Ако СДСМ ла­же, ЦИА не ла­же: Функционери на СДСМ шверцувале нафта

Аме­ри­кан­ска­та Цен­трал­на раз­уз­на­вач­ка аген­ци­ја (ЦИА) об­ја­ви но­ви до­ку­мен­ти во кои по­втор­но Ма­ке­до­ни­ја се на­вра­ќа во пер­и­о­дот на тран­зи­ци­ја­та и, се­ка­ко, пер­и­о­дот ко­га се кр­ше­ше ем­бар­го­то на гра­ни­ца­та со Ср­би­ја, деј­ност во ко­ја, се­га и до­ка­жа­но, се гле­да де­ка учес­тву­вал вр­вот на СДСМ кој на тој на­чин за­ра­бо­ту­вал. Иа­ко за тоа и до­се­га има­ше све­до­че­ња ду­ри и на кри­ми­нал­ци – лич­ни учес­ни­ци во тој шверц, учес­ни­ци­те и на­чи­нот на кр­ше­ње­то на ем­бар­го­то до­би по­твр­да и од Ленг­ли. Во го­ди­ни­те ко­га 200.000 ра­бот­ни­ци ги за­гу­би­ја сво­и­те ра­бот­ни ме­ста, а еко­но­ми­ја­та во Ма­ке­до­ни­ја бе­ше пред ко­лапс, на­ме­сто да се за­ни­ма­ва­ат со по­ди­га­ње на еко­но­ми­ја­та, др­жав­ни­от врв се за­ни­ма­вал со шверц на на­фта и дру­ги про­из­во­ди.

„Ма­ке­дон­ски­от ми­ни­стер за над­во­реш­ни ра­бо­ти му приз­на на ше­фот на ми­си­ја­та на САД во Скоп­је де­ка не­го­ва­та др­жа­ва не мо­же да при­ме­ну­ва стро­ги санк­ции кон Ср­би­ја. Врв­ни ма­ке­дон­ски функ­ци­о­не­ри – вклу­чу­вај­ќи ги пре­ми­е­рот Цр­вен­ков­ски, ми­ни­сте­рот за фи­нан­сии Ми­љов­ски и ми­ни­сте­рот за транс­порт Буз­лев­ски – до­би­ва­ат ми­то за обез­бе­ду­ва­ње лаж­ни до­ку­мен­ти и до­ку­мен­ти за транс­порт“, се на­ве­ду­ва во до­ку­мен­ти­те на ЦИА, ка­де што е на­ве­де­на и ше­ма­та по ко­ја се вр­шел швер­цот.

„Мно­гу ма­ке­дон­ски фир­ми ко­ри­стат лаж­ни до­ку­мен­ти за да ѝ по­мог­нат на Ср­би­ја да ги из­бег­не санк­ци­и­те, пи­шу­вај­ќи се се­бе ка­ко кра­ен увоз­ник на сто­ки­те, во прин­цип, на­ме­не­ти за Ср­би­ја и ка­ко из­вор на из­во­зот кој е од Ср­би­ја. За па­ри­чен на­до­мест овие фир­ми се за­дол­же­ни за под­го­то­вка на до­ку­мен­ти­те, скла­ди­ра­ње и транс­порт на сто­ка­та“, стои во де­лот на­ре­чен „Ма­ке­до­ни­ја: нај­го­ле­ми­от тр­гов­ски парт­нер на Ср­би­ја“.

