СДСМ прави кризи место програми

Нај­за­гри­жу­вач­ко во це­ла­та си­ту­а­ци­ја во Ма­ке­до­ни­ја на вле­зот на ова 2016 е тоа што на 25-го­диш­ни­на­та од са­мо­стој­но­ста на др­жа­ва­та, сè уште не за­жи­ве­а­ла де­мо­крат­ска­та кул­ту­ра. A ко­ре­ни­те за тоа се по­ста­ве­ни уште од гла­са­ње­то за оса­мо­сто­ју­ва­њето. На ре­фе­рен­дум, мир­но, до­сто­инс­тве­но и, за вол­ја на ви­сти­на­та, ду­ри и спро­тив­но на ин­те­ре­си­те на идо­ло­пок­ло­ни­ци­те на ед­но­у­ми­е­то, кои беа во вр­вот на др­жа­ва­та, ма­ке­дон­ски­от на­род гла­са­ше за тоа во ид­ни­на глав­ни­от збор да го има са­ми­от тој. Се­пак, не­ма да се на­вра­ќа­ме тол­ку дла­бо­ко во исто­ри­ја­та, на дет­ски­те бо­ле­сти на де­мо­кра­ти­ја­та, на кри­ми­нал­ни­от пре­од на др­жав­ни­от ка­пи­тал во при­ват­ни ра­це, зло­у­по­тре­би­те на де­мо­кра­ти­ја­та, краж­ба­та на из­бо­ри­те што за­вр­шу­ваа и со жр­тви, прес­ме­тки со не­и­сто­мис­ле­ни­ци­те…

Тоа што, се­пак, е нај­бол­но е што и по тол­ку го­ди­ни, ус­лов­но нас­лед­ни­ци­те на исти­те идо­ло­пок­ло­ни­ци се оби­ду­ва­ат да за­не­ма­рат де­ка глав­ни­от збор го има­ат гра­ѓа­ни­те и нив­на­та вол­ја. Или, ка­ко што тоа по ед­ни за­гу­бе­ни из­бо­ри, на­ви­дум ше­рет­ски, во функ­ци­ја на пре­тсе­да­тел на пар­ти­ја, го по­со­чи Бран­ко Цр­вен­ков­ски: „На­ро­дот е во пра­во, ду­ри и ко­га гре­ши“.

Ако не­го­ви­от СДСМ од 2006 го­ди­на не мо­же да пре­бо­ли де­ка по­сто­ја­но гу­би од тие на кои „до вче­ра“ ус­пе­ва­ше да им ја од­зе­ме по­бе­да­та од ра­це, тоа ни­ка­ко не го пот­тик­ну­ва да го пре­че­ко­ри пра­гот за во­ве­ду­ва­ње де­мо­кра­ти­ја пр­во во функ­ци­о­ни­ра­ње­то на пар­ти­ја­та, а по­тоа и да из­ле­зе на рам­но­пра­вен нат­пре­вар пред гра­ѓа­ни­те и да ја освои нив­на­та до­вер­ба. Нас­про­ти тоа, СДСМ от­то­гаш без пре­кин ја втур­ну­ва др­жа­ва­та во но­ви, пос­ле­до­ва­тел­ни кри­зи, сме­тај­ќи на тоа де­ка без про­гра­ма и на си­ла ќе ја освои вла­ста. Во си­те овие го­ди­ни се ба­ра­ат из­бо­ри, што е и нор­мал­но од опо­зи­ци­ја, а по­тоа се бе­га од нив – што е, пак, својс­тве­но са­мо за ма­ке­дон­ска­та опо­зи­ци­ја. При­чи­ни­те, пак, па и во­ка­бу­ла­рот, се по­вто­ру­ва­ат.

