Умерените муслимани на Балканот се на удар на вахабистите и на Муслиманското братство

Сте­фан Су­леј­ман Шварц е из­вр­шен ди­ре­ктор на Цен­та­рот за ис­лам­ски плу­ра­ли­зам и на Ме­ѓу­на­род­на­та мре­жа на уме­ре­ни мус­ли­ман­ски на­уч­ни­ци, све­ште­ни­ци, ин­те­ле­кту­ал­ци и но­ви­на­ри рас­про­стра­не­та во по­ве­ќе од 20 др­жа­ви. Тој е ро­ден во 1948 го­ди­на во се­мејс­тво на Евре­ин и про­те­стан­тка. Шварц не бил при­пад­ник на ни­ту ед­на ве­ра сѐ до 1997 го­ди­на, а ис­ла­мот го при­фа­тил за вре­ме на по­се­та­та на Бос­на и Хер­це­го­ви­на. Има бо­га­та ка­ри­е­ра во об­ла­ста на ли­те­ра­ту­ра­та и на но­ви­нарс­тво­то. Не­го­ви ста­тии се об­ја­ву­ва­ни во го­ле­ми­те свет­ски ме­ди­у­ми, ка­ко „Њу­јорк тајмс“, „Вол­стрит жур­нал“, „Лос Ан­џе­лес тајмс“, „То­рон­то гло­уб“ и дру­ги. Во мо­мен­тот е ре­до­вен со­ра­бот­ник на „Вик­ли стан­дард“ и на „Ха­фин­гтон пост“. Тој е од­ли­чен поз­на­вач на проб­ле­ми­те на мус­ли­ма­ни­те на Бал­ка­нот и го­лем кри­ти­чар на ис­лам­ски­от фун­да­мен­та­ли­зам, осо­бе­но на ва­ха­би­стич­ки­те се­кти и на ра­ди­ка­ли­те од Мус­ли­ман­ско­то брат­ство.

