Медиумска регулациjа за опозициска доминација

Не тре­ба мно­гу за да се опи­ше кол­ка­ва е стра­ста на СДСМ за да се по­се­ду­ва­ат ме­ди­у­ми­те. До­вол­но е са­мо да се прег­ле­да од­но­сот што го има­ат др­жав­ни­те функ­ци­о­не­ри од опо­зи­ци­ја­та (ду­ри и фор­му­ла­ци­ја са­ма по се­бе е „не­воз­мож­на кон­струк­ци­ја“) кон ме­ди­у­ми­те. Ту­ка не­ма да се зе­ме пред­вид не­кол­ку­те „пец­ка­ња“ ме­ѓу ли­де­рот на СДСМ Зо­ран За­ев и уред­ни­кот во ТВ „Ка­нал 5“ за тоа зо­што и ка­ко За­ев на­ед­наш при­фа­тил да го­сту­ва во еден те­ле­ви­зи­ски днев­ник.

Мно­гу по­ве­ќе за­гри­жу­ва од­не­су­ва­ње­то на ге­не­рал­ни­от се­кре­тар на пар­ти­ја­та, Оли­вер Спа­сов­ски, кој ка­ко ми­ни­стер во Вла­да­та „за спро­ве­ду­ва­ње на из­бо­ри­те“, бе­га од ин­терв­ју. Иа­ко во те­ле­фон­ски раз­го­вор тој из­ја­ву­ва де­ка не­ма проб­лем за ин­терв­ју, по ис­пра­те­ни­те пис­ме­ни ба­ра­ња, ти­мот на Спа­сов­ски од­би­ва во не­го­во име и се из­ви­ну­ва по­ра­ди „пре­за­фа­те­ност“. Исти­те из­ви­ну­ва­ња ка­ко при прет­ход­ни­те оби­ди да се до­го­во­ри ин­терв­ју за „Ре­пуб­ли­ка“ до­де­ка тој бе­ше са­мо пар­ти­ски функ­ци­о­нер. Но, иа­ко Спа­сов­ски сѐ уште е ге­не­ра­лен се­кре­тар на СДСМ, окол­но­сти­те се мно­гу по­и­на­кви. Спа­сов­ски се­га е и ми­ни­стер за вна­треш­ни ра­бо­ти на РМ, а тоа зна­чи де­ка но­си од­го­вор­ност пред си­те гра­ѓа­ни во др­жа­ва­та, а со тоа и пред ме­ди­у­ми­те што не му се „по вол­ја“.

Пре­за­фа­те­на­та не­де­ла из­ле­зе на ви­де­ли­на во фор­ма на ин­терв­ју за не­дел­ни­кот „Фо­кус“, тој исти­от не­дел­ник со чи­ја­што афе­ра тој сед­на на ми­ни­стер­ско­то ме­сто. Во оваа ра­бо­та џентл­мен­ски се прет­по­чи­та пред­но­ста. Што би ре­кол на­ро­дот, „не­гов си е“. Со не­го си ја поч­на тех­нич­ка­та ка­ри­е­ра, со не­го и не­ка си ја те­ра. Тоа е ме­ди­у­мот што му е бли­зок спо­ред опре­дел­ба­та со на­пи­си­те за афе­ри­те што му по­мог­наа да дој­де до фо­тел­ја­та во МВР, па и му да­ва опре­де­ле­на „за­шти­та“, отка­ко од истра­га­та за лич­ни­те кар­ти про­те­коа и ин­фор­ма­ции и за не­го­ва по­вр­за­ност со слу­ча­јот. Па, ток­му за­тоа, од­го­во­ри­те што ги да­де во „Фо­кус“ ни­ту до одре­ден сте­пен не го за­до­во­ли­ја ин­те­ре­сот на мно­зинс­тво­то гра­ѓа­ни во др­жа­ва­та во ко­ја тој е ми­ни­стер.

