Никола Маџиров: Не очекував дека човештвото може да се сврти кон љубовта без да му се случи трагедија

Бри­тан­ски­от вес­ник „Гар­ди­јан“ ја об­ја­ви ли­ста­та на пе­де­сет­те нај­до­бри свет­ски љу­бов­ни пес­ни на­пи­ша­ни во пос­лед­ни­те 50 го­ди­ни, на ко­ја се на­о­ѓа и Ва­ша­та пес­на „Ко­га не­кој за­ми­ну­ва…“. Ка­ко ја до­жи­ве­а­вте ин­фор­ма­ци­ја­та за та­кви­от ус­пех?
МАЏИРОВ: Не оче­ку­вав де­ка фо­ку­сот на чо­веш­тво­то мо­же да се свр­ти кон љу­бо­вта без да се слу­чи тра­ге­ди­ја на свет­ска вој­на. Мо­же­би оваа ли­ста е при­ро­ден од­го­вор на урам­но­те­жу­ва­ње­то на еро­сот и та­на­то­сот, ти­вок од­го­вор на си­те глас­ни ју­би­леи, ка­ко 100 го­ди­ни од Пр­ва­та свет­ска вој­на или ил­ја­да го­ди­ни од Са­му­и­ло­ва­та би­тка. Де­нес се збо­ру­ва за сло­бо­да, пра­ва, раз­но­вид­ност, а се­то тоа за­ед­но мо­же да се ка­же со еден збор кој сè по­ре­тко се из­го­ва­ра – љу­бов. Се­пак, не го сме­там тоа за не­до­ста­ток за­што ми­сти­ви­те и вер­ни­ци­те до­бро зна­ат де­ка че­сто­то из­го­ва­ра­ње на име­то на Бо­га ја на­ма­лу­ва не­го­ва­та моќ. Та­ка е и со љу­бо­вта. Мол­кот за љу­бо­вта е ед­на­кво си­лен ка­ко и мол­кот на вљу­бе­ни­те. За раз­ли­ка од неа, ко­га исто­ри­ја­та мол­чи или е прег­лас­на, се слу­чу­ва­ат вој­ни. Израс­нав во вре­ме во кое ше­по­тот бе­ше на­чин да се оста­не не­по­вре­ден – ви­сти­на­та бе­ше ти­вка, а љу­бо­вта мол­ча­ли­ва. Есте­ти­ка­та на ше­по­тот бе­ше нај­мал­ку пра­ша­ње на еро­тич­ност. Љу­бо­вта е ти­ши­на спро­тив­на на мол­че­ње­то.

Ли­ста­та е на­пра­ве­на од вид­ни бри­тан­ски кри­ти­ча­ри и по­е­ти кои, ка­ко што наг­ла­су­ва „Гар­ди­јан“, овој пат не се фо­ку­си­ра­ат на кла­си­ци­те, ту­ку се ре­ша­ва­ат за со­вре­ме­ни авто­ри од Шкот­ска до Са­у­ди­ска Ара­би­ја, од Па­ки­стан до Ни­ге­ри­ја. На ли­ста­та се на­о­ѓа­ат по­е­ти до­бит­ни­ци на Но­бе­ло­ва­та на­гра­да за ли­те­ра­ту­ра, ка­ко Де­рек Вол­кот, но и Тед Хјуз, На­зим Хик­мет, Мар­га­рет Етвуд, Ру­же­вич, Бон­фоа, Ма­ја Ан­ге­лоу, ка­ко и го­ди­наш­ни­от до­бит­ник на „Злат­ни­от ве­нец“ на Стру­шки­те ве­че­ри на по­е­зи­ја­та и се­ри­о­зен кан­ди­дат за Но­бе­ло­ва­та на­гра­да, ко­реј­ски­от по­ет Ко Ун. Да се би­де ра­мо до ра­мо со та­кви по­ет­ски ими­ња е гор­дост, но и об­вр­ска….?
МАЏИРОВ: Мо­же­би тоа го зго­ле­му­ва стра­вот од на­пи­ша­но­то и по­чит­та кон не­на­пи­ша­но­то. Ба­ба ми со лес­но­ти­ја ги из­го­ва­ра­ше сво­и­те ед­но­став­ни, дла­бо­ки ре­че­ни­ци за­што зна­е­ше де­ка ни­ко­гаш не­ма да би­дат за­пи­ша­ни. Те­ста­мен­ти­те се отво­ра­ат по смрт­та на тој што ги на­пи­шал, а по­е­зи­ја­та е не­ра­скин­ли­во тки­во со жи­во­тот на авто­рот и за­тоа си­те со лес­но­ти­ја по­ка­жу­ва­ат со прст кон тој што пи­шу­ва, на­ме­сто кон не­бо­то. Зна­е­те ка­ко е – си­те ги гле­да­ат али­шта­та во из­ло­гот, но ни­кој не са­ка да го ку­пи ток­му тој из­ло­жен при­ме­рок за­што си мис­ли де­ка сон­це­то укра­ло од не­го­ва­та бо­ја, де­ка пра­вта се все­ли­ла ме­ѓу на­бо­ри­те на тек­сти­лот, де­ка не­чи­ја пот оста­на­ла впи­е­на во не­го при про­бу­ва­ње­то. Знам де­ка не ка­жу­вам ни­што но­во. Бор­хес збо­ру­ва­ше за све­ста и за од­го­вор­но­ста кон на­пи­ша­но­то нас­ледс­тво, но Киш, пак, ве­ле­ше де­ка авто­цен­зу­ра­та е се­стра на ла­га­та и де­ка бор­ба­та со неа е ано­ним­на и без све­до­ци, нас­про­ти хе­рој­ска­та би­тка со цен­зу­ра­та на оп­штес­тво­то. Еден автор ја пра­ви би­тка­та со авто­цен­зу­ра­та глас­на со тоа што не об­ја­ву­ва – не­гов единс­твен те­ста­мент оста­ну­ва мол­кот ка­ко трн­ли­ва ме­ѓа ме­ѓу збо­ро­ви­те. Го­ди­неш­ни­от вен­це­но­сец Ко Ун, до­де­ка бе­га­ше од на­мет­на­та­та со­ци­јал­на од­го­вор­ност па­ту­вај­ќи кон бу­ди­стич­ки храм за да ста­не мо­нах, на­пи­ша: „Мо­е­то те­ло бе­ше по­кри­е­но со срам“. Пра­ша­ње е ка­ко со те­ло­то на на­пи­ша­но­то да ја по­кри­е­ме бол­ка­та на све­тот.

