Најважно кај еден политичар во Македонија е да се има доверба во него и да е чесен. Ѓорге Иванов го покажа тоа. Покажа дека е чесен, а ВМРО-ДПМНЕ му помогна да имаат доверба во него – вака аналитичарот Владимир Божиновски, сопственик на Институтот за политички истражувања Скопје, ја коментира разликата од 122.000 гласа меѓу Иванов и противкандидатот Стево Пендаровски по првиот круг од претседателските избори. Вели гласот за Иванов е глас за ВМРО-ДПМНЕ, а гласот за ВМРО-ДПМНЕ е глас за Иванов.
– Тие, едноставно, ги собраа сите свои гласачи и поддржувачи заедно. Од друга страна, кај СДСМ имавме две кампањи. СДСМ водеше една, а Пендаровски беше оставен сам да си тера друга кампања – коментира тој.
Инаку, споредено со официјалните резултати од претседателските избори на ДИК, најточни прогнози во предизборието имал ИПИС. Според анкетата објавена на 9.3.2014 година ИПИС прогнозирал дека кандидатот на ВМРО-ДПМНЕ, Иванов, ќе освои 52 процента од гласовите, а кандидатот на СДСМ, Стево Пендаровски, 34,5 проценти. Официјалните податоци од ДИК се 51,67проценти за Ѓорге Иванов наспроти 37,52 проценти за Стево Пендаровски.
Резултатите од првиот круг на претседателските избори изненадија многумина, особено опозицијата и дел од аналитичарите. Колку, според Вас, беа очекувани бројките од гласањето. Кое е, според Вас, најголемото изненадување?
Божиновски: Нема никакви изненадувања. Јас три дена пред изборите, во една дебата со Никола Спасов од агенцијата „Рејтинг“, изнесов дека за првпат се појавува разлика. Излегуваат две агенции со кредибилитет и се појавува разлика во изборните прогнози, која не е мала. Тогаш истакнав дека се согласувам дека одѕивот ќе биде околу 50 проценти, се согласувам за процентот за Зоран Поповски, за процентот за Илијаз Халими, но и за процентот на Стево Пендаровски. Но дека имаме длабоко несогласување за разликата што ќе биде меѓу Пендаровски и Ѓорге Иванов. Јас, како заклучок од таа дебата реков дека ќе видиме в недела дали „Рејтинг“ е во право кога му дава мала предност на Пендаровски или ИПИС, според кој Иванов е во предност. Јас ја нагласив таа предност од 100.000 гласа, колку што, всушност, е разликата во прогнозите на „Рејтинг“ и на ИПИС.
Тоа е и многу блиску до разликата по гласањето на 13 април – 122.000 гласа предност за Иванов.
Божиновски: Да. Да се разбереме. Во анкетите говориме за процентот на грешка, а тој процент е плус/минус три проценти. На 20.000 гласачи се еден процент. Тоа покажува не само дека анкетите се приближно точни, туку дека се апсолутно точни. Тоа го објави ИПИС пред еден месец, пред да почне кампањата. Врз основа на таа анкета и со дополнителни анализи јас излегов со прогнозата од 100.000 гласа разлика, која се покажа како апсолутно точна. Да не бидеме лажно скромни. Со ова се покажува дека ИПИС и Владимир Божиновски се единствените луѓе во Македонија што точно ги прогнозираат резултатите од изборите во изминатите 10 години. Ако се земе предвид 2006 година, кога бев во Институтот за демократија, а потоа ИПИС, кое го формиравме во 2010 година, сите избори наваму потврдија дека ние секогаш имаме најточни прогнози на резултатите на изборите. Не го тврдам тоа само јас. МЦМС во 2011 година направи една убава компарација со девет агенции што излегоа со свои изборни прогнози и ИПИС беше прв. Минатата година ние објавувавме анкети и рејтинзи и се покажа дека за локалните избори во 2013 година до промил бевме точни во однос на вкупниот број гласови за советнички листи, кои ќе ги освојат ВМРО-ДПМНЕ, СДСМ и другите партии. Ние работиме постојано, објавуваме постојано, не само пред избори. Така го објавив тврдењето, поткрепено со аргументи, дека рејтингот на ВМРО-ДПМНЕ и на СДСМ во изминатите три години е 120.000 гласа разлика. Тоа го кажав можеби на 50 медиуми и тоа се потврди и на овие избори.
