Траумите од воените жаришта преточени во насилство врз најблиските

Маж во Зле­то­во ги уби ро­ди­те­ли­те на сво­ја­та со­пру­га и чич­ко­то на љу­бов­ни­кот на со­пру­га­та. Би­ле во про­це­ду­ра на раз­вод… Љу­бо­мо­ра­та пре­су­ди, а си пре­су­ди и са­ми­от на се­бе. Во Ка­ва­дар­ци маж ги уби ро­ди­те­ли­те и се­стра­та на сво­ја­та со­пру­га со ко­ја би­ле во про­це­ду­ра на раз­вод. Во Но­во Ли­си­че маж ја за­стре­ла сво­ја­та де­вој­ка, па се са­мо­у­би. Во Ае­ро­дром маж ја за­стре­ла сво­ја­та де­вој­ка и неј­зи­на­та се­стра. Во два­та слу­чаи при­чи­на е жел­ба­та на по­неж­на­та стра­на да ста­ви крај на љу­бов­на­та вр­ска…

И се­то тоа е са­мо дел од на­силс­тво­то што се слу­чу­ва­ше го­ди­на­ва. Се­меј­но­то на­силс­тво, и по­крај мно­гу­те кам­па­њи ка­ко пре­вен­ци­ја, зе­ма сè по­го­лем за­мав и го­лем број жр­тви. Во пер­и­о­дов е во по­раст на­силс­тво­то. Во скоп­ско Но­во Ли­си­че се про­бо­де­ни две мом­чи­ња во обид да му по­мог­нат на ли­це кое ле­же­ло на зем­ја. Нив­на­та ху­ма­ност ги чи­не­ше ска­по. Се бо­де­ле со нож де­ца во Леп­то­ка­ри­ја… Што нè пра­ви на­сил­ни?

Ре­со­ци­ја­ли­за­ци­ја­та ка­ко пре­вен­тив­на мер­ка

Во пр­ви­те два слу­чаи се ра­бо­­ти за ли­ца што би­ле дел од без­бед­нос­ни­те служ­би – ед­ни­от од по­ли­ци­ја­та, а дру­ги­от од вој­ска­та. И во два­та слу­чаи би­ле ре­ги­стри­ра­ни при­ја­ви за се­меј­но на­силс­тво. Во зле­тов­ски­от слу­чај со­пру­га­та ја пов­лек­ла при­ја­ва­та. Зо­што го на­пра­ви­ла тоа, знае са­мо таа.

Со­ци­о­ло­гот Тат­ја­на Сто­ја­нов­ска-Ива­но­ва сме­та де­ка сѐ е пос­ле­ди­ца на во­е­ни­от конф­ликт во Ма­ке­до­ни­ја во 2001 го­ди­на и на учес­тво­то во вој­ни­те во Ирак и во Авга­ни­стан. Таа сме­та де­ка ли­ца­та по вра­ќа­ње­то од во­е­ни­те жа­ри­шта не до­би­ва­ат со­од­ве­тен трет­ман за ре­со­ци­ја­ли­за­ци­ја. А вој­на­та, са­ма по се­бе, оста­ва пос­ле­ди­ци врз пси­хич­ка­та со­стој­ба на учес­ни­ци­те.

