Д-р Митов: Правилната исхрана е дел од терапијата за рак на простата

До­ктор Але­ксан­дар Ми­тов е ма­ги­стер по јав­но здрав­ство и во ин­терв­ју за „Ре­пуб­ли­ка“ го­во­ри ка­ко ис­хра­на­та ја на­до­пол­ну­ва те­ра­пи­ја­та на рак на про­ста­та.

 

Но­ем­ври е ме­сец на ма­шко­то здрав­је. Ра­кот на про­ста­та е нај­че­сто­то ма­лиг­но за­бо­лу­ва­ње кај ма­жи­те. На ко­ја во­зраст ма­жи­те би тре­ба­ло да поч­нат да вни­ма­ва­ат на зна­ци­те на оваа бо­лест?

МИ­ТОВ: Ка­ко и кај си­те ма­лиг­ни бо­ле­сти, во пр­ва­та фа­за не­ма мно­гу јас­ни зна­ци кои ра­но се ја­ву­ва­ат и кои мо­же да го пре­ду­пре­дат па­ци­ен­тот. Ра­ни зна­ци на рак на про­ста­та не­ма. За­тоа тре­ба да се пра­ви ехо-прег­лед. По­сто­јат два на­чи­ни кои ме­ди­цин­ски се пре­по­ра­ча­ни – пре­ку фи­зич­ки прег­лед кај уро­лог и пре­ку ту­мор мар­ке­ри (ПСА) да се утвр­ди да­ли евен­ту­ал­но по­сто­јат одре­де­ни про­це­си кои мо­же да асо­ци­ра­ат на ма­лиг­но за­бо­лу­ва­ње. Не­ка­де во 40-та­та го­ди­на од жи­во­тот е по­треб­но се­кој маж да на­пра­ви ба­зич­но или ини­ци­јал­но ме­ре­ње на ПСА. Да се утвр­ди ко­ја е мо­мен­тал­на­та вред­ност на ПСА, за по­доц­на, ко­га по­втор­но ќе се ме­ри, пос­ле 10 или 15 го­ди­ни, да се ви­ди да­ли по­стои не­кој тренд, да­ли има зго­ле­му­ва­ње или има ста­бил­на вред­ност. Се­пак, важ­но е да се зна­ат и симп­то­ми­те. Не­ма спе­ци­фич­ни симп­то­ми кои ќе алу­ди­ра­ат са­мо на рак на про­ста­та. Во симп­то­ми спа­ѓа­ат зго­ле­ме­на по­тре­ба за мо­кре­ње, осо­бе­но на­ве­чер, проб­лем со из­мо­кру­ва­ње­то, па­ци­ен­тот има чув­ство де­ка не мо­же да го до­вр­ши мо­кре­ње­то, бол­ки во кар­лич­ни­от дел, проб­ле­ми со ерек­ци­ја, со еја­ку­ла­ци­ја. Се­то тоа се нес­пе­ци­фич­ни симп­то­ми кои би тре­ба­ло да го на­те­ра­ат чо­ве­кот да оти­де на ле­кар и да на­пра­ви прег­лед.

 

Да­ли ис­хра­на­та мо­же да вли­ја­ат врз спре­чу­ва­ње­то, но и при ле­ку­ва­ње­то на ра­кот на про­ста­та?

