Зоран Пејковски: Поезијата мора да се прочита и да се чувствува

Зо­ран Пеј­ков­ски е драм­ски пи­са­тел, дра­ма­тург на На­ро­ден те­а­тар Охрид, гла­вен и од­го­во­рен уред­ник на „Јав­ност“, „Раст“, „Со­вре­ме­ни ди­ја­ло­зи“… Со не­го по­раз­го­ва­рав­ме за на­гра­ди­те, по­е­зи­ја­та, те­а­та­рот…

Ва­ша­та но­ва­та збир­ка пес­ни „Да не ми е сон“, не­о­дам­на бе­ше прет­ста­ве­на во Би­то­ла отка­ко ја до­жи­веа сво­ја­та про­мо­ци­ја на Са­е­мот на кни­га. Кои се ва­ши­те впе­ча­то­ци?

Пејковски: Проф. д-р Зла­тко Жог­лев ја про­мо­ви­ра­ше мо­ја­та нај­но­ва об­ја­ве­на збир­ка пес­ни „Да не ми е сон“ во ко­ја сту­ди­оз­но и ана­ли­тич­ки нав­ле­гу­ва во се­кој дел од неа. За­до­волс­тво е да се би­де на про­мо­ци­ја на ко­ја има­ше мно­гу пуб­ли­ка, на ко­ја се збо­ру­ва­ше за пи­са­тел­ска­та по­е­ти­ка пол­на со емо­ции. По­е­зи­ја­та не мо­же да се ко­мен­ти­ра, по­е­зи­ја­та мо­ра да се про­чи­та и да се чув­ству­ва. Мно­гу мал­ку авто­ри збо­ру­ва­ат за по­е­зи­ја­та, но за­тоа јас им ја пре­пу­штам на чи­та­те­ли­те да чи­та­ат и да се про­нај­дат во неа. Са­мо мо­жам да ка­жам де­ка има мно­гу сим­бо­ли­зам во се­кој збор, стих, стро­фа. Пи­шу­ва­на е ка­ко драм­ска це­ли­на, и таа вед­наш, со ма­ла ин­тер­вен­ци­ја, мо­же да се пре­а­дап­ти­ра во дуо-дра­ма во стих. Во се­кој слу­чај, јас ужи­вав до­де­ка ра­бо­тев на збир­ка­та „Да не ми е сон“.

За збир­ка­та пес­ни „Злат­на пра­ши­на“ ја до­би­вте на­гра­да­та „Јо­ван Ко­те­ски“ за не­об­ја­ве­на кни­га. Што зна­чи за Вас ова приз­на­ние? Ка­ко ги до­жи­ву­ва­те на­гра­ди­те во­оп­што?

Пејковски: Во су­шти­на, јас сум емо­ти­вен чо­век, па та­ка го до­жи­ве­ав и до­би­ва­ње­то на ова приз­на­ние имај­ќи го пред­вид фа­ктот де­ка по­е­тот Јо­ван Ко­тев­ски е ед­на исто­ри­ска лич­ност и сил­на ду­хов­на фи­гу­ра, по­ет што е пос­лед­ни­от по­ли­тич­ки за­тво­ре­ник осу­ден на пет го­ди­ни ро­би­ја, а об­ви­нет од пи­са­те­ли­те ко­до­ши, кои мо­жат да се срет­нат во не­го­во­то до­сие. Е, ток­му за­тоа ста­ну­ва јас­но кол­ку зра­чи не­го­во­то име. А што се од­не­су­ва до на­гра­ди­те ка­ко та­кви, тие се са­мо еден сти­мул и са­ти­сфак­ци­ја за тоа што си го сра­бо­тил ка­ко пи­са­тел, кои те во­дат да оти­деш на дру­го ска­ли­ло, но и да зре­еш ка­ко автор.

„Хе­ру­ви­ми­те на Са­му­и­ло­ва­та кру­на“ е пуб­ли­ка­ци­ја за исто­и­ме­ни­от сцен­ско – драм­ски ре­ци­тал, кој бе­ше оди­гран од акте­ри на На­род­ни­от те­а­тар во Би­то­ла по по­вод 1.000-го­диш­ни­на­та од смрт­та на ца­рот Са­му­ил. За што ста­ну­ва збор во де­ло­то?

