За кого работи Метју Нимиц?

Колумнист: Горан Момироски

За да се раз­бе­ре ка­кви по­ра­ки ни ис­пра­ти по­сред­ни­кот во грч­ко–ма­ке­дон­ски­от спор за име­то тре­ба не­го­во­то пи­са­ние да се чи­та ме­ѓу ре­до­ви, но и да се има пред­вид се­то тоа што се слу­чу­ва и ќе се слу­чу­ва на­ско­ро во ре­ги­о­нот. По­те­гот на Мет­ју Ни­миц не е не­го­ва лич­на по­зи­ци­ја и жел­ба, не­го­ви­те по­ра­ки не се са­мо не­го­ви ту­ку и на стра­те­зи­те во Ва­шин­гтон, кои по се­дум го­ди­ни иг­но­ри­ра­ње сфа­ти­ја де­ка Ма­ке­до­ни­ја над­вор од НАТО е опас­на не са­мо за се­бе ту­ку и за ре­ги­о­нот и за це­ла­та си­ту­а­ци­ја на ју­гот на Евро­па, та­му ка­де што во мо­мен­тов се слу­чу­ва ед­на од нај­го­ле­ми­те ху­ма­ни­тар­ни и без­бед­нос­ни кри­зи по Вто­ра­та свет­ска вој­на.

Зву­чи не­ве­ро­јат­но де­ка Ни­миц пос­лед­ни­от че­кор го на­пра­вил не­за­вис­но од со­стој­ба­та на те­рен, ка­де што сѐ уште не­ма оган, но на мно­гу ме­ста се чув­ству­ва ми­рис на чад. До кра­јот на го­ди­на­та Цр­на Го­ра тре­ба да до­бие по­ка­на за влез во НАТО, срп­ски­от пре­ми­ер Ву­чиќ се вра­ти од Мос­ква со до­го­вор што обез­бе­ду­ва сил­на ру­ска во­е­на по­мош и оруж­је што ни од­да­ле­ку не е од ин­те­рес на Се­вер­но­ат­лант­ска­та али­јан­са, а Мер­кел во ед­на не­среќ­на из­ја­ва го уп­ла­ши це­ли­от Бал­кан и му пред­ви­ди вој­на ако ЕУ и Гер­ма­ни­ја ре­шат да ги за­прат мар­шру­ти­те на си­ри­ски­те и на ирач­ки­те бе­гал­ци. И се­то тоа во си­ту­а­ци­ја ко­га Пу­тин е ре­шен да го за­пре про­ши­ру­ва­ње­то на НАТО и не­го­во­то вли­ја­ние во све­тот.

Фа­моз­на­та „Ли­ни­ја на ог­нот“ пре­зен­ти­ра­на од др­жав­ни­от се­кре­тар на САД, Ке­ри, кој на 13 но­ем­ври па­ту­ва во Ати­на, а пред де­се­ти­на де­на од та­му се вра­ти и не­го­ва­та за­ме­нич­ка Ви­кто­ри­ја Ну­ланд, не е раз­го­ре­на, но го­ле­ми се шан­си­те за тоа. Про­ру­ски­те де­мон­стран­ти во Под­го­ри­ца и ра­ди­кал­ни гру­пи од Ко­со­во, кои се актив­ни и во Ма­ке­до­ни­ја и во Јуж­на Ср­би­ја, се во со­стој­ба на го­тов­ност да ис­про­во­ци­ра­ат но­ви ин­ци­ден­ти слич­ни на ку­ма­нов­ски­от или тој од Го­шин­це. Ка­пак на сѐ е ин­фор­ма­ци­ја­та де­ка ун­гар­ски­те ра­ди­кал­ни на­ци­о­на­ли­сти отво­ра­ат сво­ја кан­це­ла­ри­ја во Вој­во­ди­на, а во ме­ѓу­вре­ме Бос­на и Хер­це­го­ви­на не­по­врат­но се дви­жи кон це­лос­на по­дел­ба на два др­жав­ни ен­ти­те­та. И одед­наш ток­му се­га е нај­до­бар пер­и­од да се ре­ши име­то.

Ка­ко Ни­миц дој­де до „иде­ал­но вре­ме“ за ре­ше­ние на спо­рот?

