„Мафиите и босовите не се проблеми со кои се соочуваат луѓето во Јужна Африка, тие, за жал, имаат други, егзистенцијални проблеми“, ова е еден од десетиците добри гафови на лидерот во изминатата година. Лапсузот во психологијата е познат под терминот „фројдовска решка“ и се создава во моментот кога сакате да скриете податок или намера, но потсвесно нешто, едноставно, ве тера да го откриете и извадите од себе. Мешањето на стереотипите за континентите на првиот човек на Бихаќка, пак, неминовно го доближи до неговиот колега од Мала Речица, кој, да бидеме искрени, го погоди континентот. И додека Заев збунето зборуваше за Јужна Африка, мислејќи притоа на Јужна Америка, потсвесно му се доближи на Ахмети, кому, според првиот круг на претседателските избори, омилени му се африканските манири на бојкот на избори затоа што само таму и ги има во изминатата деценија. Разликата е во фактот што лидерот на ДУИ тоа го прави, барем официјално, во име на албанската кауза за т.н. консензуален или, поверојатно, карикатурален претседател, а најавата за непризнавање на изборните резултати на 27 април од скопската уличка, доколку ги има, ќе помогнат во разнебитувањето на каузата, ама македонска, а ќе ѝ помогнат само на грчката. Така, сакале или не, но бојкотот, едниот спроведен – другиот најавен, преку Африка ги спои двајцата лидери.
Заев најави бојкот во вториот круг
Прикаската за бојкотот на СДСМ, можеби, почна, но не заврши на индивидуалните повици на „независните“ новинари и аналитичари за божемната неопходност од бојкот на изборите. Можноста за повторно практикување на омилената игра наречена бојкот директно ја навести и лидерот на СДСМ во интервју за „Радио Слободна Европа“.
„…Сите опции се отворени. Комплетно сите опции. Бојкот, непризнавање на резултатите, улична демократија, опцијата на победа…“, најави лидерот на опозицискиот СДСМ. Заев го кажа ова, но притоа заборави да пренесе како на сопствениот народ ќе му објасни дека не го признава неговиот избор, ниту како ќе ги докаже евентуалните притисоци и божемната владина контрола на секој гласач. Само најави дека тие оделе на победа, т.е. по секоја цена ќе се враќале на власт. Преработката на максимата на Макијавели во верзија според Бихаќка би гласела „Власта ги оправдува средствата…“
Како се прават „теренските“ анализите на Бихаќка?!
Последните вакви случувања во светот, во кои се ставаат под знак прашалник резултати од избори, беа во Хондурас и во Венецуела, т.е. во Централна и во Јужна Америка. Земјите со најголем процент на убиства во овој дел од Земјината топка. Можеби новиот гаф ќе биде дека Централна Америка е во Тексас, како што, според анкетите, мислат дел од жителите на САД – чиишто продолжени прсти, преку „невладината“ НДИ, ни диктираа „потреба“ за претседателска дебата, која, за нивна жал, не успеа. Но анкетите и така не се признаваат на Бихаќка, освен кога доаѓаат од нивните агенции, кои, како по правило, десетина години одат од една во друга грешка. Многумина социјалдемократи, за срамот да биде помал,скришно посакаа барем раководството да ги користеше услугите на јасновитката Клеопатра или струмичанката (по потекло) Баба Ванѓа, но таа почина пред 18 години. Процената е дека дури и така, со јасновидци, прогнозите ќе беа поблиски од претскажаното од агенцијата за испитување антирејтинг. Но, во самонаречената „државотворна“ партија не веруваат во бајачки и во јасновидци, па, очигледно, им остана само еден, ендемски и оригинален метод – создавање анализи директно на терен, меѓу граѓаните. Но не со користење на каква и да е методологија, соодветен примерок или структура на граѓани, туку по сопствен рецепт, едноставно – ако некаде граѓаните ве пречекаат добро, не мора и во голем број, тогаш е повеќе од јасно – вие сте победници?!