Ги споменавте прогнозите на другите агенции, кои имаа погрешено со космички размери. Тука се и прогнозите на многу аналитичари, кои се сметаат за сериозни, а имаа погрешни проекции за расположението на граѓаните. На што се должи тоа? Манипулирање со граѓаните или комплетна неспособност во тоа што го работат?
Божиновски: Може да бидат две причини. Или е манипулација или е целосно непознавање на работите. Трета не може да биде. Секој став треба да биде поткрепен со аргумент. Тука се цени дали некој е во право или не е во право. Ако само паушално кажувате определени ставови, не сте аналитичар, туку сте навивач. Нема потреба граѓаните да ве слушаат како аналитичар што се појавува во медиумите. Едноставно, одете на митинзите на политичките партии и зборувајте таму. Во една дебата со еден професор, човекот излезе со некои неверојатни тврдења дека процентот на неопределени гласачи бил 15 проценти затоа што тој мислел дека е тоа така. Јас излегов со аргументи дека е три до шест проценти. Излегов со аргументи за резултати. Дадов прогнози, кои се покажаа како точни. Професорот што беше со мене, не можам да го наречам аналитичар, зборуваше работи што воопшто немаат врска со политичка анализа. И се претставува како аналитичар. Може да го карактеризираме како навивач. Секако дека и луѓето што прават анализа, и медиумите што пишуваат, не само кај нас, туку секаде во светот, се наклонети на едната или на другата страна. Ако имаш став, тој став е поблизок до едната или другата страна. Многу е важно тоа да биде аргументирано. Тука се гледа колку си или не си пристрасен. Колкави се аналитичките способности на еден човек или една институција можете да процените според некакви прогнози, проекции и слично. Ако имате аргументи, поткрепете ја едната или другата страна. Но не можете да ја поткрепите едната страна без никакви аргументи. Сѐ што го слушавме од одредени аналитичари и стручњаци беше сосема паушално и без никаков допир со реалноста. Не беше аргументирано со никаков показател. Тоа беа определени лични мислење. А личното мислење објавете си го на „Фејсбук“. Мора да се задржи професионализмот и да се остане на висината на задачата. Никогаш нема да објавам истражување зад кое не стојам. Кога го објавив моето истражување, пред еден месец, ми се јавија три–четири новинари од опозициските портали дали сум стоел зад истражувањето. Па го објавив со мое име и презиме, како може да не стојам зад тоа?! Никогаш не давам оцени базирани на тоа што го замислувам. Ги давам оцените врз база на тоа што е реално.
Да направиме споредба на гласовите од изборите во 2009 година и во 2014 година? Претседателот Иванов по петгодишен мандат освои повеќе гласови – 354.850 со 448.303 гласа. Повеќе гласови имаше и Пендаровски од претходниот кандидат на СДСМ, Фрчкоски – 202.691 со 326.069.
Божиновски: Тука имаше двајца други кандидати што им зедоа дел од гласовите и на едниот и на другиот. Љубе Бошкоски зеде добар дел од гласовите од поддржувачите на ВМРО-ДПМНЕ. Тој имаше 146.000 гласа. Имер Селмани имаше сличен број гласови и зеде дел и од гласовите на СДСМ и на неопределените, па дури и, можеби, и дел од гласовите на тие што гласале за ВМРО-ДПМНЕ. Во вториот круг се виде горе-долу каква е ситуацијата. Иванов во вториот круг освои слично гласови колку што има и сега. Тоа беше моќта на тие политички партии тогаш. Интересно е да се забележи дека поддршката на ВМРО-ДПМНЕ е толку зацврстена што нема поместување во анкетите во последните години. Тоа се покажа и на овие избори. Да ги споредиме резултатите на Иванов во вториот круг во 2009 година со овие сега, нема поместувања. На парламентарните избори во 2011 година нема поместување. Сега дури има и поголем број гласови. Додека поддршката кај СДСМ е целосно променлива, што се должи на неструктурираност на нивната политика и на нивната платформа. Тие сѐ уште немаат платформа. Тука гласачите се колебаат. Доаѓаат гласови, се губат, нема начин како опозицијата да ги задржи. На другата страна, пак имате бетонирана бројка од 450.000 поддржувачи. Ако СДСМ сака да направи нешто, не треба да се обидува со негативна кампања да ги земе гласовите на ВМРО-ДПМНЕ. Треба со позитивна кампања да се обиде да привлече 120.000 нови гласови. Работата е што тоа е невозможно за овие избори. Тоа треба да го направат за следните локални избори во 2017 година.
