Животот во Белата гулабица

– Колку е блиску сонцето! Ко­га Ве­ра Вуч­ко­ва на 3 април 1945 го­ди­на ја ка­жа­ла пр­ва­та реп­ли­ка во пре­пол­ни­от са­лон на Ма­ке­дон­ски­от на­ро­ден те­а­тар не ни со­ну­ва­ла де­ка овие збо­ро­ви ќе ù обез­бе­дат ме­сто во ме­мо­а­ри­те на ма­ке­дон­ска­та кул­ту­ра. То­гаш 18-го­диш­на­та Вуч­ко­ва ја тол­ку­ва уло­га­та на Вел­ја во прет­ста­ва­та „Пла­тон Кре­чет“ на Укра­и­не­цот Але­ксан­дар Кор­неј­чук. Де­нес, таа до­сто­инс­тве­но ја те­ра 88. го­ди­на од сво­јот жи­вот, а умот и па­ме­те­ње­то со­вр­ше­но ја слу­жат оваа во­зрас­на да­ма и актер­ка, ко­ја без проб­лем се сог­ла­си да раз­го­ва­ра со „Ре­пуб­ли­ка“ за пр­ви­те де­но­ви на ста­ри­от те­а­тар и за тоа ка­ко се соз­да­ва­ше ма­ке­дон­ска­та те­а­тар­ска умет­ност. И об­јас­нив­ме ка­ков е кон­цеп­тот за тек­стот што ќе сле­ду­ва, де­ка ќе раз­го­ва­ра­ме со по­ве­ќе акте­ри, до­а­је­ни во те­а­тар­ско­то актерс­тво кај нас. На на­ше­то пра­ша­ње да­ли но­ви­от об­јект ќе ја вра­ти пуб­ли­ка­та во те­а­та­рот,  таа, иа­ко во по­од­ми­на­ти го­ди­ни, остро­ум­но од­го­во­ри: „Пуб­ли­ка­та ја вра­ќа­ат прет­ста­ви­те, а не згра­да­та“, алу­ди­рај­ќи на ре­пер­то­а­рот што ќе би­де по­ста­вен во но­ви­от те­а­тар. – Ова е на­ро­ден те­а­тар, тре­ба да има и би­то­ва дра­ма, да би­дат за­ста­пе­ни и кла­си­ци­те, по­тоа дра­ми од до­маш­ни авто­ри, ка­ко и од стран­ски – ве­ли Вуч­ко­ва, ко­ја, спо­ред раз­го­во­рот што го во­дев­ме, за­бе­ле­жав де­ка не про­пу­шта пре­ми­е­ра во те­а­та­рот. Пос­лед­на прет­ста­ва што ја гле­да­ла е „Из­гу­бе­ни Гер­ман­ци“ на Де­јан Ду­ков­ски, ко­ја не­о­дам­на има­ше пре­ми­е­ра. Но, акту­ел­ни­те со­со­тој­би во ма­ке­дон­ски­от те­а­тар не беа те­ма на на­ши­от раз­го­вор. За не­го, во не­ко­ја дру­га при­го­да. Се­га се срет­нав­ме да раз­го­ва­ра­ме за „ста­ро­то вре­ме“ и за „тој те­а­тар“, до пред зем­јо­тре­сот. Вуч­ко­ва: Тре­пе­рев­ме од тре­ма – За се­ко­ја го­диш­ни­на на те­а­та­рот ми го по­ста­ву­ва­ат исто­то пра­ша­ње, око­лу пр­ва­та ка­жа­на реп­ли­ка во исто­ри­ја­та на ма­ке­дон­ски­от те­а­тар. Ед­наш поч­нав да се сме­ам и од­го­во­рив: да­ли ако не­кој се да­ви и ти ќе трг­неш да го спа­сиш, по­мис­лу­ваш на тоа да­ли ќе би­деш хе­рој? – ва­ка Вуч­ко­ва ми од­го­во­ри на пр­во­то пра­ша­ње за тоа ка­ко се чув­ству­ва­ла ко­га пред точ­но 70 го­ди­ни ја ка­жа­ла пр­ва­та реп­ли­ка. По­тоа, поч­на да се при­се­ту­ва на тие де­но­ви, пред пре­ми­е­ра­та. – Си­те тре­пе­рев­ме од тре­ма. Та­му, ко­га ќе из­ле­зе­те над­вор, не се стол­чи­ња, ами лу­ѓе. И на се­кое стол­че се­дат по еден чифт очи. Нај­важ­но ни бе­ше да не го за­бо­ра­ви­ме тек­стот – поч­ну­ва да рас­ка­жу­ва Вуч­ко­ва. Таа дип­ло­ми­ра­ла на Ви­ша­та шко­ла за те­а­тар­ско искус­тво во Со­фи­ја, Бу­га­ри­ја и е тре­та дип­ло­ми­ра­на актер­ка во Ма­ке­до­ни­ја. Еко­ном­ски­от фа­кул­тет, кој прет­ход­но го за­пи­ша­ла, ни­ко­гаш не го за­вр­ши­ла. Те­а­та­рот бил по­го­ле­ма љу­бов од еко­но­ми­ја­та. Вуч­ко­ва, пред да дој­де