Ни­миц ка­ко ре­тко ко­га во сво­ја­та две­де­це­ни­ска ра­бо­та ка­ко по­сред­ник во сво­е­то ин­терв­ју за „Ка­ти­ме­ри­ни“ ка­жа мно­гу ра­бо­ти јав­но, но не ка­жа зо­што сре­де ха­о­сот во кој се на­о­ѓа­ат Ма­ке­до­ни­ја и сѐ уште ран­ли­ва­та Гр­ци­ја сме­та де­ка ток­му се­га е вре­ме за ре­ша­ва­ње на спо­рот за име­то. За нас не­ма ди­ле­ма де­ка нај­до­бар пер­и­од за ре­ше­ние на спо­рот бе­ше во 2008 го­ди­на, пред или за вре­ме на са­ми­тот на НАТО во Бу­ку­решт. Но и то­гаш и по­тоа Ни­миц не бе­ше тол­ку си­гу­рен де­ка е дој­ден мо­мен­тот за ре­ше­ние на кри­за­та. До­бар мо­мент бе­ше и во пер­и­о­дот 2010 – 2011 го­ди­на ко­га грч­ки­от пре­ми­ер Па­пан­дреу и ма­ке­дон­ски­от ко­ле­га Гру­ев­ски во се­дум на­вра­ти се сре­ќа­ваа на раз­ни на­ста­ни на кои, бла­го­да­ре­ние на грч­ки­те итро­шти­ни, му­а­бе­тот од по­ло­ви­на час се све­ду­вал на пси­хи­ја­три­ска се­ан­са на ко­ја Па­пан­дреу се жа­лел кол­ку му е те­шко без ни­ка­ква шан­са су­штин­ски да се нав­ле­зе во ре­ше­ние на спо­рот. И то­гаш Ни­миц мол­че­ше. Се раз­би­ра, по­греш­но е да се об­ви­ну­ва аме­ри­кан­ски­от дип­ло­мат за на­ши­те ма­ки. Об­је­ктив­но, тој не мо­же да се бо­ри со грч­ка­та над­ме­ност и со на­ша­та жел­ба за прав­ди­на. Тој проб­лем, ка­ко што ви­дов­ме, не мо­же­ше да го над­ми­не ни­ту по­ра­неш­ни­от аме­ри­кан­ски пре­тсе­да­тел Буш, кој на два­па­ти во Бу­ку­решт нѐ прог­ла­си за член­ки на НАТО, а нас не нѐ при­фа­ти­ја, што е еден од нај­го­ле­ми­те по­ра­зи на аме­ри­кан­ска­та дип­ло­ма­ти­ја во пос­лед­ни­ве 100 го­ди­ни.

Ни­миц се­га твр­ди де­ка при­чи­ни­те за ит­но ре­ша­ва­ње, по­крај по­тре­ба­та од за­тво­ра­ње на еден од нај­дол­ги­те дип­ло­мат­ски спо­ро­ви во Евро­па, тре­ба да се ба­ра­ат и во опас­но­ста од бе­гал­ска­та кри­за, зго­ле­му­ва­ње­то на те­ро­ри­стич­ки­те за­ка­ни во ре­ги­о­нот, ка­ко и во еко­ном­ски­те те­шко­тии со кои се со­о­чу­ва Ју­го­и­сточ­на Евро­па. До­бри­те поз­на­ва­чи на ре­ги­о­нот вед­наш ќе ви ка­жат де­ка свет­ска­та фи­нан­си­ска кри­за пре­диз­ви­ка се­ри­оз­ни тур­бу­лен­ции и на Бал­ка­нот уште во 2009 го­ди­на и де­ка опас­но­ста од те­ро­ри­стич­ки на­па­ди (се­те­те се на 2001 го­ди­на, Бро­дец, Кон­до­во, Бур­гас и ред ин­ци­ден­ти на Ко­со­во и во Гр­ци­ја) по­сто­ја­но е при­сут­на уште од па­ѓа­ње­то на ре­жи­мот на Ми­ло­ше­виќ. Ду­ри и проб­ле­мот со бе­гал­ци­те не е нов , во ед­но ин­терв­ју со се­гаш­ни­от ма­ке­дон­ски ам­ба­са­дор во Ва­ти­кан, про­фе­со­рот Ѕво­ни­мир Јан­ку­ло­ов­ски, во 2011 го­ди­на, тој јас­но ука­жа на ова што се­га се слу­чу­ва на по­те­гот Тур­ци­ја – Гр­ци­ја – Ма­ке­до­ни­ја – Ср­би­ја. Но то­гаш тоа не бе­ше проб­лем за за­па­дот ни­ту при­чи­на за ре­ша­ва­ње на име­то. Неј­се, и по­крај не­го­ви­те про­ѕир­ни (не­кои ду­ри и пер­фид­ни) фин­ти што се за­бе­ле­жу­ва­ат во ин­терв­ју­то со грч­ки­те но­ви­на­ри оста­ну­ва да ве­ру­ва­ме де­ка Ни­миц не­ма ло­ши на­ме­ри, но оста­ну­ва гор­чи­на­та де­ка со сво­ја­та оцен­ка ко­га е нај­до­бро да се ре­ши име­то ја за­не­ма­ру­ва не­прав­да­та што ја жи­ве­ат си­те ма­ке­дон­ски гра­ѓа­ни ве­ќе се­дум го­ди­ни, од Бу­ку­решт на­ва­му. Од тие ра­бо­ти што мо­жат да се ви­дат јав­но, Ни­миц е во пра­во са­мо за ед­на. Тоа е мно­гу по­до­бра­та си­ту­а­ци­ја за грч­ки­от пре­ми­ер Ци­прас, кој со вто­ри­те из­бо­ри за не­це­ли де­вет ме­се­ци ја бе­то­ни­ра­ше сво­ја­та по­зи­ци­ја на не­при­кос­но­вен ли­дер, кој мо­же да си доз­во­ли ре­а­лен ком­про­мис со Ма­ке­до­ни­ја, ко­ја, па­тем, му е по­треб­на ка­ко парт­нер во пре­мре­жи­ња­та што го оче­ку­ва­ат ре­ги­о­нот.