Гос­по­ди­не Шварц, Вие одб­ли­зу го сле­ди­те раз­во­јот на ис­ла­мот, исто та­ка сил­но го кри­ти­ку­ва­те ис­лам­ски­от фун­да­мен­та­ли­зам. Ка­кви се ри­зи­ци­те од ис­лам­ски­от ек­стре­ми­зам на Бал­ка­нот и во Ма­ке­до­ни­ја?
Шварц: Бал­кан­ски­те мус­ли­ма­ни, очиг­лед­но, ве­ќе се цел на ра­ди­кал­ни­те стру­кту­ри во Мус­ли­ман­ско­то брат­ство и во ва­ха­би­стич­ко­то дви­же­ње. Ова мо­же да го за­бе­ле­жи се­кој што го по­се­тил овој ре­ги­он и е за­поз­на­ен со та­мош­на­та си­ту­а­ци­ја. Ка­ко нај­на­си­лен при­мер би го на­вел те­ро­ри­стич­ки­от на­пад врз Бе­кта­шка­та за­ед­ни­ца од Ара­ба­ти ба­ба-те­ќе­то во Те­то­во, из­вр­шен од стра­на на ва­ха­би­стич­ки­те ра­ди­ка­ли под­др­жа­ни од Ис­лам­ска­та вер­ска за­ед­ни­ца на Ма­ке­до­ни­ја. Оваа си­ту­а­ци­ја бе­ше пре­поз­на­е­на и ве­ќе 10 го­ди­ни е кри­ти­ку­ва­на од Стејт де­парт­мен­тот на САД. Втор по­ка­за­тел за ло­ша­та си­ту­а­ци­ја со ма­ке­дон­ски­те мус­ли­ман­ски за­ед­ни­ци се и ло­кал­ни­те актив­но­сти на Ис­лам­ски­от мла­дин­ски фо­рум, поз­нат по ини­ци­ја­ли­те ФРИ, кој во 2011 го­ди­на бе­ше до­ма­ќин на пре­да­ва­ње­то за европ­ски­от ис­лам што го одр­жа Ха­ни Ра­ма­дан, брат на „мус­ли­ман­ска­та ин­те­ле­кту­ал­на су­перѕ­вез­да“ – Та­рик Ра­ма­дан. Бра­ќа­та Ра­ма­дан се вну­ци на Ха­сан ал Ра­ма­дан, кре­а­тор на Мус­ли­ман­ско­то брат­ство. Тие имаа да­де­но го­лем при­до­нес при ши­ре­ње­то на ра­ди­кал­на­та иде­о­ло­ги­ја ме­ѓу мус­ли­ма­ни­те на За­па­дот. Та­рик Ра­ма­дан бе­ше по­вр­зу­ван со омра­зе­ни­от про­по­вед­ник Ју­суф ал Ка­ра­да­ви, кој­што е ста­ци­о­ни­ран во Ка­тар и мо­мен­тал­но прет­ста­ву­ва во­деч­ка лич­ност на Европ­ска­та мус­ли­ман­ска мре­жа (ЕММ). Ек­стрем­но воз­не­ми­ру­вач­ки е тоа што во ју­ни 2013 го­ди­на ЕММ сво­е­то Ге­не­рал­но со­бра­ние го одр­жа во Ма­ке­до­ни­ја. Ду­ри и уште по­а­лар­мант­но е про­ши­ру­ва­ње­то на ЕММ во Ко­со­во и во Ср­би­ја, ма­кар и да има раз­лич­ни на­ме­ри за раз­лич­но ме­сто. Це­ли­те на ЕММ во Ко­со­во се да се ра­ди­ка­ли­зи­ра­ат и мо­би­ли­зи­ра­ат мус­ли­ма­ни­те про­тив се­ку­лар­на­та др­жа­ва, до­де­ка, пак, во Ср­би­ја ЕММ и ра­ди­ка­ли­те што сто­јат во зад­ни­на, се чи­ни, се по­ли­тич­ки опор­ту­ни­сти, кои ед­но­став­но са­ка­ат вли­ја­ние врз офи­ци­јал­ни­те не­мус­ли­ман­ски ин­сти­ту­ции. Но, на­ме­ра­та на ЕММ из­ле­гу­ва на ви­де­ли­на пре­ку неј­зи­ни­те по­ви­ци за ре­гру­ти­ра­ње вер­ни­ци во „Брат­ство­то на Гван­та­на­мо“. Ка­ко на­до­пол­ну­ва­ње на ова, Ха­ни Ра­ма­дан, кој во Скоп­је бе­ше спон­зо­ри­ран од ЕММ, ве­ќе се оз­лог­ла­си со не­го­во­то раз­ре­шу­ва­ње од стра­на на џа­ми­ја­та во Же­не­ва со ко­ја упра­ву­вал, ка­ко и од др­жав­но­то на­став­нич­ко ра­бот­но ме­сто во Швај­ца­ри­ја по­ра­ди тоа што во Фран­ци­ја об­ја­вил ста­ти­ја во ко­ја го оправ­ду­ва чо­веч­ко­то ка­ме­ну­ва­ње. Ме­ѓу бал­кан­ски­те мус­ли­ма­ни не по­стои ка­ме­ну­ва­ње ни­ту, пак, не­кои дру­ги слич­ни актив­но­сти и не по­стои ни­ка­кво оправ­ду­ва­ње за та­кви­от иде­о­ло­шки фун­да­мен­та­ли­зам.

Има­те ши­ро­ки поз­на­ва­ња за раз­во­јот на овој ре­ги­он. На што по­точ­но мис­ле­вте ко­га ре­ко­вте де­ка си­ту­а­ци­ја­та во Ма­ке­до­ни­ја е ка­та­стро­фал­на?
Шварц: Бал­кан­ски­от ис­лам бил за­по­ста­вен од стра­на на мус­ли­ман­ски­те си­ли и од стра­на на За­па­дот, а тоа, спо­ред мо­и­те ви­ду­ва­ња, прет­ста­ву­ва најз­дра­ва­та ка­ра­кте­ри­сти­ка во де­неш­ни­от ис­лам. Бал­кан­ски­те мус­ли­ма­ни се автен­тич­ни и до­мо­род­ни европ­ски мус­ли­ма­ни кои раз­ви­ле единств­на и со­вре­ме­на пер­цеп­ци­ја за све­тот. По­ра­ди тоа, јас ве­ќе дол­го вре­ме збо­ру­вам де­ка бал­кан­ски­те мус­ли­ма­ни тре­ба да би­дат приз­на­е­ни за ис­лам­ски ли­де­ри на За­па­дот и на се­ве­ро­и­сточ­на Евро­па, кои по­се­ду­ва­ат сил­на ду­хов­ност и ин­те­ле­кту­ал­но вли­ја­ние од свет­ски рам­ки. До­кол­ку бал­кан­ски­те ис­лам­ски за­ед­ни­ци би пот­пад­на­ле под ра­ди­кал­но вли­ја­ние, спо­ме­на­ти­от раз­вој би бил не­воз­мо­жен. Бал­кан­ски­те мус­ли­ма­ни тре­ба да ста­нат ли­де­ри на арап­ски­те, цен­трал­но­а­зи­ски­те, ру­ски­те и на дру­ги мус­ли­ма­ни кои во ми­на­то­то про­из­лег­ле од дви­же­ње­то Ја­ди­ди­ја.