– Се еден друг проб­лем – проб­ле­мот на со­о­чу­ва­ње со пос­тконф­ликт­ни­те син­дро­ми. Осо­бе­но кај пос­лед­ни­те убис­тва би­деј­ќи кај тие слу­чаи ста­ну­ва­ше збор за лич­но­сти што би­ле дел од не­кој конф­ликт – да­ли во 2001 го­ди­на или во Авга­ни­стан. Тоа што е бит­но е ин­сти­ту­ци­и­те на си­сте­мот да по­све­тат по­себ­но вни­ма­ние на про­це­сот на ре­со­ци­ја­ли­за­ци­ја на ли­ца­та што не мо­жат да се со­о­чат со та­ка­на­ре­че­ни­те оп­штес­тве­ни тра­у­ми.  Зна­чи не се во со­стој­ба да се со­о­чат со тие тра­у­ми, со стре­со­ви­те што ги има­ле за вре­ме на во­е­ни­те дејс­тва во кои учес­тву­ва­ле. Се­га, во ед­на со­се­ма по­и­на­ква си­ту­а­ци­ја, не мо­жат да се со­о­чат со нор­мал­ни­от жи­вот, без ни­ка­ков проб­лем да се вра­тат во нор­мал­ни­те жи­вот­ни те­ко­ви – ве­ли со­ци­о­ло­гот Сто­ја­нов­ска-Ива­но­ва.

Ќе им се од­зе­ма оруж­је­то на на­сил­ни­те ли­ца

Вла­да­та ги разг­ле­да мож­но­сти­те за уна­пре­ду­ва­ње на си­сте­мот за пре­вен­ци­ја од на­силс­тво, осо­бе­но во де­лот на на­силс­тво­то кое се вр­ши со оруж­је кое е во по­сед на при­ват­ни или служ­бе­ни ли­ца. Фор­ми­ра­на е по­себ­на ра­бот­на гру­па со прет­став­ни­ци од МВР, МО, МТСП, МЗШВ и од оста­на­ти ин­сти­ту­ции кои во рок од ед­на не­де­ла тре­ба да из­го­тват ин­фор­ма­ци­ја и да ја из­ве­стат Вла­да­та за мож­но­сти­те за кре­и­ра­ње но­ва за­кон­ска нор­ма­тив­на ре­гу­ла­ти­ва во ин­сти­ту­ци­и­те ка­де што таа не по­стои и ква­ли­та­тив­но уна­пре­ду­ва­ње во тие ка­де што по­стои. Тре­ба да се пред­ви­ди и со­од­вет­на­та по­стап­ка во опре­де­ле­ни си­ту­а­ции ка­ко би дош­ло до огра­ни­чу­ва­ње до при­ста­пот на оруж­је на ед­но служ­бе­но ли­це кое би се сом­ни­че­ло за де­ло со еле­мен­ти на на­силс­тво. Со­ци­о­ло­зи­те ве­лат де­ка та­кви­от че­кор е за поз­дра­ву­ва­ње.

– Тоа што сме­там де­ка тре­ба да се на­пра­ви е вклу­чу­ва­ње на на­уч­на­та и на ин­те­ле­кту­ал­на­та ели­та ко­ја се за­ни­ма­ва со овој проб­лем. Би се на­пра­ви­ла ком­пи­ла­ци­ја од се­оп­фат­ност од зна­е­ња­та и искус­тва­та што ги има­ат на­у­ка­та и ин­сти­ту­ци­и­те кои се за­ни­ма­ва­ат со тоа. Тоа е по­треб­но за да се спре­чи и суз­бие на­силс­тво­то – ве­лат тие.

Лич­но­сти­те што би­ле во во­е­ни конф­ли­кти, по тра­у­ма­та што ја до­жи­ве­а­ле те­шко се вра­ќа­ат на на­чи­нот на функ­ци­о­ни­ра­ње, жи­ве­е­ње и на ор­га­ни­за­ци­ја.