Збир­ка­та „Пре­ме­стен ка­мен“ се за­ки­ти со мно­гу до­маш­ни и ме­ѓу­на­род­ни на­гра­ди и приз­на­ни­ја. За неа бе­ше об­ја­ве­на кри­ти­ка и во „Шпи­гел“ и во број­ни аме­ри­кан­ски спи­са­ни­ја, а пес­ни­те беа об­ја­ву­ва­ни во „Ди Цајт“. „Кул­ту­ра­ма“… Ка­ко на­ста­наа пес­ни­те од оваа збир­ка и зо­што нас­ло­вот „Пре­ме­стен ка­мен“?
МАЏИРОВ: При­ро­да­та ги на­гра­ди­ла бав­ни­те жи­вот­ни да би­дат ка­ме­ле­о­ни, со не­ве­ро­јат­на­та спо­соб­ност врз се­бе да ја ог­ле­да­ат око­ли­на­та, без мож­ност са­ми­те да се ог­ле­да­ат. Оние што се пре­ме­сту­ва­ат, не реф­ле­кти­ра­ат ни­што освен на­го­нот да се по­бег­не не­ка­де, па ду­ри и од сопс­тве­на­та не­си­гур­ност. Мо­же­би за­тоа што во мо­е­то се­мејс­тво се­ко­гаш се збо­ру­ва­ше де­ка ток­му бег­ство­то пред сто­ти­на го­ди­ни од егеј­ски­от дел на Ма­ке­до­ни­ја им го про­дол­жил пог­ле­дот кон сон­це­то на жи­во­тот, пре­ме­сту­ва­ње­то кај ме­не се пре­о­бра­зи во на­гон за при­сус­тво. Во ма­ке­дон­ски­от ја­зик, си­но­ни­ми за „дом“ се и „при­бе­жи­ште“, „за­сол­ни­ште“ или „ог­ни­ште“ – та­му ка­де што е топ­ло, а не ка­де што има клуч на вра­та­та. Оние што ви­стин­ски гра­дат, жи­ве­ат во при­вре­ме­ни до­мо­ви на гра­ди­ли­ште­то, а во ста­ри­те вре­ми­ња тие би­ле ег­зе­ку­ти­ра­ни вед­наш по из­град­ба­та за­тоа тоа што ја зна­е­ле тај­на­та на ко­ри­до­ри­те. Ко­га ги гра­дам сти­хо­ви­те, бе­гам од тај­на­та на нив­на­та кон­струк­ци­ја за­што се пла­шам де­ка авто­рот ќе го убие чо­ве­кот во ме­не во име на тај­но­ви­то­ста на на­пи­ша­но­то. Че­сто ме пра­шу­ва­ат за окси­мо­рон­ска­та кон­струк­ци­ја на „пре­ме­стен ка­мен“ зна­еј­ќи де­ка ка­ме­нот се­ко­гаш си те­жи на ме­сто­то. Но, што ако и ме­сто­то по­сто­ја­но се пре­ме­сту­ва ка­ко што се за­си­лу­ва се­ќа­ва­ње­то на ме­ста­та од дет­ство­то со се­кое вре­мен­ско од­да­ле­чу­ва­ње од нив. Што ако гра­ни­ци­те во лич­ни­от ат­лас се пре­ме­сту­ва­ат без по­тре­ба од вој­ни и „ми­ров­ни“ до­го­во­ри. Са­мо ко­га ќе се пре­ме­сти, са­мо то­гаш од ка­ме­нот мо­же да се из­гра­ди дом.

