во 90-ти­те го­ди­ни на ми­на­ти­от век, то­гаш е јас­но де­ка са­мо ме­ѓу­ет­нич­ки­те тен­зии мо­жат да ја де­ста­би­ли­зи­ра­ат Ма­ке­до­ни­ја, се раз­би­ра, ако по­ли­ти­ча­ри­те доз­во­лат да дој­де­ме до та­му.

Де­но­ви­ве и ака­де­ми­кот Аб­дул­ме­наф Бе­џе­ти твр­де­ше де­ка до 2025 го­ди­на Ал­бан­ци­те ќе се изед­на­чат спо­ред бро­јот со Ма­ке­дон­ци­те? Мо­же ли во­оп­што да се пред­ви­ди ва­кво не­што? Да­ли ќе има­ме но­ва без­бед­нос­на кри­за ка­ко таа во 2001 го­ди­на?
Пендаровски: Прет­по­ста­ву­вам алу­ди­ра­те на те­за­та де­ка де­мо­граф­ско­то ши­ре­ње на ед­на гру­па или за­ед­ни­ца и фи­зич­ки­от при­ти­сок врз дру­га за­ед­ни­ца при­до­не­су­ва за кре­ва­ње на тен­зи­и­те и за пре­тконф­ликт­ни со­стој­би, што е кон­ста­ти­ра­но на мно­гу ме­ста во све­тот. Ме­ѓу­тоа, јас та­ква опас­ност не мо­жам да ви­дам во Ма­ке­до­ни­ја за­тоа што и Ал­бан­ци­те и Ма­ке­дон­ци­те и дру­ги­те ма­сов­но се се­лат од зем­ја­та, при што ефе­ктот е: по­мал­ку точ­ки на до­пир ме­ѓу за­ед­ни­ци­те и со тоа, по­ве­ќе, а не по­мал­ку сло­бо­ден про­стор за тие што оста­ну­ва­ат.

Проб­ле­мот со спо­ме­на­та­та сту­ди­ја е де­лум­но во неј­зи­на­та ме­то­до­ло­ги­ја, но по­ве­ќе во неј­зи­но­то тол­ку­ва­ње во де­неш­ни ус­ло­ви. Име­но, тие про­ек­ции се ба­зи­ра­ат врз по­да­то­ци од во­нред­ни­от по­пис од 1994 го­ди­на ко­га, ка­ко впро­чем и на си­те по­пи­си пред тоа и по­тоа не бе­ше по­пи­шу­ва­на са­мо по­пу­ла­ци­ја­та што, де фа­кто, жи­вее во зем­ја­та, ту­ку и отсе­ле­ни­те од Ма­ке­до­ни­ја, не­за­вис­но од на­ци­о­нал­но­ста. За­тоа сту­ди­ја­та про­е­кти­ра број­ки и про­цен­ти на лу­ѓе што, об­је­ктив­но, ве­ќе не жи­ве­ат ов­де. Во при­лог на ре­че­но­то е што ни­ту ед­на акту­ел­на про­це­на на За­во­дот за ста­ти­сти­ка не пред­ви­ду­ва де­ка Ал­бан­ци­те се приб­ли­жу­ва­ат кон 50 про­цен­ти од це­ла­та по­пу­ла­ци­ја, иа­ко по­ве­ќе од по­ло­ви­на од вре­мен­ски­от пер­и­од ана­ли­зи­ран во спо­ме­на­та­ва сту­ди­ја­та е ве­ќе из­ми­нат.