„Со мал пре­кин во по­че­то­кот на ју­ли, пос­лед­ни­от ме­сец во про­сек око­лу 1,200 пол­ни ка­ми­о­ни ми­ну­ваа не­дел­но, дуп­ло по­ве­ќе од пер­и­о­дот ја­ну­а­ри – март со око­лу 635 ка­ми­о­ни, и око­лу 130 ва­го­ни влег­ле во Ср­би­ја. Глав­ни­те не­пре­хран­бе­ни про­ду­кти кои се пре­не­су­ва­ат во Ср­би­ја се раз­лич­ни сто­ки, ка­ко ме­тал, тек­стил, хе­ми­ка­лии и средс­тва за под­мач­ку­ва­ње (лу­бри­кан­ти). Дру­ги зна­чај­ни сто­ки откри­е­ни од ми­на­та­та есен 1994 вклу­чу­ва ма­ши­ни, ре­зерв­ни де­ло­ви, комп­ју­те­ри и са­те­лит­ска опре­ма. Во те­кот на сре­ди­на­та на ју­ли, сни­ме­ни се де­вет пра­тки на комп­ју­тер­ска опре­ма. Ср­би­ја за­ра­бо­ту­ва де­ви­зи од из­воз на зем­јо­дел­ски про­из­во­ди, че­лик, тек­стил и ме­бел кои на свет­ски­те па­за­ри се ети­ке­ти­ра­ни ка­ко ма­ке­дон­ски про­из­во­ди. Не­кои бел­град­ски ком­па­нии има­ат прет­став­ниш­тва во Ма­ке­до­ни­ја за да по­мог­нат во нив­на­та тр­го­ви­ја со странс­тво“, се на­ве­ду­ва во из­ве­шта­јот на ЦИА од 20 ју­ли 1995 го­ди­на.

Ма­ке­до­ни­ја, исто та­ка, уве­зу­ва на­фте­ни про­из­во­ди за пре­на­со­чу­ва­ње кон Ср­би­ја иа­ко по­да­то­ци­те се не­до­вол­ни за да се из­ме­ри пра­тка­та. Во те­кот на март и април, 526 же­лез­нич­ки ци­стер­ни ја ми­на­ле гра­ни­ца­та ме­ѓу Ср­би­ја и Ма­ке­до­ни­ја на „Та­ба­нов­це“, спо­ред во­е­ни си­ли на ОН во Ма­ке­до­ни­ја, од кои по­ве­ќе­то ве­ро­јат­но би­ле на­то­ва­ре­ни со на­фте­ни де­ри­ва­ти. Са­мо на 17 април, по­све­до­че­ни се 20 ци­стер­ни со лу­бри­кан­ти кои се вне­се­ни во Ср­би­ја. Кон кра­јот на де­кем­ври 1994 го­ди­на, ра­фи­не­ри­ја­та за „Мак­пе­трол“ при­ја­ви­ла ба­ра­ње до Вла­да­та за не­оп­хо­ден увоз на на­фте­ни де­ри­ва­ти од 30.000 то­ни (7.300 ба­ре­ли днев­но)“.

Пре­ду­пре­ду­ва­ња за швер­цот

Во вла­да­та на Цр­вен­ков­ски ко­ја се спо­ме­ну­ва во до­ку­мен­тот на ЦИА, ми­ни­стер за вна­треш­ни ра­бо­ти е Љу­бо­мир Д. Фрч­ко­ски. Тој во 2012 го­ди­на пи­шу­ва ко­лум­на во ко­ја го приз­на­ва швер­цот, но твр­ди де­ка за тоа не са­мо што не­ма­ло пре­ду­пре­ду­ва­ње ту­ку и де­ка тоа се пра­ве­ло со одо­бре­ние од ме­ѓу­на­род­на­та за­ед­ни­ца, осо­бе­но од САД. Спо­ред Фрч­ко­ски, Аме­ри­кан­ци­те доз­во­ли­ле шверц на на­фта под ус­лов да не се швер­цу­ва оруж­је и стра­те­ги­ски ма­те­ри­ја­ли за вој­на­та. Фрч­ко­ски, се­пак, не ка­жу­ва ка­де за­вр­ши­ле па­ри­те од швер­цот. Се­пак, иста­та го­ди­на бе­ше об­ја­вен до­пис од пр­ви­от аме­ри­кан­ски дип­ло­мат­ски прет­став­ник во Ма­ке­до­ни­ја, Ви­ктор Ко­мрас, во кој ди­рект­но до ма­ке­дон­ски ми­ни­стер ја иска­жу­ва за­гри­же­но­ста од пре­кр­шу­ва­ње­то на ем­бар­го­то кон Ср­би­ја. Тој из­не­су­ва по­да­то­ци де­ка од 4 ју­ни до 20 ју­ли 1995 го­ди­на би­ле про­швер­цу­ва­ни над 2000 то­ни на­фта. Во до­пи­сот ис­пра­тен на 20 ју­ли 1995 го­ди­на е до­ста­вен и спи­сок со ис­по­ра­ки­те на мас­ло­то, со наз­на­чен да­тум ко­га би­ле вр­ше­ни, сто­ка­та и ко­ли­чес­тво­то, кој ги пре­ве­зу­вал и бро­јот на доз­во­ла на ка­ми­о­нот. Спи­со­кот со­др­жи по­да­то­ци за 111 транс­пор­ти на мас­ло за под­мач­ку­ва­ње кои би­ле из­вр­ше­ни од 4 ју­ни до 17 ју­ли иста­та го­ди­на, најм­но­гу со ци­стер­ни, при што би­ло про­швер­цу­ва­но ко­ли­чес­тво од 2.191 то­ни на­фта. Пра­тки­те во­о­би­ча­е­но ја пре­ми­ну­ва­ле гра­ни­ца­та во ноќ­ни­те ча­со­ви, а во три­е­се­ти­на слу­чаи ка­ми­о­ни­те ја на­пу­шти­ле Ма­ке­до­ни­ја и де­ње. На спи­со­кот по­сто­јат ста­вки „тре­та“ и „че­твр­та“ др­жа­ва во кои фи­гу­ри­ра­ат ими­ња на фир­ми-из­воз­ни­ци, по­е­дин­ци или транс­пор­те­ри на мас­ло­то, кое во Ма­ке­до­ни­ја би­ло пре­зе­ме­но од до­маш­ни фир­ми-пре­воз­ни­ци.