Твр­ди­те ли де­ка ва­ха­би­сти­те и ра­ди­ка­ли­те од Мус­ли­ман­ско­то брат­ство во Ма­ке­до­ни­ја има­ат бли­ски кон­та­кти со На­им Тер­на­ва – ли­де­рот на ко­сов­ски­те мус­ли­ма­ни? Да­ли има­те кон­крет­ни ин­фор­ма­ции за тие гру­пи и за нив­ни­те це­ли?
Шварц: Вр­ска­та ме­ѓу Тер­на­ва и ра­ди­кал­ни­те стру­кту­ри во Ма­ке­до­ни­ја се оп­што­поз­на­ти, ка­ко што мо­же­ше да се зак­лу­чи и од не­го­во­то приз­на­ва­ње на не­за­кон­ски­от Европ­ски со­вет за фа­тва и истра­жу­ва­ње (ЕСФИ). Тоа е опас­но иде­о­ло­шко те­ло кое це­ли кон водс­тво врз европ­ски­те мус­ли­ма­ни, но е со­ста­ве­но од Ара­пи и од афри­кан­ски мус­ли­ман­ски фун­да­мен­та­ли­сти, и без ни­ка­ква вме­ша­ност од стра­на на фран­цу­ски­те мус­ли­ман­ски ли­де­ри, кои се воз­др­жа­ни мус­ли­ма­ни на за­пад­на Евро­па. Ра­ди­кал­ни­те стру­кту­ри, со по­мош на Тер­на­ва и не­го­ви­те след­бе­ни­ци, се оби­доа на Бал­ка­нот да ги пре­не­сат конф­ли­кти­те од про­пад­на­та­та „Арап­ска про­лет“ и пос­ле­ди­ци­те од неј­зи­ни­от ко­лапс, што ја вло­ши по­стој­на­та ек­стре­ми­стич­ка нак­ло­не­тост.

Ко­со­во е се­ку­лар­на др­жа­ва во ко­ја на во­деч­ки­те по­ли­тич­ки по­зи­ции сто­јат же­ни и ни­ед­на од нив не но­си ни­што дру­го освен мо­дер­на об­ле­ка, а фа­на­тич­ни­те ис­лам­ски мо­рал­ни стан­дар­ди во­оп­што не се по­пу­лар­ни ме­ѓу нив. Зо­што мис­ли­те де­ка ра­ди­кал­ни­от ис­лам пре­зе­ма кон­тро­ла врз ко­сов­ски­те мус­ли­ма­ни?
Шварц: Европ­ска­та уни­ја, Обе­ди­не­ти­те на­ции, па ду­ри и Стејт де­парт­мен­тот на САД не ус­пе­а­ја да при­до­не­сат во ефе­ктив­но­то мо­дер­ни­зи­ра­ње на ко­сов­ски­те по­ли­тич­ки, ле­гал­ни и со­ци­јал­ни ин­сти­ту­ции. Не­за­до­волс­тво­то од она што јас го на­ре­ку­вав ме­ѓу­на­род­на ху­ма­ни­тар­на ма­фи­ја во Ко­со­во е на ви­со­ко ни­во. Ра­ди­кал­ни­те стру­кту­ри на ова гле­да­ат ка­ко на по­ле со мож­но­сти и апел за не­пос­луш­ност, ка­ко и на обид да се ку­пи ло­јал­но­ста на оние со еко­ном­ски проб­ле­ми. Се­пак, исто ка­ко за вре­ме на вој­на­та во Бос­на, те­ков­на­та си­ри­ска гра­ѓан­ска вој­на нѐ по­тсе­ту­ва де­ка иде­о­ло­ги­ја­та и па­ри­те се клуч­ни да се одр­жат ра­ди­ка­ли­стич­ки­те ис­лам­ски дви­же­ња, но от­по­рот, ан­кси­оз­но­ста и жел­ба­та да се од­бра­ни ис­ла­мот, пак, при­род­но се раз­ви­ва­ат ко­га мус­ли­ма­ни­те се чув­ству­ва­ат под при­ти­сок. Но, не мис­лам де­ка на­го­нот за по­ли­тич­ки про­тест во Ко­со­во ќе ги од­ве­де Ал­бан­ци­те до ра­ди­кал­ни­от ис­лам. Ко­сов­ски­те ек­стре­ми­сти се оби­ду­ва­ат да за­зе­мат це­лос­на кон­тро­ла врз офи­ци­јал­ни­от све­ште­нич­ки си­стем. Јас ве­ру­вам де­ка мно­зинс­тво­то воз­др­жа­ни вер­ни­ци сил­но се спро­тив­ста­ву­ва­ат на се­то тоа.

