Второто лице на Фергусон – Одбраната на демократијата е над новинарската слобода

Да прет­по­ста­ви­ме де­ка аме­ри­кан­ски­те си­ли на ре­дот им доз­во­лу­ва­ат на ме­ди­ум­ски­те еки­пи да би­дат ка­де са­ка­ат и да из­ве­сту­ва­ат ка­ко са­ка­ат. Да­ли по­ка­жу­ва­ње­то на анар­хи­ја­та, ко­ја де­се­ти­на де­на вла­дее по ули­ци­те на Фер­гу­сон, ма­ла­та аме­ри­кан­ска при­град­ска на­сел­ба во со­јуз­на­та др­жа­ва Ми­су­ри, не­ма да пре­диз­ви­ка до­ми­но-ефект за „код на од­не­су­ва­ње“ низ це­ла­та др­жа­ва? Да­ли, мо­же­би, до­кол­ку му се слу­чи не­што на не­кој од но­ви­нар­ски­те еки­пи, по­втор­но од­го­вор­но­ста не­ма да пад­не врз гр­бот на уни­фор­ми­ра­ни­те? Да­ли, мо­же­би, асо­ци­ја­ци­и­те на но­ви­на­ри и ме­ди­у­ми­те не се чув­ству­ва­ат над за­ко­нот?

Дел од за­пад­ни­те ме­ди­у­ми, из­ве­сту­вај­ќи за на­ста­ни­те во Фер­гу­сон, беа под­ло­же­ни на, ка­ко ве­лат, при­ти­сок од по­ли­ци­ја­та, спре­че­ност во за­вр­шу­ва­ње­то на про­фе­си­о­нал­на­та за­да­ча, па дел од нив ду­ри и за­вр­ши­ја при­ве­де­ни во по­ли­ци­ски ком­би­ња. Се­то тоа ја на­до­пол­ни „цр­на­та“ сли­ка за по­ли­ци­ја­та во гра­дот ка­де што експ­ло­ди­ра анар­хич­но­то ди­ве­е­ње низ ули­ци­те по­ра­ди по­ли­ци­ско убис­тво на Афро­а­ме­ри­ка­нец. Без да се нав­ле­гу­ва во осу­да или оправ­ду­ва­ње на при­чи­ни­те, се­ка­ко де­ка ни­кој не­ма да се сог­ла­си де­ка ди­ве­е­ње­то и са­мо­во­ли­е­то низ ули­ци­те не е и не би тре­ба­ло да би­де од­го­вор и ре­ак­ци­ја на бол­ка и на со­чув­ство.

Ка­ко и да е, да се вра­ти­ме на тем­на­та стра­на на но­ви­нарс­тво­то. Бор­ба­та за по­екск­лу­зив­ни сним­ки, де­та­ли и ин­фор­ма­ции е да­ле­ку над пра­ви­ла­та за игра на те­рен, ка­де што вла­де­ат спе­ци­јал­ни, да не ре­че­ме во­е­ни, ус­ло­ви. Ако на тоа се до­да­дат и ре­пор­тер­ска­та су­е­та и нерв, мо­же да се нај­де при­чи­на­та (но не и це­лос­но оправ­ду­ва­ње) за слу­чу­ва­ња­та за кои све­до­чат фо­то­гра­фии и сним­ки од Фер­гу­сон ка­ко по­ли­ци­ја­та со сол­за­вец ја бр­ка еки­па­та на „Ал Џа­зи­ра“, ка­ко ду­ри и со за­ка­на со оруж­је му за­по­ве­да на сни­ма­тел да го на­пу­шти ме­сто­то од ка­де што „имал нај­до­бар пог­лед“, па и да при­ве­де дел од ре­пор­те­ри­те што не ги по­чи­ту­ва­ат „цр­ве­ни­те ли­нии“. Фер­гу­сон не е на бли­ско­и­сто­чен те­рен, тоа не е Авга­ни­стан или Еги­пет, ка­де што раз­лич­ни те­ро­ри­стич­ки гру­пи би до­би­ле до­пол­ни­тел­на не­га­тив­на ко­но­та­ци­ја и зло­сторс­тво плус при­чи­на по­ра­ди ко­ја би се ба­ра­ло нив­но истре­бу­ва­ње. Не, во аме­ри­кан­ски­от Фер­гу­сон до­кол­ку на­стра­да ре­пор­тер, ви­нов­ни ќе би­дат – аме­ри­кан­ски­те без­бед­нос­ни си­ли.

