Македониjа сама против џихадистите-повратници

Ма­ке­до­ни­ја не е на спи­со­кот на бал­кан­ски др­жа­ви во кои аме­ри­кан­ски фе­де­рал­ни об­ви­ни­те­ли ќе по­ма­га­ат во спро­ве­ду­ва­ње­то на за­ко­нот и на кри­вич­ни об­ви­не­ни­ја про­тив по­врат­ни­ци­те од џи­хад во Си­ри­ја и во Ирак.

Пла­нот оп­фа­ти по­ве­ќе др­жа­ви во све­тот, но и во ре­ги­о­нот, ка­ко Ал­ба­ни­ја, Ко­со­во, Ср­би­ја, БиХ и Хр­ват­ска, ко­ја е член­ка на ЕУ. Ва­кви­от аме­ри­кан­ски план за „агре­си­вен од­го­вор“ на ек­стер­низ­мот и на од­ле­ва­ње­то во­е­на си­ла во ис­ла­ми­стич­ки ра­ди­кал­ни дви­же­ња што ја соз­да­доа Ис­лам­ска др­жа­ва, дој­де по сред­би­те и кон­сул­та­ци­и­те на Ерик Хол­дер, аме­ри­кан­ски­от прв чо­век на јав­но­то об­ви­ни­телс­тво, со европ­ски­те ми­ни­стри.

Тој го об­јас­ни тоа ка­ко „по­мош на овие зем­ји во до­не­су­ва­ње­то кри­вич­ни об­ви­не­ни­ја про­тив ли­ца­та што се вра­ќа­ат од Си­ри­ја и за да се оси­гу­ри де­ка тие ги има­ат по­треб­ни­те за­ко­ни за да го на­пра­ват тоа, ка­ква што е аме­ри­кан­ска­та пра­кти­ка про­тив кри­ми­на­лот со кој се обез­бе­ду­ва ма­те­ри­јал­на под­др­шка за те­ро­ри­стич­ки­те ор­га­ни­за­ции“. Во пла­нот на Хол­дер се пред­ви­ду­ва и „до­де­лу­ва­ње­ ре­ги­о­на­лен со­вет­ник за кон­тра­те­ро­ри­зам на Бал­ка­нот“.

Ерик Холдер

Дел од ин­вол­ви­ра­на­та свет­ска јав­ност ова го до­че­ка со из­не­на­ду­ва­ње на­ве­ду­вај­ќи го фа­ктот де­ка из­ми­на­ти­от пер­и­од го­лем број бал­кан­ски вла­ди, вклу­чу­вај­ќи ги Ср­би­ја, Бос­на и Хер­це­го­ви­на, Ма­ке­до­ни­ја, Ал­ба­ни­ја и Ко­со­во, ги на­до­пол­ни­ја сво­и­те кри­вич­ни­ за­ко­ни­ци и на­пра­ви­ја учес­тво­то во вој­на или при­пад­ност на во­о­ру­же­ни гру­пи во дру­га зем­ја да се каз­ну­ва со за­твор­ска каз­на. Се до­да­ва де­ка, во сог­лас­ност со ди­ре­кти­ви­те од Ва­шин­гтон, си­те бал­кан­ски зем­ји што има­ат мус­ли­ман­ско на­се­ле­ние се прик­лу­чиле на но­ва „вој­на про­тив те­ро­рот“ на аме­ри­кан­ска­та ад­ми­ни­стра­ци­ја.

Дел од ана­ли­зи­те по­со­чу­ва и на раз­ли­ки­те во ис­ла­мот во све­тот. Се сме­та де­ка исламот ка­ко ре­ли­ги­ја на Бал­ка­нот, од­нос­но во др­жа­ви­те од по­ра­неш­на СФРЈ, се сме­тал за при­ват­на ра­бо­та и е мно­гу по­и­на­ков од ра­ди­кал­ни­от на Бли­ски­от Исток. Се до­да­ва де­ка тој имал вли­ја­ние на со­ци­ја­ли­стич­ки­те, кос­мо­по­лит­ски идеи. При­тоа се ука­жу­ва и на раз­ли­ки­те во ус­ло­ви­те на раз­вој на др­жа­ви­те и мен­та­ли­те­тот ме­ѓу тие на Бал­ка­нот и тие на Исто­кот.