Вие твр­ди­те де­ка ис­ла­ми­сти­те це­лат кон пре­зе­ма­ње на кон­тро­ла­та врз ко­сов­ски­те мус­ли­ма­ни. А, што со мус­ли­ма­ни­те во Ма­ке­до­ни­ја? Кој има кон­тро­ла врз нив? Да­ли та­кви­те гру­пи има­ат бли­ски кон­та­кти со ис­лам­ска­та за­ед­ни­ца во Ма­ке­до­ни­ја и со неј­зи­ни­от ли­дер?
Шварц: Истак­ну­вај­ќи ги ко­мен­та­ри­те што ги ка­жав при од­го­ва­ра­ње­то на пр­во­то пра­ша­ње, ве­ру­вам де­ка ма­ке­дон­ска­та ис­лам­ска за­ед­ни­ца ја откри сво­ја­та фа­на­тич­на аген­да со про­гонс­тво­то на бе­кта­ши­те во Те­то­во, ка­ко и со ука­жа­на­та го­сто­прим­ли­вост кон бра­ќа­та Ра­ма­дан и кон ЕММ. Ка­ко ре­зул­тат на тоа, мо­же да се зак­лу­чи де­ка ис­лам­ска­та за­ед­ни­ца на Ма­ке­до­ни­ја ве­ќе е под кон­тро­ла на ра­ди­кал­ни­те стру­кту­ри од над­во­реш­ни­от ре­ги­он. На­па­ди­те врз Ара­ба­ти-ба­ба те­ќе­то се обес­че­сту­ва­ње за Ма­ке­до­ни­ја, неј­зи­на­та исто­ри­ја и неј­зи­ни­от на­род, и тоа ве­ќе ни­ко­гаш не тре­ба да би­де то­ле­ри­ра­но.

Да­ли тие ра­ди­кал­ни стру­кту­ри се по­вр­за­ни со лич­но­сти од по­ли­ти­ка­та во Ма­ке­до­ни­ја и во ре­ги­о­нот, и кол­ку се сил­ни тие вр­ски?
Шварц: Не мо­жам да по­твр­дам по­сто­е­ње на одре­де­но по­ли­тич­ко вли­ја­ние од мус­ли­ман­ски­те ра­ди­ка­ли­сти во Ма­ке­до­ни­ја. Та­кви­те по­вр­за­но­сти се те­ма на мно­гу шпе­ку­ла­ции. Ка­ко и да е, ве­ру­вам де­ка одре­де­ни хри­сти­јан­ско-ма­ке­дон­ски по­ли­тич­ки трен­до­ви одат во при­лог на мус­ли­ман­ска­та ра­ди­ка­ли­за­ци­ја. Иа­ко ова зву­чи па­ра­до­ксал­но, па ду­ри и ап­сурд­но, стра­те­ги­ја­та од не­мус­ли­ман­ски­те ли­де­ри што ги по­ма­га­ат ра­ди­кал­ни­те стру­кту­ри има­ат цел да ги мар­ги­на­ли­зи­ра­ат скром­ни­те мус­ли­ма­ни и да ги раз­де­лат мус­ли­ман­ски­те ет­нич­ки здру­же­ни­ја, ка­ко што е слу­ча­јот со Ал­бан­ци­те во Ма­ке­до­ни­ја, Ср­би­ја и Русија. Ср­би­ја и Ру­си­ја има­ат „др­жав­но одо­бре­ни“ мус­ли­ман­ски „прет­став­ни­ци“ кои ги про­мо­ви­ра­ат вла­де­јач­ки­те ре­жи­ми со се­е­ње кон­фу­зи­ја ме­ѓу нив­ни­те мус­ли­ман­ски про­тив­ни­ци, кои глав­но се воз­др­жа­ни.