Кон­ти­ну­и­ра­на кри­за од 2008 го­ди­на

Из­бо­ри­те во 2008 го­ди­на се слу­чи­ја по са­ми­тот на НА­ТО во Бу­ку­решт, по што СДСМ вле­зе во „офан­зи­ва“ по­вр­за­на со евро­ат­лант­ски­те ин­те­гра­ции, но и шпе­ку­ла­ции за „це­на­та на име­то“. Во исто вре­ме СДСМ ба­ра­ше ли­дер­ска сред­ба под по­кро­ви­телс­тво на пре­тсе­да­те­лот Бран­ко Цр­вен­ков­ски, ит­на со­бра­ни­ска сед­ни­ца на ко­ја пре­ми­е­рот Гру­ев­ски ќе се из­јас­ни да­ли про­дол­жу­ва­ат пре­го­во­ри­те со Гр­ци­ја, но и тех­нич­ка, екс­перт­ска или ши­ро­ка вла­ди­на ко­а­ли­ци­ја, до­де­ка ДУИ ба­ра­ше рас­пу­шта­ње на пар­ла­мен­тот и пред­вре­ме­ни из­бо­ри. ДУИ, ко­ја во тоа вре­ме бе­ше во опо­зи­ци­ја, по­ло­ви­на го­ди­на не учес­тву­ва­ше во ра­бо­та­та на Со­бра­ни­е­то би­деј­ќи сме­та­ше де­ка ме­сто­то ѝ е во вла­да­та, ка­ко пар­ти­ја со по­го­лем број осво­е­ни гла­со­ви кај ал­бан­ски­от еле­кто­рат. Но, не бе­ше са­мо Бу­ку­решт тоа што пре­диз­ви­ка из­бо­ри. Прет­ход­на­та 2007 го­ди­на по­ми­на во кри­за по­ра­ди Де­лов­ни­кот за ра­бо­та на пар­ла­мен­тот, за­чи­нет со 2.000 аманд­ма­ни, но и же­сто­ки сед­ни­ци на со­бра­ни­ски­те ко­ми­сии на кои ле­таа ши­ши­ња и се „кид­на­пи­ра­ше“ пр­ва­та да­ма на ман­дат­но-иму­ни­тет­на­та ко­ми­си­ја за истра­га­та за Вла­до Буч­ков­ски. Но, и по се­то тоа, сме­таа де­ка не­ма по­тре­ба од из­бо­ри!? Во ус­ло­ви на соз­да­де­на­та по­ли­тич­ка кри­за, нај­го­ле­ма до­би­вка има­ше пар­ти­ја­та ДУИ, ко­ја, по не­пи­ша­но пра­ви­ло, се нај­де во вла­ста ка­ко осво­ју­вач на гла­со­ви­те на ал­бан­ски­те гла­са­чи.

Ту­ку­што поч­на со ра­бо­та но­ви­от пар­ла­мен­та­рен со­став во 2008 го­ди­на, СДСМ го на­пу­шти по­ра­ди ап­се­ње­то на нив­ни­от то­га­шен в.д. пар­ти­ски ли­дер и гра­до­на­чал­ник на Стру­ми­ца Зо­ран За­ев за слу­ча­јот „Гло­бал“. По­ли­тич­ка­та кри­за бе­ше над­ми­на­та, а опо­зи­ци­ја­та вра­те­на во Со­бра­ни­е­то отка­ко Бран­ко Цр­вен­ков­ски, то­гаш во уло­га на шеф на др­жа­ва­та, го по­ми­лу­ва За­ев.