Се­пак, се до­да­ва де­ка и во Ко­со­во и во БиХ во во­е­ни­те конф­ли­кти се до­се­ли­ле бор­ци од тие зем­ји со ра­ди­ка­лен ис­лам, кои по­тоа оста­нале, а се сме­та де­ка око­лу нив гра­ви­ти­ра­ат пот­тик­ну­ва­ња­та за ре­гру­та­ци­ја. Во Ма­ке­до­ни­ја, пак, се оце­ну­ва де­ка тие не до­би­ја по­ши­ро­ка под­др­шка од на­се­ле­ни­е­то. Од ту­ка тре­ба да се пра­ви раз­ли­ка и ме­ѓу ра­ди­ка­лиз­мот во Ма­ке­до­ни­ја, со тој во Ко­со­во и во БиХ, па и ме­ѓу со­стој­ба­та кај нив.

До­вол­но ли е стра­те­ги­ско­то парт­нерс­тво?

Изо­ста­ну­ва­ње­то на Ма­ке­до­ни­ја не е слу­чај­но. САД во бор­ба­та про­тив те­ро­риз­мот не оста­ва­ат ни­што на слу­чај­ност. Спо­ред до­бро упа­те­ни из­во­ри, ма­ке­дон­ско­то раз­уз­на­ва­ње има „цвр­ста кон­тро­ла“ ко­га ста­ну­ва збор за дви­же­ња­та и за ор­га­ни­за­ци­и­те што се оп­фа­те­ни со овој план на ва­шин­гтон­ска­та ад­ми­ни­стра­ци­ја.

При­тоа, се наг­ла­су­ва и од­лич­на­та со­ра­бо­тка ме­ѓу ма­ке­дон­ски­те без­бед­нос­ни служ­би со ме­ѓу­на­род­ни­те ин­сти­ту­ции. Осо­бе­но со аме­ри­кан­ски­те, чи­и­што ка­па­ци­те­ти во зем­ја­ва се по­ве­ќе од до­вол­ни. Во таа на­со­ка се по­со­чу­ва на го­ле­ми­на­та, бро­јот и оп­сеж­но­ста на аме­ри­кан­ска­та ад­ми­ни­стра­ци­ја во ам­ба­са­да­та во Скоп­је. Во тој кон­текст, не смее да се за­бо­ра­ви и на стра­те­ги­ско­то парт­нерс­тво, кое Ма­ке­до­ни­ја го има со САД, склу­че­но во 2008 го­ди­на, вед­наш отка­ко про­пад­наа глас­но нај­а­ву­ва­ни­от план и под­др­шка на то­га­шниот аме­ри­кан­ски пре­тсе­да­тел Џорџ Буш за при­ем на Ма­ке­до­ни­ја во НАТО.

Се­пак, изо­ста­ву­ва­ње­то не смее да се сме­та де­ка во Ма­ке­до­ни­ја не­ма опас­ност од по­врат­ни­ци­те му­џа­хе­ди­ни, ни­ту, пак, де­ка за таа опас­ност не се свес­ни во САД. И ам­ба­са­до­рот Пол Во­лерс не­о­дам­на збо­ру­ва­ше за Ис­лам­ска др­жа­ва.

– За жал, по­ве­ќе од се­дум ил­ја­ди бор­ци се стран­ци, вклу­чи­тел­но и од овие ре­ги­о­ни, ду­ри и од овој град, им се при­дру­жи­ја на ек­стре­ми­стич­ки­те гру­пи во Си­ри­ја и во Ирак. Пред не­кол­ку ме­се­ци, Ма­ке­до­ни­ја усвои За­кон што им за­бра­ну­ва на сво­и­те др­жав­ја­ни да учес­тву­ва­ат, ре­гру­ти­ра­ат бор­ци и да се бо­рат во ту­ѓи вој­ни. Ние са­ка­ме да би­де­ме парт­не­ри во раз­вој на про­гра­ми што ги спре­чу­ва­ат лу­ѓе­то да учес­тву­ва­ат во тие на­сил­ни гру­пи и, исто та­ка, да се ре­ха­би­ли­ти­ра­ат тие што се вра­ќа­ат по­втор­но во оп­штес­тво­то – до­да­де Во­лерс.