МИ­ТОВ: За сре­ќа, мно­гу на­уч­ни сту­дии, пред сѐ, епи­де­ми­о­ло­шки, по­ка­жу­ва­ат де­ка ис­хра­на­та има свое дејс­тво и при спре­чу­ва­ње­то да не дој­де до раз­вој на рак на про­ста­та, но и кај те­ра­пи­ја­та. Од ас­пект на спре­чу­ва­ње­то, нај­де­но е де­ка ли­ко­пе­нот, кој го има во до­ма­ти­те, има мно­гу сил­но за­штит­но дејс­тво. Од дру­га стра­на, пак, нај­де­но е де­ка хра­на со мно­гу ви­сок про­цент на кал­ци­ум, ка­ко си­ре­ње, за­си­те­ни ма­сти и слич­ни ви­до­ви хра­на, мо­же да при­до­не­се да се зго­ле­ми ри­зи­кот и да се по­ја­ви рак на про­ста­та. Пре­по­ра­ки­те кај па­ци­ен­ти кај кои ве­ќе се по­ја­вил рак на про­ста­та се да се упо­тре­бу­ва кол­ку што е мож­но по­ве­ќе хра­на од рас­ти­тел­но по­тек­ло, да се на­ма­ли вне­су­ва­ње­то ма­сти, осо­бе­но на за­си­те­ни, и тоа до ми­ни­мум. Ту­ка се по­драз­би­ра ме­со, мле­ко и млеч­ни про­из­во­ди. Исто та­ка, мо­ра да се на­ма­ли вне­сот на ра­фи­ни­ра­ни ше­ќе­ри и ра­фи­ни­ра­но браш­но. Се­то тоа да би­де под­др­жа­но со до­бар внес на теч­но­сти и со ре­дов­на фи­зич­ка актив­ност.

 

На што се те­ме­лат пре­по­ра­ки­те за ис­хра­на­та кај рак на про­ста­та?

МИ­ТОВ: Мно­гу на­уч­ни сту­дии во пос­лед­ни­те 15-25 го­ди­ни по­ка­жу­ва­ат де­ка хра­на­та има зна­чај­но ме­сто ду­ри и во те­ра­пи­ја­та на рак на про­ста­та. Пр­ва­та сту­ди­ја е пра­ве­на на тој на­чин што е из­бра­на ед­на гру­па па­ци­ен­ти кај кои се пла­ни­ра­ло за че­ти­ри не­де­ли да би­де из­ва­де­на про­ста­та. Че­ти­ри не­де­ли пред да им би­де из­ва­де­на про­ста­та, би­ле ста­ве­ни на хра­на до­ми­нант­но ба­зи­ра­на на рас­те­ни­ја, со ни­зок внес на ма­сти, и три ла­жи­ци ле­не­но се­ме се­кој ден. Отка­ко им би­ла из­ва­де­на про­ста­та­та, кај тие па­ци­ен­ти би­ле нај­де­ни две ра­бо­ти. Пр­ва­та е зна­чи­тел­но на­ма­лу­ва­ње на сте­пе­нот на про­ли­фе­ра­ци­ја на ма­лиг­ни кле­тки, од­нос­но дош­ло до за­ба­ву­ва­ње на раз­во­јот на ма­лиг­ни­те кле­тки. А, вто­ра­та по­ка­жу­ва зго­ле­му­ва­ње на стап­ка­та на кле­точ­на смрт кај ма­лиг­ни­те кле­тки. Иста­та на­уч­на сту­ди­ја е по­вто­ре­на на пер­и­од од шест ме­се­ци, при што би­ла зе­ме­на са­мо би­оп­си­ја, па­ци­ен­ти­те би­ле на рас­ти­тел­на хра­на и ле­не­но се­ме. Шест ме­се­ци по пр­ва­та би­оп­си­ја е на­пра­ве­на вто­ра би­оп­си­ја за да се ви­ди што се слу­чу­ва. На­о­дот по­втор­но бил ист, од­нос­но по­ка­жал де­ка до­а­ѓа до зна­чи­тел­но на­ма­лу­ва­ње на раз­во­јот на ма­лиг­ни­те кле­тки. Тре­та­та на­уч­на сту­ди­ја е на поз­на­ти­от д-р Ор­ниш, кој се сме­та за еден од пи­о­не­ри­те во об­ла­ста ка­ко хра­на­та дејс­тву­ва во те­ра­пи­ја­та на бо­ле­сти. Во истра­жу­ва­ње­то на д-р Ор­ниш учес­тву­ва­ла гру­па од 93 па­ци­ен­ти со рак на про­ста­та. По­ло­ви­на од нив би­ле ста­ве­ни на рас­ти­тел­на ис­хра­на, со ре­дов­на фи­зич­ка актив­ност и со тех­ни­ки за ре­ла­кса­ци­ја, а дру­га­та по­ло­ви­на би­ла оста­ве­на да се хра­ни по ста­ро. Нај­де­но е де­ка во пр­ва­та гру­па би­ло за­ба­ве­но на­пре­ду­ва­ње­то на ту­мо­рот до 70 про­цен­ти. Тоа се фра­пант­ни број­ки и жал­но е што тие не се поз­на­ти не са­мо во по­ши­ро­ка­та јав­ност, ту­ку и во струч­на­та јав­ност.