Пејковски: Во сцен­ско-драм­ски­от ре­ци­тал ста­ну­ва збор за пер­и­о­дот од вла­де­е­ње­то на ца­рот Са­му­ил, кој при­ка­жу­ва низ што сѐ по­ми­нал овој ма­ке­дон­ски цар и што сѐ до­жи­ве­ал од најб­ли­ски­те. Ако до­бро ја про­у­чи­те исто­ри­ја­та, ќе за­бе­ле­жи­те де­ка и Са­му­ил око­лу се­бе имал пре­дав­ни­ци и тие, на не­кој на­чин, го рас­ки­на­ле. Ми се чи­ни де­ка прок­ле­ти­е­то на Ма­ке­до­не­цот поч­ну­ва од тој пер­и­од, ко­га си­те ме­ѓу­се­бе се ја­дат, па трае еве до де­неш­ни дни. Но, би­деј­ќи ста­ну­ва збор за стих, се оби­дов стру­кту­рал­но да го до­ве­дам сти­хот до пер­и­о­дот на Са­му­ил осоз­на­ен пре­ку исто­ри­о­гра­фи­ја­та од ка­де што цр­пев по­да­то­ци. Се­то тоа го пре­то­чив во стих и се оби­дов да ѝ ја до­ло­вам таа це­ла сли­ка на пуб­ли­ка­та. Јас бев крај­но фра­пи­ран кол­ку пуб­ли­ка­та бур­но и тро­га­тел­но го до­жи­веа на­ста­пот на акте­ри­те Ми­тко С. Апо­сто­лов­ски, Пе­тар Гор­ко, Со­ња Ми­хај­ло­ва и Ва­лен­ти­на Гра­мос­ли. Во пуб­ли­ка­та бе­а и пре­тсе­да­те­лот Ѓор­ге Ива­нов и ака­де­ми­кот Цве­тан Гроз­да­нов, ви­зан­то­лог, и дру­ги ака­де­ми­ци, кои ми че­сти­таа и ми од­да­доа приз­на­ние за тоа што сум го на­пи­шал и што ѝ го при­ка­жав­ме на пуб­ли­ка­та.

Во 2015 го­ди­на го об­ја­ви­вте и сво­јот прв ро­ман „Гра­дот на јуж­но­то мо­ре“. Ка­кво Ви е искус­тво­то од оваа ди­стан­ца? Те­шко ли бе­ше да се на­пи­ше ро­ман?

Пејковски: Е, се­га ќе ви ка­жам ед­на тај­на, а таа е де­ка ро­ма­нот е пи­шу­ван врз под­ло­шка за драм­ски текст и за­тоа ме­не се­то тоа не ми прет­ста­ву­ва­ше ни­ка­ква те­шко­ти­ја. Пр­вич­но, при­каз­на­та ја имав во гла­ва­та и ја ста­вив на хар­ти­ја. Е по­тоа вна­тре во ра­ко­пи­сот упо­тре­бив не­што слич­но на Брех­тов­ска­та ше­ма на ли­ко­ви, но и на Мар­ке­со­ва­та, та­ка што по­ве­ќе­то од 100 ли­ко­ви што се во ро­ма­нот буд­но се тру­дев да ги во­дам до крај. Во овој ро­ман има ед­на спе­ци­фи­ка, а таа е ако не го про­чи­таш во еден здив, ќе се нај­деш заг­ла­вен ме­ѓу ли­ко­ви­те и ќе тре­ба да го пре­про­чи­ту­ваш мно­гу па­ти. Зго­ра на тоа, овој ро­ман е пи­шу­ван во тре­то ли­це, што е уште ед­на до­пол­ни­тел­на ста­пи­ца во ли­те­ра­ту­ра­та и за авто­рот и за чи­та­те­лот. А ка­ко по­твр­да де­ка е те­шко да се пи­шу­ва во тре­то ли­це е и из­ја­ва­та на но­бе­ло­ве­цот Ор­хан Па­мук, кој ду­ри по тол­ку об­ја­ве­ни ро­ма­ни се од­лу­чил и со­брал хра­брост да пи­шу­ва во тре­то ли­це. Ме­не ми е за­до­волс­тво што пр­ви­от ро­ман врз ко­го ра­бо­тев 10 го­ди­ни е ус­пе­шен, со ус­пеш­на при­каз­на и со мно­гу расп­ле­ти и зап­ле­ти, што се­га лес­но, со адап­та­ци­ја, мо­же да се по­ста­ви на сце­на ка­ко те­а­тар­ска прет­ста­ва, или да се пи­шу­ва филм­ско сце­на­рио, па да се на­пра­ви и филм.