– Це­ло­куп­на­та до­ми­на­ци­ја на лич­ност што да­ва на­ред­би, лич­ност што е под по­сто­јан адре­на­лин­ски шок ка­ко пос­ле­ди­ца на тоа што го до­жи­ву­ва­ла во та­кви конф­ликт­ни си­ту­а­ции е со­се­ма раз­лич­на ра­бо­та од тоа што тре­ба да го има во се­којд­не­ви­е­то. Ту­ка е раз­ли­ка­та ме­ѓу ко­му­ни­ка­ци­ја­та ко­ја ја има­ле со прет­по­ста­ве­ни­от на жа­ри­ште­то и ко­му­ни­ка­ци­ја­та со се­мејс­тво­то. Се ја­ву­ва нес­по­соб­ност да се вра­тат на тоа што би­ле пред да би­дат дел од во­е­ни­от конф­ликт. Ту­ка ка­ко при­мер ги има­ме лу­ѓе­то од пос­тво­е­ни­от конф­ликт во Ви­ет­нам. Са­ми­те лу­ѓе што би­ле во­деч­ки во аме­ри­кан­ско­то оп­штес­тво пра­ват це­ла ни­за актив­но­сти што ќе при­до­не­сат за нор­мал­но вра­ќа­ње на вој­ни­ци­те во оп­штес­тво­то, до­ма, да би­дат не са­мо ко­рис­ни за се­мејс­тво­то, ту­ку и за оп­штес­тво­то – ко­мен­ти­ра про­фе­сор­ка­та.

По­треб­но е лич­но­ста да по­ми­не одре­де­на те­ра­пи­ја за ре­со­ци­ја­ли­за­ци­ја, но и се­мејс­тво­то да по­ми­не низ ед­на обу­ка – ка­ко да му би­де од ко­рист на сво­јот бли­зок, кој вид­ли­во или не сно­си пос­ле­ди­ци од тра­у­ми­те што ги до­жи­ве­ал. Се­мејс­тво­то мо­ра да би­де пре­ду­пре­де­но и обу­че­но во ко­ја си­ту­а­ци­ја ка­ко да ре­а­ги­ра со по­врат­ни­кот. Да знае да ја сми­ри топ­ка­та во мо­мен­ти ко­га тој ќе из­був­не и ќе поч­не да се од­не­су­ва не­кон­тро­ли­ра­но. Со­ра­бо­тка­та со се­мејс­тво­то и со најб­ли­ски­те лу­ѓе е ед­на од клуч­ни­те ра­бо­ти за ре­со­ци­ја­ли­за­ци­ја на по­врат­ни­кот од не­кое во­е­но жа­ри­ште.

– Вто­ро тре­ба да се по­све­ти вни­ма­ние на со­ра­бо­тка­та ме­ѓу ин­сти­ту­ци­и­те во др­жа­ва­та. За ме­не не е ло­гич­но ко­га за ед­но ли­це има три при­ја­ви за фи­зич­ко на­силс­тво, за тоа да не би­де из­ве­сте­на не­го­ва­та ра­бот­на ор­га­ни­за­ци­ја. А, ра­бо­ти на мно­гу спе­ци­фич­но ра­бот­но ме­сто, ра­бо­ти со оруж­је. Ка­ко мо­же не­го­ви­те прет­по­ста­ве­ни да не зна­ат де­ка има при­ја­ви за на­силс­тво? Не из­мис­лу­ва­ме топ­ла во­да, тре­ба да се пре­зе­мат европ­ски­те и свет­ски­те пра­кти­ки и да ги прис­по­со­би­ме на на­ши­те ус­ло­ви – ве­ли Сто­ја­нов­ска-Ива­но­ва.

Ма­ке­до­ни­ја мо­ра да се фо­ку­си­ра кон про­це­сот на ре­со­ци­ја­ли­за­ци­ја на ли­ца што не мо­жат да се со­о­чат со­од­вет­но со „оп­штес­т­ве­ни­те тра­у­ми“. Спо­ред про­фе­сор­ка­та, на тие ли­ца е по­треб­но да им се да­де да ра­бо­тат не­што што е од оп­шта ко­рист. Во Аме­ри­ка, ко­мен­ти­ра таа, ли­ца­та што се вра­ќа­ат од во­е­ни­те жа­ри­шта се пра­ќа­ат на ра­бо­та во цир­кус, те­а­тар, им се да­ва да ор­га­ни­зи­ра­ат на­ста­ни во парк со цел да се от­трг­нат нив­ни­те мис­ли од тоа што им се слу­чу­ва­ло, да се чув­ству­ва­ат ко­рис­ни, да ја по­чув­ству­ва­ат по­зи­тив­на­та и по­ве­дра стра­на на жи­во­тот.