 

Ка­ко вли­јае фи­зич­ка­та актив­ност врз па­ци­ен­ти­те со ди­јаг­но­сти­ци­ран рак на про­ста­та?

МИ­ТОВ: Истра­жу­ва­ња­та по­ка­жу­ва­ат де­ка фи­зич­ка­та актив­ност до­пол­ни­тел­но мо­же да го про­дол­жи ве­кот или ду­ри да ја на­ма­ли ве­ро­јат­но­ста за по­вто­ру­ва­ње на ма­лиг­на­та бо­лест. Спо­ред „Џон Хоп­кинс“, поз­нат уни­вер­зи­тет и бол­ни­ца во САД, кај па­ци­ен­ти со рак на про­ста­та се пре­по­ра­чу­ва ба­рем два и пол ча­са не­дел­на фи­зич­ка актив­ност. Од­нос­но пет де­на во не­де­ла­та по по­ло­ви­на час бр­зо оде­ње. Мно­гу на­уч­ни сту­дии по­ка­жу­ва­ат де­ка мо­же да се зго­ле­ми ве­ро­јат­но­ста за пре­жи­ву­ва­ње­то и да се зго­ле­мат шан­си­те да не се вра­ти бо­ле­ста и до 50 про­цен­ти. Фи­зич­ка­та актив­ност има ефект во хе­мо­те­ри­ја­та би­деј­ќи актив­но­ста во­ди до до­бра окси­ге­на­ци­ја на тки­ва­та. Сту­ди­ја на „Хар­вард“ по­ка­жу­ва де­ка со фи­зич­ка актив­ност пре­жи­ву­ва­ње­то се про­дол­жу­ва. Кај рак на дој­ка, про­ста­та и рак на де­бе­ло цре­во ду­ри мо­же да се пре­по­ло­ви ве­ро­јат­но­ста бо­ле­ста да се вра­ти ако има фи­зич­ка актив­ност од по­ло­ви­на час на ден.

 

По­сто­јат ли одре­де­ни пре­хран­бе­ни про­ду­кти за кои е до­ка­жа­но де­ка по­ма­га­ат во те­ра­пи­ја­та на рак на про­ста­та?

МИ­ТОВ: Го спом­нав ле­не­но­то се­ме, кое изо­би­лу­ва со лиг­на­ни. Важ­но е па­ци­ен­ти­те да не го пер­ци­пи­ра­ат ка­ко се­ме или вид хра­на што се до­да­ва во го­тве­ње­то. Тре­ба да го пер­це­пи­ра­ат ка­ко лек во нај­бу­квал­на смис­ла на збо­рот, кој се да­ва во до­зи и кој тре­ба да се вне­су­ва на ре­дов­на ос­но­ва. Ка­лин­ка­та е акту­ел­на во овој пер­и­од од го­ди­на­та. Таа има мно­гу си­лен ан­ти­ту­мор­ски ефект и во спре­чу­ва­ње­то и во про­ши­ру­ва­ње­то на ме­та­ста­зи­ра­ни­те кле­тки. По­тоа сле­ду­ва­ат зе­ле­ни­от чај, бро­ко­ли­те, зе­ле­на­та зел­ка. При­ро­да­та ни да­ла мно­гу ал­тер­на­ти­ви ка­ко ние при­род­но да по­мог­не­ме во од­бран­бе­ни­те ме­ха­низ­ми на на­ше­то те­ло. По­себ­на те­ма се ме­ди­цин­ски­те пе­чур­ки кои мно­гу сил­но го за­јак­ну­ва­ат иму­ни­те­тот.