Ка­ко го об­јас­ну­ва­те конф­ли­ктот ме­ѓу мус­ли­ма­ни­те Ал­бан­ци во од­нос на раз­лич­но­то тол­ку­ва­ње на ис­ла­мот? Очиг­лед­но е де­ка мно­гу след­бе­ни­ци на тра­ди­ци­о­нал­ни­от ис­лам во Ма­ке­до­ни­ја се пла­шат од но­ви­те трен­до­ви што до­а­ѓа­ат од Бли­ски­от Исток, но мол­чат за тоа.
Шварц: Оби­дот на ра­ди­кал­ни­те стру­кту­ри од Бли­ски­от Исток да нав­ле­зат, да се ин­фил­три­ра­ат ме­ѓу ли­де­ри­те и да до­ми­ни­ра­ат со мус­ли­ман­ски­те за­ед­ни­ци на Бал­ка­нот пре­диз­ви­ка раз­лич­ни ре­ак­ции во раз­лич­ни зем­ји. Ма­ке­дон­ски­те мус­ли­ма­ни, би­ло да се Сло­ве­ни, Ал­бан­ци или Тур­ци, се мал­цинс­тво во зем­ја­та, а Ал­бан­ци­те во Ма­ке­до­ни­ја се чув­ству­ва­ат ди­скри­ми­ни­ра­ни. За­тоа, во обид да се за­шти­тат, кај нив има тен­ден­ци­ја да го при­фа­ќа­ат нив­но­то вер­ско и по­ли­тич­ко ли­дерс­тво, кое пре­ку ре­ли­ги­ја­та се по­ста­ву­ва над нив ка­ко за­штит­ник и нив­ни прет­став­ник про­тив на­силс­тво­то од не­мус­ли­ма­ни­те. Тен­зи­и­те со нив­ни­те со­се­ди про­ду­ци­ра­ат искри­вен им­пулс кон „мус­ли­ман­ско­то единс­тво“ и не­под­го­тве­ност да ги кри­ти­ку­ва­ат нив­ни­те ли­де­ри. Мус­ли­ман­ска­та за­ед­ни­ца на ма­ке­дон­ски­те Ал­бан­ци, ко­ја е си­ро­маш­на и во фи­нан­си­ска смис­ла и со дру­ги ре­сур­си, е при­род­на ме­та на бо­га­ти­те ек­стре­ми­сти што до­а­ѓа­ат од над­вор. Мус­ли­ма­ни­те и хри­сти­ја­ни­те ме­ѓу ма­ке­дон­ски­те Ал­бан­ци не тре­ба да мол­чат за тоа. Тре­ба да им би­де им­пе­ра­тив да ја бра­нат сво­ја­та ло­кал­на и исто­ри­ска тра­ди­ци­ја од ма­ни­пу­ла­ции и иско­ри­сту­ва­ње од оние што се оби­ду­ва­ат да ја по­тко­па­ат нив­на­та по­зи­ци­ја во оп­штес­тво­то и, што е по­о­пас­но, да го на­ма­ли по­чи­ту­ва­ње­то на нив­ни­те ре­ли­ги­оз­ни, со­ци­јал­ни, ет­нич­ки и по­ли­тич­ки пра­ва.

Кој е Ва­ши­от став во вр­ска со конф­ли­ктот ме­ѓу Ис­лам­ска­та вер­ска за­ед­ни­ца и Бе­кта­шка­та за­ед­ни­ца во др­жа­ва­ва?
Шварц: Не­при­ја­телс­тво­то на офи­ци­јал­на­та Ис­лам­ска вер­ска зед­ни­ца во Ма­ке­до­ни­ја кон бе­кта­ши­те во зем­ја­та е срам­но и од­врат­но. Бе­кта­ши­те има­ат го­ле­мо кул­тур­но и ду­хов­но вли­ја­ние во жи­во­тот на Ал­бан­ци­те, кое е во ин­те­рес на ма­ке­дон­ски­те вла­сти да им по­мог­нат да се од­бра­нат од ра­ди­кал­на­та агре­си­ја. Со ог­лед на ди­скри­ми­на­ци­ја­та на Срп­ска­та пра­вос­лав­на цр­ква над Ма­ке­дон­ска­та пра­вос­лав­на цр­ква, ма­ке­дон­ска­та вла­да тре­ба да приз­нае де­ка е во ин­те­рес да се за­шти­ти ре­ли­ги­оз­ни­от плу­ра­ли­зам на­ме­сто да го под­др­жу­ва мо­но­пол­ски­от ста­тус. Јас дол­го ло­би­рав за али­јан­са ме­ѓу МПЦ, бе­кта­ши­те и ал­бан­ски­те ка­то­ли­ци во Ма­ке­до­ни­ја, ко­ја би се спро­тив­ста­ви­ла на срп­ски­те узур­па­то­ри на хри­сти­јан­ски­те цр­кви и на­сил­на­та ра­ди­ка­ли­за­ци­ја на мус­ли­ма­ни­те. Ма­ке­дон­ска­та др­жа­ва тре­ба да ги по­мог­не ва­кви­те со­ју­зи врз ба­за на офи­ци­јал­ни­от се­ку­ла­рен си­стем.