Ма­жи­те жр­тви на жен­ско­то ло­мо­те­ње

Же­ни­те се нај­че­сти жр­тви во фи­зич­ко­то се­меј­но на­силс­тво. Но, за­тоа, пак, спо­ред со­ци­о­ло­зи­те, ма­жи­те се жр­тви на пси­хич­ко на­силс­тво. Во пси­хич­ко и вер­бал­но на­силс­тво вле­гу­ва­ат по­сто­ја­но­то го­во­ре­ње и пре­фр­ла­ње.

– Во еден та­ков слу­чај ма­жот што се ја­ву­ва ка­ко жр­тва на се­меј­но, вер­бал­но на­силс­тво ве­ли: Тол­ку мно­гу ме за­мо­ру­ва со таа неј­зи­на пер­фек­ци­ја – зо­што си го ста­вил тоа ту­ка, на­пра­ви го тоа или од тол­ку до тол­ку не си бил та­му. Зна­е­те, тол­ку ја са­кам, но е не­из­држ­ли­во, мо­рам да ја при­ја­вам, љу­бо­вта не ми доз­во­лу­ва да ѝ вра­там. По­сто­ја­но­то по­тен­ци­ра­ње на не­го­ва­та ма­шкост или не­го­ва­та нес­по­соб­ност е вер­бал­но и пси­хич­ко мал­тре­ти­ра­ње. И тоа ги до­пи­ра – по­со­чу­ва Сто­ја­нов­ска–Ива­но­ва.

Же­на­та се са­мо­у­би­ва, ма­жот уби­ва

Со­ци­о­ло­гот Тат­ја­на Сто­ја­нов­ска-Ива­но­ва отво­ри уште ед­но пра­ша­ње – зо­што же­ни­те по раз­о­ча­ру­ва­ње­то од не­ко­ја љу­бов­на вр­ска, брак или по со­о­чу­ва­ње­то со не­верс­тво­то на парт­не­рот, по­сег­ну­ва­ат по сопс­тве­ни­от жи­вот, но не по ту­ѓи­от. За раз­ли­ка од нив, ма­жи­те пр­во се од­маз­ду­ва­ат на же­на­та за тоа што го на­пра­ви­ла, а по­тоа по­сег­ну­ва и по сопс­тве­ни­от жи­вот.

– Има спе­ци­фи­ка ко­ја е ин­те­рес­на да се спо­ме­не. Ко­га ма­жот се од­лу­чу­ва да си го од­зе­ме жи­во­тот по­ра­ди љу­бов­но раз­о­ча­ру­ва­ње, тој пр­во вр­ши убис­тво врз са­ка­на­та. Су­деј­ќи спо­ред пис­ма­та на са­мо­у­биј­ци­те, кај нив пред­ни­чи его­и­стич­ки­от им­пулс. Зна­чи, „јас не мо­жам да жи­ве­ам без неа, но не­ма да доз­во­лам ни­ту таа да би­де среќ­на“. Кај же­ни­те тоа е ре­ткост. Нај­го­лем про­цент од же­ни­те што се ре­ша­ва­ат на са­мо­у­бис­тво не по­сег­ну­ва­ат по жи­во­тот на са­ка­ни­от – ве­ли про­фе­сор­ка­та.

Спо­ред неа, ма­жот за проб­ле­мот со кој се со­о­чу­ва гле­да ви­на во це­ло­то се­мејс­тво на же­на­та. Сме­та де­ка тие се ви­нов­ни, тие ја под­др­жу­ва­ат же­на­та по­ра­ди што се ре­ша­ва да ли­ши сè што, спо­ред не­го, е при­чи­на за проб­ле­ми­те со со­пру­га­та. (Б.З. – Н.С.)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.