 

Да­ли има ин­фор­ма­ции за ма­шки­от ин­фер­ти­ли­тет кај нас? Кол­ку е чест?

МИ­ТОВ: Ма­шки­от ин­фер­ти­ли­тет има тренд на по­раст. По­греш­на е пер­цеп­ци­ја­та де­ка неп­лод­но­ста е по­че­ста кај же­ни­те откол­ку кај ма­жи­те. Кај ма­жи­те, во пос­лед­ни­те 15-20 го­ди­ни на свет­ско ни­во, пре­ку ни­за на­уч­ни сту­дии е утвр­де­но де­ка до­а­ѓа до опа­ѓа­ње на ква­ли­те­тот на спер­ма­та. Во­деч­ка во све­тот во овие истра­жу­ва­ња е Фран­ци­ја. Истра­жу­ва­ња­та по­ка­жа­ле де­ка во пос­лед­ни­те 16 го­ди­ни до­а­ѓа до пад од 32 про­цен­ти на ква­ли­те­тот на спер­ма­та кај ма­жи­те.

 

Ка­ко ис­хра­на­та е по­вр­за­на со ма­шки­от ин­фер­ти­ли­тет?

МИ­ТОВ: На­ше­то те­ло е на­пра­ве­но са­мо да се об­но­ву­ва. Пра­ша­ње­то за ис­хра­на­та е ка­ко да го спо­ре­ди­ме те­ло­то на чо­ве­кот со во­зи­ло. Ако на во­зи­ло кое во­зи на бен­зин му ста­ва­те бен­зин, мо­же да оче­ку­ва­те де­ка ќе трае дол­го и ќе ве слу­жи. Но, ако му ста­ва­те ди­зел, или, пак, од­вре­ме-на­вре­ме фр­ла­те и пе­сок, то­гаш е раз­бир­ли­во де­ка во­зи­ло­то ќе стра­да. Ако го вра­ти­те те­ло­то на ви­стин­ска­та ис­хра­на, то­гаш ќе има по­зи­ти­вен ефект. Та­ка и кај ма­шки­от ин­фер­ти­ли­тет. Ако за пет про­цен­ти се зго­ле­ми вне­сот на за­си­те­ни ма­сти, бро­јот на спер­ма­то­зо­и­ди­те па­ѓа за 38 про­цен­ти. Тоа е сту­ди­ја ко­ја е на­пра­ве­на на „Хар­вард“ и е мно­гу за­гри­жу­вач­ка. Таа по­ка­жу­ва де­ка ма­шки­от ин­фер­ти­ли­тет е по­вр­зан со тоа што ја­де­ме, што пи­е­ме и да­ли сме фи­зич­ки актив­ни.

 

Кои про­ду­кти и до­да­то­ци во ис­хра­на­та се пре­по­ра­чу­ва­ат кај ма­шки ин­фер­ти­ли­тет?

МИ­ТОВ: Ли­ста­та е дол­га. Ашва­ган­да, аес­цин, кој е при­су­тен во ди­ви­от ко­стен, тре­ба да се вне­су­ва вни­ма­тел­но под ме­ди­цин­ски над­зор, ко­ен­зим ку10, ел-кар­ни­тин, цр­но се­ме, оме­га 3, цинк, се­лен, ек­стракт од остри­ги. Ни­за­та е дол­га и до­бро тре­ба да се на­пра­ви за се­кој па­ци­ент од­дел­но. И ту­ка се пре­по­ра­чу­ва фи­зич­ка актив­ност.

 

Раз­го­ва­ра­ше: Але­ксан­дра М. Бун­да­лев­ска
Фо­то: Де­јан Стан­чев­ски

(интервјуто е објавено во 219. број на Неделникот Република на 11.11.2016)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.