Што, всуш­ност, ни ка­жа Ни­миц?

Спо­ред Ни­миц, ко­неч­но­то ре­ше­ние за име­то тре­ба да го со­др­жи тер­ми­нот „Ма­ке­до­ни­ја“, но, исто та­ка и „раз­ум­на одред­ни­ца“ од­нос­но ге­о­граф­ска одред­ни­ца. Пра­ктич­но, по­сред­ни­кот ја вра­ќа во игра по­зи­ци­ја­та на ЕУ од 1991 го­ди­на, ко­га на сво­јот са­мит во Ли­са­бон Уни­ја­та ни за­бра­ни да го ко­ри­сти­ме збо­рот „Ма­ке­до­ни­ја“ во име­то. На­бр­зо по­тоа на са­ми­тот во Един­бург ЕУ сфа­ти де­ка тоа е ед­на од нај­го­ле­ми­те глу­по­сти што ја на­пра­ви­ле европ­ски­те функ­ци­о­не­ри и се отка­жа од по­зи­ци­ја­та, ко­ја се­га, по две и пол де­це­нии, Ни­миц ја ко­ри­сти ка­ко не­ка­ков мо­дел за рам­но­те­жа ме­ѓу по­зи­ци­и­те на две­те др­жа­ви. Да се по­и­сто­ве­тат пра­во­то на ед­на др­жа­ва да ко­ри­сти име што се ко­ри­сте­ло отсе­ко­гаш со жел­ба­та на дру­га др­жа­ва да се на­мет­не на­вод­на „раз­ум­на ге­о­граф­ска одред­ни­ца“ е го­лем срам на искус­ни­от по­сред­ник, освен ако тоа не е дел од не­кој план, кој мо­же да би­де од ко­рист за нас а ние во мо­мен­тов не го раз­би­ра­ме тоа.

По­на­та­му Ни­миц пре­ку Ати­на ни по­ра­ча де­ка мо­ра да има до­го­вор за „се­кун­дар­ни­те ас­пе­кти на име­то“ ка­ко што се оп­се­гот на упо­тре­ба и пре­од­ни­от пер­и­од. Иа­ко на­ви­дум со оваа ре­че­ни­ца тој не ка­жу­ва ни­што но­во, се­пак тоа мо­же да зна­чи де­ка сѐ уште е во игра фор­му­ла­та „ер­га ом­нес“, ко­ја ја за­ста­пу­ва­ат Гр­ци­те, но и де­ка до­го­во­рот за име­то иск­лу­чу­ва Ма­ке­до­ни­ја за вна­треш­на упо­тре­ба да го за­др­жи име­то што го има во мо­мен­тов. За Ма­ке­до­ни­ја е со­се­ма не­важ­но ко­га ќе би­де про­ме­не­то име­то под кое сме при­ме­ни или ќе би­де­ме при­ме­ни во ме­ѓу­на­род­ни­те ин­сти­ту­ции, што е ос­нов­на при­чи­на за пре­го­во­ри­те, но, од дру­га стра­на, и на Ни­миц му е јас­но де­ка ни­кој во Ма­ке­до­ни­ја не­ма ни­ко­гаш да се сог­ла­си на ме­ну­ва­ње на устав­но­то име, на лич­ни­те до­ку­мен­ти, па­со­ши или про­ме­на на ја­зи­кот и од тој ас­пект ова по­зи­ци­ја на Ни­миц е крај­но опас­на. За­тоа што тој ре­чи­си отво­ре­но ни по­ра­чу­ва де­ка ком­про­ми­сот мо­ра да за­се­га во ин­ди­ви­ду­ал­ни­те и лич­ни пра­ва на гра­ѓа­ни­те, што е спро­тив­но на си­те мож­ни свет­ски пра­ви­ла.