Но, ка­де е џентл­менс­тво­то ко­га на ба­ра­ње­то уред­но до­ста­ве­но до се­кто­рот за ме­ди­у­ми на МВР и до поз­на­та­та еле­ктрон­ска адре­са „на Тон­чи на Џи-ме­ил“, не­ма ни­ту оправ­да­ние ни­ту ка­ква би­ло ре­ак­ци­ја? По­вра­тен од­го­вор, ед­но­став­но, не­ма. А, не­ма ни да има. Ка­ко што не­ма­ше од­го­вор од СДСМ на мно­гу­број­ни­те по­ви­ци од „Ре­пуб­ли­ка“ за ин­терв­јуа со пар­ти­ски­те чел­ни­ци во си­те овие криз­ни ме­се­ци, та­ка ќе не­ма од­го­вор ни­ту од Спа­сов­ски ни­ту од кој би­ло тех­нич­ки наз­на­чен функ­ци­о­нер на опо­зи­ци­ја­та во вла­ста(!?). Во оваа пре­од­на­та власт, до из­бо­ри.

Па, до­де­ка тра­ат (во мо­мен­тот ко­га е пи­шу­ван овој текст) пре­го­во­ри­те за за­ко­ни­те за ре­гу­ла­ци­ја на ме­ди­у­ми­те, по­тсе­те­те го Спа­сов­ски де­ка е ми­ни­стер и на но­ви­на­ри­те во „Ре­пуб­ли­ка“, и на чи­та­те­ли­те на не­дел­ни­кот и на пор­та­лот „Ре­пуб­ли­ка“, ми­ни­стер е и на нив­ни­те се­мејс­тва, и на нив­ни­те со­се­ди, при­ја­те­ли, род­ни­ни… Ми­ни­стер е за си­те тие што не го чи­та­ат са­мо „Фо­кус“, ми­ни­стер е и на си­те тие што не гла­са­ле да го гле­да­ат не­го во ми­ни­стер­ска­та фо­тел­ја. А, тоа е мно­гу по­го­ле­ма број­ка од таа што мо­же да си ја за­мис­ли Спа­сов­ски.

Ме­ди­ум­ски ма­ки за ед­на упо­тре­ба

Ова од­не­су­ва­ње на Спа­сов­ски не е иск­лу­чи­тел­но не­го­во, ту­ку е мо­дел по кој се во­дат си­те „но­ви ка­дри“. Но ако Спа­сов­ски, кој ка­ко пар­ти­ски ге­не­ра­лен се­кре­тар има нај­го­лем чин во таа хи­е­рар­хи­ја, не мо­же да „про­гол­та“ ед­но со­о­чу­ва­ње со ме­ди­у­ми­те се­га, до­де­ка се кр­шат коп­ја­та за за­кон­ски­те ре­ше­ни­ја за ме­ди­у­ми­те, то­гаш мо­же са­мо да се прет­по­ста­ви што би зна­че­ло во пра­кти­ка да се при­фа­тат нив­ни­те ус­ло­ву­ва­ња за ме­ди­у­ми­те.

Да се по­тсе­ти­ме што ба­ра­ше СДСМ, пре­то­че­но и спа­ку­ва­но лич­но од по­ра­неш­ни­от прв чо­век на но­ви­нар­ска­та фе­ла, а се­га од­го­во­рен за си­те стен­дап-на­ста­пи на Зо­ран За­ев. Спо­ред пред­ло­гот, каз­не­на­та по­ли­ти­ка за ме­ди­у­ми­те ме­сто кон фор­ма­та, би би­ла на­со­че­на кон со­др­жи­на­та, а по­тоа ме­сто дел од по­стој­ни­те каз­ни за еле­ктрон­ски­те ме­ди­у­ми, се пред­ви­де­ни гло­би за ши­ре­ње го­вор на омра­за и за при­страс­но и на­ви­вач­ко од­не­су­ва­ње.