во Скоп­је, ка­де што на ау­ди­ци­ја за „Пла­тон Кре­чет“ ја по­ви­кал Или­ја Мил­чин, би­ла дел од те­а­тар­ска гру­па од Би­то­ла во ко­ја ре­ци­ти­ра­ла. Скоп­је уште не би­ло ос­ло­бо­де­но од гер­ман­ски­от оку­па­тор, а таа би­ла дел од гру­па­та што игра­ла прет­ста­ви пред го­во­ри­те на Ме­то­ди­ја Ан­до­нов – Чен­то и тоа во Ре­сен, Охрид, Стру­га и во Вев­ча­ни. – Дим­че Сте­фа­нов­ски во Би­то­ла, вед­наш по ос­ло­бо­ду­ва­ње­то, ме вик­на и ми ре­че: ќе пра­ви­ме те­а­тар. Се со­брав­ме пет­ми­на – са­мо јас ед­на де­вој­ка и уште че­ти­ри мом­чи­ња. Пред да се ос­ло­бо­ди Скоп­је, Мил­чин ве­ќе поч­на да ја со­ста­ву­ва гру­па­та за те­а­та­рот во Скоп­је. Му ка­жа­ле де­ка има ед­но де­вој­че што са­ка да ре­ци­ти­ра и да глу­ми. Ме вик­на на ау­ди­ци­ја­та и ми да­де да чи­там текст од вес­ни­кот „Но­ва Ма­ке­до­ни­ја“. По­тоа, ко­га се ос­ло­бо­ди Скоп­је, ме вик­на. Дој­дов са­мо со еден ку­фер. Са­ма во Скоп­је, де­вој­ка на 18 го­ди­ни. Пр­во ме сме­сти­ја во Вла­шко ма­а­ло, а по­тоа не­кол­ку ме­се­ци спи­ев во ед­на од кан­це­ла­ри­и­те во те­а­та­рот – се при­се­ту­ва Вуч­ко­ва. Таа не за­бо­ра­ва да спо­ме­не де­ка то­гаш, во го­ди­ни­те по ос­ло­бо­ду­ва­ње­то, те­а­та­рот бил цен­тар на ин­те­ле­кту­ал­ци­те во тоа вре­ме. По­е­ти, пи­са­те­ли, бо­е­ми… Бла­же Ко­не­ски, Сла­вко Ја­нев­ски, Ацо Шо­пов, Го­го Ива­нов­ски, и уште за мно­гу дру­ги те­а­та­рот бил втор дом. За си­те нив, акте­ри­те, не­ма­ло те­шка за­да­ча што тре­ба да се сра­бо­ти во те­а­та­рот. Среќ­ни де­ка учес­тву­ва­ат во ра­бо­та­та на Ма­ке­дон­ски­от на­ро­ден те­а­тар, ни­што не им би­ло те­шко. – На ра­бо­та одев­ме со го­ле­мо за­до­волс­тво. Не по­сто­е­ше за­да­ча што  не мо­жев­ме да ја из­вр­ши­ме. Нам те­а­та­рот мно­гу ни зна­че­ше, иа­ко не­мав­ме мно­гу. Всуш­ност, не­мав­ме ни­што. За пр­ва­та прет­ста­ва сце­но­гра­фи­ја­та ја зе­дов­ме на за­ем од те­а­тар во Со­фи­ја. За ко­сти­ми­те, са­ми се сна­о­ѓав­ме, кој ка­ко мо­же – ве­ли Вуч­ко­ва. Се­кој што има до­ма по­во­зра­сен во се­мејс­тво­то, ба­рем ед­наш чул од не­го де­ка ви­стин­ска мо­да, по пос­ле­ден терк, се „те­ра­ла“ за оде­ње­то в те­а­тар. Иа­ко са­мо што би­ло ос­ло­бо­де­но Скоп­је, се вни­ма­ва­ло кој ка­ко ќе се об­ле­че, по­себ­но за пре­ми­е­ри­те. До­де­ка раз­го­ва­рав­ме, Вуч­ко­ва се при­се­ти на еден на­стан на кој би­ла све­док. Ед­на гос­по­ѓа ин­си­сти­ра­ла да ку­пи би­лет би­деј­ќи има­ла нов фу­стан, по­себ­но ку­пен од Па­риз, ток­му за пре­ми­е­ра­та во те­а­та­рот. Но, на бла­гај­на­та ù рек­ле де­ка си­те кар­ти се про­да­де­ни. Гос­по­ѓа­та раз­о­ча­ра­но си за­ми­на­ла. Џун­де­ва: Се­кој актер са­ка да за­ста­не на но­ва­та сце­на Со актер­ка­та Љуп­ка Џун­де­ва се срет­нав­ме во неј­зи­ни­от дом во скоп­ска­та на­сел­ба Та­фта­ли­џе. Во со­ба­та пре­пол­на со кни­ги, фо­то­гра­фии, актер­ка­та со мно­гу емо­ции па­ту­ва­ше низ се­ќа­ва­ња­та.  