Во мо­мен­тов сте дра­ма­тург во На­род­ни­от те­а­тар од Охрид и гла­вен и од­го­во­рен уред­ник на не­кол­ку спи­са­ни­ја. Пи­са­тел, дра­ма­тург, но­ви­нар, пуб­ли­цист… Ка­де се про­на­о­ѓа­те најм­но­гу? Ко­ја про­фе­си­ја мо­же­би најм­но­гу Ви ле­жи или Ве ис­пол­ну­ва?

Пејковски: Го са­кам те­а­та­рот, рас­тен сум во те­а­та­рот, гле­дав ка­ко се соз­да­ва, ка­ко се ра­ѓа ед­на прет­ста­ва, ка­ко им се да­ва жи­вот на пи­ша­ни­те уло­ги, ка­ко тие жи­ве­ат на сце­на и, мо­же­би, за­тоа се опре­де­лив за дра­ма­тур­ги­ја­та и за те­а­та­рот. Дип­ло­ми­рав дра­ма­тур­ги­ја, ма­ги­стри­рав дра­ма­тур­ги­ја, а се­га сум и на до­ктор­ски сту­дии, но и за­тоа пи­шу­вам драм­ски тек­сто­ви, за­тоа што са­кам да им да­дам жи­вот на мо­и­те ли­ко­ви во драм­ски­те тек­сто­ви. Де­фи­ни­тив­но, драм­ско­то пи­шу­ва­ње и дра­ма­тур­ги­ја­та се про­фе­си­ја што ме ис­пол­ну­ва, што е, се­ка­ко, пи­са­телс­тво. Ко­га пи­шу­ва­те драм­ски текст вие го жи­ве­е­те жи­во­тот за­ед­но со ли­ко­ви­те од драм­ски­те тек­сто­ви. Во овој пер­и­од ра­бо­там драм­ски тек­сто­ви, кои се од­не­су­ва­ат на лич­но­сти што би­ле при­сут­ни, жи­ве­е­ле во Ма­ке­до­ни­ја, функ­ци­о­ни­ра­ле. Дла­бо­ко ги про­у­чу­вам за да го нај­дам ко­ре­нот на при­каз­на­та и по­тоа врз ос­но­ва на тоа што сум го про­чи­тал со­зре­ва во ме­не и ду­ри по­тоа ја соз­да­вам драм­ска­та пи­е­са, ко­га уба­во ќе лег­не се­то тоа што са­кам да го ка­жам во ед­на пи­е­са и што тие ли­ко­ви на­пра­ви­ле, еве да ре­че­ме, за си­те нас и низ што сѐ по­ми­на­ле. Ка­ко што ре­ков и прет­ход­но, јас ра­бо­там на ли­ко­ви што би­ле жи­ви, што дејс­тву­ва­ле и тоа е мно­гу по­те­шко за пи­шу­ва­ње би­деј­ќи тоа не е са­мо умет­ност, ту­ку е и автен­тич­ност, до­ку­мен­та­ри­сти­ка, ко­ја пуб­ли­ка­та по­лес­но ќе ја вне­се врз су­шти­на­та на при­каз­на­та. Е за­тоа е по­те­шко пи­шу­ва­ње­то драм­ски тек­сто­ви вр­за­ни за автен­тич­ни по­ја­ви и лич­но­сти и тие во кои ја упо­тре­бу­ваш ве­шта­та има­ги­на­ци­ја и се др­жиш са­мо до умет­но­ста. А што се од­не­су­ва до аку­му­ла­ци­ја­та на функ­ции, по­ле­ка поч­ну­вам да се ос­ло­бо­ду­вам од нив, та­ка што иск­лу­чи­тел­но ќе се по­све­там на те­а­та­рот и на драм­ско­то пи­шу­ва­ње.

Разговараше: Невена Поповска
(Текст објавен во 198. број на неделникот „Република“, 17.06.2016)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.