Пребројување со исландски суми

По­пис. Ста­ти­стич­ка опе­ра­ци­ја ко­ја во Ма­ке­до­ни­ја слу­жи за сѐ са­мо не за тоа што е на­ме­не­та. Та­ка, и не­кол­ку го­ди­ни по пре­ки­на­то­то те­рен­ско по­пи­шу­ва­ње на на­се­ле­ни­е­то во Ма­ке­до­ни­ја, по­пи­сот по­втор­но се вр­ти на по­ли­тич­ка­та днев­на игра. Ме­ѓу ба­ра­ња­та на опо­зи­ци­ска­та СДСМ за вра­ќа­ње во Со­бра­ни­е­то се нај­де и по­пи­сот. Исто­вре­ме­но, или по­до­бро ка­жа­но ка­ко прет­ход­ни­ца, се тур­ка иде­ја­та за „по­пис се­га“ пре­ку раз­ни гра­ѓан­ски пла­тфор­ми.

Не е спор­но тоа де­ка спро­ве­ду­ва­ње­то по­пис е по­тре­бен во на­со­ка на пла­ни­ра­ње и де­фи­ни­ра­ње на ид­на­та по­ли­ти­ка. Не е спор­но ни­ту тоа де­ка ма­ке­дон­ски­те ин­сти­ту­ции, пред сѐ Др­жав­ни­от за­вод за ста­ти­сти­ка, ка­ко но­сеч­ка ин­сти­ту­ци­ја, се пот­пол­но функ­ци­о­нал­ни и за нив опе­ра­ци­ја ка­ко по­пис не прет­ста­ву­ва ни­ка­ков проб­лем, оце­ну­ва по­ли­ти­ко­ло­гот Иви­ца Бо­цев­ски.

– Ме­ѓу­тоа, су­штин­ски­от проб­лем око­лу нес­про­ве­ду­ва­ње­то на по­пи­сот е тоа што по Рам­ков­ни­от до­го­вор ре­зул­та­ти­те од по­пи­сот ста­наа ос­но­ва за ос­тва­ру­ва­ње на ко­ле­ктив­ни­те пра­ва. Пред сѐ, ту­ка ста­ну­ва збор за вра­бо­ту­ва­ња­та во ад­ми­ни­стра­ци­ја­та. ДУИ од­би­ва да се при­ста­пи кон по­пис кој ќе по­ка­же по­ни­ски број­ки за ет­нич­ки­те Ал­бан­ци од 25,17 про­цен­ти од прет­ход­ни­от по­пис. И тоа не е ни­што но­во во све­тот, по­сто­јат др­жа­ви што има­ат слич­ни ре­ше­ни­ја ка­ко на­ше­то, ка­де што по­пис не е спро­ве­ден со де­це­нии. Ли­бан е нај­ек­ла­тант­ни­от при­мер ка­де што пос­лед­ни­от по­пис го спро­ве­ла фран­цу­ска­та ко­ло­ни­јал­на ад­ми­ни­стра­ци­ја во 30-ти­те го­ди­ни на ми­на­ти­от век – ве­ли Бо­цев­ски.

По­ли­тич­ко­то сле­пи­ло на СДСМ и нив­ни­от опор­ту­ни­зам ги во­ди во ва­кво од­врат­но по­ди­гру­ва­ње со ин­сти­ту­ци­и­те на сопс­тве­на­та др­жа­ва. Тие, до­кол­ку се од­го­вор­на пар­ти­ја, за ка­ква што се прет­ста­ву­ва­ат, ќе ја во­деа сво­ја­та по­ли­ти­ка за јак­не­ње на ма­ке­дон­ски­те ин­сти­ту­ции, а не за ста­ва­ње под знак пра­шал­ник на ка­па­ци­те­тот на ин­сти­ту­ци­и­те, кој­што е нес­по­рен. Нив­ни­от ни­хи­ли­зам, впро­чем, ги до­ве­де до ќор-со­ка­кот ка­де што се на­о­ѓа­ат се­га – до­да­ва Бо­цев­ски.