Тоа, пак, што из­не­на­ди беа ре­ше­ни­ја­та на по­сред­ни­кот, Бел­ги­е­цот Пи­тер Ван Ха­у­те. Пр­ви­от не­гов пред­лог бе­ше од­би­ен од МАН, ед­но од две­те но­ви­нар­ски здру­же­ни­ја. За ЗНМ оста­на при­фат­ли­во сѐ што до­а­ѓа од не­го. Мо­же­би и за­тоа но­ви­от, ре­ви­ди­ран пред­лог, Бел­ги­е­цот го до­ста­вил пр­во до ЗНМ. Да­ли не­го­во­то од­не­су­ва­ње кон МАН е дел од на­ши­ро­ко поз­на­та­та су­е­та и др­скост на Бел­ги­е­цот, не е ни важ­но. Важ­но е што тој пред­лог-за­кон, спо­ред тоа што на­са­мо го ка­жу­ва­ат чле­но­ви на ЗНМ, е по­ре­стри­кти­вен од пр­ви­от и мно­гу по­ве­ќе ли­чи на пред­ло­гот на СДСМ. Во не­го не се вгра­де­ни ни­ту за­бе­ле­шки­те од МАН, ни­ту, пак, од здру­же­ни­е­то на пет­те нај­го­ле­ми на­ци­о­нал­ни те­ле­ви­зии (ММА), кои јас­но по­со­чи­ја де­ка за­ко­нот не е за ед­на упо­тре­ба, за се­га, са­мо за да по­ми­нат из­бо­ри­те, ту­ку е ре­ше­ние со кое ме­ди­у­ми­те и но­ви­на­ри­те тре­ба да жи­ве­ат со го­ди­ни.

Ме­ди­ум­ска­та за­ед­ни­ца ре­а­ги­ра­ше на пред­ло­гот да се тр­гнат ме­ди­ум­ски­те ра­бот­ни­ци од си­сте­мот на кон­тро­ла­та на ме­ди­у­ми­те, а на­ме­сто нив да се вклу­чат та­ка­на­ре­че­ни­те „нев­ла­ди­ни“. Нев­ла­ди­ни­те ор­га­ни­за­ции, спо­ред ма­ке­дон­ски­те спе­ци­фи­ки, не се ни од да­ле­ку не­за­вис­ни, ни­ту не­при­страс­ни или апо­ли­тич­ки. На­про­тив, во Ма­ке­до­ни­ја, под за­кри­ла на НВО, а фи­нан­си­ра­ни (по­го­ду­ва­те?) од па­ри­те од Со­ро­со­ва­та фон­да­ци­ја, дејс­тву­ва­ат нај­мал­ку се­дум ме­ди­у­ми, број­ка по­со­че­на од по­ра­неш­ни­от прв чо­век на фон­да­ци­ја­та. Исти­от тој Со­рос се ја­ви ка­ко ор­га­ни­за­тор на про­те­сти­те на СДСМ. Точ­ка­та во пред­ло­гот де­ка пр­ви­от чо­век на Аген­ци­ја­та за ме­ди­у­ми (Аген­ци­ја­та за ау­дио и за ау­дио-ви­зу­ел­ни ус­лу­ги) ќе има уло­га на бог, го вклу­чу­ва алар­мот.

По не­го­во ви­ду­ва­ње, над­вор од се­ко­ја кон­тро­ла и без об­јас­ну­ва­ње, ќе мо­же да изре­ку­ва­ат каз­ни за ме­ди­у­ми; тоа вед­наш би се при­ме­ну­ва­ло, а до­кол­ку ме­ди­у­мот се по­жа­ли, Со­ве­тот ќе разг­ле­ду­ва, но тоа не­ма да ја од­ло­жи каз­на­та. Ако се зе­ме пред­вид де­лот што го пред­ло­жи СДСМ, да се каз­ну­ва по сло­бод­на про­це­на, „при­страс­но и на­ви­вач­ко од­не­су­ва­ње“ без де­фи­ни­ции за тоа, то­гаш на ме­ди­у­ми­те во Ма­ке­до­ни­ја цр­но им се пи­шу­ва. Ли­ста­та за от­стрел ве­ќе е на­пи­ша­на и јав­но об­ја­ве­на лич­но од Зо­ран За­ев.