За учес­тво­то на ма­ке­дон­ски др­жав­ја­ни во овие стру­кту­ри, кои на по­че­то­кот се прет­ста­ву­ваа ка­ко „опо­зи­ци­ја што се бо­ри за ури­ва­ње на ре­жи­мот на си­ри­ски­от пре­тсе­да­тел Ба­шар ал Асад“, за по­тоа глав­на­та си­ла да ја пре­зе­мат не­кол­ку кри­ла на те­ро­ри­стич­ка­та Ал Ка­е­да и да фор­ми­ра­ат та­ка­на­ре­че­на Ис­лам­ска др­жа­ва, во јав­но­ста се доз­на­ва­ше нај­че­сто од ме­ди­у­ми­те на ал­бан­ски ја­зик. Се­пак, број­ка­та на за­ми­на­ти и број­ка­та на за­ги­на­ти ма­ке­дон­ски др­жав­ја­ни на бо­и­шта­та, спо­ред прет­по­ста­вки­те, е мно­гу ма­ла во од­нос на соз­на­ни­ја­та на за­ми­на­ти др­жав­ја­ни од за­пад­ни­те др­жа­ви.

За изо­ста­ву­ва­ње­то на Ма­ке­до­ни­ја ана­ли­ти­ча­рот Бла­го­ја Мар­ков­ски се по­ви­ку­ва на спо­год­ба­та за стра­те­ги­ска со­ра­бо­тка од 2008 го­ди­на.

– Од тој ас­пект Аме­ри­кан­ци­те не нè за­бо­ра­ви­ле, од­нос­но ви­стин­ски со­ра­бо­ту­ва­ат со без­бед­нос­ни­те ор­га­ни. Ве­ро­јат­но од тој ас­пект сме­та­ат де­ка не­ма по­тре­ба од ис­пра­ќа­ње до­пол­ни­тел­ни ка­па­ци­те­ти за обу­ка. Убе­ден сум во тоа би­деј­ќи САД се­ко­ја го­ди­на дво­јат по 12 ми­ли­о­ни до­ла­ри за под­др­шка на од­бра­на­та за обу­ка и за осо­вре­ме­ну­ва­ње. Да­ли тоа го пра­ве­ле во Хр­ват­ска (член­ка на ЕУ, а ка­де, се­пак, ќе се за­си­лу­ва­ат ка­па­ци­те­ти­те со аме­ри­кан­ски струч­ња­ци, н.з.) не­мам ин­фор­ма­ци­ја. Но, во се­кој слу­чај тре­ба да се тргне од ас­пект де­ка на­ши­те служ­би ра­бо­тат до­бро и де­ка се во ко­ор­ди­на­ци­ја со аме­ри­кан­ски­те стру­кту­ри и де­ка од тој ас­пект не­ма по­тре­ба од ис­пра­ќа­ње та­кви струч­ња­ци.

Слу­ча­и­те ка­ко Смиљ­ков­ско Езе­ро или гра­на­ти­ра­ње­то на Вла­да­та не­ма­ат вр­ска со овој дел од бор­ба­та про­тив те­ро­риз­мот, сме­та Мар­ков­ски. Тој до­да­ва и оце­на де­ка и из­ја­ви­те на ам­ба­са­до­рот Пол Во­лерс се во на­со­ка на до­бро­на­мер­ност и де­ка не тре­ба да се тол­ку­ва­ат ка­ко од­да­ле­чу­ва­ње на аме­ри­кан­ска­та по­ли­ти­ка од нас.

– За­се­га, спо­ред ин­фор­ма­ци­и­те, не­ма цен­три за ре­гру­та­ци­ја и за обу­ка на ид­ни бор­ци на Ис­лам­ска­та др­жа­ва. Ко­га се за­ми­ну­ва во тие бор­би, има две при­чи­ни – ед­на­та е еко­ном­ска­, а дру­га­та е иде­о­ло­шка. Тие што за­ми­ну­ва­ат од еко­ном­ска причина не се тол­ку опас­ни, но тие што ја при­фа­ќа­ат таа иде­о­ло­ги­ја и се вра­ќа­ат со неа, мо­же да би­дат ин­стру­и­ра­ни да дејс­тву­ва­ат во Ма­ке­до­ни­ја. От­ту­ка, ре­ал­на е опас­но­ста за ор­га­ни­зи­ра­ње те­ро­ри­стич­ки гру­па­ции и актив­но­сти. За­тоа, Ма­ке­до­ни­ја мо­ра да во­ди сме­тка, ка­де се под­го­тву­ва­ат, за­ми­ну­ва­ат и со ка­ква иде­о­ло­ги­ја се вра­ќа­ат гра­ѓа­ни­те со ис­лам­ска ве­ро­ис­по­вед – до­да­ва Мар­ков­ски.