– Ви пи­шу­вам за да Ви ја иска­жам за­гри­же­но­ста на мо­ја­та вла­да по­ра­ди зго­ле­ме­ни­от број ка­ми­о­ни и ва­го­ни со на­фта и на­фте­ни пре­ра­бо­тки што би­ле за­бе­ле­жа­ни од MAKSAM (раз­гра­нок на Ко­му­ни­ка­ци­ски­от цен­тар за по­мош на ми­си­и­те за спо­ре­ду­ва­ње санк­ции – SAMCOM со се­ди­ште во Бри­сел, за Ма­ке­до­ни­ја) ка­ко ја пре­ми­ну­ва­ат гра­ни­ца­та со Ср­би­ја и ги пре­кр­шу­ва­ат санк­ци­и­те. MAKSAM про­це­ну­ва де­ка од 4 ју­ни до 20 ју­ли 1995 го­ди­на пре­ку Ма­ке­до­ни­ја во Ср­би­ја би­ле ис­по­ра­ча­ни над 2.000 то­ни на­фта – пи­шу­ва Kомрас во до­пи­сот до то­гаш­на­та вла­да.

– До­де­ка аме­ри­кан­ска­та вла­да по­ка­жу­ва то­ле­ран­тен став кон Ма­ке­до­ни­ја по­ра­ди со­стој­ба­та со ко­ја се со­о­чу­ва по­ра­ди грч­ки­те бло­ка­ди, таа не мо­же и не­ма да одо­бри ва­кво бе­срам­но кр­ше­ње на санк­ци­и­те. Ва­кви­те актив­но­сти, ако про­дол­жат, ќе има­ат не­га­тив­но вли­ја­ние врз ма­ке­дон­ски­те по­ба­ру­ва­ња што се од­не­су­ва­ат на неј­зи­на­та уло­га во спро­ве­ду­ва­ње на санк­ци­и­те, а мо­же да го за­гро­зи раз­ви­ва­ње­то поб­ли­ски од­но­си во при­лог на под­др­жу­ва­ње­то на ма­ке­дон­ски­те ца­рин­ски служ­би и дру­ги би­ла­те­рал­ни актив­но­сти – пре­ду­пре­ду­ва Kомрас.