Ова е едноставниот заклучок што произлезе од кажаното од лидерот и неговиот единствен, макар и квазиаргумент при објаснувањето на скандалозното тврдење – зошто претседателските избори биле фалсификат. „Во изминатиот период бевме сведоци на масовна поддршка на опозицијата и на кандидатот за претседател“, ова беа помалку чудните, но и единствени описни зборови врз основа на кои опозицијата на 13 април, буквално, прогласи фалсификат. Средбите со граѓаните, едноставно и јасно, ги увериле дека се пред победа. Не ги разубеди ниту резултатот со кусок од „само“ 123.000 гласови. И тие биле продукт на системски притисок, уцени и закани, но не објаснија ни како се случувало тоа. Два дена потоа, нивниот кандидат за шеф на државата тие 123.000 граѓани ги стави во поголемата група од 448.000 и ги нарече стока, товарена во камиони за да гласа на избори. И кога сите мислеа дека некој, конечно, ќе ја сфати тежината и грдотијата на сето тоа што беше кажано и направено во изминатите денови, како во сценарио на евтин боливудски трилер, се случи сосема спротивното. Лидерот излезе во јавност со најцрната кампања во историјата на државата…
Повеќе рецепти за создавање криза
Прогнозите на познавачите, сепак, велат дека СДСМ тешко ќе се реши на сценариото за непризнавање на резултатите од парламентарните или претседателските избори, но со голема резерва поради непредвидливоста на новата партиска кујна на Бихаќка . За нив, можеби поверојатна е опцијата СДСМ да ги бојкотира претседателските избори, во обид на овој начин да го урне цензусот од 40 проценти за избор на претседател и да предизвика нови избори со нова, каква и да е шанса за победа. Сепак, останува отворена и опцијата за сценарио со непризнавање на целиот изборен процес. Основното прашањето е како и со што би се аргументирал ваков потег на најголемата опозициска партија. Познавачите на состојбите од македонскиот и од албанскиот блок се едногласни дека за ваков чин СДСМ ќе треба да приложи силен и неспорен аргумент. Но дали дејствувањето на партијата секогаш е оправдано и со аргументи?
„Фалсификат“ без приговор или нелогичноста на логиката на СДСМ
Другата логика, која е сѐ, само не логика, се надоврзува на нивната последна, потресна прес-конференција на 13 април, кога прво кандидатот за претседател ја почна прикаската, а лидерот бравурозно ја заврши. Токму Заев вечерта објави дека резултатите не се продукт на волјата на народот, т.е. дека се работи за класичен фалсификат на избори. Освен горенаведениот аргумент дека биле одлично пречекувани на терен, кај луѓе што недвојбено се и нивни партиски членови, тој не понуди никаков друг доказ. Најголем аргумент за нивната неаргументираност е фактот што СДСМ не поднесе ниту еден единствен приговор до ДИК, тело што го раководи нивниот член Никола Рилкоски. Логичното прашање што веднаш произлезе од нелогичниот редослед на околностите е – како може да обвините за фалсификат на избори, а притоа не поднесувате ниту еден приговор до институцијата во која претседател е ваш сопартиец?! Токму овој чин, кој беше директен показател на стихијноста и на очајот на Бихаќка, но и конкретен репер за изненаденоста на Заев и на Пендаровски, која ја покажа нивната фацијална експресија при обраќањата, може да послужи како добар пример дека на оваа скопска уличка фактите и аргументите не секогаш се почитуваат, бараат и применуваат. Ако се прашате дали е возможно да се бојкотираат изборни резултати, кога за тоа не би имало никаква основа, сетете се и дека зборот „бојкот“ е еден од омилените во вокабуларот на оваа партија.
Трипати бојкот во 2013 година
Бихаќка во моментов е во битка за влегување во Гинисовата книга на рекорди. Најверојатно би била единствената партијата во светот што би остварила четири различни бојкоти во само една година. По конкретната најава за последниот, треба да се вратиме само една година наназад. Во ова кусо време, минорно според сите мерила, сведоци сме на дури три бојкоти од токму оваа партија. Првиот беше бојкотот на парламентот, со кој почна 2013 година и траеше до 1 март, кога Филе за неполни два часа ги врати во собраниските клупи, притоа одвраќајќи ги и од второнајавениот бојкот – бојкот на локалните избори, по кои, соочени со резултатот 58:4 со ВМРО-ДПМНЕ, многумина посакуваа да останеа на улиците со прекарот „отпорници“, место „губитници“ по изборите. При третиот бојкот, под превезот на чин на поддршка на претседавачот на Општина Центар, обвинет за финансиски криминал, СДСМ ја бојкотираше работната група за настаните од 24 декември, комисија што требаше да ја утврди вистината за случувањата во Собранието на овој толку зборуван ден. Неработењето на оваа група, пак, ни донесе и лоши оцени од ЕУ, од каде што очекуваа комисијата, како дел од Мартовскиот договор на еврокомесарот за проширување, да ги даде толку очекуваните резултати. Целта на нејзината работа беше да донесе препораки за ваквите работи никогаш да не се повторат. Бојкотот на ова тело и натаму трае. Имајќи предвид дека членови од СДСМ беа Игор Ивановски-Шема и Цветанка Иванова, кои воопшто и не се на „новите“ пратенички листи на коалицијата, прашање е и како ова тело ќе продолжи со работа, доколку, секако, Бихаќка некогаш се смилува да го прекине бојкотот на работната група, ако не поради настаните од 24 декември, тогаш поради Брисел.
