Бугарската формула на албанскиот премиер

Колумнист: Горан Момироски

След­ни­те ре­дов­ни пар­ла­мен­тар­ни из­бо­ри во Ал­ба­ни­ја тре­ба да се слу­чат на 18 ју­ни оваа го­ди­на до­кол­ку вла­да­та на Еди Ра­ма не под­не­се оста­вка или не за­ка­же пред­вре­ме­ни из­бо­ри по­ра­ди про­те­сти­те на опо­зи­ци­ја­та. Спо­ред реј­тин­зи­те, за­се­га Со­ци­ја­ли­стич­ка­та пар­ти­ја на Ра­ма, од­нос­но ко­а­ли­ци­ја­та што ја пред­во­ди по­ра­неш­ни­от гра­до­на­чал­ник на Ти­ра­на, не мо­же да обез­бе­ди чи­ста по­бе­да за да фор­ми­ра вла­да во ју­ни. При­чи­на­та е зго­ле­ме­ни­от реј­тинг на Де­мо­крат­ска­та пар­ти­ја на Љуљ­зим Ба­ша, но и ли­де­рот на Со­ци­ја­ли­стич­ко­то дви­же­ње на Илир Ме­та, кој, иа­ко се­га е во вла­ди­на­та ко­а­ли­ци­ја, ис­пра­ќа сиг­на­ли де­ка би мо­жел да ја про­ме­ни стра­на­та ако до­бие со­од­вет­ни бе­не­фи­ции од де­мо­кра­ти­те.

Единс­твен на­чин за Еди Ра­ма да ја обез­бе­ди по­бе­да­та во ју­ни е да ан­га­жи­ра ме­ѓу 50 и 100 ил­ја­ди лу­ѓе од ал­бан­ска­та ди­јас­по­ра, кои би гла­са­ле за не­го на из­бо­ри­те во Ал­ба­ни­ја. Искус­тво­то со ал­бан­ски­те гла­са­чи во Ки­че­во, кои пред че­ти­ри го­ди­ни му ја до­не­соа по­бе­да­та на ДУИ, му да­ва на­деж на Ра­ма де­ка тој мо­дел мо­же да би­де иско­ри­стен и на пар­ла­мен­тар­ни­те из­бо­ри во Ал­ба­ни­ја. Со под­го­то­вка­та на ти­ран­ска­та пла­тфор­ма и ан­гаж­ма­нот во Ма­ке­до­ни­ја, Ра­ма ве­ќе на­пра­ви огро­мен че­кор во пра­вец на обез­бе­ду­ва­ње на по­треб­ни­те гла­со­ви.

Сле­ден че­кор е до­де­лу­ва­ње др­жав­јанс­тво на го­лем број Ал­бан­ци од Ма­ке­до­ни­ја и од Ко­со­во кои би го да­ле сво­јот глас за Ра­ма (иа­ко поз­на­ва­чи­те твр­дат де­ка овој про­цес е во тек ин­тен­зив­но пос­лед­ни­те де­се­ти­на ме­се­ци). Во спро­ве­ду­ва­ње­то на оваа опе­ра­ци­ја Ра­ма ве­ќе има до­би­е­но под­др­шка од сво­и­те иде­о­ло­шки парт­не­ри во ре­ги­о­нот, а до ју­ни има до­вол­но вре­ме за си­те што до­би­ле или од се­га ќе до­би­јат ал­бан­ски па­со­ши да би­дат за­пи­ша­ни во гла­сач­ки­от спи­сок, од­нос­но да до­би­јат пра­во на глас, што не е проб­лем за­тоа што тие со до­би­ва­ње­то на др­жав­јанс­тво­то ќе ги има­ат си­те пра­ва ка­ко и оста­на­ти­те ал­бан­ски гра­ѓа­ни.

Има ли зго­ле­ме­на фре­квен­ци­ја на пат­ни­ци кон Ал­ба­ни­ја и кон Ко­со­во?