Опас­ни­те ста­пи­ци во на­пи­ша­но­то Ни­миц се оби­ду­ва да ги ану­ли­ра со ар­гу­мен­тот НАТО, од­нос­но за­бр­зан влез во али­јан­са­та, што да не е тра­гич­но, би би­ло смеш­но. Крај­но не­се­ри­оз­но е за еден дип­ло­мат од ран­гот на Ни­миц да го при­ка­жу­ва членс­тво­то во НАТО и во ЕУ ка­ко на­гра­да за по­пу­шта­ње во спо­рот за име­то. Членс­тво­то во НАТО Ма­ке­до­ни­ја го за­ра­бо­ти со ре­фор­ми, и во­е­ни и по­ли­тич­ки, и тоа во нор­мал­ни ус­ло­ви не би сме­е­ло да би­де мор­ков или ар­гу­мент од су­штин­ски­те раз­го­во­ри за име­то. Слич­но е и со ЕУ, по­зи­тив­ни­те из­ве­штаи за на­пре­до­кот на зем­ја­та и пре­по­ра­ки­те за по­че­ток на пре­го­во­ри со ЕУ не сме­ат да би­дат при­ка­жа­ни ка­ко при­чи­на за по­пу­шта­ње во пре­го­во­ри­те со Гр­ци­ја ту­ку ка­ко пос­ле­ди­ца на се­ри­оз­ни ре­фор­ми и про­ме­ни во зем­ја­та, ко­ја од ра­бот на гра­ѓан­ска вој­на ста­на из­вор на ста­бил­ност во ре­ги­о­нот. За жал и на Ни­миц, кој не мо­же да да­де ни­ка­кви га­ран­ции за членс­тво во евро­ат­лан­ски­те ин­сти­ту­ции ду­ри и да се нај­де вед­наш ре­ше­ние, му е јас­но де­ка ус­ло­ви­те за ре­ша­ва­ње на спо­рот не се нор­мал­ни, пред сѐ, по­ра­ди од­не­су­ва­ње­то на ед­на од стра­ни­те во спо­рот, ко­ја не се ви­ка Ма­ке­до­ни­ја.

Ја пот­це­ни ли искус­ни­от дип­ло­мат ма­ке­дон­ска­та јав­ност?

Во ни­за­та не­ло­гич­ни иска­зи на сим­па­тич­ни­от по­сред­ник, кој ре­чи­си пет де­це­нии во­дел два би­ла­те­рал­ни спо­ра (Ма­ке­до­ни­ја – Гр­ци­ја и Гр­ци­ја – Тур­ци­ја за Ки­пар) мо­ра да се спо­ме­не и не­го­ва­та пси­хо­ло­шка ана­ли­за на ма­ке­дон­ски­от пре­ми­ер, ко­го го про­мо­ви­ра­ше во свој парт­нер во пре­го­во­ри­те што ќе се слу­чат во на­ред­ни­ве 15 ме­се­ци до­де­ка на че­ло на ОН е Бан Ки Мун и, авто­мат­ски, го прог­ла­си за по­бед­ник на след­ни­те из­бо­ри во Ма­ке­до­ни­ја. Ин­те­ре­сен е и га­фот на Ни­миц, кој ба­ра до­го­во­рот да со­др­жи га­ран­ции за не­по­сто­е­ње те­ри­то­ри­јал­ни пре­тен­зии. Ка­ко во­оп­што да не ја про­чи­тал пре­су­да­та на Ме­ѓу­на­род­ни­от суд во Хаг, ко­ја експ­ли­цит­но ка­жу­ва де­ка Ма­ке­до­ни­ја кон Гр­ци­ја ни­ко­гаш не иска­жа­ла ни­ка­кви те­ри­то­ри­јал­ни пре­тен­зии.

Од дру­га стра­на, ко­га збо­ру­ва за по­чи­ту­ва­ње на иден­ти­те­тот на лу­ѓе­то што се вклу­че­ни и на кои се од­не­су­ва спо­рот и да се по­чи­ту­ва кул­тур­но­то нас­ледс­тво на си­те гра­ѓа­ни тре­ба да се знае де­ка го­во­ри за две гру­пи. Ед­на­та се Ма­ке­дон­ци­те, кои мо­жеа да би­дат жр­тва на грч­ка­та на­ци­о­на­ли­стич­ка по­ли­ти­ка ве­ќе 25 го­ди­ни, а дру­га­та се евен­ту­ал­ни­те 2,5 ми­ли­о­ни грч­ки Ма­ке­дон­ци, кои не сме­ат да би­дат жр­тва на ка­ков би­ло до­го­вор.

(Текст објавен во 166. број на неделникот Република, 6.11.2015)

Ставовите искажани во рубриката Колумни се лични ставови на авторите и не се автоматски и ставови на редакцијата на Republika.mk. Редакцијата на Republika.mk се оградува од ставовите во објавените колумни, а одговорноста за изнесеното во нив е исклучиво на авторот.

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.