Аме­ри­кан­ски­от автор Кри­сто­фер Де­ли­со пи­шу­ва­ше за вли­ја­ни­е­то на одре­де­ни па­ки­стан­ски ис­лам­ски гру­пи ме­ѓу Ма­ке­дон­ци­те мус­ли­ма­ни. Ка­ко Вие ги ко­мен­ти­ра­те тие ин­фор­ма­ции?
Шварц: Де­ли­со ја на­пи­ша кни­га­та „До­а­ѓа­ње­то на ис­лам­ски­от ка­ли­фат“, што спо­ред ме­не е смеш­но. Тој очиг­лед­но не знае де­ка ка­ли­фат тре­ба да би­де ос­но­ван на гло­бал­на ос­но­ва и да би­де упра­ву­ван од нај­сил­на­та мус­ли­ман­ска зем­ја. Ние ве­ќе не сме во 13 век ко­га мо­же­ло да се ос­но­ва­ат ло­кал­ни ка­ли­фа­ти во мус­ли­ман­ска Шпа­ни­ја или мо­же­ло да по­стои конф­ли­ктен ка­ли­фат на Бли­ски­от Исток. Ка­ли­фат би бил пред­мет на ри­ва­ли­тет уште од са­мо­то ос­но­ва­ње и за­тоа е не­воз­мож­но да се за­мис­ли не­го­ва по­ја­ва на Бал­ка­нот. Де­ли­со не е све­сен де­ка сло­вен­ски­те мус­ли­ма­ни и ал­бан­ски­те мус­ли­ма­ни не се са­ка­ат ме­ѓу­себ­но и де­ка ал­бан­ски­те мус­ли­ма­ни се пла­шат од сло­вен­ска­та до­ми­на­ци­ја во бал­кан­ски­от ис­лам. Бес­мис­ле­но е да се твр­ди де­ка ал­бан­ски­те и сло­вен­ски­те мус­ли­ма­ни би се обе­ди­ни­ле во ка­ли­фат. Проб­ле­мот во за­пад­на Ма­ке­до­ни­ја го пра­ви ИВЗ во Скоп­је, а не акти­ви­сти од Па­ки­стан. Што има­ат ма­ке­дон­ски­те мус­ли­ма­ни со аги­та­то­ри од Па­ки­стан. До­кол­ку та­кви еле­мен­ти се по­ја­ват, тоа е проб­лем на офи­ци­јал­ни­те ис­лам­ски ин­сти­ту­ции. Јас ми­нав мно­гу вре­ме во Те­то­во и во дру­ги гра­до­ви во за­пад­на Ма­ке­до­ни­ја и ни­ко­гаш не на­и­дов на па­ки­стан­ско вли­ја­ние што е вли­ја­тел­но.