За­гри­же­ност за швер­цот, исто та­ка, има и во до­пи­сот на Мар­га­ри­та Уг­лас, швед­ска ми­ни­стер­ка за над­во­реш­ни ра­бо­ти и пре­тсе­да­тел­ка на CSCE, Kоми­си­ја­та за си­гур­ност и со­ра­бо­тка во Евро­па во август 1993 го­ди­на. Таа по­со­чу­ва де­ка Ма­ке­до­ни­ја овоз­мо­жу­ва­ла во Ср­би­ја да се швер­цу­ва ма­ке­дон­ска, но и на­фта од дру­ги др­жа­ви и пре­по­ра­чу­ва да се из­гра­дат рам­пи пре­ку же­лез­нич­ки­те пре­ми­ни со кои ќе спре­чат ноќ­ни­те транс­пор­ти на на­фта кон Ср­би­ја.

– Свес­на сум за по­ли­тич­ки­те и еко­ном­ски­те те­шко­тии со кои се со­о­чу­ва Ва­ша­та зем­ја, но тие не мо­жат да би­дат оправ­ду­ва­ње за член­ка на ООН да не ги спро­ве­ду­ва и по­чи­ту­ва од­лу­ки­те на Со­ве­тот за без­бед­ност – ве­ли Уг­лас.

Се­ќа­ва­ња­та на Ма­гаш и на Пе­трит Аме

За швер­цот со на­фта, но и со ци­га­ри и дру­ги сто­ки и до­се­га ма­ке­дон­ска­та јав­ност ги слу­ша­ла све­до­че­ња­та на дел од учес­ни­ци­те. Ме­ѓу нив, мо­же­би најв­пе­чат­ли­ви, беа и Пе­трит Аме и Ср­би­нот Љу­бо­мир Пе­риќ-Ма­гаш.

Ток­му Ма­гаш по­со­чу­ва де­ка на­ме­сто со бу­гар­ски, дел од на­фта­та од Бу­га­ри­ја се швер­цу­ва­ла со ци­стер­ни на „Млаз“ – Бог­дан­ци, а тоа му го по­со­чил ди­рект­но Фрч­ко­ски. Ка­ко што све­до­чи Ма­гаш, парт­не­ри­те од Бу­га­ри­ја во швер­цот со на­фта за ус­пеш­на­та со­ра­бо­тка им по­да­ри­ле два авто­мо­би­ли „мер­це­дес ес 600“ – по­пу­лар­но на­ре­че­ни сло­но­ви.

– Отка­ко се по­ја­ви проб­лем со швер­цу­ва­ни­те ци­га­ри, кои мо­рав­ме да ги пу­шта­ме на гра­ни­ца­та пред на­ши­те ци­стер­ни, Фрч­ко­ски ми ре­че де­ка на­фта­та мо­ра да ја пре­ве­зу­ва­ме со ка­ми­о­ни на „Млаз“. Пра­шав зо­што та­ка ко­га има­ме до­го­вор со Бу­га­ри­те за нив­ни во­зи­ла, но тој ми ре­че де­ка тие мо­ра да во­зат дел за вла­да­та – ве­ли Ма­гаш кој по­на­та­му до­да­ва де­ка Фрч­ко­ски ја пре­ки­нал со­ра­бо­тка­та со „Мул­ти­груп“ по атен­та­тот врз Гли­го­ров.

Пе­трит Аме, пак, во ин­терв­ју по рас­пи­тот во по­ли­ци­ја по атен­та­тот на Гли­го­ров го по­со­чу­ва и овој црн биз­нис.

– Ме пра­шу­ваа и за атен­та­тот за­тоа што јас со „Мул­ти­груп“ тр­гу­вав со ше­ќер. Но, си­те ин­фор­ма­ции на Фрч­ко­ски за ин­вол­ви­ра­но­ста на „Мул­ти­груп“ во атен­та­тот се „фалц“. До­кол­ку бе­ше по­и­на­ку, јас ќе зна­ев и си­гур­но ќе го спре­чев тоа. Ки­ро го са­кам ка­ко та­тко… Тој е единс­твен од ма­ке­дон­ски­те ра­ко­во­ди­те­ли што жи­вее од пла­та. Си­те дру­ги се за­ме­ша­ни во биз­ни­си со на­фта, ци­га­ри… – све­до­чи Аме во де­кем­ври 1995 го­ди­на.