А што беше пресудно за разликата од тие 120.000 гласа?
Божиновски: Прво тоа што кампањата за Иванов беше двојна кампања. Во ниту еден случај не се одвои претседателскиот кандидат од партијата што го поддржува, ниту, пак, партијата му заврти грб или го остави сам. Гласот за Иванов е глас за ВМРО-ДПМНЕ, а гласот за ВМРО-ДПМНЕ е глас за Иванов. И тие, едноставно, ги собраа сите свои гласачи и поддржувачи заедно. Од друга страна, кај СДСМ имавме две кампањи. СДСМ водеше една, а Пендаровски беше оставен сам да си тера друга кампања. Тогаш реков дека и да освои определени гласови од неопределените гласачи, ќе загуби одредени гласови од поддржувачите на СДСМ, како и што се случи. На крај излезе еднакво. Проблемот е што во вториот круг ќе ги загуби и тие неопределени гласачи што гласаа за него. По резултатите од првиот круг кај нив се создава депресија, гледаат дека нивниот кандидат не може да победи, па зошто би гласале за него. Дури дел од нив може да се определат да гласаат и за другиот кандидат. Дел од јавноста сака да биде со победникот.
Колку таа разлика може да влијае демотивирачки на опозицијата?
Божиновски: Ако се сеќавате, пред некоја недела поставив бројки. На овие избори не станува збор за тоа кој ќе победи, туку колкава ќе биде разликата. Истото важи за парламентарните избори, истото важи и за претседателските избори. Поставив една проекција – разлика од 50.000, 100.000 и преку 100.000. Ако Иванов имаше помалку од 50.000 гласа, тоа ќе влијаеше мотивирачки за опозицијата и немаше да победат на парламентарните избори, но можеа да постигнат некој резултат сличен на тој од 2011 година. Ако е меѓу 50.000 и 100.000 ништо нема да се смени. А преку 100.000 има обратна ситуација, каде што опозицијата се демотивира, а кај власта се добива дополнителен мотив да се излезе и да се гласа.
Дали тоа значи дека е реална желбата на Груевски за 62 пратеника?
Божиновски: Да. Со разлика повисока од 100.000 гласа веќе може да се зборува за тоа што е цел на ВМРО-ДПМНЕ и на премиерот Никола Груевски за 62 пратеника, односно апсолутна власт. Тоа е сега возможно. До неделата се чекаше. Сега веќе може да говориме дека тоа е возможно. Јавното мислење во Македонија тешко се менува. Тие 120.000 може да бидат и 140.000, што носи апсолутно мнозинство.
Колкави се шансите Пендаровски да го зголеми контото со гласови? Колку ДУИ може да ја анулира разликата меѓу Иванов и Пендаровски со претходни партиски пазарења со СДСМ?
Божиновски: СДСМ може да се обиде да направи некаков договор со некоја од етничките албански партии, пред сѐ тука мислам на ДУИ. ДУИ не може да му го обезбеди целиот контингент гласови што ги има, околу 100.000. Дури и со тие 100.000 гласа тој повторно ќе каска по Иванов. Трето, ДУИ може да обезбеди 40.000 до 50.000 гласови за Пендаровски, што е апсолутно недоволно. Од друга страна, ќе си направи целосна контрауслуга затоа што дел од неопределените Македонци по овој договор, иако не планирале да гласаат, ќе излезат и ќе гласаат за Иванов. Не можам да говорам за разликата сега, дали ќе биде поголема или помала. Тоа ќе зависи од тие договори. Но, во секој случај, со оваа разлика сега Иванов може да биде сигурен како апсолутен фаворит во вториот круг?
Може ли СДСМ да се надева на гласовите на Пендаровски?
Божиновски: Сега не. Сега, откако повторно се виде силата на СДСМ, самите членови се демотивирани да излезат да гласаат. Силата е иста како таа на локалните избори минатата година. Тие гласови може да отидат кај ГРОМ.