Ваквиот постојано акцентиран, акутен, не секогаш логичен и одвреме-навреме актуализиран порив го оправдува стравот за нов, макар и неаргументиран бојкот. И т.н. „режим“ и „диктатура“ се дел од секојдневните ламентации на партиските митинзи, иако, реално, постојат само во луцидните умови на неколкумина творци, кои имаат задача секојдневно да осмислуваат што поцрна и погрда кампања за своите противници.
Божиновски – Заев да не бега од одговорноста
Аналитичарите се согласуваат за фактот дека за бојкот на изборни резултати или непризнавање на изборите ќе биде потребен силен и јасен аргумент. СДСМ го нема и ќе го нема, вели политикологот Владимир Божиновски. Можноста за ваков потег ја споредува со детска игра, а очекува во случај на нов дебакл, Заев да не применува бојкот, туку да си даде оставка.
Божиновски: За тоа ќе треба еден многу силен аргумент, кој тие го немаат. Заев во неделата на 13 април излезе со тврдење за фалсификат, тврдење што немаше никаква основа затоа што, според сите набљудувачи, дали биле домашни или странски, немаше никакви посериозни забелешки, што ги прави, можеби, најчистите избори во досегашната историја на македонската демократија. Не гледам зошто некој би ги прогласувал за нелегални изборите, и тоа пред време. Македонија покажа дека може да организира шведски избори. Да почекаме, сепак, да видиме како ќе поминат, но власта нема причина да ги минира изборите, а токму опозицијата се обидува да се изостави од поразот, што е недозволиво за еден политичар. Заев, очигледно, оди на тоа дека не е виновен за дебаклот на изборите, но првиот круг на претседателските избори беше јасна порака. Ако претпоставиме дека изборниот ден ќе помине како претходниот, Заев ќе мора да ја преземе одговорноста врз себе. И да не го направи тоа, ќе мора да објасни зошто не го прави тоа и пред меѓународната заедница и пред домашната јавност, но и во СДСМ. Тоа ви е како деца кога си играат и едното да каже: „Јас веќе не играм!“ –„Зошто?“ – „Затоа што губам!“
Ако не успееш да победиш со својот концепт, тоа не значи дека не треба да го признаеш процесот, вели Божиновски. Според него, на Заев може да му се случи да биде целосно маргинализиран, не само надвор, туку и во сопствената партија. Една од основните придобивки на демократијата, вели тој, е поразениот јавно да го признае поразот.
Божиновски: Тој што ќе загуби има право да се лути, но не и да го обвини победникот за сопствениот пораз. Основната констатација е дека, ако изборите поминат како што треба, нема да има никаков аргумент и Заев ќе биде принуден да даде оставка.
Не може опозицијата да очекува некој, едноставно, да им ја даде власта само поради тоа што осум години се во опозиција?! Треба да направата подобра и поквалитетна платформа која ќе биде поддржана со добра програма и проекти, а со најавување бојкот, улична демократија – тоа нема да им успее и помогне, туку само ќе им одмогне. Доказ за тоа се локалните избори во 2013 година, кога со таков пристап добија многу помалку гласови од очекуваното. Вака, пак, со овој пристап ќе ѝ овозможат на власта не само уште четири години, туку да владее и повеќе од тоа. Во демократија, натпреварот е на избори, треба да го сфатат тоа.
Муслиу – За вакво нешто ќе бидат потребни силни аргументи
И според политичкиот аналитичар Алберт Муслиу, неспорна е потребата од силен аргумент со кој би се оправдало непризнавање на резултати на изборен процес.
Муслиу: Постојат два посебни пристапа – за претседателските и за парламентарните избори.
Во првиот случај ќе се оспорува легитимноста на претседателот. Друга работа е да не се признае легалноста на изборите. Кога зборуваме за легалноста и за оспорувањето на изборниот процес, легитимноста на ова барање ќе зависи од аргументите што ќе ги прикажат при оспорувањето на легалноста.
Хипотетички, ако СДСМ ја оспори легалноста, тоа ќе биде во институциите во кои имаат свои претставници и тоа ќе резултира со бојкот на парламентот и на институциите формирани од тој парламент, како и практикување на улична демократија. Кај ДУИ имаме сосема друг случај, тие ќе ја оспоруваат легитимноста на претседателот што оди кон нивното барање за механизми за да се почитува гласот на Албанците.
Заев веќе, буквално, прогласи фалсификат во првиот круг?
Муслиу: Јас ја разбирам емоционалноста во изборниот процес, но во случај тоа да се случи и во вториот круг сѐ ќе зависи од аргументите, за да ги делегитимираат изборите ќе мораат да приложат силни и издржани аргументи.
(Пишува: Љупчо Цветановски | Фото: Ѓорѓи Личовски
(Текст објавен во 86. број на неделникот „Република“, 25.04.2014)
Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.