Бе­ла­та гу­ла­би­ца (ка­ко што тие го ви­ка­ле те­а­та­рот) чу­ва мно­гу уба­ви спо­ме­ни, ве­ли­чес­тве­ни мо­мен­ти… – Те­а­та­рот ù при­па­ѓа на пуб­ли­ка­та. Со но­ва­та згра­да и ние акте­ри­те ќе си го зе­ме­ме ме­сто­то што ни при­па­ѓа. Си ви­кам да ме слу­жи здрав­је­то ба­рем да го ви­дам те­а­та­рот, да вле­зам вна­тре – ни ре­че Џун­де­ва. Таа сме­та де­ка на но­ва­та згра­да ù не­до­сти­га про­стор око­лу неа. Свес­на е де­ка ед­ни ќе се вос­хи­ту­ва­ат на но­ви­от те­а­тар, дру­ги ќе кри­ти­ку­ва­ат. Но, ве­ли, не­ма да има актер, без раз­ли­ка ка­кво мис­ле­ње има за згра­да­та, што не­ма да са­ка да за­ста­не на сце­на­та на но­ви­от те­а­тар. Ќе не­ма ре­жи­сер, без раз­ли­ка да­ли се­га го кри­ти­ку­ва те­а­та­рот, кој не­ма да са­ка да ра­бо­ти во не­го, се­кој драм­ски пи­са­тел ќе са­ка не­го­во­то де­ло да се ста­ви на сце­на­та на тој те­а­тар. Ве­ли, овој нов те­а­тар не е са­мо на Скоп­је. Тој е на це­ла Ма­ке­до­ни­ја. – Те­а­та­рот за ме­не е храм, свет­ли­на. Сце­на­та ни е ол­тар. Ко­га јас вле­гов во те­а­та­рот сè ми бе­ше уба­во. Има­ше не­ка­ква свет­ли­на, ко­ја до­то­гаш  ја не­мав по­чув­ству­ва­но, освен од при­ро­да­та, ко­ја ја обо­жу­вам. То­гаш, во ед­на ге­не­ра­ци­ја на сту­дии при­маа са­мо по не­кол­ку­ми­на. Ко­га поч­на шко­ла­та со ра­бо­та имав­ме про­пус­ни­ци. Про­фе­со­ри­те ни беа акте­ри и ре­жи­се­ри. Јас сум од вто­ра­та кла­са на Мил­чин. Ча­со­ви ни др­же­ше и Крум Сто­ја­нов. Си­те тие про­би и прет­ста­ви, го­сту­ва­ња­та што до­а­ѓаа, не са­мо дра­ми, ту­ку и опе­ри… бе­ше фан­та­стич­но. До­кол­ку има­ше ме­сто се­дев­ме во ло­жа. Пред­ност имаа по­ста­ри­те. Ако не­ма­ше ме­сто, одев­ме во га­ле­ри­ја. Ло­жи­те беа со цр­ве­но ка­ди­фе, по­дот бе­ше цр­вен, сто­ло­ви­те, исто та­ка. Има­ше ед­ни огром­ни ог­ле­да­ла об­ло­же­ни со се­деф, ед­ни уба­ви лу­сте­ри… Тоа да­ва­ше ед­но по­и­на­кво чув­ство, кое те воз­ди­га. По ча­со­ви­те до­а­ѓав­ме на прет­ста­ви.  Има­ше ред.  Сту­ден­ти­те че­каа  пред вра­та отка­ко ќе вле­зе пуб­ли­ка­та за вра­та­рот Ча­че да ги пу­шти до­кол­ку има ме­сто. И гре­ми­ор­ни­те беа цр­ве­ни. Цр­ве­ни сто­ло­ви, ог­ле­да­ла на­о­ко­лу об­ло­же­ни со цр­ве­но, цр­ве­ни фи­о­ки. Се­дев­ме че­ти­ри во гре­ми­ор­на. Па­ме­там Ме­ри Бо­шко­ва се­де­ше во гре­ми­ор­на са­ма. Цве­тан­ка Ја­ки­мов­ска, До­бри­ла Пуц­ко­ва –Пу­ци, Ми­ли­ца Сто­ја­но­ва и јас се­дев­ме за­ед­но во ед­на гре­ми­ор­на… Зна­е­те ли што зна­че­ше да те при­ма­ат, да за­ста­неш на сце­на по­крај то­гаш  го­ле­ми­те ве­ли­ка­ни, го­ле­ми актер­ски ими­ња. Ина­ку во шко­ла­та со Ми­ли­ца, Ацо Јо­ва­нов­ски, Дра­ги Кр­стев­ски – Ам­фи, Дар­ко Да­мев­ски зна­ев­ме да се ше­гу­ва­ме. Ацо, Ам­фи и Дра­ги Ко­стов­ски зна­е­ја да на­пра­ват ат­мо­сфе­ра.  