Швер­цот и „Мрач­но­то вре­ме на тран­зи­ци­ја­та“

Швер­цот бе­ше дел и од се­ри­ја­лот на „Ре­пуб­ли­ка“ во 2014 го­ди­на „Мрач­но­то вре­ме на тран­зи­ци­ја­та“. Мир­ка Ве­ли­нов­ска за тој пер­и­од ре­че де­ка Ма­ке­до­ни­ја пр­ва во­ве­ла санк­ции про­тив СРЈ, но и де­ка во тој мо­мент, Фрч­ко­ски „ма­на­та“ ја пре­тво­рил во опе­ра­ци­ја за бр­зи па­ри.

– Ја ин­ста­ли­ра­ше мре­жа­та за шверц. Не сам, со тоа што не функ­ци­о­ни­ра­ше од­бра­на­та од шверц. Бе­ше тол­ку сло­бо­ден да ја из­ве­де за­тоа што зна­е­ше де­ка Гр­ци­ја не бе­ше санк­ци­о­ни­ра­на за не­ле­ги­тим­на бло­ка­да. Ние са­ми­те се на­ме­стив­ме „да ја каз­ни­ме“ Ср­би­ја, да си го пре­се­че­ме до­то­кот. Тоа раз­ви кла­са на швер­це­ри, а про­фи­ти­раа вла­ста, по­ли­ци­ја­та, по­ли­ти­ча­ри, ди­ре­кто­ри што бак­ну­ваа ра­це за не­вид­ли­ви ка­ми­о­ни… Мре­жа­та се соз­да­де то­гаш. Во на­ши кру­го­ви Фрч­ко­ски го ви­каа Ка­по, Дон. То­гаш и си за­бе­ле­жи со Бран­ко, за­тоа што са­мо еден Ка­по мо­же да е на вр­вот. Ние но­ви­на­ри­те го на­па­ѓав­ме за тоа, а Фрч­ко­ски се бра­не­ше де­ка го ис­пол­ну­ва тоа што Цр­вен­ков­ски му го ка­жу­ва, а двај­ца­та си за­бе­ле­жи­ја со Ки­ро Гли­го­ров… Швер­цот во Ма­ке­до­ни­ја не мо­же­ше да се од­ви­ва на тоа рам­ни­ште на кое се од­ви­ва­ше ако не бе­ше бла­гос­ло­ве­но од ме­ѓу­на­род­ни­те ин­сти­ту­ции. Ва­кви­те опе­ра­ции по­тоа им слу­жат за по­ли­тич­ки при­ти­сок, за да има­ат ма­те­ри­јал­ни до­ка­зи за по­ли­ти­ча­ри­те кои ќе се „од­мет­нат“ или за да ги на­те­ра­ат да спро­ве­дат не­што или за да им да­дат шут-кар­та – ве­ли Ве­ли­нов­ска ко­ја до­да­ва де­ка па­ри­те од швер­цот за­вр­шу­ваа на при­ват­ни стран­ски сме­тки.

Љуб­чо Ге­ор­ги­ев­ски во исти­от се­ри­јал за кр­ше­ње­то на ем­бар­го­то ре­че де­ка глав­ни­те игра­чи би­ле од СДСМ.

– Но, по­тај­но се на­де­вав­ме де­ка си­те тие па­ри, цел тој шверц, се пра­ват со не­кој ин­те­рес за Ма­ке­до­ни­ја, ка­ко бу­џет, ка­ко де­виз­ни ре­зер­ви, ка­ко др­жав­на еко­но­ми­ја, да се по­пра­ви тоа што бе­ше оста­на­то од оној прет­хо­ден гра­беж од Ју­гос­ла­ви­ја, кон­крет­но од Ср­би­ја кон Ма­ке­до­ни­ја. По­тоа из­ле­зе де­ка це­ла­та при­каз­на би­ла оти има­ме фир­ми што се збо­га­ти­ле при­ват­но, не­кои по­е­дин­ци на­пра­ви­ле па­ри… – на­ве­ду­ва Ге­ор­ги­ев­ски.