„Во Ма­ке­до­ни­ја, слу­ча­јот на опо­зи­ци­ско­то отфр­ла­ње на из­бо­ри­те е уште пос­пе­ци­фи­чен: СДСМ е про­тив во­нред­ни из­бо­ри би­деј­ќи, ве­лат, не се на ли­ни­ја на др­жав­ни­те ин­те­ре­си. А, од дру­га стра­на, со се­та од­го­вор­ност твр­дат де­ка Вла­да­та во­ди ка­та­стро­фал­на по­ли­ти­ка за др­жа­ва­та. Спо­ред тоа, ло­гич­ки про­из­ле­гу­ва де­ка тие не се за из­бо­ри на кои ќе по­бе­дат и ќе ја за­ме­нат ка­та­стро­фал­на­та власт, тре­ба да оста­нат во опо­зи­ци­ја и са­мо да ја кри­ти­ку­ва­ат вла­ста што во­ди ка­та­стро­фал­на по­ли­ти­ка за др­жа­ва­та“, пи­шу­ва во сво­ја­та ко­лум­на Ди­ми­тар Мир­чев во 2008 го­ди­на.

Истата реторика не запре ниту во периодот до изборната 2011 го­ди­на, иден­тич­на ка­ко и се­га. И то­гаш ва­жеа исти­те об­ви­ну­ва­ња за „ре­жим”. Упа­те­ни­те уште од тогаш за­бе­ле­жу­ваа де­ка кам­па­ња­та на СДСМ не се те­ме­ли на кон­крет­на про­гра­ма, ту­ку са­мо на пом­пез­ни нај­а­ви за не­ре­ал­ни ра­бо­ти и об­ви­ну­ва­ња и на­вре­ди. Во 2011 го­ди­на се за­ми­на на из­бо­ри ор­га­ни­зи­ра­ни отка­ко СДСМ во ја­ну­а­ри го на­пу­шти Со­бра­ни­е­то по слу­чу­ва­ња­та со те­ле­ви­зи­ја „А1“ и ул­ти­ма­тив­но по­ба­ра но­ви из­бо­ри. Се­ка­ко, со ус­лов за ос­ло­бо­ду­ва­ње на Ве­ли­ја Рам­ков­ски. Вла­ста ги при­фа­ти ба­ра­ња­, освен за ме­ди­у­ми­те на Ве­ли­ја, би­деј­ќи не е во неј­зи­на над­леж­ност.

Ре­ак­ци­и­те за тој бој­кот и ба­ра­ње­то за из­бо­ри мо­же да се прес­ли­ка­ат и де­нес – СДСМ не ги бој­ко­ти­ра ин­сти­ту­ци­и­те по­ра­ди одре­де­ни по­ли­тич­ки ста­во­ви ту­ку из­го­во­рот е де­ка не­ма по­ли­тич­ки ди­ја­лог и де­ка вла­ста не­ма де­мо­крат­ски ме­то­ди. Всуш­ност, зад бој­ко­тот се крие за­шти­та или на ви­сок пар­ти­ски член или, пак, на нив­ни јав­ни моќ­ни под­др­жу­ва­чи. И по­втор­но, иста­та ше­ма и исто­то сце­на­рио: ме­ѓу­ет­нич­ки, од­нос­но со­ци­јал­ни не­ми­ри, бло­ка­да и из­ле­гу­ва­ње од пар­ла­мен­тот, за­ка­ни за улич­на де­мо­кра­ти­ја, ба­ра­ње пред­вре­ме­ни из­бо­ри.

Кон кра­јот на 2012 го­ди­на, на 24 де­кем­ври, опо­зи­ци­ја­та на­пра­ви обид за на­сил­но ури­ва­ње на де­мо­крат­ски­от по­ре­док во Ма­ке­до­ни­ја. СДСМ со ор­га­ни­зи­ра­на тол­па под­др­жу­ва­чи, во и над­вор од Со­бра­ни­е­то, тре­ба­ше да го освои за­ко­но­дав­ни­от дом и да прог­ла­си не­ка­ква ал­тер­на­тив­на власт, да ја тур­не вла­ста, да ја во­ве­де др­жа­ва­та во ин­сти­ту­ци­о­нал­на кри­за, па, спо­ред ана­ли­ти­ча­ри­те, да ја ин­тер­на­ци­о­на­ли­зи­ра кри­за­та и да по­ба­ра стран­ска ин­тер­вен­ци­ја за ре­ком­по­ни­ра­ње на вла­ста во Ма­ке­до­ни­ја. Од­нос­но, оце­на­та е де­ка се на­пра­ви обид за др­жа­вен удар преку улица.

