Македонија пред избори, регионот пред хаос

Колумнист: Горан Момироски

Из­ја­ва­та на ал­бан­ски­от пре­ми­ер Еди Ра­ма кој пред де­се­ти­на де­на об­ја­ви де­ка цел­та на не­го­ва­та др­жа­ва ни­ко­гаш не би­ла Го­ле­ма Ал­ба­ни­ја и де­ка иде­и­те за го­ле­ми др­жа­ви во ре­ги­о­нот при­па­ѓа­ат на ми­на­то­то е са­мо ед­на свет­ла точ­ка во мра­кот кој по­ле­ка го пре­кри­ва ре­ги­о­нот. Збо­ро­ви­те на Ра­ма во ин­терв­ју­то за „Ал Џа­зи­ра“ да­ва­ат про­стор за оп­ти­ми­зам де­ка Бал­ка­нот ги на­у­чил сво­и­те лек­ции, но ни од­да­ле­ку не ну­дат га­ран­ции де­ка си­те го­ле­мо­др­жав­ни ду­хо­ви се трај­но за­тво­ре­ни во на­ци­о­нал­ни­те ши­ши­ња. Ли­де­рот на ал­бан­ски­те со­ци­ја­ли­сти е по­ли­ти­чар, а на та­кви­те по де­фи­ни­ци­ја не мо­же да им се ве­ру­ва це­лос­но, осо­бе­но ако пред са­мо ед­на и пол го­ди­на из­ја­ви­ле де­ка ако „Ал­бан­ци­те и Ко­сов­ци­те не се обе­ди­нат пре­ку Евро­па, тоа ќе го сто­рат на кла­си­чен на­чин“.

Отка­ко Ра­ма во април ла­ни по оваа из­ја­ва до­би „по но­сот“ од Бри­сел и од Ва­шин­гтон, тој ја сме­ни ре­то­ри­ка­та и поч­на да ши­ри при­ја­телс­тво со Бел­град и да ги на­па­ѓа сопс­тве­ни­те ста­во­ви за уни­фи­ка­ци­ја на Ал­ба­ни­ја и на Ко­со­во, но ни­ко­го не мо­же да убе­ди де­ка ед­на од жел­би­те му е да би­де пре­ми­ер на си­те ал­бан­ски те­ри­то­рии за кои збо­ру­ва­ше и не­го­ви­от прет­ход­ник Са­ли Бе­ри­ша и ни­за ко­сов­ски ра­ко­во­ди­те­ли.

За жал, ал­бан­ско-ко­сов­ски­те со­би­ти­ја не се единс­тве­ни­те што мо­жат да пре­диз­ви­ка­ат бу­ра во ре­ги­о­нот и со тоа дра­ма­тич­но да го отеж­нат па­тот до ста­би­ли­за­ци­ја на Ма­ке­до­ни­ја.

Ма­ке­до­ни­ја не е остров

Во ус­ло­ви ко­га има огро­мен број вр­ски ме­ѓу си­те зем­ји во ре­ги­о­нот, не по­стои на­чин Ма­ке­до­ни­ја да го про­дол­жи сво­јот пат кон еко­ном­ски раз­вој ако во со­седс­тво­то се слу­чу­ва­ат раз­уз­на­вач­ки, во­е­ни и по­ли­тич­ки игри врз кои ние нај­мал­ку има­ме вли­ја­ние.

А, та­кви игри има прем­но­гу. Ме­ѓу нив е оби­дот на дел од ко­сов­ски­те пар­ла­мен­тар­ни пар­тии да соз­да­дат конф­ликт со Цр­на Го­ра твр­деј­ќи де­ка де­мар­ка­ци­ја­та на гра­ни­ца­та ме­ѓу две­те зем­ји е на­пра­ве­на на ште­та на Ко­со­во. На си­те им е јас­но де­ка ни­кој во При­шти­на не оче­ку­ва­ше на­ви­сти­на да се зе­ме дел од те­ри­то­ри­ја­та на Цр­на Го­ра, ту­ку да се ви­ди со ка­ков ка­па­ци­тет за на­сил­ни ак­ции рас­по­ла­га ек­стрем­ни­от дел од ко­сов­ска­та по­ли­ти­ка кој утре ќе би­де упо­тре­бен во Ма­ке­до­ни­ја, Ср­би­ја или ка­де и да е по­треб­но.