Ба­ра­ње­то на опо­зи­ци­ска­та СДСМ, спо­ред ана­ли­ти­ча­ри­те, е по­вр­за­но со при­вид­но на­ма­лу­ва­ње на ка­та­стро­фал­ни­от по­раз до­жи­ве­ан на пос­лед­ни­те из­бо­ри. Се по­ста­ву­ва пра­ша­ње­то да­ли ра­ко­водс­тво­то на пар­ти­ја­та по­лес­но би ги при­фа­ти­ло ре­зул­та­ти­те до­кол­ку бе­ше спро­ве­ден по­пи­сот.

– СДСМ не умее да се со­о­чи со плу­ра­лиз­мот и со де­мо­кра­ти­ја­та. Тие не­ма да приз­на­ат ни­ка­кви из­бо­ри, освен ако не по­бе­дат на нив. Тоа е ло­гич­но про­дол­жу­ва­ње на ка­фе­ан­ско­то по­ли­ти­ча­ре­ње, ка­де што на­ро­дот се­ко­гаш е во пра­во, ду­ри и ко­га гре­ши. Но, по­ми­на вре­ме­то ко­га со ка­фе­ан­ски три­ко­ви мо­же­ше да се из­ма­мат гра­ѓа­ни­те – се на­до­вр­зу­ва Бо­цев­ски.

Са­ка­ле или не, Евро­стат и ЦИА нѐ пре­бро­ју­ва­ат на ме­сеч­на ба­за

Де­нот ко­га се за­тво­ра­ше овој број на „Ре­пуб­ли­ка“, Евро­стат об­ја­ви по­да­то­ци по­вр­за­ни со цен­зу­сот во др­жа­ви­те што се кан­ди­да­ти за член­ки во ЕУ, ка­ко вид пре­по­ра­ки и на­до­пол­ну­ва­ње на зак­лу­чо­ци­те од по­пи­си­те во 2010/2011 го­ди­на.

Во не­го е наг­ла­се­но де­ка во 2011 го­ди­на Др­жав­ни­от за­вод за ста­ти­сти­ка ги фи­на­ли­зи­рал под­го­то­вки­те за тре­ти­от по­пис во зем­ја­ва. Од тех­нич­ки ас­пект, ин­сти­ту­ци­ја­та би­ла под­го­тве­на за по­пис спо­ред ме­ѓу­на­род­ни­те пре­по­ра­ки, но де­ка по­пи­сот бил со­прен на де­сет­ти­от ден по­ра­ди „не­по­сто­е­ње ос­нов­ни ус­ло­ви за на­та­мош­но спро­ве­ду­ва­ње, кои најм­но­гу се од­не­су­ва­ат на не­ед­на­квост во од­нос на спро­ве­ду­ва­ње­то на ме­то­до­ло­ги­ја­та ко­ја би­ла хар­мо­ни­зи­ра­на со Евро­стат“.

Овој до­ку­мент од Европ­ска­та ко­ми­си­ја оп­фа­ќа де­вет др­жа­ви од бал­кан­ски­от ре­ги­он, но и Ис­ланд. Тоа што е во­оч­ли­во е де­ка во та­бе­ли­те е спо­ред­ба­та ме­ѓу три ви­да спро­ве­ду­ва­ње по­пис – те­рен­ски или та­ка­на­ре­чен „ли­це в ли­це“, по­тоа ком­би­ни­ран и оној вид кон кој се стре­ми свет­ска­та ста­ти­сти­ка – цен­зус на­пра­вен спо­ред по­да­то­ци во ре­ги­стар.

За по­пи­сот во Ма­ке­до­ни­ја би­ле по­треб­ни 15.694 по­пи­шу­ва­чи, 1.496 кон­тро­ло­ри и 164 су­пер­ви­зо­ри. Бу­џе­тот за спро­ве­ду­ва­ње, спо­ред до­ку­мен­тот од Бри­сел, из­не­су­вал 9,77 ми­ли­о­ни евра.