Ко­га сме кај 2001 го­ди­на – да­ли мо­же­те да об­јас­ни­те зо­што дој­де до конф­ли­ктот и да­ли Рам­ков­ни­от до­го­вор ги ре­ши проб­ле­ми­те по­ра­ди кои, на­вод­но, поч­на конф­ли­ктот?
Пендаровски: За тоа зо­што дој­де до конф­ли­ктот ќе мо­ра да ги пра­ша­те тие што го поч­наа конф­ли­ктот за­тоа што ме­не се­ко­гаш ми би­ла ту­ѓа иде­ја­та да се во­ју­ва за пра­ва или за ста­тус. Јас­на ми е са­мо ед­на ра­бо­та, а тоа е де­ка ме­ѓу­ет­нич­ки­от конф­ликт, мо­же­би, мо­жел да би­де пре­ве­ни­ран со ре­ал­на, ме­сто со коз­ме­тич­ка по­ли­тич­ка ко­ха­би­та­ци­ја ме­ѓу ма­ке­дон­ски­те и ал­бан­ски­те по­ли­ти­ча­ри во 90-ти­те го­ди­ни на 20 век, но во 2001 го­ди­на бе­ше пре­доц­на за та­кво не­што. За­тоа и твр­дам де­ка Рам­ков­ни­от до­го­вор бе­ше нај­до­бри­от мо­жен без­бед­но­сен, по­ли­тич­ки и стра­те­ги­ски од­го­вор на кон­тек­стот што ве­ќе бе­ше офор­мен во тоа вре­ме.

Важ­но за по­тен­ци­ја­ли­те на до­го­во­рот од Охрид е да се знае де­ка тој не ги ре­ши проб­ле­ми­те во ме­ѓу­ет­нич­ка­та сфе­ра во мо­мен­тот ко­га бе­ше пот­пи­шан, ту­ку са­мо соз­да­де си­стем­ски, устав­ни и по­ли­тич­ки прет­по­ста­вки тие да се ре­ша­ва­ат во ид­ни­на. За­тоа и не бе­ше ре­а­лен мо­ра­то­ри­у­мот на ет­нич­ки­те пра­ша­ња прог­ла­сен во 2006 го­ди­на, ни­ту, пак, не­кој мо­же да об­ја­ви де­фи­ни­тив­на вре­мен­ска точ­ка за ар­хи­ви­ра­ње на тој до­го­вор би­деј­ќи тој, нас­про­ти пер­цеп­ци­и­те на мно­гу лу­ѓе, не по­драз­би­ра са­мо вра­бо­ту­ва­ње во др­жав­на­та ад­ми­ни­стра­ци­ја, ту­ку ну­ди ос­но­ви за гра­де­ње дво­ет­нич­ки кон­сен­зус, ба­рем око­лу нај­важ­ни­те ра­бо­ти.

Ал­бан­ци­те во ми­на­то­то би­ле вер­ни со­јуз­ни­ци на ос­ман­ли­и­те, со нив­ни­от по­раст во на­та­ли­тет и со еко­ном­ски­от и во­ен по­раст на Тур­ци­ја, ка­ко и со за­си­лу­ва­ње­то на ис­лам­ски­те ек­стрем­ни стру­кту­ри, да­ли мо­же да се збо­ру­ва за го­ле­мо по­ме­сту­ва­ње на си­ли­те на Бал­ка­нот?
Пендаровски: Не ве­ру­вам во та­кво не­што. Кон­ту­ри­те на Бал­ка­нот се на­чел­но де­фи­ни­ра­ни и ќе оста­нат та­кви и во след­ни­те 20 го­ди­ни. Во де­лот на на­та­ли­те­тот, ме­сто по­раст, Бал­ка­нот е ве­ќе во фа­за на „го­ле­мо праз­не­ње“ и во след­ни­те 10 го­ди­ни, не­за­вис­но од не­го­во­то ин­те­гри­ра­ње­то во за­пад­ни­те стру­кту­ри, тој про­стор ќе про­дол­жи да се праз­ни и со тоа да гу­би од сво­е­то зна­че­ње. Зна­чи, од де­неш­на пер­и­фе­ри­ја на Евро­па ќе ста­не­ме „пер­и­фе­ри­ја на пер­и­фе­ри­ја­та“.