 Фер­гу­сон во очи­те на ме­ди­у­ми­те

Не­ми­ри­те во гра­дот Фер­гу­сон го по­твр­ду­ва­ат по­сто­е­ње­то дла­бо­ки проб­ле­ми со по­чи­ту­ва­ње­то на чо­ве­ко­ви­те пра­ва во аме­ри­кан­ско­то оп­штес­тво, се на­ве­ду­ва во из­ја­ва­та на ру­ско­то Ми­ни­стерс­тво за над­во­реш­ни ра­бо­ти, од де­лот за­дол­жен за чо­ве­ко­ви пра­ва, де­мо­кра­ти­ја и вла­де­е­ње­то на пра­во­то.

„Ве­ќе де­сет­ти ден про­дол­жу­ва­ат ма­сов­ни­те про­те­сти на кои има ма­сов­на упо­тре­ба на си­ла за рас­те­ру­ва­ње на де­мон­стран­ти­те, ис­пра­ќа­ње еди­ни­ци на На­ци­о­нал­на­та гар­да и во­ве­ду­ва­ње по­ли­ци­ски час, и се­то тоа во го­лем сте­пен прет­ста­ву­ва по­вто­ру­ва­ње на рас­ни­те ка­так­лиз­ми, кои до­се­га се слу­чу­ва­ле во ми­на­то­то во САД“, наг­ла­си ру­ски­от ом­будс­ман.

Ва­ква­та ре­ак­ци­ја од Мос­ква кон слу­чу­ва­ња­та во Фер­гу­сон не е за из­не­на­ду­ва­ње. Не са­мо по­ра­ди тра­ди­ци­о­нал­но сту­де­ни­те, на мо­мен­ти за­топ­лу­ва­ни, од­но­си ме­ѓу две­те су­пер­си­ли, ту­ку и по­ра­ди при­ста­пот со кој­што САД го на­мет­ну­ва­ат сво­е­то мис­ле­ње за слу­чу­ва­ња­та низ све­тот на гло­бал­на­та јав­ност. Со осу­да (и се­ка­ко иско­ри­сту­ва­ње на си­ту­а­ци­ја­та во Фер­гу­сон) се ја­ви­ја и Иран, Еги­пет, Ки­на. Ка­ко пој­дов­на ос­но­ва го зе­ма­ат ста­вот на „Ам­не­сти ин­тер­неш­нел“ де­ка Со­е­ди­не­ти­те Аме­ри­кан­ски Др­жа­ви мо­ра да го ре­шат кр­ше­ње­то на чо­ве­ко­ви­те пра­ва до­ма пред да др­жат лек­ции низ све­тот.

Се „про­гол­та“ при­каз­на­та де­ка до­де­ка, за жал, све­тот е све­док на су­ро­ви обезг­ла­ву­ва­ња на ре­пор­те­ри во зем­ји­те ка­де што пре­дол­го во си­ла вле­гу­ва де­мо­кра­ти­ја­та, на но­ви­на­ри­те им се за­бра­ну­ва да из­ве­сту­ва­ат од Фер­гу­сон. Де­ка во мо­мен­тов ка­ко нај­го­лем из­вор на ве­сти од САД изо­ста­ну­ва­ат звуч­ни но­ви­нар­ски ими­ња, екс­пер­ти за криз­ни со­стој­би, ка­ко на при­мер Кри­сти­ја­на Аман­пур. Тие се за­фа­те­ни и ре­зер­ви­ра­ни за де­мон­стра­ци­и­те во Ка­и­ро, Ки­ев или на пло­шта­дот Та­ксим во Истан­бул. Се до­да­ва де­ка нив­ни­те ко­ле­ги во Фер­гу­сон, ка­де што со­стој­ба­та се згу­сту­ва отка­ко за вре­ме на про­те­сти­те по­ли­ци­ја­та за­стре­ла вто­ра жр­тва, се под го­лем при­ти­сок од по­ли­цај­ци­те, кои и не го кри­јат на­силс­тво­то врз но­ви­нар­ски­те еки­пи од јав­но­ста.