Со ог­лед на тоа што ме­ѓу Ма­ке­до­ни­ја и Ал­ба­ни­ја не­ма го­ле­ма во­нред­на ко­му­ни­ка­ци­ја, осо­бе­но не над­вор од лет­ни­те ме­се­ци, лес­но мо­же да се утвр­ди да­ли ме­ѓу две­те зем­ји има зго­ле­мен со­о­бра­ќај и пре­мин на ма­ке­дон­ски гра­ѓа­ни на ал­бан­ска те­ри­то­ри­ја (или пре­ку Ко­со­во), со што ќе се ви­ди да­ли пла­нот на Ра­ма ве­ќе е функ­ци­о­на­лен. До­бро ин­фор­ми­ра­ни ал­бан­ски из­во­ри ве­лат де­ка опре­ма­та на ал­бан­ско­то Ми­ни­стерс­тво за вна­треш­ни ра­бо­ти кое, ка­ко и во Ма­ке­до­ни­ја, е над­леж­но за из­да­ва­ње па­со­ши и кан­це­ла­ри­ја­та на пре­тсе­да­те­лот на Ре­пуб­ли­ка Ал­ба­ни­ја, Бу­јар Ни­ша­ни, ра­бо­тат со пол­на па­реа ве­ќе по­дол­го вре­ме. До­се­га, спо­ред не­по­твр­де­ни ин­фор­ма­ции, се сли­ка­ни нај­мал­ку 50 ил­ја­ди ли­ца кои што ве­ќе до­би­ле или тре­ба да до­би­јат па­со­ши на Ал­ба­ни­ја и во ју­ни да го да­дат сво­јот глас, за ко­го ако не за се­ал­бан­ски­от ли­дер Еди Ра­ма.

Во Ал­ба­ни­ја има единс­тво за из­да­ва­ње­то па­со­ши

Во спро­ве­ду­ва­ње­то на сво­јот план Ра­ма не тре­ба да оче­ку­ва ни­ка­кви проб­ле­ми од сво­јот нај­го­лем ри­вал – Де­мо­крат­ска­та пар­ти­ја – за­тоа што ток­му таа во 2013 го­ди­на го до­не­се за­ко­нот со кој се олес­ну­ва из­да­ва­ње­то ал­бан­ско др­жав­јанс­тво за Ал­бан­ци­те во ди­јас­по­ра­та. Иа­ко пре­тсе­да­те­лот Ни­ша­ни е де­мо­крат, тој не­ма да пра­ви проб­ле­ми за­тоа што тоа би би­ло кон­тра­про­ду­ктив­но на иде­ја­та за си­те Ал­бан­ци со еден па­сош што ја про­мо­ви­ра­ше ток­му не­го­ва­та пар­ти­ја. До­пол­ни­тел­но, и де­мо­кра­ти­те се на­де­ва­ат де­ка со сво­и­те иде­о­ло­шки парт­не­ри во ре­ги­о­нот мо­жат да до­би­јат го­лем дел од но­ви­те гла­со­ви на из­бо­ри­те.