За по­тсе­ту­ва­ње, ва­кви за­кон­ски ре­ше­ни­ја не­ма ни­ка­де, а ме­сто ос­ло­бо­ду­ва­ње на ме­ди­у­ми­те, се отво­ра пар­ти­за­ци­ја, пре­ку из­бор на чле­но­ви на Со­ве­тот на МРТВ и на Аген­ци­ја­та за ме­ди­у­ми во пар­ла­мен­тот. „Скан­да­лоз­но и не­ви­де­но пар­ти­зи­ра­ње на ма­ке­дон­ски­от ме­ди­ум­ски про­стор, вра­ќа­ње 50 го­ди­ни на­зад, це­лос­но не­де­мо­крат­ски и не­при­фат­лив пред­лог“, ре­а­ги­ра­ше во де­кем­ври ММА, ко­га се отво­ри пра­ша­ње­то ко­му му е по­тре­бен нов за­кон ако се има пред­вид де­ка акту­ел­ни­от за­кон е на­пра­вен пред са­мо две го­ди­ни и е во це­лос­на ко­ор­ди­на­ци­ја со но­ви­нар­ски­те здру­же­ни­ја и прет­ста­ву­ва при­мер за ли­бе­ра­лен за­кон за ме­ди­у­ми?

Се­кои из­бо­ри но­ви пра­ви­ла

На­ви­сти­на, до ко­га ќе се ба­ра­ат но­ви пра­ви­ла за се­кој из­бо­рен цик­лус ка­ко оправ­да­ние за „сло­бод­ни­от пад“ на СДСМ?

Не тре­ба да се оди мно­гу дла­бо­ко во де­се­тго­диш­на­та аго­ни­ја на СДСМ со гу­бе­ње­то на из­бо­ри­те на си­те ни­воа. А пред се­кој цик­лус се ба­раа но­ви пра­ви­ла. Нај­транс­па­рент­но ба­ра­ње за из­бор­ни­те пра­ви­ла бе­ше пос­лед­но­то, бо­е­ње­то на пр­сти­те на гла­са­чи­те, а отка­ко тоа пад­на на суд, се­га не им е ни важ­но. Важ­но бе­ше да се из­мис­лу­ва­ат не­кои но­ви пра­ви­ла.

Исто­то ва­жи и за ме­ди­ум­ски­от про­стор, кој по­сто­ја­но е трн во око. Ли­ни­ја­та, пак, ЗНМ – СДСМ не е од ско­ро, и не е из­не­на­ду­вач­ки што Здру­же­ни­е­то ги за­ста­пу­ва ре­ше­ни­ја­та на СДСМ во фор­ма на За­кон на Ван­ха­у­те. При­ви­дот од ку­са­та „вој­на“ ме­ѓу На­сер Сел­ма­ни од ЗНМ со не­го­ви­от прет­ход­ник во Здру­же­ни­е­то, Ро­берт По­пов­ски (а се­га дес­на ра­ка на Зо­ран За­ев), бе­ше са­мо по­кри­тие за се­гаш­на­та под­др­шка на пред­ло­гот од Ван­ха­у­те.

„Драмолетката” ме­ѓу Сел­ма­ни и По­пов­ски се слу­чи при пре­го­во­ри­те ме­ѓу по­ли­тич­ки­те пар­тии. Сел­ма­ни по­ба­ра да би­дат вклу­че­ни но­ви­на­ри­те, По­пов­ски од­го­во­ри де­ка СДСМ „ги ис­пра­ва ра­бо­ти­те до­го­во­ре­ни ме­ѓу ЗНМ и Вла­да­та“, па Сел­ма­ни јав­но по­ра­ча: „Не мо­жат да раз­бе­рат де­ка за­вр­ши вре­ме­то ко­га ста­во­ви­те на ЗНМ се гра­деа на Па­вел Ша­тев“.
Акту­ел­ни­от за­кон кој, европ­ски­те ин­сти­ту­ции го оце­ни­ја ка­ко со­ли­ден и европ­ски, бе­ше до­не­сен пред две го­ди­ни, а де­ба­та­та за не­го поч­на уште во 2011 го­ди­на. Уште од по­че­то­кот на јав­на­та де­ба­та и ЗНМ и СДСМ беа про­тив не­го­во­то но­се­ње. На­ста­пи­те на Сел­ма­ни и на Рад­ми­ла Ше­ке­рин­ска, вто­ри­от чо­век во СДСМ, зву­чеа иден­тич­но – де­ка не­ма по­тре­ба од за­кон.