Про­ме­на­та на ими­ња­та на ули­ци­те во Бел­град, со што за сме­тка на ру­ски ге­не­ра­ли бе­ше из­бри­шан Го­це Дел­чев од исто­ри­ја­та на глав­ни­от град на Ср­би­ја, не мо­ра да зна­чи де­ка по­стои ви­со­ко ни­во ани­мо­зи­тет ме­ѓу два­та со­се­да, но да­ва јас­на прет­ста­ва де­ка во од­но­си­те со се­вер­ни­от со­сед не сме­е­ме да сме­та­ме на ни­ка­ков друг фа­ктор освен на на­ци­о­нал­ни или до­маш­ни ин­те­ре­си. Од­но­си­те со Ср­би­ја за­се­га мо­же да се оце­нат ка­ко при­ја­тел­ски и бли­ски, но ни­ко­го не тре­ба да из­не­на­ди до­кол­ку тие наг­ло се про­ме­нат ако, на при­мер, Ма­ке­до­ни­ја за­ста­не зад Ко­со­во во не­кое ид­но гла­са­ње во ОН или до­кол­ку офи­ци­ја­лен Бел­град ги за­ста­пу­ва ру­ски­те ин­те­ре­си во кон­текст на Ма­ке­до­ни­ја, ко­ја по ни­ко­ја це­на не смее да из­ле­зе од гру­па­та зем­ји во бли­ски од­но­си со ЕУ и со НА­ТО.

Ка­ко ова сце­на­рио на ха­о­сот функ­ци­о­ни­ра во ре­ал­но­ста мо­же да се ви­ди од пос­лед­ни­те искри­че­ња на ре­ла­ци­ја Под­го­ри­ца – Бел­град ко­га цр­но­гор­ски­те вла­сти уап­си­ја срп­ски гра­ѓа­ни што са­ка­ле да соз­да­дат тен­зии во Цр­на Го­ра, а во исто вре­ме и срп­ски­те служ­би откри­ле де­се­ти­на лу­ѓе што го сле­де­ле цр­но­гор­ски­от пре­ми­ер Ми­ло Ѓу­ка­но­виќ. Збо­ру­вај­ќи за слу­ча­јот, срп­ски­от пре­ми­ер Але­ксан­дар Ву­чиќ се по­жа­ли де­ка во не­го­ва­та зем­ја се за­бе­ле­жа­ни за­си­ле­ни актив­но­сти на стран­ски раз­уз­на­вач­ки служ­би „и од За­пад и од Исток“. На­вод­но би­ле за­бе­ле­жа­ни слу­чаи на да­ва­ње без­бед­нос­ни ма­те­ри­ја­ли од срп­ски раз­уз­на­ва­чи на стран­ски ам­ба­са­ди, но Ву­чиќ од­би да да­де де­та­ли.

Иа­ко Ма­ке­до­ни­ја не е ди­рект­но ин­вол­ви­ра­на во овие на­ста­ни, јас­но е де­ка не е це­лос­но за­шти­те­на во ид­ни­на од слич­ни ин­ци­ден­ти. Лан­ска­та по­ги­бел на осум ма­ке­дон­ски по­ли­ци­ски спе­ци­јал­ци е нај­до­бри­от при­мер кол­ку е др­жа­ва­та ран­ли­ва за на­па­ди од со­седс­тво­то ко­га и са­ма­та се на­о­ѓа во по­ли­тич­ки или еко­ном­ски ха­ос. Од тие при­чи­ни на Ма­ке­до­ни­ја на 11 де­кем­ври ѝ се по­треб­ни чи­сти из­бо­ри и бр­зо фор­ми­ра­ње функ­ци­о­нал­на вла­да ра­ко­во­де­на со сил­но мно­зинс­тво ко­е­што има за­ед­нич­ка цел, це­лос­но ста­би­ли­зи­ра­ње на др­жа­ва­та. Вла­да во ко­ја раз­лич­ни пар­тии ќе има­ат раз­лич­ни стра­те­ги­ски, по­ли­тич­ки и вна­треш­ни це­ли ќе би­де, мо­же­би, нај­ло­ша­та ва­ри­јан­та.