„Ам­не­сти ин­тер­неш­нел“ ја ста­ва под знак пра­шал­ник иде­ја­та за сло­бо­да­та на ме­ди­у­ми­те. Ор­га­ни­за­ци­ја­та за сло­бо­да на пе­ча­тот, ко­ја најм­но­гу е фо­ку­си­ра­на на „зло­у­по­тре­бу­ва­ња­та“ низ све­тот, ја осу­ди аме­ри­кан­ска­та по­ли­ци­ја на­ре­ку­вај­ќи ги неј­зи­ни­те од­не­су­ва­ња ка­ко „не­за­мис­ли­ви и не­по­треб­ни“. Дел од аме­ри­кан­ска­та јав­ност, на­у­че­на и из­гра­де­на за све­то­ста и но­ви­нарс­тво над се­кој си­стем, пра­ви па­ра­ле­ли ме­ѓу Фер­гу­сон и на­силс­тво­то врз но­ви­на­ри­те низ све­тот. Се до­да­ва де­ка спо­ред­ба­та е воз­не­ми­ру­вач­ка, ду­ри и за оние ско­раш­ни слу­чаи за зем­ји за кои се твр­ди де­ка се дес­пот­ски и не­при­ја­тел­ски кон но­ви­нарс­тво­то. На при­мер, со за­пи­ра­ње­то на стран­ски­от ре­пор­тер да си ја за­вр­ши ра­бо­та­та во источ­ни­от дел на Укра­и­на. По­тоа на слу­ча­јот со осу­де­ни­те но­ви­на­ри на „Ал Џа­зи­ра“ – ме­ѓу кои и Ав­стра­ли­ец и Ка­на­ѓа­нец – во Еги­пет по­ра­ди „из­ве­сту­ва­ње со лаж­ни ин­фор­ма­ции“ во вр­ска со Мус­ли­ман­ско­то брат­ство. Се­ка­ко, и со Иран, ка­де што без­бед­нос­ни си­ли ги уап­си­ја ше­фот на би­ро­то на „Ва­шин­гтон пост“ во Те­хе­ран, не­го­ва­та со­пру­га и две дру­ги ли­ца.

 Ме­ди­ум­ски Пав­лов ефект

 Всуш­ност, стра­ста оди до та­му што Фер­гу­сон ста­на си­но­ним за кон­тро­ла на ме­ди­у­ми­те во САД. За при­мер се по­со­чу­ва де­ка ни­ко­гаш не е при­ка­жа­на сним­ка од вра­ќа­ње­то на за­ги­на­ти­те вој­ни­ци во ли­ме­ни сан­да­ци од во­е­ни­те ми­сии низ све­тот. Ни­ту, пак, не­ко­ја ки­но­са­ла при­фа­ти да ги ста­ви на ре­пер­то­ар до­ку­мен­тар­ни­те фил­мо­ви на поз­на­ти­те но­ви­нар­ски ими­ња, ка­ко Мајкл Мур, кои ја кри­ти­ку­ва­ат но­ва­та лул­ка на де­мо­кра­ти­ја – Со­е­ди­не­ти­те Аме­ри­кан­ски Др­жа­ви.

 Се­пак, јав­но­ста е на­у­че­на од удоб­но­ста на фо­тел­ја­та пре­ку сè по­го­ле­ми­те ТВ екра­ни во жи­во да ги до­ло­ву­ва си­те еле­мен­ти на де­мон­стра­ци­и­те, про­те­сти­те, да ги по­чув­ству­ва во 3Д си­те де­ла на анар­хич­ни­те од­не­су­ва­ња на ма­са­та. Би­ло тоа да е цен­та­рот на Ки­ев и кур­шу­ми­те кои ле­таа на си­те стра­ни или, пак, тур­ски­от Та­ксим ка­де што се пре­не­су­ва­ше на­силс­тво­то во маг­ла­та од дим­ни­те бом­би, или пак… при­ме­ри­те се без­број­ни.