Ве на­ре­ку­ва­ат ге­ни­ја­лен по­ет­ски глас од Бал­ка­нот, а не­кол­ку­крат­ни­от кан­ди­дат за Но­бе­ло­ва на­гра­да за ли­те­ра­ту­ра, Адам За­га­јев­ски, на­пи­ша: „Ни­ко­ла Ма­џи­ров – тре­ба да го сле­ди­ме овој на­да­рен по­ет“. Што прет­ста­ву­ва­ат овие епи­те­ти за Вас? Ка­ко ги до­жи­ву­ва­те?
МАЏИРОВ: Ли­те­ра­ту­ра­та е по­ве­ќес­ло­ен ди­ја­лог со из­ми­на­то­то и оче­ку­ва­но­то вре­ме, ра­ци­о­на­лен и ира­ци­о­на­лен раз­го­вор за сло­бо­да­та на со­нот и остра­та ствар­ност, сло­бод­на мис­ла прик­ле­ште­на ме­ѓу тем­ни­те ам­би­ции на слу­жи­те­ли­те на вла­ста и на прес­мет­ли­ви­те кри­ти­ча­ри. По­ра­но се за­тво­раа лу­ѓе по­ра­ди про­чи­та­на кни­га, а де­нес низ Евро­па мо­же да се па­ту­ва со член­ска кар­та од не­ко­ја уни­вер­зи­тет­ска биб­ли­о­те­ка. Таж­но е што и во та­кви ус­ло­ви од бал­кан­ски­от автор се оче­ку­ва да ми­ри­са на ба­рут, не­го­ви­те кни­ги во се­бе да ја но­сат вла­га­та на ѕи­до­ви­те од на­пу­ште­ни ку­ќи, да пи­шу­ва за крв и во ус­ло­ви ко­га све­тот е ане­ми­чен кон не­го­ва­та жед за љу­бов. Се­кој автор тре­ба да е сре­ќен ако не­го­ви­те сти­хо­ви се из­молк­ну­ва­ат од ге­о­граф­ски­те ста­пи­ци и од па­ја­жи­ни­те на ра­фто­ви­те од офи­ци­јал­на­та исто­ри­ја. Бла­го­да­рен сум што све­тот ги при­фа­ти мо­и­те сти­хо­ви ка­ко свои, мо­же­би за­тоа што сом­не­жот кон са­ми­от се­бе се­ко­гаш бе­ше по­го­лем од тој кон све­тот. Не­мам од­го­вор на тоа пра­ша­ње – ка­ко што ед­но де­те не мо­же да си од­го­во­ри зо­што на­то­пе­ни­те лу­ѓе од мо­ре­то се пла­шат од дож­дот.