Не­о­дам­на во се­ло­то Окти­си гру­па мус­ли­ман­ски вер­ни­ци бло­ки­раа хри­сти­ја­ни кои одеа да об­но­ват ста­ра цр­ква. Се слу­чи ин­ци­дент ка­ков што не­ма­ло во овие кра­и­шта со ве­ко­ви.
Шварц: Им­пе­ра­тив е лу­ѓе­то во Ма­ке­до­ни­ја да из­бег­ну­ва­ат конф­ли­кти на ре­ли­ги­оз­на ос­но­ва. Ма­ке­до­ни­ја има шан­са да ста­не при­мер за ефе­кти­вен ре­ли­ги­ски плу­ра­ли­зам. До­кол­ку ма­ке­дон­ска­та вла­да ги исте­ра­ше ва­ха­би­сти­те што го осво­и­ја Ара­ба­ти-ба­ба те­ќе­то во Те­то­во и го вра­те­ше на вла­де­ние на ос­но­ва­чи­те и прав­ни сопс­тве­ни­ци, вла­сти­те во Скоп­је ќе до­би­е­ја под­др­шка од Су­фи­те и од тра­ди­ци­о­на­ли­сти­те во мус­ли­ман­ски­от свет. Слич­но е и со бе­кта­ши­те и со дру­ги­те уме­ре­ни мус­ли­ма­ни. До­кол­ку тие им по­мог­нат на ма­ке­дон­ски­те хри­сти­ја­ни во нив­на­та бор­ба за авто­ке­фал­ност, мус­ли­ма­ни­те ќе инс­пи­ри­ра­ат но­ва со­ра­бо­тка со хри­сти­ја­ни­те, ко­ја не е ин­фи­ци­ра­на од на­ци­о­на­ли­стич­ки и им­пе­ри­ја­ли­стич­ки пре­тен­зии. Цр­но­гор­ски­те и ал­бан­ски­те хри­сти­ја­ни се дел од таа при­каз­на.

Кол­ку ре­ли­ги­оз­ни­те тен­зии мо­же да вли­ја­ат врз обич­ни­от жи­вот ме­ѓу Ал­бан­ци­те и Ма­ке­дон­ци­те?
Шварц: До­да­ва­ње­то ре­ли­ги­оз­но не­при­ја­телс­тво на по­стој­ни­те тен­зии ме­ѓу две­те глав­ни за­ед­ни­ци во Ма­ке­до­ни­ја е опас­но и мо­же до­пол­ни­тел­но да се ра­ди­ка­ли­зи­ра. Ма­ке­дон­ска­та вла­да ги вклу­чи и ал­бан­ски­те по­ли­тич­ки парт­не­ри во ин­сти­ту­ци­и­те. Вер­ски­те акти­ви­сти тре­ба да ра­бо­тат за да се ми­ни­ми­зи­ра­ат кон­фрон­та­ци­и­те и да по­мог­нат во по­ми­ру­ва­ње­то ме­ѓу две­те ет­нич­ки гру­пи.

Ал­бан­ци­те во Ма­ке­до­ни­ја се про­ти­ват на фор­ми­ра­ње вер­ски об­је­кти кои се под кон­тро­ла на дру­ги ет­нич­ки гру­пи, ка­ко, на при­мер, но­ва­та џа­ми­ја на Ро­ми­те во При­леп. Во Скоп­је са­мо на ед­но ме­сто се пее езан на тур­ски ја­зик. Зо­што се слу­чу­ва тоа ко­га мус­ли­ман­ска­та ре­ли­ги­ја не би тре­ба­ло да ги де­ли вер­ни­ци­те спо­ред на­ци­о­нал­на­та при­пад­ност?
Шварц: До­кол­ку ли­де­ри­те на ал­бан­ски­те мус­ли­ма­ни се про­ти­ват на кул­тур­на­та и на тра­ди­ци­о­нал­на­та авто­но­ми­ја на дру­ги­те мус­ли­ма­ни, нив­на­та по­зи­ци­ја е не­ис­лам­ска и по­греш­на. Ап­сурд­но е да се пре­тво­ра­ат де­ка ис­ла­мот, ка­ко и ју­да­из­мот и хри­сти­јанс­тво­то, про­ду­ци­ра ди­фе­рен­ци­ја­ци­ја на ет­нич­ка и дру­га ли­ни­ја. Иде­ја­та де­ка има са­мо еден ис­лам е ра­ди­ка­лен мит. Са­кам да наг­ла­сам де­ка ал­бан­ски­те ис­лам­ски ли­де­ри тре­ба да под­др­жу­ва­ат плу­ра­ли­зам и да из­бег­ну­ва­ат се­ка­ков пре­диз­вик да ста­нат хе­ге­мо­ни.

Да­ли е воз­мож­но тра­ди­ци­ја­та и нас­ледс­тво­то на уме­ре­ни­от ис­лам да го по­бе­дат ис­лам­ски­от ек­стре­ми­зам?
ШВАРЦ: Жи­ве­е­ме во бож­ји­от свет, а не во оној на са­та­на­та. Ис­ла­мот пре­жи­ве­ал 14 ве­ка отфр­лу­вај­ќи го ек­стре­миз­мот во раз­лич­ни вре­ми­ња на раз­лич­ни ме­ста. Ис­ла­мот ќе про­дол­жи да цве­та вра­ќај­ќи му се на пра­ви­от пат, на уме­ре­ни­от, тра­ди­ци­о­нал­ни­от, кон­вен­ци­о­нал­ни­от, ду­хов­ни­от, па ду­ри и кон­зер­ва­тив­ни­от (но ни­ка­ко ра­ди­ка­лен) ис­лам. Се­кој друг епи­лог сме­там де­ка е не­воз­мо­жен.