Цен­зу­сот во Ис­ланд, пак, бил спро­ве­ду­ван три го­ди­ни од 2011 до ла­ни. За тоа би­ле ан­га­жи­ра­ни, во про­сек, по се­дум вра­бо­те­ни од ис­ланд­ска­та Ста­ти­сти­ка. Се наг­ла­су­ва де­ка би­ле, без иск­лу­чок, ви­со­ко­о­бра­зо­ва­ни ли­ца. Од април 2011 до март 2013 го­ди­на по­пи­сот чи­нел 1,1 ми­ли­он евра, а за тоа Ис­ланд до­бил и фи­нан­си­ска по­мош од 640 ил­ја­ди евра од фон­дот ИПА.

– Ос­но­вен пре­дус­лов за спро­ве­ду­ва­ње по­пис на на­се­ле­ни­е­то, до­ма­ќинс­тва­та и на ста­но­ви­те од ре­ги­стри е по­сто­е­ње на тие ре­ги­стри, при­тоа се мис­ли на ре­ги­стри­те за на­се­ле­ние, но и на го­лем број дру­ги ре­ги­стри, кои за­се­га не по­сто­јат во Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја во фор­ма на ре­ги­стри, ту­ку ка­ко од­дел­ни ба­зи на по­да­то­ци рас­по­лож­ли­ви во раз­ни ин­сти­ту­ции, ка­ко што се Фон­дот за здрав­ство, ПИ­ОМ, Аген­ци­ја­та за вра­бо­ту­ва­ње, Ка­та­стар и слич­но, и кои тре­ба да би­дат из­во­ри на по­да­то­ци во по­пи­сот на на­се­ле­ни­е­то – по­со­чу­ва­ат од Др­жав­ни­от за­вод за ста­ти­сти­ка за „Ре­пуб­ли­ка“.

По­крај по­стој­ни­те ба­зи со по­да­то­ци, тре­ба да се офор­мат и дру­ги ба­зи, ка­ко, на при­мер, ба­за со по­да­то­ци за кон­вен­ци­о­нал­ни жи­ве­а­ли­шта, ба­за на адре­си и слич­но. Про­це­сот е долг и по­драз­би­ра со­ра­бо­тка на мно­гу­број­ни ин­сти­ту­ции чии по­да­то­ци тре­ба да се по­вр­зу­ва­ат. Ду­ри то­гаш Др­жав­ни­от за­вод за ста­ти­сти­ка во овој про­цес би се ја­вил во уло­га на ко­рис­ник на по­да­то­ци, кои по­на­та­му би ги обра­бо­тил во сог­лас­ност со ме­ѓу­на­род­на­та ме­то­до­ло­ги­ја за по­пис на на­се­ле­ни­е­то.

– Се раз­би­ра де­ка по­пи­си­те ба­зи­ра­ни на ре­ги­стри во зна­чи­тел­на ме­ра би ги на­ма­ли­ле тро­шо­ци­те во вр­ска со по­пис­ни­те актив­но­сти, осо­бе­но тро­шо­ци­те за ан­га­жи­ра­ње чо­веч­ки ре­сур­си, кои се и нај­го­ле­ма ста­вка во бу­џе­тот на се­кој по­пис, но, од дру­га стра­на, тре­ба да се има­ат пред­вид тро­шо­ци­те што се не­оп­ход­ни ка­ко за вос­по­ста­ву­ва­ње, та­ка и за одр­жу­ва­ње на ре­ги­стри­те – до­да­ва­ат от­та­му.