Ра­стег­ли­ви кри­те­ри­у­ми за из­да­ва­ње па­сош

Ка­ко пра­ктич­но се из­ве­ду­ва пла­нот за из­да­ва­ње ал­бан­ски па­со­ши за Ал­бан­ци­те во Ко­со­во или во Ма­ке­до­ни­ја? Спо­ред ал­бан­ски­от за­кон за др­жав­јанс­тво, освен со ра­ѓа­ње или со пре­стој, ал­бан­ски па­сош мо­же да до­би­јат си­те за кои ќе се утвр­ди де­ка се од осо­бен ин­те­рес за ал­бан­ска­та др­жа­ва на по­ле­то на на­у­ка­та, кул­ту­ра­та, по­ли­ти­ка­та, еко­но­ми­ја­та и спор­тот. За да мо­же Ни­ша­ни или ко­ми­си­ја­та фор­ми­ра­на од не­го да да­де зе­ле­но свет­ло за но­ви­те па­со­ши, по­треб­но е не­ко­ја ин­сти­ту­ци­ја, на при­мер, Ми­ни­стерс­тво­то за кул­ту­ра, врз ос­но­ва на ди­скре­ци­о­но пра­во на ми­ни­сте­рот или друг ви­сок функ­ци­о­нер да по­твр­ди де­ка одре­де­но ли­це е зас­луж­но за раз­во­јот на ал­бан­ска­та кул­ту­ра и умет­ност. Со ог­лед на тоа што де­фи­ни­ци­ја­та за раз­вој на кул­ту­ра­та и на на­у­ка­та е при­лич­но рас­тег­ли­ва ка­те­го­ри­ја, а при­тоа не­ма ли­мит кол­ку ва­кви мис­ле­ња мо­жат да се пред­ла­га­ат на го­диш­но ни­во, ка­ко и во си­те дру­ги бал­кан­ски др­жа­ви, Ни­ша­ни не­ма ни­ка­ков проб­лем да пот­пи­шу­ва ука­зи за до­де­лу­ва­ње ал­бан­ски др­жав­јанс­тва.

Ал­ба­ни­ја не об­ја­ву­ва ко­му да­ва па­со­ши

Спо­ред ал­бан­ски­те за­ко­ни, си­те овие ука­зи мо­ра да би­дат об­ја­ве­ни јав­но, од­нос­но на стра­ни­ца­та на пре­тсе­да­те­лот Бу­јар Ни­ша­ни и на­ви­сти­на та­му мо­жат да се нај­дат дел од ука­зи­те. Тоа што го пра­ви пла­нот на Ра­ма из­вод­лив, а при­тоа да не се прив­ле­че гне­вот на ме­ѓу­на­род­на­та за­ед­ни­ца, ко­ја со ова ќе до­бие сиг­нал де­ка се ра­бо­ти за пот­тик­ну­ва­ње на иде­ја­та за Го­ле­ма Ал­ба­ни­ја, е не­об­ја­ву­ва­ње­то на си­те до­де­ле­ни др­жав­јанс­тва. Па, та­ка на веб-стра­ни­ца­та на Ни­ша­ни ни­ко­гаш не бе­ше об­ја­ве­но до­де­лу­ва­ње­то др­жав­јанс­тво на ше­сте ли­де­ри на дви­же­ње­то „Са­мо­о­пре­де­лу­ва­ње“ од Ко­со­во, кои до­би­ја ал­бан­ски па­со­ши за­тоа што се од по­се­бен „на­ци­о­на­лен ин­те­рес“ за ал­бан­ска­та др­жа­ва. Овој при­мер по­ка­жу­ва де­ка ал­бан­ски­те вла­сти об­ја­ву­ва­ат са­мо дел од лу­ѓе­то што до­би­ле па­со­ши на оваа др­жа­ва и де­ка е мож­но де­се­ти­ци ил­ја­ди лу­ѓе да до­би­јат па­со­ши и да ста­нат гла­са­чи на ал­бан­ски­те из­бо­ри, а за тоа да зна­ат са­мо де­се­ти­на лу­ѓе во со­сед­на Ал­ба­ни­ја. Се раз­би­ра, Ал­ба­ни­ја во овој слу­чај де­лум­но ги ко­ри­сти искус­тва­та, пред сѐ, на Бу­га­ри­ја, ко­ја агре­сив­но из­да­ва па­со­ши за гра­ѓа­ни на Ма­ке­до­ни­ја, Ср­би­ја, но и на Ал­ба­ни­ја.