Ако не­кој за­бо­ра­вил, ЗНМ, во ус­ло­ви на ме­ди­ум­ско без­за­ко­ние, не ре­а­ги­ра­ше ко­га СДСМ во еден ден за­тво­ри 80 ме­ди­у­ми, ра­ди­ја и те­ле­ви­зии во Ма­ке­до­ни­ја. Ду­ри по­тоа, по ре­ак­ции од ме­ди­ум­ска­та фе­ла, бе­ше до­не­се За­кон за ра­ди­о­ди­фу­зи­ја.

Да се вра­ти­ме во се­гаш­но­ста и на ука­жу­ва­ње­то де­ка ме­ди­ум­ски­те пра­ви­ла не се од­не­су­ва­ат са­мо за пар­ти­и­те и за из­бор­ни­от про­цес, или за тоа чи­ја по­ли­тич­ка су­е­та е по­вре­де­на, кој по­ли­ти­чар се чув­ству­вал изи­гран или на­вре­ден, ту­ку за ра­бо­та­та и за функ­ци­о­ни­ра­ње­то на ме­ди­у­ми­те во след­ни­те го­ди­ни.

До­кол­ку и се иск­лу­чат раз­лич­ни­те ви­ду­ва­ња за тоа ка­ко се фи­нан­си­ра­ат ме­ди­у­ми­те, осо­бе­но оние око­лу вла­ди­но­то рек­ла­ми­ра­ње, мно­гу по­ва­жен е мо­мен­тот на вли­ја­ни­е­то врз ра­бо­та­та на но­ви­на­ри­те. Со ре­ше­ние спо­ред кое не­кој има ди­скре­ци­ско пра­во, до­кол­ку ра­бо­те­ње­то на не­кој ме­ди­ум не му е по вол­ја (чи­тај: об­ја­ве­ни­те ста­во­ви не му се по не­го­ва мер­ка) да мо­же да бу­квал­но да те иск­лу­чи „од стру­ја“, тоа во­оп­што не е во на­со­ка на ме­ди­ум­ска сло­бо­да. За­тоа, ако не­кој сме­та де­ка се изи­гру­ва за­ко­нот, оној европ­ски­от, до­не­сен пред две го­ди­ни, то­гаш мо­же­би пред­ло­гот за по­стро­га ме­ди­ум­ска са­мо­ре­гу­ла­ци­ја би бил до­бра ала­тка за над­ми­ну­ва­ње на дет­ски­те бо­ле­сти. За­тоа што са­мо­ре­гу­ла­ци­ја не е исто што и са­мо­цен­зу­ра или за­ка­на­та де­ка тој „од го­ре гле­да сè“.

Ме­ди­у­ми­те се сли­ка на ед­но оп­штес­тво. На јав­но­то мис­ле­ње, на др­жав­ни­те ин­те­ре­си. На зре­ло­ста. Ако се доз­во­ли це­ли­от ме­ди­ум­ски про­стор да ста­не по­ле за екс­пе­ри­мен­тал­но ле­ку­ва­ње на по­ли­тич­ки­те комп­ле­кси, то­гаш се оста­ва чист про­стор за на­мер­но за­бо­лу­ва­ње на си­те сфе­ри во оп­штес­тво­то. А по­тоа, те­шко на­зад.

Пишува: Наум Стоилковски
(Текст објавен во 179. број на неделникот „Република“, 5.02.2016)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.