Иа­ко офи­ци­ја­лен по­пис не е спро­ве­ден од 2002 го­ди­на, тоа не зна­чи де­ка не­ма ин­фор­ма­ции за број­но­ста на ма­ке­дон­ски­те гра­ѓа­ни. Спо­ред Евро­стат, Ма­ке­до­ни­ја на пр­ви ја­ну­а­ри 2013 бро­е­ла 2.062.294 жи­те­ли. Во ју­ли, спо­ред по­да­то­ци­те об­ја­ве­ни на ЦИА, бро­јот на гра­ѓа­ни во зем­ја­ва из­не­су­вал 2.091.719. Овие број­ки се на­до­пол­не­ти со ин­фор­ма­ции за бро­јот на ро­де­ни, по­чи­на­ти, исе­ле­ни, вра­бо­те­ни, ка­ко и за ста­рос­на­та, обра­зов­на­та и ре­ли­ги­ска­та стру­кту­ра, но и дру­ги ста­ти­стич­ки ка­ра­кте­ри­сти­ки, вклу­чи­тел­но и до­стап­но­ста на чи­ста во­да или со­стој­ба­та со де­бе­ли­на­та. Спо­ред Др­жав­ни­от за­вод за ста­ти­сти­ка, на 31.12.2013 го­ди­на Ма­ке­до­ни­ја бро­е­ла 2.065.769 др­жав­ја­ни. Гле­да­но по го­ди­ни, она­ка ка­ко што Евро­стат ги да­ва ре­зул­та­ти­те, рас­тот од три ил­ја­ди е во рам­ки­те на го­диш­ни­от раст на по­пу­ла­ци­ја­та во Ма­ке­до­ни­ја.

Ма­ке­дон­ски ре­ги­стри

Иа­ко за­се­га се ве­ли де­ка има са­мо ба­за на по­да­то­ци, дел од ин­сти­ту­ци­и­те во Ма­ке­до­ни­ја ра­бо­тат на вос­по­ста­ву­ва­ње ре­ги­стар. На при­мер, ог­ла­сот за при­ја­ву­ва­ње за суб­вен­ции во зем­јо­делс­тво­то го­ди­на­ва прв­пат се од­ви­ва­ше еле­ктрон­ски. При­ја­ву­ва­ње­то се од­ви­ва­ше без дру­га, ина­ку обем­на, до­ку­мен­та­ци­ја, ка­ко што бе­ше по­ра­но. Во ог­ла­сот бе­ше на­ве­де­но де­ка ап­ли­ци­ра­ње­то се вр­ши врз ос­но­ва на прет­ход­но еви­ден­ти­ра­ни по­да­то­ци во Единс­тве­ни­от ре­ги­стар на зем­јо­дел­ски сто­панс­тва и Ре­ги­ста­рот за иден­ти­фи­ка­ци­ја и ре­ги­стра­ци­ја на до­маш­ни жи­вот­ни.

То­ни Ди­мов­ски, ди­ре­ктор на Аген­ци­ја­та за фи­нан­си­ска под­др­шка во зем­јо­делс­тво­то и ру­рал­ни­от раз­вој, ве­ли де­ка ре­ги­стри­те се се­ри­оз­на ала­тка во од­нос на по­ли­ти­ка­та во зем­јо­делс­тво­то.

– Оваа ре­фор­ма се спро­ве­ду­ва не­кол­ку го­ди­ни, а се­га се ко­ри­стат бла­го­да­ти­те од неа. Из­ми­на­ти­от пер­и­од се пра­веа ре­ги­стри, пра­ктич­но се­ко­ја го­ди­на со при­ја­ву­ва­ње­то на зем­јо­дел­ци­те се вр­ше­ше ажу­ри­ра­ње на тие ре­ги­стри. Но, и со об­вр­ска­та да ги при­ја­ву­ва­ат си­те про­ме­ни во зем­јо­дел­ски­те сто­панс­тва во опре­де­лен рок, овие ре­ги­стри се ажу­ри­ра­ат и се се­ри­оз­на ала­тка во сег­мен­тот зем­јо­делс­тво. Во од­нос на при­ја­ву­ва­ње­то, се­га сме во фа­за ко­га не се по­треб­ни до­ку­мен­ти за суб­вен­ци­и­те, ту­ку са­мо се по­твр­ду­ва­ат по­да­то­ци­те што ве­ќе се вне­се­ни во си­сте­мот, вели Димовски.

