Рачна изработка на хартија во Охрид како во времето на Гутенберг

По што дру­го е поз­нат Охрид освен по при­род­ни­те уба­ви­ни, го­ле­ми­от број ту­ри­стич­ки по­се­ти и цр­кви­те? Има уште ра­бо­ти за кои вре­ди да се про­го­во­ри би­деј­ќи ту­ри­сти­те, но и на­уч­ни­ци­те и истра­жу­ва­чи­те, ко­га ќе дој­дат да го по­се­тат Охрид за прв­пат, си­гур­ни се де­ка има мно­гу по­ве­ќе ра­бо­ти за за­поз­на­ва­ње, откри­ти­ја и ар­хе­о­ло­шки и исто­ри­ски ло­ка­ли­те­ти од тоа што мо­же да се ви­ди на прв пог­лед. Ре­чи­си се­кој мо­же да би­де си­гу­рен во тоа би­деј­ќи Охрид е мно­гу по­ве­ќе од ту­ри­стич­ки цен­тар. Тој е, пред сѐ, на­ше ду­хов­но све­ти­ли­ште во кое си­те по­се­ти­те­ли го чув­ству­ва­ат пре­поз­нат­ли­ви­от мир и гле­тка што е ви­стин­ски рај за очи.

Са­мо што ќе нав­ле­зе­те по кал­др­ма­та на охрид­ски­те со­ка­чи­ња во ста­ри­от дел од гра­дот, со на­ме­ра да се иска­чи­те до Са­му­и­ло­ва­та твр­ди­на, на­и­ду­ва­те на не­о­бич­на ра­бо­тил­ни­ца за рач­на изра­бо­тка на хар­ти­ја. Ако ја од­ми­не­те вра­тич­ка­та или др­ве­на­та таб­ла, патoказ мо­же да ви би­дат и ли­сто­ви­те хар­ти­ја на су­шал­ка­та, кои се су­шат пред вра­та­та, на ули­ца. Вле­зот е бесп­ла­тен, а сопс­тве­ни­кот на оваа ра­бо­тил­ни­ца љу­без­но ќе ви го об­јас­ни тра­ди­ци­о­нал­ни­от на­чин на кој ја про­из­ве­ду­ва хар­ти­ја­та и ка­ко се пе­ча­ти на неа. Овој ме­тод, кој се на­ре­ку­ва ме­тод на пче­ли­но гнез­до, по­тек­ну­ва од древ­на Ки­на, а ме­не ми изг­ле­да не­ве­ро­јат­на по­мис­ла­та: ка­ко во­оп­што не­кој се се­тил на не­што та­кво! На­ци­о­нал­на­та ра­бо­тил­ни­ца „Св. Кли­мент Охрид­ски“ е ло­ци­ра­на до Му­зе­јот на град Охрид (Ку­ќа­та на Ро­бев­ци) и има ми­си­ја да ја про­дол­жи тра­ди­ци­ја­та на рач­на изра­бо­тка на хар­ти­ја, соз­да­де­на ка­ко во вре­ме­то на Гу­тен­берг, а е во сопс­тве­ност на Љуп­чо Па­не­ски. При­каз­на­та за на­ста­ну­ва­ње­то на оваа не­се­којд­нев­на ра­бо­тил­ни­ца поч­ну­ва во да­леч­на­та 1989 го­ди­на, при по­се­та­та на Па­не­ски на Сло­ве­ни­ја, во рам­ки­те на Па­ктот за ста­бил­ност за поч­ну­ва­ње нов мал биз­нис. При по­се­та­та на Сло­ве­ни­ја тој ос­тва­рил кон­та­кти со лу­ѓе што се за­ни­ма­ва­ле со нај­раз­ли­чен биз­нис, не­кој со мал, не­кој со по­го­лем. Пре­сврт­ни­ца на це­ла­та при­каз­на се слу­чи­ла при по­се­та­та на ра­бо­тил­ни­ца­та „Вал­ва­зор“ во Ра­де­че. Та­му Па­не­ски по­ми­нал нај­го­лем дел од сво­е­то вре­ме. Во пер­и­о­дот до 1992 го­ди­на, тој уште не­кол­ку па­ти ја по­се­тил иста­та ра­бо­тил­ни­ца, при што кон­крет­но се вклу­чил во про­це­сот на овој за­на­ет.

По­тоа сопс­тве­ни­кот на сло­ве­неч­ка­та ра­бо­тил­ни­ца, во не­кол­ку на­вра­ти, до­шол во по­се­та кај сво­јот при­ја­тел од Охрид, при што се ро­ди­ла иде­ја­та за ос­но­ва­ње ра­бо­тил­ни­ца за рач­на изра­бо­тка на хар­ти­ја ток­му ту­ка, од про­ста при­чи­на што Охрид е ко­леп­ка на пис­ме­но­ста.