Ул­ти­ма­ту­мот од 2011 го­ди­на се прес­ли­каа и во 2013 го­ди­на со ма­ли мо­ди­фи­ка­ции. Барањата на Цр­вен­ков­ски за да учес­тву­ва на ло­кал­ни­те из­бо­ри беа Вла­да во ко­ја трој­ца ми­ни­стри – за вна­треш­ни ра­бо­ти, за прав­да и за фи­нан­сии ќе би­дат лу­ѓе на СДСМ, ди­ре­ктор на МРТВ по тер­кот на опо­зи­ци­ја­та и но­ви из­бор­ни пра­ви­ла. СДСМ во фе­вру­а­ри 2013 го­ди­на игра­ше „по­бед­нич­ко оро“ по ис­пол­ну­ва­ње­то на нив­на­та жел­ба за пред­вре­ме­ни из­бо­ри, кои сепак ги немаше, а по­тоа во фе­вру­а­ри 2014 го­ди­на бе­га­ше од нив ка­ко ѓа­вол од тем­јан ко­га ста­на сè по­из­вес­но одр­жу­ва­ње­то на тие пред­вре­ме­ни из­бо­ри за­ед­но со пре­тсе­да­тел­ски­те из­бо­ри, впро­чем ка­ко што ба­раа са­ми­те.

„Вр­вот на пар­ти­ја­та… има се­ри­о­зен проб­лем. Пр­во, не ја пер­це­пи­ра до­бро ре­ал­но­ста и, вто­ро, по­сто­ја­но на­мет­ну­ва ус­ло­ви на кри­за за­тоа што сме­та де­ка та­ка е нај­лес­но пар­ти­ја­та да би­де за­бе­ле­жа­на во јав­но­ста би­деј­ќи не ну­ди со­од­вет­ни ре­ше­ни­ја и не­ма про­гра­ма… Ова е со­се­ма иста­та при­каз­на ка­ко во 2011 го­ди­на. Што е след­но? Да го сме­ни­ме Уста­вот и во не­го да на­пи­ше­ме де­ка ќе има из­бо­ри се­ко­гаш ко­га ќе по­ба­ра опо­зи­ци­ја­та?”, ко­мен­ти­ра на по­че­то­кот на 2013 го­ди­на про­фе­со­рот Јо­ван До­нев.

Пос­лед­на­та кри­за во Ма­ке­до­ни­ја, пред овие (по­втор­но) не­из­вес­ни из­бо­ри, всуш­ност трае од април 2014 го­ди­на, отка­ко СДСМ по одр­жа­ни­те из­бо­ри ре­че де­ка не ги приз­на­ва ре­зул­та­ти­те по­ра­ди не­ле­ги­тим­ност и де­ка ќе го бој­ко­ти­ра Со­бра­ни­е­то.

Кри­за­та – кис­ло­род за СДСМ

Се­то дејс­тву­ва­ње на СДСМ от­то­гаш, исто ка­ко и до то­гаш, не­од­мин­ли­во нè вра­ќа и по­тсе­ту­ва на де­ло­ви на стра­те­ги­ја­та „На­деж“, изра­бо­те­на од Сло­ве­ни­ја, по на­рач­ка на Бран­ко Цр­вен­ков­ски, пла­те­на со на­род­ни па­ри, а во ко­ја се на­ве­де­ни че­кор по че­кор ак­ции за ури­ва­ње на вла­ста. Во неа се опи­ша­ни и улич­на­та де­мо­кра­ти­ја (кам­по­ви, про­те­сти, судири со полицијата) и ан­ти­фа­ши­стич­ко­то дејс­тву­ва­ње (во­ка­бу­ла­рот, пленумите) и на­силс­тва­та и игра­ње­то со ме­ѓу­ет­нич­ки­те и ме­ѓу­на­род­ни­те жи­ци и нер­ви. За тоа ка­ко до­маш­на­та и стран­ска­та јав­ност гле­да­ат на се­то тоа, уште во 2013 го­ди­на оцен­ка да­де но­ви­нар­ска­та мре­жа „Бал­ка­на­ли­зис“.