Бу­га­ри­ја и Гр­ци­ја не се­дат со скр­сте­ни ра­це

Ка­ко вли­јае до­маш­на­та не­ста­бил­ност на ас­пи­ра­ци­и­те на со­се­ди­те кон Ма­ке­до­ни­ја уште по­до­бро мо­же да се ви­ди од од­не­су­ва­ње­то на Гр­ци­ја и на Бу­га­ри­ја во овие две го­ди­ни. И ако за Вла­да­та на Гр­ци­ја ду­ри мо­же­ме да ка­же­ме де­ка ба­рем јав­но се за­ла­га за до­бро­со­седс­тво со Бу­га­ри­ја, ра­бо­та­та е дра­ма­тич­но по­ло­ша. Зем­ја­та што пр­ва нѐ приз­на под устав­но име, во мо­мен­ти­те на ку­ма­нов­ска­та кри­за во мај ла­ни нај­а­ви транс­фер на во­е­ни еди­ни­ци на гра­ни­ца­та со Ма­ке­до­ни­ја иа­ко не­ма­ше ни­ка­ква за­ка­на на гра­нич­на­та ли­ни­ја. Цел­та во тој слу­чај бе­ше не­кол­ку­стра­на, но во ни­е­ден слу­чај не бе­ше при­ја­тел­ски на­со­че­на кон Ма­ке­до­ни­ја. Со­фи­ја, пр­во, се оби­де да прет­ста­ви пред све­тот де­ка Ма­ке­до­ни­ја е пред вој­на, вто­ро, де­ка Бу­га­ри­ја има отво­ре­ни ас­пи­ра­ции до­кол­ку зем­ја­та се рас­па­ѓа и, тре­то, се оби­де да из­вр­ши ди­ре­ктен удар врз сли­ка­та на Ма­ке­до­ни­ја ка­ко де­сти­на­ци­ја за стран­ски ин­ве­сти­ции. За жал, во пос­лед­но­то де­лум­но ус­пеа за­тоа што мал број биз­нис­ме­ни би ин­ве­сти­ра­ле во зем­ја на чи­и­што гра­ни­ци се по­ста­ве­ни бу­гар­ски или ка­кви би­ло тен­ко­ви.

По­себ­на при­каз­на е по­ста­ву­ва­ње­то спо­мен-пло­ча во чест на за­ги­на­ти­те вој­ни­ци од бу­гар­ска­та ар­ми­ја во Пр­ва­та свет­ска вој­на кај Кај­мак­ча­лан. Ре­чи­си не­ве­ро­јат­но е бу­гар­ски­те во­е­ни раз­уз­на­вач­ки служ­би да не зна­ат и да не спре­чат упад на свои вој­ни­ци на ту­ѓа те­ри­то­ри­ја со цел по­ста­ву­ва­ње спо­мен-пло­ча. На­про­тив, по­ло­гич­но е бу­гар­ски­те во­е­ни и по­ли­тич­ки вла­сти да одо­бри­ле ва­ква про­во­ка­ци­ја со цел ко­ја са­мо на нив им е поз­на­та. Цел ко­ја по кој знае кој пат не оди во пра­вец на раз­ви­ва­ње до­бри од­но­си со сво­и­те со­се­ди.