Во 1948 го­ди­на вле­гов во шко­ла­та на 14 го­ди­ни, во 1951 го­ди­на бев при­ме­на во те­а­та­рот – се при­се­ту­ва ед­на од ле­ген­ди­те на ма­ке­дон­ски­от  те­а­тар. „Ужа­ле­на фа­ми­ли­ја“ од Ну­шиќ, во ре­жи­ја на  Пр­лич­ко, е пр­ва­та прет­ста­ва што Џун­де­ва ја игра­ла на сце­на­та на ста­ри­от те­а­тар. Го тол­ку­ва­ла ли­кот на Да­ни­ца. Ве­ли, има­ла мно­гу тре­ма. Во след­ни­те прет­ста­ви чув­ство­то на си­гур­ност се зго­ле­му­ва. Но, ве­ли, се­ко­ја уло­га е нов пре­диз­вик. По­тоа до­а­ѓа уло­га­та Ан­ка во „Гос­по­ѓа Ми­ни­стер­ка“ во ре­жи­ја на Ќо­ста­ров, за­ед­но со пре­крас­на­та Ме­ри Бо­шко­ва ко­ја ја игра­ла ми­ни­стер­ка­та. Се ре­дат го­ле­ми уло­ги, Сил­ви­ја, Ма­ри­ја… На­гра­да за акте­рот е ап­ла­у­зот. Иа­ко си­те уло­ги ù се дра­ги, има две уло­ги што ù по­мог­на­ле да се ос­ло­бо­ди од на­и­вки­те  –  уло­ги­те во „Го­ле­ми­от нож“ на Крум Сто­ја­нов и во „Кр­ва­ви­те свад­би“ од Лор­ка. – Са­кав ко­га ќе за­вр­ши про­ба­та, на па­у­за, ко­га е уба­во вре­ме­то да из­ле­зе­ме над­вор. Из­ле­гу­вав­ме од зад­ни­от дел по­крај Вар­дар и си го гле­дав­ме др­ве­но­то мов­че. Си­те ние жа­ли­ме за тоа др­ве­но мов­че. Има­ше не­ко­ја уба­ви­на во не­го. Па­ме­там де­ка по­не­ко­гаш не­ко­ја шти­ца ќе се мрд­не­ше, скр­ше­ше и мо­рав­ме да ја пре­скок­не­ме. Тоа чув­ство пре­диз­ви­ку­ва­ше и страв да не пад­неш, но има­ше сво­ја уба­ви­на – рас­ка­жу­ва Џун­де­ва. Таа се при­се­ту­ва и на пер­и­о­дот ко­га до­шол кра­јот на ста­ри­от те­а­тар. За вре­ме на  зем­јо­тре­сот би­ла во Скоп­је, жи­ве­е­ла  кај Уни­вер­зал­на са­ла. – Бев на по­ро­дил­но, мо­е­то де­те има­ше са­мо 40 де­на. Са­мо знам де­ка ѕи­до­ви­те ми се отво­раа и за­тво­раа. Не знам ка­ко се сим­нав по ска­ли со де­те­то в ра­це. Ко­га из­ле­гов на ули­ца на ур­на­ти­ни­те од згра­да­та пред ме­не сто­е­ше де­те и пла­че­ше. Не знам ка­ко тоа де­те за­ста­на­ло на ур­на­ти­ни­те. Поп­лад­не­то во нош­ни­ца со бе­бе в ра­це одев по ули­ци­те и си­те пра­шу­ваа да­ли е жи­во де­те­то. Се ка­чив и оти­дов во Ге­вге­ли­ја, а од та­му во Охрид, ка­де што бе­ше мо­е­то пр­во де­те. Тоа не зна­е­ше да­ли ро­ди­те­ли­те му се жи­ви. Се вра­тив во Скоп­је и се вклу­чив во прет­ста­ви­те што ги пра­вев­ме на им­про­ви­зи­ра­ни сце­ни во пар­ко­ви. Таа и де­нес е ре­дов­на на те­а­тар­ски­те прет­ста­ви. Ре­дов­но ги сле­ди прет­ста­ви­те. Пос­лед­на­та прет­ста­ва што ја гле­да­ла е „Из­гу­бе­ни­те Гер­ман­ци“. Неј­зи­на­та  по­ра­ка е да се вни­ма­ва на ја­зи­кот на сце­на. Сме­та де­ка се за­гу­би уба­ви­от ма­ке­дон­ски збор. Ве­ли, про­фе­со­ри­те ве­ле­ле де­ка не се ви­ка, збо­ру­вај нор­мал­но, раз­го­вет­но,  да те чуе и тој во пос­лед­ни­от ред . Сто­ја­но­ва: Згра­да од бај­ки­те Оваа актер­ка ужи­ва да збо­ру­ва за го­ди­ни­те ко­га жи­во­тот, глав­но, ù по­ми­ну­вал на др­ве­ни­те шти­ци на ста­ри­от те­а­тар. Ми­ли­ца Сто­ја­но­ва е од вто­ра­та ге­не­ра­ци­ја на учи­ли­ште­то за глу­ма, кое би­ло сме­сте­но во по­ткров­је­то на те­а­та­рот. Про­фе­сор ù бил Ва­сил Иљов­ски, кој че­сто зна­ел да ка­же де­ка не­ма да има­ат ча­со­ви. Ќе се сим­нат да гле­да­ат про­ба. Пр­ва­та уло­га на оваа сце­на ù е пе­чал­ба­ри на Мил­чин. „Мо­жам, мо­жам ба­чо Кон­стан­тин, мо­жам да но­сам вар и ту­ли“, ова е пр­ва­та реп­ли­ка на Сто­ја­но­ва на оваа сце­на. По­тоа сле­ду­ва уло­га­та на Фа­фи. Во 1953 го­ди­на влег­ла