– Исто­ри­ски гле­да­но, кри­за­та е ка­ко кис­ло­род за во­деч­ка­та ма­ке­дон­ска ле­ви­чар­ска пар­ти­ја… Пар­ти­ски­те во­да­чи на СДСМ се прет­ста­ву­ваа се­бе­си ка­ко му­дри и уме­ре­ни и ка­ко единс­тве­ни­те што се спо­соб­ни да ги над­ми­нат за­мис­ле­ни­те за­ка­ни за оп­ста­но­кот на на­ци­ја­та… Ме­сто да се пре­о­ри­ен­ти­ра кон мо­дер­на аген­да, СДСМ се тро­ши во жа­ле­ње пред се­кој што е под­го­твен да го слу­ша де­ка жи­во­тот не е фер. Го­ле­ми­от број вна­треш­ни проб­ле­ми во пар­ти­ја­та про­из­ле­гу­ва­ат од хро­нич­на­та нес­по­соб­ност на членс­тво­то да го на­ма­ли вли­ја­ни­е­то на дол­го­го­диш­ни­от во­дач, чи­ја­што сме­на одам­на тре­ба­ше да се слу­чи и ко­го еден стран­ски поз­на­вач на Ма­ке­до­ни­ја го опи­шу­ва ка­ко чо­век од ми­на­то­то, кој по­ли­тич­ки­те игри ги на­у­чил во ко­му­низ­мот, а се­га не знае да се прис­по­со­би на сме­не­ти­от свет – се ве­ли во ана­ли­за­та од 2013 го­ди­на, во ко­ја се до­да­ва де­ка та­кво­то од­не­су­ва­ње на СДСМ да­ва по­вод Европ­ска­та уни­ја да ја опи­ше со­стој­ба­та во Ма­ке­до­ни­ја ка­ко на­за­ду­ва­ње, а на Гр­ци­ја ѝ да­ва мож­ност да го из­бег­не при­ти­со­кот што се вр­ши врз неа да пре­го­ва­ра за над­ми­ну­ва­ње на спо­рот за име­то.

Ли­де­рот опи­шан во ана­ли­за­та е нас­ле­ден од не­го­ви­те бли­ски со­ра­бот­ни­ци, а дејс­тву­ва­ње­то на СДСМ оста­на исто. И денес на ви­де­ли­на е оби­дот за бег­ство на СДСМ од из­бо­ри. Тоа што се на­мет­ну­ва ка­ко пра­ша­ње е да­ли во­оп­што во таа пар­ти­ја по­стои ка­па­ци­тет да се вос­по­ста­ви „мо­дер­на аген­да“ или Ма­ке­до­ни­ја, и по 25 го­ди­ни, е осу­де­на да се со­о­чу­ва со „по­ли­тич­ки игри на­у­че­ни во ко­му­низ­мот“ и со под­гре­а­ни ста­ри стра­те­гии за на­сил­но за­не­ма­ру­ва­ње на на­род­на­та вол­ја? Из­бо­ри­те се не­ми­нов­ност, но и рас­чи­сту­ва­ње­то со из­во­ри­те на кри­зи, за да се над­ми­не „иста­та со­стој­ба“ и, ко­неч­но, да за­жи­вее де­мо­крат­ска­та кул­ту­ра.

Пишува: Наум Стоилковски
(Текст објавен во 176. број на неделникот „Република“, 15.01.2016)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.