Од дру­га стра­на, струч­ња­кот за без­бед­нос­ни пра­ша­ња, про­фе­со­рот Вла­ди­мир Пи­во­ва­ров, изо­ста­ву­ва­ње­то на Ма­ке­до­ни­ја го по­вр­зу­ва со дел од за­бе­ле­шки­те од на­ши­те со­јуз­ни­ци за ад­ми­ни­стра­ци­ја­та и за пра­во­то. Тој по­со­чу­ва и на слу­чу­ва­ња­та во Ма­ке­до­ни­ја.

– Во 2007 го­ди­на има­ше те­ро­ри­стич­ки акт, гра­на­ти­ра­ње на згра­да­та на Вла­да­та, кој не е откри­ен, исто ка­ко и се­га. Се­ка­ко, на­ша­та ра­бо­та ја оце­ну­ва­ат и стран­ски­те парт­не­ри. Нор­мал­на е раз­ме­на­та на ин­фор­ма­ции, ним не им од­го­ва­ра да оста­не те­ри­то­ри­ја што е не­по­кри­е­на. Пог­лед­не­те кол­ку има се­ри­оз­ни ак­ции про­тив те­ро­риз­мот, ор­га­ни­зи­ра­ни­от кри­ми­нал и ко­руп­ци­ја­та во Ко­со­во, иа­ко е мла­да др­жа­ва, до­де­ка ние и по 23 го­ди­ни не по­ка­жу­ва­ме та­ква се­ри­оз­ност и по­крај ре­фор­ми­те – ана­ли­зи­ра Пи­во­ва­ров.

Пи­во­ва­ров, ка­ко и не­кол­ку­па­ти до­се­га, ги по­вто­ри за­бе­ле­шки­те на за­кон­ско­то ре­ше­ние.

– За­ко­нот за учес­тво во стран­ски па­ра­во­е­ни фор­ма­ции е до­не­сен во најб­ла­га фор­ма. Се каз­ну­ва тој што учес­тву­ва. Во странс­тво, во санк­ци­и­те се пред­ви­ду­ва и од­зе­ма­ње на др­жав­јанс­тво­то. За да не се вра­ти на нив­на те­ри­то­ри­ја. Тоа го пра­ват би­деј­ќи е поз­на­то де­ка тоа се „тем­пи­ра­ни бом­би“ и за­тоа не се доз­во­лу­ва вра­ќа­ње на таа те­ри­то­ри­ја. Се пред­ви­ду­ва­ат и по­ши­ро­ки дејс­тва, ка­ко од­зе­ма­ње имот и на по­ши­ро­ко­то се­мејс­тво. Бор­ба­та е сè по­оп­фат­на. Ние има­ме мно­гу кон­крет­ни це­ли: тој што учес­тву­ва, тој што ор­га­ни­зи­ра, тој што про­па­ги­ра. Ние да­дов­ме оп­шта кла­у­зу­ла на би­ти­е­то на кри­вич­но­то де­ло, не ја про­ши­рив­ме ка­ко што тре­ба­ше, ка­ко што на­пра­ви­ја стран­ски­те служ­би. Ма­ке­до­ни­ја, спо­ред не­кои ана­ли­зи, се све­ду­ва на 30 ли­ца, но ве­ќе 12 се вра­те­ни ка­ко жр­тви. Ра­зуз­на­вач­ки­те служ­би тре­ба пер­ма­нент­но да го сле­дат вра­ќа­ње­то од та­му и вед­наш да се санк­ци­о­ни­ра­ат тие ли­ца. Ние, за жал, во суд­ска­та пра­кти­ка не ви­дов­ме пре­зе­ма­ње та­кви дејс­тва од на­ши­те вла­сти – до­да­ва струч­ња­кот по без­бед­нос­ни пра­ша­ња, про­фе­со­рот Вла­ди­мир Пи­во­ва­ров.

(Пишува: Наум Стоилковски
Текст објавен во 117. број на неделникот „Република“, 28.11.2014)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.