– Во тој пер­и­од на­и­дов­ме на го­ле­мо раз­би­ра­ње од Па­ско Куз­ман, то­га­шен ди­ре­ктор на Му­зеј на град Охрид. Тој вло­жи на­пор да из­нај­де­ме со­од­вет­на ло­ка­ци­ја, а ка­ко та­ква се по­ка­жа  згра­да­та на ста­ро­то Кли­мен­то­во учи­ли­ште. Со го­лем ен­ту­зи­ја­зам та­му поч­на при­каз­на­та, ко­ја трае до де­нес. Единс­твен проб­лем на кој на­и­дов­ме, во си­от овој пер­и­од, бе­ше пер­и­о­дот ко­га по­ра­ди одре­де­ни при­чи­ни ни бе­ше на­ло­же­но да ги на­пу­шти­ме про­сто­ри­и­те. Та­ка се нај­де оваа про­сто­ри­ја, во ко­ја ра­бо­тил­ни­ца­та оп­сто­ју­ва и де­нес. Кај нас те­шко се оп­сто­ју­ва и ег­зи­сти­ра од овој за­на­ет. Се­то ова го ра­бо­там со го­ле­ма љу­бов и ен­ту­зи­ја­зам. Тоа е, на­ви­сти­на, раз­о­ча­ру­вач­ки, по­ра­ди фа­ктот што во зем­ји­те ка­де што има ва­кви ра­бо­тил­ни­ци, тие функ­ци­о­ни­ра­ат пер­фект­но. Кај нас ду­ри ни са­ми­те ин­сти­ту­ции, фир­ми или, пак, биз­нис­ме­ни во­оп­што и не зна­ат де­ка по­сто­и­ме. Жал­но е, за­тоа што не­шта­та што јас ги изра­бо­ту­вам мо­жат да пос­лу­жат ка­ко уни­ка­тен и не­се­којд­не­вен по­да­рок за де­ле­га­ци­и­те и за го­сти­те што до­а­ѓа­ат во Охрид. За­мис­ле­те са­мо еден де­таљ од на­ши­от пре­кра­сен град, изра­бо­тен на рач­но про­из­ве­де­на хар­ти­ја, кај нас чи­ни ед­но евро, до­де­ка исти­от, на при­мер, во Ита­ли­ја чи­ни 30 евра. Дип­ло­ми­те и бла­го­дар­ни­ци­те, пак, изра­бо­те­ни на оваа хар­ти­ја има­ат мно­гу по­си­лен пе­чат. Но, тоа кај нас не се це­ни. Во Сло­ве­ни­ја, на при­мер, та­мош­на­та ра­бо­тил­ни­ца има склу­че­но до­го­вор со др­жа­ва­та, на неј­зи­на ини­ци­ја­ти­ва, и се­ко­ја де­ле­га­ци­ја што до­а­ѓа во зем­ја­та, за­дол­жи­тел­но ја по­се­ту­ва оваа пе­чат­ни­ца. Нор­мал­но, за тоа се нап­ла­ќа и би­лет. За воз­врат, на еден мно­гу уба­во изра­бо­тен пер­га­мент се втис­ну­ва име­то на по­се­ти­те­лот и тоа чи­ни 10 евра. Ним не им е по­треб­на ни­ту по­себ­на про­даж­ба, ни­ту рек­ла­ма ни­ту што би­ло за да ег­зи­сти­ра­ат пер­фект­но – рас­ка­жу­ва Па­не­ски.

Ра­бо­тил­ни­ца­та поч­на­ла со ра­бо­та од 23.10 2002 го­ди­на, што зна­чи ус­пеш­но функ­ци­о­ни­ра ве­ќе це­ли де­сет го­ди­ни.