Вие по­тек­ну­ва­те од та­тко Евре­ин и мај­ка про­те­стан­тка. Ко­ја бе­ше глав­на­та при­чи­на за Вие да се пре­о­бра­зи­те во мус­ли­ман?
Шварц: Го отфр­лам тер­ми­нот „пре­о­браз­ба“ би­деј­ќи да се пре­о­бра­зиш зна­чи да ја сме­ниш ре­ли­ги­ја­та, а јас прет­ход­но не­мав ре­ли­ги­ја. Јас ста­нав мус­ли­ман ко­га, ка­ко но­ви­нар, пи­шу­вав за вре­ме на бал­кан­ски­те вој­ни во 90-ти­те го­ди­ни би­деј­ќи ги гле­дав бо­сан­ски­те мус­ли­ма­ни ка­ко воз­ви­ше­но стра­да­ат, ка­ко на­ме­сто џи­хад од­браа да се од­не­су­ва­ат скром­но и да се бо­рат за пра­во­то на жи­вот со сво­и­те не­мус­ли­ман­ски со­се­ди. Во Са­ра­е­во ја про­нај­дов ре­ли­ги­ја­та што ја ба­рав.

Кои се глав­ни­те при­чи­ни по­ра­ди кои лу­ѓе­то го при­фа­ќа­ат ра­ди­кал­ни­от ис­лам? Вер­ба­та, на­силс­тво­то или па­ри­те?
Шварц: По­втор­но ќе ја наг­ла­сам прет­ход­на­та по­ен­та, во ми­на­то­то бев нак­ло­нет да гле­дам на ис­лам­ски­от ра­ди­ка­ли­зам по­ве­ќе ка­ко на про­из­вод на уве­зе­на иде­о­ло­ги­ја и па­ри откол­ку ка­ко на уг­не­ту­ва­ње и стра­да­ње. Но, хо­ро­рот во Си­ри­ја ме по­тсе­ти де­ка Бо­сан­ци­те не беа џи­ха­ди­сти, но нив­но­то ма­че­ниш­тво пот­тик­на го­ле­ма за­гри­же­ност кај се­кој мус­ли­ман. Де­нес ра­ди­кал­ни­от ис­лам го об­но­ви по­ви­кот за от­пор кон го­ле­мо­то не­при­ја­телс­тво и омра­за на­со­че­ни про­тив мус­ли­ма­ни­те. Здо­би­вај­ќи се со мо­е­то искус­тво и про­у­чу­вај­ќи го проб­ле­мот, јас сѐ уште ве­ру­вам де­ка ра­ди­кал­ни­от ис­лам не е про­из­вод на убе­ду­ва­ње, вер­ба или поз­на­ва­ње на ре­ли­ги­ја­та. Ра­ди­ка­ли­зи­ра­ни­те мус­ли­ма­ни дејс­тву­ва­ат со страв, од дру­га стра­на, пак, вер­ба­та вле­ва уве­ре­ност и хра­брост. Нај­че­сто мус­ли­ма­ни­те пре­ми­ну­ва­ат во ра­ди­кал­ни­те стру­кту­ри за да си ја до­ка­жат вер­ба­та са­ми на се­бе ка­ко ин­ди­ви­ду­ал­ци или, пак, на нив­ни­те се­мејс­тва и не­по­сред­ни за­ед­ни­ци на­ме­сто да го изра­зат сво­е­то раз­би­ра­ње и по­све­те­ност кон ре­ли­ги­ја­та. Че­сто тие има­ат сла­ба вер­ба во ис­ла­мот и ма­ли поз­на­ва­ња за не­го и че­сто се на­де­ва­ат де­ка пре­зе­мај­ќи ек­стрем­ни дејс­тва, ќе се иску­пат за прет­ста­ва­та што ја има­ат за се­бе де­ка по­тфр­ли­ле ка­ко мус­ли­ма­ни.

Разговараше: Ненад Мирчевски
Фото: Приватна архива
(Интервјуто со аналитичарот Стефан Сулејман Шварц е објавено во 57. број на неделникот Република)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.