Та­у­лант Се­фе­ри Су­леј­ма­нов

Нај­свеж при­мер ка­ко функ­ци­о­ни­ра из­да­ва­ње­то ал­бан­ски па­со­ши за Ал­бан­ци­те во Ма­ке­до­ни­ја е слу­ча­јот со мла­ди­от та­лен­ти­ран фуд­ба­лер Та­у­лант Су­леј­ма­нов, кој е ро­ден во Ку­ма­но­во и не­ма ни­ка­ква вр­ска со Ал­ба­ни­ја, но во ид­ни­на ќе игра за Ал­ба­ни­ја ме­сто за ма­ке­дон­ска­та ре­пре­зен­та­ци­ја. Ка­ко по­се­бен на­ци­о­на­лен ин­те­рес за Ал­ба­ни­ја, Та­у­лант, кој се­га го но­си име­то Се­фе­ри, по кра­тка по­стап­ка до­би­ва ал­бан­ски па­сош и вед­наш ќе мо­же да игра за ре­пре­зен­та­ци­ја­та на Ал­ба­ни­ја до 21 го­ди­на. Се раз­би­ра, слу­ча­јот со фуд­ба­ле­рот Се­фе­ри, кој сме­та де­ка не­ма да ги ос­тва­ри сво­и­те ам­би­ции во ма­ке­дон­ски­от тим до 21 го­ди­на иа­ко тој ќе игра на Европ­ско­то пр­венс­тво во Пол­ска во ју­ни, е со­се­ма раз­ли­чен од де­се­ти­ци­те ил­ја­ди ма­ке­дон­ски Ал­бан­ци што би гла­са­ле на ал­бан­ски­те из­бо­ри.

До­де­ка за спор­ти­сти­те или за умет­ни­ци­те е ло­гич­но и раз­бир­ли­во да по­ба­ра­ат и да до­би­јат па­сош на дру­га др­жа­ва, со­се­ма дру­га е при­каз­на­та со до­де­лу­ва­ње­то па­со­ши на ту­ѓи гра­ѓа­ни по­ра­ди по­ли­тич­ки при­чи­ни. Со тоа са­мо ќе се за­си­лат конс­пи­ра­тив­ни­те те­о­рии што ги слу­ша­ме со го­ди­ни, а спо­ред кои вла­ста во Ма­ке­до­ни­ја се из­би­ра со ко­сов­ски гра­ѓа­ни што има­ат ма­ке­дон­ски па­со­ши и де­ка на Ко­со­во вла­да­та ја из­би­ра­ат исти­те лу­ѓе што прет­ход­но ги из­бра­ле ма­ке­дон­ски­те гра­до­на­чал­ни­ци или пра­те­ни­ци.

Сту­ди­ја: Кон­фи­гу­ра­ци­ја на ал­бан­ско­то др­жав­јанс­тво на Бал­ка­нот

„И по­крај фа­ктот што ал­бан­ска­та др­жа­ва е оби­ко­ле­на со по­ве­ќе од два ми­ли­о­на ет­нич­ки Ал­бан­ци во со­сед­ни­те др­жа­ви Ко­со­во, Ма­ке­до­ни­ја, Цр­на Го­ра, Ср­би­ја и Гр­ци­ја, ре­жи­мот на из­да­ва­ње др­жав­јанс­тво исто­ри­ски бе­ше ба­зи­ран на прин­ци­пот на те­ри­то­ри­ја и пре­стој, а не на ет­нич­ка при­пад­ност, што е по­зи­тив­но при­фа­те­но од ме­ѓу­на­род­на­та за­ед­ни­ца, а до­че­ка­но со раз­о­ча­ру­ва­ње од Ал­бан­ци­те што не жи­ве­ат во Ал­ба­ни­ја“, пи­шу­ва во ана­ли­за­та на мла­ди­от ко­сов­ски до­ктор по по­ли­тич­ки на­у­ки од уни­вер­зи­те­тот во Един­бург, Гзим Крас­ни­ќи, кој да­ва нај­до­бра сли­ка за при­ста­пот на ал­бан­ска­та вла­да и на ко­сов­ски­те ин­сти­ту­ции кон мож­но­ста Ал­бан­ци­те од ре­ги­о­нот да има­ат ед­но за­ед­нич­ко др­жав­јанс­тво.