во овој те­а­тар и оста­на­ла та­му до зем­јо­тре­сот. До­би­ва­ла ма­шки уло­ги, на што ко­ле­ги­те ù би­ле и љу­бо­мор­ни. Сто­ја­но­ва нè пре­че­ка во сво­јот дом, а на те­ле­ви­зо­рот има­ше пу­ште­но сним­ка од неј­зи­но ин­терв­ју во кое го­во­ри за ста­ри­от те­а­тар. Нас­ме­а­на, рас­по­ло­же­на за ка­жу­ва­ње на реп­ли­ки­те од прет­ста­ви­те на кои мно­гу до­бро се се­ќа­ва, под­го­тве­на да за­пее не­кој стих од те­а­тар­ски­те де­ла… Ве­ли, те­а­та­рот бил ка­ко од бај­ки­те, а прет­ста­ва­та поч­ну­ва­ла од фо­а­је­то, со ог­ле­да­ла­та и цр­ве­на­та чо­ја… – Те­а­та­рот се­ко­гаш бе­ше полн. Од прет­при­ја­ти­ја­та но­сеа пис­ма за ко­ле­ктив­но да дој­дат во те­а­та­рот.  На др­ве­но­то мов­че лу­ѓе­то че­каа ред. Се са­ка­ше те­а­та­рот. Јас за­те­ков  мно­гу се­ри­о­зен те­а­тар. Имав од ко­го да учам и са­кав да учам. Ту­ка беа ве­ли­ка­ни­те. Се вос­пи­ту­вав­ме на ста­ти­ра­ње. По­сто­е­ше го­ле­ма дис­цип­ли­на, по­чит кон пуб­ли­ка­та, ко­ја се­ко­гаш воз­вра­ќа­ше. Не­ма­ше им­про­ви­за­ции и ули­чен ја­зик. Мо­јот про­фе­сор ед­наш ми се ја­ви и му ре­че: „ Ми­ли­це, про­чи­тав ин­терв­ју во кое ве­лиш де­ка ја ка­чив­ме ули­ца­та на сце­на, ќе го иско­ри­стам тоа“. Ми бе­ше чест. То­гаш мно­гу по­ла­гав­ме на ја­зи­кот. Се не­гу­ва­ше ја­зи­кот. Јас сум од Кри­ва Па­лан­ка, но ко­га дој­дов имав од ко­го да го на­у­чам ја­зи­кот – рас­ка­жу­ва Ми­ли­ца Сто­ја­но­ва. Таа се по­тсе­ту­ва де­ка по­сто­е­ла ре­жи­сер­ска ло­жа. Се­ко­ја ве­чер ре­жи­се­рот на прет­ста­ва­та што се игра­ла се­дел во ло­жа: – Знам, ед­наш До­бри­ла Ча­бриќ го ле­пе­ла но­сот на­го­ре, а јас не сум ја ви­де­ла. На прет­ста­ва ми ви­ка „ Да Фа­фи, да Фа­фи, а од но­сот не­што ле­та, ле­та, ле­та… Поч­нав да се сме­ам. Тоа е хи­сте­ри­ја, не смеа. Ја за­вр­шив реп­ли­ка­та, из­ле­гов од сце­на, сед­нав на зем­ја и … ка­мен Ја­но. Дој­де шо­кот… Ги гле­дам чев­ли­те  на Мил­чин, кој бе­ше ре­жи­сер. Го кре­вам пог­ле­дот, а тој ми ви­ка „Ва­га­бон­ту, уште ед­наш ако го на­пра­виш ова ќе ти ја од­зе­мам уло­га­та“. Ка­кво сме­е­ње по­тоа… не ми тек­на. Ба­ба ми ме вос­пи­ту­ва­ше. Таа ве­ле­ше: Или ра­бо­ти го ка­ко што тре­ба или оста­ви друг да­го сра­бо­ти. Не да­вав друг да го сра­бо­ти тоа што ме­не ми е да­де­но – ни рас­ка­жу­ва актер­ка­та зад чи­е­што име се за­пи­ша­ни мно­гу уло­ги. Се при­се­ту­ва и на Пе­тре Пр­лич­ко. Ве­ли тој пред да из­ле­зе на сце­на ше­тал од еден крај на друг со ра­це­те на по­ло­ви­на и ни­кој не сме­ел да му проз­бо­ри.  Во сло­бод­но вре­ме има­ло мно­гу дру­га­ру­ва­ње. Ту­ка би­ле дра­ма­та, ор­ке­ста­рот, опе­ра­та,  ба­ле­тот… Си­те се дру­же­ле.  Се при­се­ту­ва и на од­лич­ни­те ко­сти­ми што ги изра­бо­ту­ва­ле Ра­да Мал­киќ и Је­ле­на Па­тр­но­гиќ, Ми­ра Гли­шиќ: – Има­ше гар­де­ро­бер­ки, кои се­кое утро ги сре­ду­ваа ко­сти­ми­те. Ре­кви­зи­те­рот, сцен­ски ра­бот­ник, бе­ше од­ли­чен чо­век. Ја играв­ме „Ман­де“, ја глу­мев Ка­те… За­вр­шив со сце­на­та, ко­ја има­ше мно­гу тр­ча­ње и ско­ка­ње. А, тој ме че­ка со ши­ше во­да, сум би­ла ис­по­те­на, да се на­пи­јам во­да…  си ве­ру­вав­ме еден на друг… Тоа е го­ле­ма ра­бо­та.  