Во овој кон­текст тре­ба да се спом­не и грч­ки­от пре­тсе­да­тел Про­ко­пис Пав­ло­пу­лос. Иа­ко за мно­гу­ми­на наб­љу­ду­ва­чи се ра­бо­ти за не­до­стиг од дру­ги те­ми кои мо­же да ги експ­ло­а­ти­ра во грч­ка­та јав­ност, не е мал бро­јот на тие што твр­дат де­ка не­го­во­то по­сто­ја­но спом­ну­ва­ње на Ма­ке­до­ни­ја е дел од до­бро под­го­тве­но сце­на­рио на грч­ки­те во­е­ни без­бед­нос­ни фа­кто­ри кои пре­ку не­го на­мет­ну­ва­ат сво­ја ра­ди­кал­на аген­да и со тоа ги по­тко­пу­ва­ат пла­но­ви­те за то­пе­ње на мра­зот ме­ѓу Скоп­је и Ати­на, за што ба­рем офи­ци­јал­но се за­ла­га вла­да­та на Ци­прас.

Нов бе­гал­ски бран

По­крај овие по­ли­тич­ко-мар­ке­тин­шки игри со кои Ма­ке­до­ни­ја е со­о­че­на од не­за­вис­но­ста, ста­бил­но­ста на но­ва­та вла­да ќе има уште ед­на важ­на за­да­ча во слу­чај на це­лос­но про­па­ѓа­ње на до­го­во­рот ЕУ – Тур­ци­ја со кој се бло­ки­раа бе­гал­ци­те на па­тот кон Евро­па. Не­функ­ци­о­нал­на вла­да што ќе има ди­ле­ми ме­ѓу за­чу­ву­ва­ње на на­ци­о­нал­на­та без­бед­ност и ли­бе­рал­но тол­ку­ва­ње на ме­ѓу­на­род­ни­те пра­ви­ла за пра­ва­та на еко­ном­ски­те еми­гран­ти, кои не ги по­чи­ту­ва­ат ни­ту нај­го­ле­ми­те и нај­де­мо­крат­ски др­жа­ви во ЕУ, ќе пре­диз­ви­ка ха­ос од кој те­шко ќе мо­же­ме да се изв­ле­че­ме.

Ру­си­ја – САД

Уште ед­на при­чи­на зо­што Ма­ке­до­ни­ја во ја­ну­а­ри тре­ба да до­бие вла­да што ќе има це­лос­на кон­тро­ла врз си­ту­а­ци­ја­та без мож­но­сти за уце­ни од кој би­ло фа­ктор се и гло­бал­ни­те игри ме­ѓу су­пер­си­ли­те. За­пад­ни­те служ­би ве­ќе ин­фор­ми­раа де­ка Ру­си­ја се оби­ду­ва да пе­не­три­ра под­ла­бо­ко во Ср­би­ја и осо­бе­но има вли­ја­ние врз со­стој­би­те во Ре­пуб­ли­ка Срп­ска ко­ја, до­кол­ку се од­лу­чи за ре­фе­рен­дум за от­це­пу­ва­ње од Бос­на и Хер­це­го­ви­на, мо­же да пре­диз­ви­ка но­ва бал­кан­ска вој­на. Ве­риж­на­та ре­ак­ци­ја од ва­кви­от раз­вој на на­ста­ни­те не мо­же да ја од­ми­не Ма­ке­до­ни­ја и по­ра­ди сво­ја­та бли­зи­на и по­ра­ди пре­дол­га­та по­ли­тич­ка кри­за и ран­ли­во­ста на зем­ја­та.

(Текст објавен во 217. број на неделникот Република, 28.10.2016)

Ставовите искажани во рубриката Колумни се лични ставови на авторите и не се автоматски и ставови на редакцијата на Republika.mk. Редакцијата на Republika.mk се оградува од ставовите во објавените колумни, а одговорноста за изнесеното во нив е исклучиво на авторот.

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.