Овие ре­ги­стри се са­мо по­ка­за­тел де­ка та­ков си­стем по­стои. Во слу­чај, пак, со еви­ден­ци­ја­та за тоа кој из­ле­гол или вле­гол во др­жа­ва­та, од­нос­но кој е отсу­тен по­ве­ќе од ед­на го­ди­на, се­га е лес­но да се про­ве­ри. Ин­те­гри­ра­но­то гра­нич­но упра­ву­ва­ње и во­ве­ду­ва­ње­то би­о­ме­три­ски до­ку­мен­ти го по­ед­но­ста­ву­ва­ат про­це­сот за еви­ден­ти­ра­ње на по­дол­го отсут­ни од зем­ја­ва. Еви­ден­ци­ја­та за ро­де­ни, по­чи­на­ти, вен­ча­ни, раз­ве­де­ни се во­ди во Упра­ва­та за во­де­ње ма­тич­ни кни­ги. Во таа на­со­ка, се­ка­ко, тре­ба да се дви­жат и ин­сти­ту­ци­и­те што ги на­бро­и­ја од Др­жав­ни­от за­вод за ста­ти­сти­ка. Ка­та­ста­рот, пак, ка­де што се на­о­ѓа­ат по­да­то­ци­те за имот­на­та со­стој­ба на гра­ѓа­ни­те и прав­ни­те суб­је­кти, ве­ќе има ди­ги­та­ли­зи­ра­на ба­за, а со но­ви­от про­ект за кре­и­ра­ње но­ви ба­зи, ка­ко за вос­по­ста­ву­ва­ње На­ци­о­нал­на ин­фра­стру­кту­ра на про­стор­ни по­да­то­ци, во кои би тре­ба­ло да се вне­се­ни по­да­то­ци од по­ве­ќе ин­сти­ту­ции, ка­ко и про­е­кти­те Ре­ги­стар на це­ни и за­куп­ни­ни и Гра­фич­ки ре­ги­стар на ули­ци и куќ­ни бро­е­ви, се соз­да­ва здра­ва ос­но­ва за уште ед­на го­ле­ма и ре­ле­вант­на ба­за ко­ја би се ко­ри­сте­ла во евен­ту­а­лен со­вре­мен по­пис.

Европ­ски­те искус­тва ве­лат де­ка не се спро­ве­ду­ва та­ков вид цен­зус са­мо во Ис­ланд. Всуш­ност, во зем­ја­та не се спро­ве­ду­вал по­пис уште од 1952 го­ди­на. Ис­лан­ѓа­ни­те има­ат на­ци­о­на­лен иден­ти­фи­ка­ци­ски број кој е по­вр­зан со бан­кар­ски­те сме­тки и имот­ни­те ли­сто­ви и вед­наш се до­би­ва комп­лет­на­та сли­ка.

Но, од ма­ке­дон­ски­от За­вод за ста­ти­сти­ка до­да­ва­ат де­ка, кол­ку и да е по­е­втин и по­брз, се­пак, не ги обез­бе­ду­ва си­те ва­ри­јаб­ли што мо­же да се при­бе­рат со тра­ди­ци­о­нал­ни­от по­пис. Во слу­чај, пак, со Ма­ке­до­ни­ја, ка­де што се комп­ли­ку­ва се­кој обид за оваа нај­о­бем­на ста­ти­стич­ка опе­ра­ци­ја, ќе до­да­де­ме де­ка е нај­исп­лат­лив во се­ко­ја смис­ла.

(Пишува: Наум Стоилковски
Текст објавен во 95. број на неделникот „Република“, 27.06.2014)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.