„Се­дум пес­ни од свет­ли­на и прав“ е нас­ло­вот на но­ви­от цик­лус на ита­ли­јан­ски­от ком­по­зи­тор Ан­џе­ло Инг­ле­зе, на Ва­ши сти­хо­ви, кој пре­ми­ер­но ќе проз­ву­чи на 15 ју­ли во ви­ла­та „Ду­ра­цо“, во мон­ден­ски­от ло­ка­ли­тет Сан­та Мар­ге­ри­та Ли­гу­ре во Џе­но­ва, од стра­на на ме­ѓу­на­род­но афир­ми­ра­ни­от ма­ке­дон­ски те­нор и ам­ба­са­дор на кул­ту­ра­та во Ита­ли­ја, Бла­гој На­цо­ски. Ка­ко дој­де до та­ков вид со­ра­бо­тка и чи­ја бе­ше иде­ја­та?
МАЏИРОВ: Се­ко­гаш ко­га се за­ед­но, свет­ли­на­та и пра­вта го ис­цр­ту­ва­ат воз­ду­хот по­тре­бен за при­сус­тво­то на зву­кот. Иде­ја­та по­тек­на од Бла­гој На­цо­ски, кој му ги ис­пра­ти пес­ни­те на ком­по­зи­то­рот Инг­ле­зе. Ова е тре­та ма­те­ри­ја­ли­за­ци­ја или мо­же­би вра­ќа­ње на збо­ро­ви­те кон чи­сти­на­та на зву­кот – пр­ва­та се слу­чи во САД ко­га џе­зи­стот и со­ра­бот­ник на Бјорк и Лу Рид, Оли­вер Лејк, ком­по­ни­ра­ше на анг­ли­ска­та вер­зи­ја од сти­хо­ви­те од „Пре­ме­стен ка­мен“, а по­тоа сло­ве­неч­ка­та ком­по­зи­тор­ка Бо­ја­на Ша­љиќ По­де­шва кре­и­ра­ше хор­ски ком­по­зи­ции спо­ред сти­хо­ви­те. По­е­зи­ја­та по­не­ко­гаш тре­ба да из­ле­зе од оло­во­то во хар­ти­ја­та и да се вра­ти та­му ка­де што отсе­ко­гаш би­ла – во воз­ду­хот, ме­ѓу гра­ви­та­ци­ја­та и за­бо­ра­вот.

The list of the 50 greatest love poems of the last 50 years in full: 

• Michael Donaghy (USA) – The Present
• Naomi Shibab Nye (Palestine) – Shoulders
• Philippe Jaccottet (France) – Distances
• Tadeusz Rozewicz (Poland) – A Sketch for a Modern Love Poem
• Billy Collins (USA) – Night Club
• Nazim Hikmett (Turkey) – Things I didn’t know I loved
• Margaret Atwood (Canada) – Variations on the Word Love
• Mutsuo Takahashi (Japan) – Dove
• Anna Swir (Poland) – Thank-you, My Fate
• Lawrence Bradby (England) – If Your Faith in Me Should Fail
• Mary Oliver (USA) – Wild Geese
• Anat Zecharaya (Israel) –A Woman of Valour (Trans Hebrew)
• Karlis Verdins (Latvia) – Come to Me (Trans Latvian)
Doina Ioanid (Romania )– The Yellow Dog (Trans Romanian)
• Ana Ristovic (Serbia) – Circling Zero – (Trans Serbian)
• Katharine Kilalea (South Africa) – You were a bird
• Ted Hughes (England) – Lovesong
• Kim Addonizio (USA) – You Don’t Know What Love Is
• Kim Hyesoon (Korea) – A Hole (Trans from Korean)
• Choman Hardi (Iraqi Kurdistan) – Summer Roof
• Carolyn Kizer (USA) – Bitch
• Nina Cassian (Romania) Lady of Miracles
• Ashjan Al Hendi (Saudi Arabia) In search of the Other
• Don Paterson (Scotland) My Love
• Edwin Morgan (Scotland) – Strawberries
Chinua Achebe (Nigeria) – Love Song (for Anna)
• Muriel Rukeyser (USA) – Looking at Each Other
• Linton Kwesi Johnson (England/Jamaica) – Hurricane Blues
Tracy K Smith (USA) – Duende
• Warsan Shire (England/Somalia) – For Women Who are Difficult to Love
• Frank O’Hara (USA) – Having a Coke With You
Adrian Mitchell (England) – Celia Celia
• Jackie Kay (Scotland) – Her
• Maya Angelou (USA) – Come. And Be My Baby
• Kutti Revathi – (India) – Breasts
• Sujata Bhatt (India) – Love in a Bathtub
• Annabelle Despard (Norway) – Should You Die First
• Alice Oswald (England) – Wedding
• Valzhyna Mort (Belarus) – Love
• Nikola Madzirov (Macedonia) – When Someone Goes Away Everything That’s Been Done Comes Back
• Iman Mersal (Egypt) – Love
• Sinead Morrissey (Ireland) – Forgive Us Our Trespasses
• Kei Miller (Jamaica) – Epilogue
• Faiz Ahmed Faiz (Pakistan) – Before You Came
• WS Merwin (USA) – In Time
• Arundathi Subramaniam (India) – Prayer
• Yves Bonnefoy (France) – A stone
• Ko Un (South Korea) – Snowfall
• Amjad Nasser (Jordan) – A Song and Three Questions
• Vikram Seth (India) – All You who Sleep Tonight

(Пишува: Невена Поповска
Текст објавен во 98. број на неделникот „Република“, 18.07.2014)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.