Се­пак, глав­но­то пра­ша­ње кое и де­не­ска ви­си во воз­ду­хот е зо­што ни­кој не од­го­ва­рал за тој шверц и за бо­га­те­ња на та­ков на­чин. Не се знае точ­но ни­ту кол­ка­ви су­ми би­ле „за­вр­те­ни“. Ге­ор­ги­ев­ски, кој по­тоа со ВМРО-ДПМНЕ во 1998 го­ди­на ја пре­зе­де вла­ста, ве­ли:

– Мно­гу од тие до­ку­мен­ти беа уни­ште­ни. Да ве по­тсе­там, че­сто има­ше по­жа­ри, во ца­ри­на, во ае­ро­дром. Та­ка се уни­шту­ваа до­ку­мен­ти­те. Се се­ќа­вам, по­доц­на еден служ­бе­ник во Ца­ри­на нај­де до­ку­мент со спи­сок за из­воз на на­фта. Во не­го има­ше не­ве­ро­јат­ни су­ми за из­воз на на­фта од Ма­ке­до­ни­ја. Ду­ри, што бе­ше ин­те­рес­но, има­ше из­воз на на­фта од Ма­ке­до­ни­ја во Нор­ве­шка, од нај­го­ле­ми­те про­из­во­ди­те­ли на на­фта, од око­лу 200 ми­ли­о­ни до­ла­ри. Ве­ро­јат­но то­гаш тоа не го зна­ел не­кој.

Се­пак, ко­га ста­ну­ва збор за швер­цот во Ма­ке­до­ни­ја, мно­гу че­сто се спом­ну­ва и тр­го­ви­ја­та со оруж­је. За тие до­ку­мен­ти од ЦИА ве­ро­јат­но ќе се по­че­ка уште не­кое вре­ме. По­втор­но, ќе по­тсе­ти­ме на ин­терв­ју­то со Ве­ли­нов­ска, ко­ја на пра­ша­ње­то ка­ко се швер­цу­ва­ло оруж­је­то, ве­ли – со ави­о­ни од Укра­и­на.

– По­зи­ци­ја­та ми­ни­стер за од­бра­на ја има­ше Вла­до По­пов­ски. Дру­га­рот на Фрч­ко­ски, кој бе­ше ми­ни­стер за вна­треш­ни ра­бо­ти. Две­те кон­тро­ли­ра­ат ца­рин­ски пре­ми­ни, ави­о­ни, оруж­је.. И двај­ца­та, ако ве­ли­те де­ка исти ли­ко­ви ни се по­вто­ру­ва­ат низ исто­ри­ја­та, ете ги и двај­ца­та во 2001 го­ди­на го пра­веа Рам­ков­ни­от до­го­вор. Од Устав, до про­ме­ни на Устав, до Рам­ко­вен, до пред­ло­зи на Ме­ѓу­на­род­на­та криз­на гру­па, сè овие лу­ѓе ќе ги ви­ди­те – на­ве­ду­ва Ве­ли­нов­ска.

Отво­ра­ње­то на дел од до­си­е­ја­та на ЦИА не ги по­твр­ди са­мо на­о­ди­те за­пи­ша­ни во ко­ле­ктив­на­та ме­мо­ри­ја, кол­ку што, ве­ро­јат­но, на но­ви­те ге­не­ра­ции ќе им го из­би­стри ви­ду­ва­ње­то кон оние кои и де­нес се ја­ву­ва­ат ка­ко но­си­те­ли на „про­гре­сив­ни­те идеи“. Имај­ќи пред­вид де­ка швер­цот на тоа ни­во би бил не­воз­мо­жен ако не бил „бла­гос­ло­вен” од ме­ѓу­на­род­ни­те ин­сти­ту­ции, ка­ко што ве­ли Ве­ли­нов­ска, ве­ро­јат­но ќе по­че­ка­ме уште мно­гу го­ди­ни за да се рас­чи­стат ви­стин­ски­те уло­ги во пре­мре­жи­ња­та низ кои ми­ну­ва Ма­ке­до­ни­ја од оса­мо­сто­ју­ва­ње­то.

Пишува: Наум Стоилковски
(Текст објавен во 230. број на неделникот „Република“, 27.1.2017)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.