Во од­нос на вто­ри­от дел од пра­ша­ње­то, за евен­ту­ал­но по­и­на­кво ре­по­зи­ци­о­ни­ра­ње на го­ле­ми­те си­ли, во ме­ѓу­на­род­ни­те струч­ни кру­го­ви пра­ктич­но и не по­сто­јат по­го­ле­ми раз­и­ду­ва­ња во про­ек­ци­и­те. Име­но, Бал­ка­нот ќе би­де под вли­ја­ние на т.н. три­а­гол­ник на мо­ќта, со­ста­вен од ЕУ, Тур­ци­ја и од Ру­си­ја, ка­де што се­кој од три­те по­ла е огра­ни­чен со сопс­тве­ни­те стру­ктур­ни проб­ле­ми. Во оваа трој­ка, Ру­си­ја има најс­ла­би изг­ле­ди за по­си­лен еко­ном­ски раз­вој од до­се­гаш­ни­от, а це­лос­на­та за­вис­ност на неј­зи­ни­от вна­тре­шен раз­вој од из­во­зот на енер­ги­ја ги на­ма­лу­ва шан­си­те на Мос­ква за по­сил­на пе­не­тра­ци­ја во окол­ни­те ре­ги­о­ни, вклу­чу­вај­ќи го и Бал­ка­нот, осо­бе­но во го­ди­ни­те пред нас, ко­га се про­це­ну­ва де­ка но­ви­те тех­но­ло­гии за експ­ло­а­та­ци­ја де­лум­но ќе го на­ма­лат зна­че­ње­то на на­фта­та и на га­сот. Нај­го­ле­ми­от пре­диз­вик за Тур­ци­ја ќе би­де да до­ка­же де­ка мо­же да ги за­др­жи се­гаш­ни­те стап­ки на еко­ном­ски раз­вој за­ед­но со се­гаш­но­то ни­во на вна­треш­на ко­хе­зи­ја. Спо­ред не­кои про­це­ни, акту­ел­ни­от тур­ски мо­дел ве­ќе го има до­стиг­на­то сво­јот врв по­ра­ди што е ве­ро­јат­но де­ка во на­ши­от ре­ги­он не­ма да ви­ди­ме по­го­ле­мо при­сус­тво од де­неш­но­то на „моќ­ни­от од Бо­сфо­рот“. Ко­неч­но, спо­ред си­те па­ра­ме­три на мо­ќта, Евро­па до 2025 го­ди­на мо­же да би­де са­мо пос­ла­ба од де­нес, но и та­ква, по­ра­ди до­стиг­на­то­то ни­во на раз­вој, ќе оста­не нај­а­тра­ктив­на де­сти­на­ци­ја за бал­кан­ски­те на­ро­ди и во на­ред­ни­от пер­и­од.

За те­ри­то­ри­јал­на­та по­дел­ба од 2004 го­ди­на, да­ли би го на­пра­ви­ле исто­то од де­неш­на глед­на точ­ка?
Пендаровски: На ова пра­ша­ње од­го­вор тре­ба да по­ну­дат то­гаш­ни­те ко­а­ли­ци­ски парт­не­ри. Ка­ко дел од ти­мот на пре­тсе­да­те­лот Трај­ков­ски бев во тек со ра­ни­те фа­зи од про­це­сот, ко­га се под­го­тву­ва­ше на­цр­тот на за­ко­нот за ло­кал­на са­мо­у­пра­ва. Ме­ѓу­тоа, не­мам су­штин­ски ин­фор­ма­ции, кои до­маш­ни и, осо­бе­но, кои ме­ѓу­на­род­ни фа­кто­ри би­ле во игра по­доц­на при об­ли­ку­ва­ње­то на фи­нал­ни­от текст со ог­лед на тоа де­ка во тој пер­и­од ве­ќе не бев во ка­би­не­тот на пре­тсе­да­те­лот.

Разговараше: Александар Божиновски
Фото: Ѓорѓи Личовски

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.