Значи може да очекуваме помалку гласови од тие што ги освои Пендаровски во првиот круг?
Божиновски: Да. Не треба да заборавиме дека имаме трет играч, Стевче Јакимовски и ГРОМ. Реков дека ако Поповски успее да освои од 25.000 до 30.000 гласа, Јакимовски може да се надева на добар изборен резултат. И тие два пратеника што му ги предвидувавме со нашето истражување, може да станат и три и четири пратеника. Дел од граѓаните, кои се демотивирани од СДСМ, може да се свртат кон ГРОМ. Јакимовски за три месеци успеа да освои 30.000 гласачи. Тие што, можеби, го поддржале Пендаровски, тие што, можеби, не се сигурни поддржувачи на СДСМ, многу лесно можат да се свртат кон него. Тоа особено може да се случи во две општини – Карпош и Центар. Очекувам дека во овие две општини сегашната разлика, која е во корист на Пендаровски, на парламентарните избори да биде или многу помала или да се свртат работите во корист на ВМРО-ДПМНЕ. И токму поради фактот што дел од тие што сега гласале за Пендаровски, ќе гласаат за ГРОМ, кој се појавува како трет силен фактор во општина Карпош. Би рекол дека овие три партии во Карпош, горе-долу, се рамноправни.
Што би значело тоа за бројот на пратенички места на СДСМ?
Божиновски: Со двете места на ГРОМ, кои ќе ги освои, и со цврстата поддршка што ја има ВМРО-ДПМНЕ, а поддршката на СДСМ е колеблива, СДСМ до 13 април требаше да биде среќен ако освоеше 38 пратенички места. По изборите на 13 април, сметам дека ако се остварат претпоставките, кои се валидни и се врз база на претходни избори, СДСМ би бил среќен ако освои и 35 мандати.
Колкаво влијание можат да имаат кампањите до изборите? Колку можат да ја променат сликата? Рековте дека јавното мислење тешко се менува.
Божиновски: Очекувам дека ќе се зголеми разликата од 120.000 гласови меѓу ВМРО-ДПМНЕ и СДСМ поради опаѓањето на бројот на гласови кај СДСМ. Лесно може да им се случи од 325.000 да дојдат на 300.000 гласови, па дури и на 290.000, колку што имаа на локалните избори. Поради тоа може да дојде до одредени придвижувања. Статистички, во однос на анкетите, тоа не влијае многу, но за пратенички места значи многу. Не е сеедно дали е разлика од 120.000 или 140.000 гласа.
Од ДПА изјавија дека, според бројот на гласови на претседателските избори, се надеваат на 13-14 пратенички места. Колку е тоа реално?
Божиновски: Мислам дека ДПА требаше повеќе да работи на мотивација на своите членови. Според нашите прогнози, очекувавме околу 60.000 гласови. Де факто, ДПА има повеќе од 60.000 поддржувачи, можеби и 70.000. Но мислам дека некако не си ја сфатија доволно добро задачата и не успеаја да ги извлечат сите на избори. Иако тоа е сизифовска работа. Тие треба да ги извлечат сите свои гласачи за да ја покажат својата политичка моќ. Јасно беше дека Халими не може да влезе во втор круг, иако се покажа како многу добар кандидат. Од друга страна, ГРОМ како нова партија успеа да ги извлече своите гласачи и покажа дека има своја политичка тежина. ДПА немаше потреба да ја покажува својата политичка тежина, одамна е на политичката сцена и претпоставувам дека затоа имаше и мало разретчување на гласовите, за еден процент помалку од тоа што го очекувавме. Дали ДПА ќе успее повеќе зависи од неколку фактори, кои, пред сѐ, зависат од Мендух Тачи. Под итно мора да ги надмине недоразбирањата со струшкиот градоначалник Села и да се обиде да ги приближи Руфи Османи и другите, кои биле од претходниот состав на ДПА. Доколку успее да најде доблест да го направи тоа, можеме да очекуваме и политички успех.
Разговараше: Билјана Зафирова
Фото: Ѓорги Личовски
(Интервјуто со политичкиот аналитичар Владимир Божиновски е објавено во 85. број на неделникот Република, 18.04.2014)
Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.