– Осо­бе­но за­до­волс­тво прет­ста­ву­ва што ра­бо­тил­ни­ца­та ја отво­ри по­чи­на­ти­от пре­тсе­да­тел на Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја, гос­по­ди­нот Бо­рис Трај­ков­ски – на кој ние му го да­дов­ме пр­ви­от про­из­ве­ден и пе­ча­тен лист хар­ти­ја со пор­трет на Але­ксан­дар Ве­ли­ки. На­ша­та ос­нов­на ми­си­ја и деј­ност е рач­на изра­бо­тка на хар­ти­ја и про­из­во­ди од неа. Има ту­ри­стич­ки ка­ра­ктер, на по­се­ти­те­ли­те, пра­ктич­но, им при­ка­жу­ва­ме ка­ко се од­ви­ва изра­бо­тка­та во не­кол­ку ми­ну­ти, со поз­на­ва­ње на исто­ри­ја­та на хар­ти­ја и ме­то­дот на  пе­ча­те­ње на Гу­тен­берг. Ме­то­дот на пе­ча­те­ње е иден­ти­чен ка­ко на пр­ви­от при­ме­рок од Биб­ли­ја­та од 15 век. Овој ме­тод на пе­ча­те­ње е ре­тка и автен­тич­на ко­пи­ја на ори­ги­на­лот, што е во му­зе­јот во Мајнц – Гер­ма­ни­ја и во­ед­но ра­бо­ти на ист на­чин. Мо­рам да спо­ме­нам де­ка ту­ри­сти­те од ми­гот ко­га ќе вле­зат се оду­ше­ве­ни и ре­чи­си ни­кој не за­ми­ну­ва ба­рем без еден при­ме­рок пе­ча­те­на хар­ти­ја, а нај­че­сто и со раз­лич­ни ап­ли­ка­ции, кои, исто та­ка, ние ги изра­бо­ту­ва­ме, а не­ре­тко и нај­раз­лич­ни су­ве­ни­ри што мо­же да се нај­дат во на­ша­та ра­бо­тил­ни­ца – ве­ли Па­нов­ски.

Ра­бо­тил­ни­ца­та сѐ уште го ко­ри­сти ме­то­дот во из­вор­на­та фор­ма, кој во­ед­но го ко­ри­стел Гу­тен­берг.

– За изра­бо­тка на  хар­ти­ја­та го ко­ри­сти­ме ме­то­дот што да­ти­ра од 2 век пр.н.е. од Ки­на, ме­то­дот на гнез­до на пче­ли (CALD). Ори­ги­нал­но­ста на овој ме­тод на изра­бо­тка на хар­ти­ја да­ва по­себ­на уни­кат­ност и вред­ност. Се при­ме­ну­ва со вер­ти­кал­ни сеч­ка­ња на ср­це­то на др­во­то за ма­ли кон­ци – стрин­го­ви (60-80 ми­кро­ни) со спе­ци­фи­чен агол. На аго­лот на сеч­ка­ње по­е­ди­неч­но се оз­на­че­ни ми­кро­ни­те и тие се раз­лич­ни во се­кое др­во, во за­вис­ност од не­го­ва­та ста­рост. Не­кои ве­лат де­ка оси­ло­то на пче­ла има со­вр­ше­на при­род­на стру­кту­ра. Пле­те­ње­то е при­род­но, без ко­ри­сте­ње ка­кви би­ло хе­ми­ка­лии, ле­пи­ла, смо­ла или дру­ги суп­стан­ции. Под­го­тве­на­та суп­стан­ци­ја се ста­ва во спе­ци­јал­на др­ве­на рам­ка, со по­себ­но си­то (др­ве­но со ме­тал­на мре­жа) та­ка што оваа суп­стан­ци­ја од ко­ја се изра­бо­ту­ва хар­ти­ја­та се це­ди од во­да­та и по­тоа се по­ста­ву­ва на по­вр­ши­на­та на др­ве­на­та рам­ка. Ли­стот се фор­ми­ра (во за­вис­ност од об­ли­кот на си­то при што важ­но е да се спо­ме­не де­ка има че­ти­ри фор­ма­ти на си­та). Ние ги ко­ри­сти­ме си­те на раз­ли­чен на­чин: па­мук, ко­ноп, бам­бус, тр­ска итн. Спо­ред нас, нај­ква­ли­тет­на е хар­ти­ја­та што про­из­ле­гу­ва од др­во­то на цре­ша и неа нај­че­сто ја ко­ри­сти­ме за хар­ти­е­ни­те ли­сто­ви, кои по ста­ва­ње­то во рам­ка обич­но се су­шат 23-31 ден, со ме­ша­ње, тие при­род­но се ком­би­ни­ра­ат иден­тич­но ка­ко ко­га пче­ла­та пле­те кон­ци во гнез­до­то – рас­ка­жу­ва Љуп­чо.