Со Ацо Јо­ва­нов­ски не збо­ру­вав­ме со го­ди­ни. Не се ка­рав­ме, но, ед­но­став­но, не раз­го­ва­ра­ме. Се­пак, нај­у­ба­ви­те уло­ги ги оди­грав со не­го. Раз­го­ва­рав­ме пре­ку ли­ко­ви­те, се обра­ќав­ме со ими­ња­та од уло­ги­те. При­ват­ни­те од­но­си оста­ну­ваа над­вор… Ја на­вра­тив­ме Сто­ја­но­ва на ло­ши­те спо­ме­ни од поп­ла­ва­та и од зем­јо­тре­сот. Се при­се­ту­ва ко­га тре­ба­ло да ја игра­ат „Пиг­ма­ли­он“, а се слу­чи­ла ужас­на­та поп­ла­ва, ко­га си­те тр­ча­ле по по­дру­ми­те да ги спа­сат но­ти­те, да спа­сат сè што мо­жат: – Не се оде­ше по Скоп­је, шлап­кав­ме по во­да. Но, не се отка­жав­ме од прет­ста­ва­та. Ја оди­грав­ме во Ку­ма­но­во. По­тоа имав­ме го­ле­ма тур­не­ја со оваа прет­ста­ва низ Ср­би­ја. За зем­јо­тре­сот бе­ше тра­у­ма­тич­но искус­тво. Бев кај се­стра ми, со­ба­та ка­ко да ме­ну­ва­ше фор­ми, вра­та­та не се отво­ра­ше. Ко­га из­ле­гов на те­ра­са ви­дов ка­ко про­па­ѓа Офи­цир­ски­от дом. Вик­нав: за­ги­на на­род. Поч­на прав, пи­со­ци, ви­кот­ни­ци… се ба­раа да­ли се жи­ви. На ра­дио ја­ви­ја акте­ри­те да дој­дат пред те­а­тар. Се срет­нав­ме та­му и за­пи­шу­вав­ме да­ли има­ме  жр­тви, оште­те­ни, ка­де се лу­ѓе­то. По­тоа оти­дов­ме  во Са­рај ка­де што ја под­го­твив­ме „Сом­ни­тел­но ли­це“. Не се отка­жав­ме… Нè сме­сти­ја во ша­то­ри во ба­лет­ска­та шко­ла и по­тоа трг­нав­ме на уба­ва тур­не­ја низ Ју­гос­ла­ви­ја, два ме­се­ца, со „Сом­ни­тел­но ли­це“, „Кр­ва­ви­те свад­би“ на Лор­ка „Цр­ни­ла“ и „По­кој­ник“. Со ури­ва­ње­то на згра­да­та ми по­чи­на нај­ми­ло­то, нај­дра­го­то… Пре­у­бав бе­ше, прем­но­гу спо­ме­ни… Се се­ќа­вам на пре­ми­е­ра­та на „Ана Франк“, за пок­ло­нот на крај чи­ка То­ша ре­че пу­ште­те ја са­ма. Бев збу­не­та, из­ле­гов, се пок­ло­ну­вам и цел са­лон го скан­ди­ра­ше мо­е­то име. До де­не­ска по­стои таа воз­бу­да. Сто­ја­но­ва ги наг­ла­су­ва мно­гу­те го­сту­ва­ња со те­а­та­рот, ка­ко и го­сту­ва­ња­та на дру­ги­те те­а­три, кои ка­ко го­сти на­ста­пу­ва­ле на сце­на­та на ста­ри­от те­а­тар. По­пов: Има­ше ре­ди­ци за влез­ни­ци Мно­гу­ми­на го пре­поз­на­ва­ат по ле­ген­дар­на­та рек­ла­ма „Внуч­ко, да му ве­ру­ваш на де­до“. Но, по­ста­ри­те ге­не­ра­ции Ки­рил По­пов го па­ме­тат по не­го­ви­те уло­ги, пред сè, на сце­на­та на ста­ри­от те­а­тар. Не­го­ва­та ка­ри­е­ра поч­ну­ва во ве­ле­шка­та гим­на­зи­ја, вед­наш по ос­ло­бо­ду­ва­ње­то. То­гаш чи­тал одре­де­ни кри­тич­ки освр­ти, по што ре­ши­ле да на­пра­ват те­а­тар. По­тоа до­а­ѓаа на Фи­ло­ло­шки фа­кул­тет во Скоп­је. Пра­вел прет­ста­ва во ве­ле­шки­от те­а­тар, на ко­ја му дош­ле Ди­ми­тар Со­лев, Ма­те­ја Ма­тев­ски… Се отво­ри­ла Ака­де­ми­ја за те­а­тар во Бел­град, за­ми­нал та­му. По вра­ќа­ње­то, Пе­тре Пр­лич­ко и Ди­ми­тар Ќо­ста­ров ка­ко ди­ре­ктор на те­а­та­рот го зе­ле ка­ко се­кре­тар–дра­ма­тург. – Кај ме­не до­а­ѓаа мла­ди­те акте­ри да се жа­лат еден од