Се­пак, ка­ко што за­бе­ле­жу­ва и Крас­ни­ќи, овој тренд, со кој Ал­ба­ни­ја не е рас­по­ло­же­на да да­ва по­го­лем број др­жав­јан­с­тва, за­вр­шу­ва пред че­ти­ри го­ди­ни ко­га и по­крај стра­вот де­ка ма­сов­ни др­жав­јанс­тва за Ко­сов­ци­те или за Ма­ке­дон­ци­те ќе ги за­си­лат си­ли­те што са­ка­ат фор­ми­ра­ње Го­ле­ма Ал­ба­ни­ја, офи­ци­јал­на Ти­ра­на ја поч­ну­ва пра­кти­ка­та на до­де­лу­ва­ње др­жав­јанс­тва што нај­те­мел­но ја спро­ве­ду­ва Бу­га­ри­ја во Ма­ке­до­ни­ја и во Ал­ба­ни­ја, а на по­че­то­кот на ве­кот и Ма­ке­до­ни­ја за сво­и­те со­на­род­ни­ци во Ал­ба­ни­ја и на Ко­со­во.

„За­ко­нот за др­жав­јанс­тво на Ре­пуб­ли­ка Ал­ба­ни­ја од 1998 го­ди­на доз­во­лу­ва двој­но др­жав­јанс­тво и со­др­жи ет­но­цен­три­стич­ки фор­му­ла­ции и одред­би (иа­ко ал­бан­ска­та др­жа­ва по­вре­ме­но ги про­ши­ру­ва не­кои од гра­ѓан­ски­те пра­ва по­вр­за­ни со обра­зо­ва­ни­е­то на сво­и­те со­на­род­ни­ци во ре­ги­о­нот). Се­пак, со од­лу­ка­та до­не­се­на во 2013 го­ди­на ал­бан­ска­та вла­да ги сле­ди сво­и­те со­се­ди при до­де­лу­ва­ње­то др­жав­јанс­тва за сво­и­те со­на­род­ни­ци по ет­нич­ки прин­цип и на ал­бан­ска­та ди­јас­по­ра. И по­крај по­ра­зот на из­бо­ри­те во ју­ни 2013 го­ди­на, вла­да­та во за­ми­ну­ва­ње на Са­ли Бе­ри­ша на 3 ју­ли го до­не­се де­кре­тот 554 во вр­ска со Про­це­ду­ри­те за приз­на­ва­ње акви­зи­ци­ја на ал­бан­ско др­жав­јанс­тво од ли­ца со ал­бан­ско по­тек­ло, иск­лу­чу­вај­ќи ги гра­ѓа­ни­те на Ре­пуб­ли­ка Ко­со­во. До­кол­ку ова вла­ди­на од­лу­ка се при­ме­ни, по­ве­ќе од еден ми­ли­он Ал­бан­ци во ре­ги­о­нот (со иск­лу­чок на Ко­со­во) и во ди­јас­по­ра­та ќе мо­же да до­би­јат ал­бан­ско др­жав­јанс­тво. И по­крај тоа што од­лу­ка­та е во си­ла, вла­да­та на со­ци­ја­ли­сти­те јас­но да­де до зна­е­ње де­ка не­ма на­ме­ра да ја при­ме­ни ин­си­сти­рај­ќи де­ка пра­ша­ње­то на др­жав­јанс­тво е ре­гу­ли­ра­но со за­ко­нот од 1998 го­ди­на“, пи­шу­ва Крас­ни­ќи во сво­јот труд об­ја­вен во ја­ну­а­ри. И по­крај тоа што вер­бал­но вла­да­та на Еди Ра­ма твр­де­ше де­ка не­ма на­ме­ра да го ко­ри­сти овој де­крет, тој ни­ко­гаш не го по­ни­шти иа­ко за тоа не­ма ни­ка­ква фор­мал­на преч­ка ни­ту има по­тре­ба за ова пра­ша­ње да од­лу­чу­ва ал­бан­ски­от пар­ла­мент.

(Текст објавен во 238. број на неделникот Република, 24.03.2017)

Ставовите искажани во рубриката Колумни се лични ставови на авторите и не се автоматски и ставови на редакцијата на Republika.mk. Редакцијата на Republika.mk се оградува од ставовите во објавените колумни, а одговорноста за изнесеното во нив е исклучиво на авторот.

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.