Ов­де се изра­бо­ту­ва­ат ши­ро­ка па­ле­та про­из­во­ди од хар­ти­ја, пред сѐ су­ве­ни­ри, кои се про­да­ва­ат. Со ап­ли­ка­ци­и­те што ги ста­ва­ат на хар­ти­ја, ка­ко че­ти­ри­те еван­ге­ли­ја и дру­ги из­ва­до­ци од Биб­ли­ја­та и од жи­во­тот на пр­ви­те хри­сти­ја­ни, овие про­из­во­ди са­ми по се­бе има­ат автен­тич­на вред­ност, ка­ко и нај­раз­лич­ни ико­ни и фре­ски, сли­ки на поз­на­ти свет­ци кон кои охри­ѓа­ни и гра­ѓа­ни­те од си­те кра­и­шта во зем­ја­ва и по­ши­ро­ко не­гу­ва­ат по­се­бен пи­е­тет. По­тоа има те­тра­тки со де­бе­ли ко­же­ни ко­ри­ци, кои се нив­но сопс­тве­но про­из­водс­тво, раз­лич­ни ап­ли­ка­ции за мо­ли­ви и дру­ги по­ма­га­ла, рам­ки за сли­ки со мо­ти­ви од хри­сти­јанс­тво­то, знач­ки, кои се осо­бе­но по­пу­лар­ни за мла­ди­те, нај­раз­лич­ни дру­ги школ­ски пред­ме­ти, цр­но-бе­ли сли­ки и слич­ни про­из­во­ди, кои се при­лич­но ба­ра­ни од на­ши­те вер­ни по­се­ти­те­ли, кои на­ми­ну­ва­ат се­ко­гаш ко­га ќе би­дат во Охрид.

За де­ко­ра­ци­ја на хар­ти­ја­та во ко­ри­то­то со суп­стан­ци­ја­та ко­ри­стат при­род­ни ади­ти­ви: су­во цве­ќе, сви­ла од пчен­ка, слам­ки од пче­ни­ца, пар­чи­ња од др­во, де­ло­ви од тр­ска од езе­ро­то, гин­ко, маг­до­нос итн. За бо­е­ње на хар­ти­ја­та се упо­тре­бу­ва­ат чи­сто при­род­ни бои од цве­ќи­ња и лис­ја. По­сто­јат че­ти­ри ос­нов­ни бои, а со ме­ша­ње се до­би­ва­ат око­лу 16 ни­јан­си.

Еден рач­но изра­бо­тен лист чи­ни од ед­но евро, па до ед­но и пол евро. Мо­же да се ка­же де­ка ли­сто­ви­те со от­пе­ча­те­ни из­ва­до­ци од Биб­ли­ја­та и од еван­ге­ли­ја­та се дви­жат до кај три евра, а исто тол­ку чи­нат и хар­ти­е­ни­те ли­сто­ви со раз­лич­ни хри­сти­јан­ски мо­ти­ви и охрид­ски пеј­за­жи, ка­ко и фо­то­гра­фи­ра­ни ка­дри од охрид­ска­та ар­хи­те­кту­ра. Мал­ку по­ска­пи се ко­же­ни­те те­тра­тки или ро­ков­ни­ци, кои се дви­жат од 10 до 15 евра, во за­вис­ност од го­ле­ми­на­та.

– Хар­ти­ја­та ја до­би­ва­ме од чи­ста­та ср­це­ви­на на др­во­то. Тоа се дел­ка вер­ти­кал­но, се­ко­гаш под агол што го опре­де­лу­ва­ат го­до­ви­те на ста­ро­ста на др­во­то. Тие се раз­лич­ни кај се­кое др­во. Та­ка исеч­ка­ни­те че­стич­ки, по­то­пе­ни во во­да, за три до че­ти­ри не­де­ли со­се­ма при­род­но се вр­зу­ва­ат, исто ка­ко што оса­та ги вр­зу­ва че­стич­ки­те во сво­е­то оси­ло. За­тоа и ме­то­дот го но­си на­зи­вот ме­тод на оси­но гнез­до. Во прин­цип, за изра­бо­тка на хар­ти­ја се ко­ри­стат поц­вр­сти­те ви­до­ви др­во, ка­ко што се: даб, орев, цре­ша, ко­стен, а мо­же и смре­ка – об­јас­ну­ва Па­нов­ски.

Нај­бит­ни мо­мен­ти во про­це­сот на изра­бо­тка­та на хар­ти­ја­та се на­чи­нот на дел­ка­ње на др­во­то и кол­ку дол­го тие че­стич­ки сто­јат во во­да. По­тоа со си­то се цр­пе од пул­па­та и оста­ну­ва­ат тие влак­нен­ца во об­лик на лист, кои се на­не­су­ва­ат на обич­но плат­но од па­мук и од лен. Тоа се су­ши два де­на и по­тоа се од­во­ју­ва од фил­цот. Пос­лед­на­та фа­за е рам­не­ње­то, ка­де што се ко­ри­сти пре­са. Та­ка се до­би­ва го­тов лист хар­ти­ја, кој е мно­гу по­ква­ли­те­тен од дру­ги­от и на кој мо­же да се пи­шу­ва, цр­та и пе­ча­ти.

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.