друг, да ка­жат што им пре­чи. Но, жел­ба­та ми бе­ше да би­дам актер. Жел­ба­та  ми се ис­пол­ни. Тој те­а­тар  мно­гу зна­че­ше. Кор­зо­то бе­ше ту­ка, од Же­лез­нич­ка ста­ни­ца до Офицeрски дом, ту­ка се ше­та­ше до­де­ка да дој­де вре­ме за те­а­тар. Се­ко­гаш бе­ше полн. Ма­ло­то др­ве­но мов­че во­де­ше до те­а­та­рот. Ко­га ќе ви­дев де­ка се на­ре­дил на­род за да ку­пи кар­ти бе­гав пре­ку Ка­ме­ни мост, за да не ми ба­ра­ат кар­ти за прет­ста­ва­та. Те­шко се до­а­ѓа­ше до кар­та, ме ба­раа за кар­ти. Има­ше се­зон­ски би­ле­ти. Се оде­ше се­ко­ја ве­чер и за опе­ра и за ба­лет и за прет­ста­ва. Јас имав сво­ја ло­жа да од­бе­ле­жу­вам ка­ко се игра­ат прет­ста­ви­те. Има­ше прет­ста­ви се­кој ден, са­мо по­не­дел­ник не. Ина­ку, опе­ра, прет­ста­ва, ба­лет… се­ко­гаш има­ше не­што – ве­ли По­пов. Нај­дра­ги­от лик што го оди­грал на сце­на­та е Дорн во прет­ста­ва­та „Га­леб“ на Че­хов во 1960 го­ди­на. Играл во мно­гу ко­ме­дии… Играл во „Мла­ди си­но­ви“, пр­ва дра­ма ре­а­ли­зи­ра­на на те­ле­ви­зи­ја. По­ми­ну­вал мно­гу вре­ме во те­а­та­рот: – Же­на ми нај­до­бро знае кол­ку вре­ме ме не­ма­ше. Се вра­ќав и ја на­че­ку­вав ка­ко ве­зе гоб­ле­ни че­кај­ќи ме да се вра­там од прет­ста­ва. Се за­др­жу­вав­ме во би­фе. Има­ше мно­гу дру­же­ње, и по­крај су­е­та­та на умет­ни­ци­те. Се со­би­рав­ме и по до­ма. Одев­ме, го­сту­вав­ме низ це­ла Ју­гос­ла­ви­ја, па и низ дру­ги­те зем­ји… Имав­ме од­лич­на сце­но­гра­фи­ја. Ва­си­лиј По­по­виќ – Ци­цо, То­ме Вла­ди­мир­ски и Бран­ко Ко­стов­ски се гри­жеа за изг­ле­дот на сце­на­та. Ци­цо по­чи­на мно­гу млад. Бе­ше ви­стин­ски умет­ник и од­ли­чен чо­век. Се при­се­ту­ва на прет­ста­ви­те на им­про­ви­зи­ра­на­та сце­на во пар­кот во Са­рај вед­наш по зем­јо­тре­сот. Ве­ли згра­да­та не бе­ше ур­на­та, но има­ше пук­на­ти­ни, по­ра­ди што бе­ше ри­зич­но да се ко­ри­сти об­је­ктот. – Што се слу­чи со вред­ни­те ра­бо­ти во те­а­та­рот не знам. Се збо­ру­ва­ше де­ка лу­ѓе од­не­ле до­ма фи­гу­ри. Не знам ка­де оти­доа тие вред­ни ра­бо­ти – до­да­ва По­пов.   Пр­ви­те акте­ри вра­бо­те­ни во те­а­та­рот Или­ја Мил­чин, Пе­тре Пр­лич­ко, Мир­ко Сте­фа­нов­ски, Крум Сто­ја­нов, Бла­гој Цр­вен­ков и Трај­ко Чо­рев­ски  се пр­ви­те акте­ри вра­бо­те­ни во  овој те­а­тар.  Се вра­бо­ти­ле на 31 ја­ну­а­ри 1945 го­ди­на. По­тоа се То­ма Ки­ров­ски, Де­са Пр­лич­ко­ва, Или­ја Џувaлeков­ски… Му­зеј на ма­ке­дон­ска­та кул­ту­ра и умет­ност Вљу­бе­ни­ци­те во те­а­тар­ска­та умет­ност со не­тр­пе­ние че­ка­ат да се кре­не цр­ве­на­та  дра­пе­ри­ја, да за­крц­ка­ат шти­ци­те, да сед­нат во ло­жи­те, да за­шу­шка­ат то­а­ле­ти­те на да­ми­те, а гос­по­да­та во смо­кин­зи и све­че­ни ко­сту­ми да дој­дат на те­а­тар­ска пре­ми­е­ра. Да го по­чув­ству­ва­ат ду­хот на „тој, ста­ри­от те­а­тар“ во Скоп­је, кој се ур­нал во ка­та­стро­фал­ни­от зем­јо­трес во 1963 го­ди­на. Ток­му за­тоа и но­ви­от те­а­тар­ски храм се из­гра­ди врз те­ме­ли­те на ста­ри­от те­а­тар од пред зем­јо­тре­сот. Тој со сво­и­те со­др­жи­ни