 Таа ге­не­ра­ци­ја, ко­ја се­га е нај­го­ле­ми­от кон­су­мент на свет­ски­те ве­сти, всуш­ност, бе­ше и ге­не­ра­ци­ја­та за ко­ја ток­му аме­ри­кан­ски­те ме­ди­у­ми го поч­наа про­е­ктот со пре­не­су­ва­ње вој­на во жи­во. Аме­ри­кан­ска­та ин­тер­вен­ци­ја за ос­ло­бо­ду­ва­ње на Ку­вајт по неј­зи­но­то ане­кти­ра­ње на Са­дам Ху­се­ин бе­ше про­ект кој во це­лост, ка­ко на филм­ско плат­но, ги сле­де­ше и ави­о­ни­те кои ги бом­бар­ди­раа ирач­ки­те стра­те­шки це­ли, по­тоа исто­ва­ру­ва­ње­то и на­пре­ду­ва­ње­то на тен­ков­ски­те и пе­ша­ди­ски­те еди­ни­ци. Од то­гаш гло­бал­ни­те мре­жи за ве­сти нав­ле­гу­ва­ат во по­ри­те на си­те, ду­ри и во оние ми­нор­ни оби­ди за сме­на на си­сте­мот, кој по де­фи­ни­ци­ја бе­ше да­ле­ку од за­пад­но­то раз­би­ра­ње на де­мо­кра­ти­ја­та и на чо­ве­ко­ви­те пра­ва.

 И ту­ка во бал­кан­ски­те вој­ни бев­ме све­до­ци на мо­ќта на ин­фор­ма­ци­и­те и до ка­де се оди во на­ру­шу­ва­ње на ов­ла­сту­ва­ња­та да­де­ни од од­бра­на­та на за­гро­зе­ни­те си­сте­ми. Во Ма­ке­до­ни­ја, пак, бев­ме све­до­ци на пот­пол­но ме­ну­ва­ње на ме­ди­ум­ски­те из­ве­штаи и на мож­но­сти­те за шпе­ку­ла­ции. До­де­ка до­маш­ни­те те­ле­ви­зии сѐ уште беа на тех­нич­ко ни­во од 70-ти­те го­ди­ни на ми­на­ти­от век, гло­бал­ни­те ин­фор­ма­тив­ни мре­жи за­по­сед­наа хо­тел во Скоп­је од чиј­што по­крив во жи­во се вклу­чу­ваа од – Те­то­во!? За­о­би­ко­лу­вај­ќи го, да приз­на­е­ме, то­гаш збу­не­ти­от си­стем што се од­не­су­ва до ин­фор­ми­ра­ње во во­нред­ни окол­но­сти, се­кој об­ја­ву­ва­ше што са­ка, ка­ко са­ка и од ка­де са­ка.

 Се­ка­ко, вос­по­ста­ву­ва­ње­то пра­ви­ла пре­диз­ви­ку­ва чув­ство на сте­га и ре­пре­сив­ност од вла­ста врз ме­ди­у­ми­те, по­ви­ку­вај­ќи се во сло­бод­ни­от за­па­ден дух. Ток­му за­тоа, Фер­гу­сон, всуш­ност, е лек­ци­ја и за аме­ри­кан­ска­та јав­ност и за но­ви­нарс­тво­то во це­ли­на, де­ка ни­ту но­ви­нар­ски­те обу­ки за за­шти­та во спе­ци­јал­ни ус­ло­ви ни­ту, пак, пра­во­то на јав­но­ста да знае (ка­ко што ре­дов­но се по­кри­ва но­ви­нар­ска­та анар­хи­ја) не се над си­сте­мот за за­шти­та на мно­гу по­ши­ро­ка­та сли­ка на де­мо­кра­ти­ја­та, ре­дот и ми­рот. И чо­ве­ко­ви­те пра­ва, се раз­би­ра, би­ло во САД, во Ма­ке­до­ни­ја или на дру­го ме­сто.

Пишува: Наум Стоилковски

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.