ќе прет­ста­ву­ва и му­зеј на ма­ке­дон­ска­та умет­ност и кул­тур­но нас­ледс­тво. Пре­ку те­ми­те на ор­на­мен­ти­ка­та, кои ќе ги кра­сат ло­жи­те во вна­треш­но­ста, ќе би­де прет­ста­вен дел од бо­га­то­то ма­ке­дон­ско кул­тур­но нас­ледс­тво, а по­се­ти­те­ли­те ќе мо­жат да се за­поз­на­ат со исто­ри­ја­та на те­а­та­рот на овие про­сто­ри. Во са­ми­от об­јект, од­нос­но на пар­те­рот, ќе има за­стак­лен дел пре­ку кој ќе мо­жат да се ви­дат те­ме­ли­те од ста­ри­от те­а­тар. – Им­пре­си­вен мо­мент во те­а­та­рот е и цен­трал­на­та скулп­ту­рал­на ком­по­зи­ци­ја на пет­те ос­но­во­по­лож­ни­ци на ма­ке­дон­ски­от те­а­тар – Вој­дан Чер­но­дрин­ски, Ан­тон Па­нов, Ри­сто Кр­ле, Јор­дан Ха­џи Кон­стан­ти­нов -Џи­нот и Ва­сил Иљо­ски, ко­ја ќе би­де по­ста­ве­на во фо­а­је­то на те­а­та­рот. Нив ги изра­бо­ти ре­но­ми­ра­ни­от ма­ке­дон­ски скулп­тор Але­ксан­дар Ива­нов­ски – Ка­ра­да­ре. Што се од­не­су­ва до ор­на­мен­ти­ка­та, пак, таа со­др­жи око­лу 70 мо­ти­ви на­цр­та­ни во де­фи­ни­ра­ни по­ли­ња во га­ле­ри­и­те и во ло­жи­те, а дел од нив се мо­за­и­кот од Хе­рак­ле­ја од 6 век, цар­ски­те две­ри од цр­ква­та „Св. Спас“ во Скоп­је, зем­ски­от грб на Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја од 16 век, де­та­ли од те­ра­кот­на ико­на од Ви­ни­ца (5 и 6 век), но и ма­ски, рел­је­фи, ме­на­ди, му­зи, прет­ста­ва на ско­мра­хи… – ве­лат од Ми­ни­стерс­тво­то за кул­ту­ра. Ста­ри­от те­а­тар е из­гра­ден на вкуп­на по­вр­ши­на од 7.200 ква­драт­ни ме­три, а ау­ди­то­ри­у­мот ќе би­де по­де­лен на го­ле­ма са­ла со пар­тер и на две га­ле­рии со вкуп­но 724 се­ди­шта и ма­ла са­ла со 213 се­ди­шта. Опре­ма­та, аку­сти­ка­та и сце­на­та ќе би­дат спо­ред нај­со­вре­ме­ни­те мо­дер­ни тех­но­ло­гии. Сцен­ска­та тех­но­ло­ги­ја и сцен­ска­та ме­ха­ни­ка, ка­ко и це­ло­куп­на­та сцен­ска по­вр­ши­на се од мо­ду­ла­рен тип со двој­но дно. Го­ле­ма­та сце­на е со 15 ма­ли и со две го­ле­ми пла­тфор­ми. Стра­нич­на­та сце­на има шест дви­жеч­ки пла­тфор­ми, ка­ко и вна­треш­на сце­на со ро­ти­рач­ка пла­тфор­ма. Од­над­вор те­а­та­рот ќе го за­др­жи сво­јот автен­ти­чен изг­лед, а ќе има по­себ­но освет­лу­ва­ње на пар­те­рот, ка­ко и на це­ли­от об­јект, со што ќе се истак­нат не­го­ви­те ви­зу­ри. На фа­са­да­та на об­је­ктот се по­ста­ве­ни 46 скулп­ту­ри, кои се ви­со­ки по 2,20 ме­три, и на кои ра­бо­теа по­ве­ќе умет­ни­ци, ме­ѓу кои Жар­ко Ба­шев­ски, Го­це На­нев­ски, Ис­мет Ра­ми­че­виќ, Ибра­хим Бе­ди, Зо­ран То­шев­ски. Скулп­ту­ри­те се вкло­пу­ва­ат во естет­ска­та це­ли­на со за­да­де­ни­от ар­хи­те­ктон­ски про­стор и ја до­ло­ву­ва­ат ат­мо­сфе­ра­та на дра­ма­та, ко­ме­ди­ја­та и на тра­ге­ди­ја­та, ка­ко и чо­веч­ки прет­ста­ви, кои со сво­ја­та по­ја­ва упа­ту­ва­ат на со­др­жи­ни­те на те­а­та­рот, ли­те­ра­ту­ра­та, му­зи­ка­та и на умет­но­ста во­оп­што. Пи­шу­ва­ат: Бил­ја­на За­фи­ро­ва Але­ксан­дра Маз­не­ва – Бун­да­лев­ска Фо­то: Але­ксан­дар Ива­нов­ски

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.