Возење брзо – возење во смрт

Кол­ку па­ти ко­га сте зад во­ла­нот и ко­га бр­за­те не­ка­де, свес­ни де­ка во­зи­те по­ве­ќе од доз­во­ле­но­то, сте се пре­ко­ри­ле во се­бе и ти­вко сте си ве­ти­ле де­ка ве­ќе не­ма да го пра­ви­те тоа? Или ко­га за влак­но ќе из­бег­не­те су­дир, без раз­ли­ка чи­ја е гре­шка­та, сте по­мис­ли­ле де­ка ве­ќе не­ма да го пра­ви­те тоа? Мо­мен­ти­те ко­га во се­бе бро­и­те до 100 и на­зад, пре­кол­ну­вај­ќи го дру­ги­от во­зач и ве­леј­ќи „Кој ти да­де доз­во­ла?“ се не­бро­е­ни… А во ме­ѓу­вре­ме се­којд­нев­но се ужас­ну­ва­ме од ве­сти­те во цр­на хро­ни­ка, кои сѐ по­че­сто ги за­зе­ма­ат нас­лов­ни­те стра­ни­ци – „Ер­ген­ска ве­чер коб­на за пет мом­чи­ња“, „Пре­ку 20 за­ги­на­ти во авто­бу­ска не­сре­ќа во Тур­ци­ја“, „Те­шка со­о­бра­ќај­ка кај ’Си­ти­мол’“, „Во Ро­ма­ни­ја ве­ри­жен су­дир на 40 во­зи­ла“.

Спо­ред ста­ти­сти­ка­та, во Ма­ке­до­ни­ја го­диш­но жи­во­тот го гу­бат по око­лу 160 ли­ца. Во пос­лед­ни­те пет го­ди­ни на па­ти­шта­та во Ма­ке­до­ни­ја по­чи­на­ле 1.000 ли­ца, а по­ве­ќе од 30.000 се се­ри­оз­но по­вре­де­ни.

Убед­ли­во нај­че­ста при­чи­на за со­о­бра­ќај­ни не­сре­ќи со смрт­ни пос­ле­ди­ци во Ма­ке­до­ни­ја се бр­зо­то во­зе­ње, по­тоа не­по­чи­ту­ва­ње­то на со­о­бра­ќај­ни­те зна­ци и пра­ви­ла и не­у­по­тре­бу­ва­ње­то си­гур­нос­ни ре­ме­ни. Во­за­чи­те во Ма­ке­до­ни­ја не са­ка­ат мно­гу да да­ва­ат пред­ност во со­о­бра­ќа­јот, че­сто по­греш­но свр­ту­ва­ат, а зна­ат да во­зат и мно­гу агре­сив­но. Ма­ке­дон­ски­те во­за­чи че­сто зна­ат да се под­на­пи­јат ал­ко­хол и ме­сто да го оста­ват авто­мо­би­лот и да одат со та­кси, на при­мер, тие, се­пак, ре­ша­ва­ат да во­зат во ал­ко­хо­ли­зи­ра­на со­стој­ба. Не се иму­ни ни на во­зе­ње под дејс­тво на нар­ко­ти­ци, ле­ко­ви, ка­ко и на збо­ру­ва­ње на мо­би­лен те­ле­фон.

Мо­то­цик­ли­сти­те че­сто зна­ат да во­зат без ка­ци­га и во­зат мно­гу бр­зо, по­ка­жу­ва ста­ти­сти­ка­та во МВР.

– Еду­ка­ци­ја, пре­вен­ци­ја, но и каз­ни, ка­ко и по­вто­ру­ва­ње на кам­па­њи­те за без­бед­ност. Са­мо та­ка мо­же да се на­ма­ли бро­јот на не­сре­ќи­те, а па­ти­шта­та да ста­нат по­без­бед­ни – сме­та­ат струч­ња­ци­те.

Сла­ба со­о­бра­ќај­на кул­ту­ра

Со­о­бра­ќај­на­та кул­ту­ра на си­те учес­ни­ци во со­о­бра­ќа­јот е на мно­гу ни­ско ни­во, поч­ну­вај­ќи од во­за­чи­те, па пре­ку пе­ша­ци­те, ве­ло­си­пе­ди­сти­те. Авто­мо­би­ли пар­ки­ра­ни на пе­шач­ки па­те­ки, мал­ку ве­ло­си­пед­ски па­те­ки, кои не ги за­до­во­лу­ва­ат по­тре­би­те на ве­ло­си­пе­ди­сти­те, не­прис­по­со­бе­ни де­ло­ви од ули­ци­те за ли­ца со ин­ва­лид­ност…

– За жал, мо­же да кон­ста­ти­ра­ме де­ка со­о­бра­ќај­на­та кул­ту­ра во Ма­ке­до­ни­ја не е на ви­со­ко ни­во. За­тоа има­ме кам­па­њи за еду­ка­ци­ја на си­те учес­ни­ци во со­о­бра­ќа­јот на­со­че­ни кон раз­лич­ни цел­ни гру­пи. Бе­ше спро­ве­де­на кам­па­ња „Ети­ка и кул­ту­ра во со­о­бра­ќа­јот“, ко­ја бе­ше на­со­че­на кон уче­ни­ци­те од сред­ни­те учи­ли­шта, а во функ­ци­ја на уна­пре­ду­ва­ње­то на без­бед­но­ста на со­о­бра­ќа­јот на па­ти­шта­та – ве­ли Љуп­чо Ста­вре­ски, се­кре­тар на Ре­пуб­лич­ки­от со­вет за без­бед­ност на со­о­бра­ќа­јот на па­ти­шта (РСБСП).

Во­зач­ки­от ис­пит тре­ба да пре­тр­пи про­ме­ни

Поз­на­ва­чи­те сме­та­ат де­ка во Ма­ке­до­ни­ја има­ме, глав­но, до­бри па­ти­шта. Но, во­за­чи­те тре­ба да се до­е­ду­ци­ра­ат и да ги по­чи­ту­ва­ат си­те пи­ша­ни и не­пи­ша­ни пра­ви­ла во со­о­бра­ќај­ни­те си­ту­а­ции. Ни­во­то на со­о­бра­ќај­на кул­ту­ра што го има се­кој учес­ник во со­о­бра­ќа­јот за­ви­си и од до­маш­но­то вос­пи­ту­ва­ње и од обра­зо­ва­ни­е­то здо­би­е­но во те­кот на шко­лу­ва­ње­то.

– По­треб­но е по­до­бру­ва­ње и про­ши­ру­ва­ње на про­гра­ма­та за обу­ка на кан­ди­да­ти­те за во­зач­ки доз­во­ли и таа да би­де дос­лед­но при­ме­не­та од стра­на на авто­шко­ли­те. Еду­ка­ци­ја­та на во­за­чи­те се ре­а­ли­зи­ра­ат пре­ку кам­па­њи, еду­ка­тив­ни ТВ-спо­то­ви, ка­ко и пре­ку ини­ци­ра­ње со­од­вет­ни из­ме­ни на За­ко­нот за без­бед­ност на со­о­бра­ќа­јот на па­ти­шта­та – ве­ли Ста­вре­ски.

Ги­не­ње­то на па­ти­шта­та – пет­та при­чи­на за смрт­ност во све­тот

Па­ти­шта­та ста­ну­ва­ат смрт­но опас­ни. Спо­ред Свет­ска­та здрав­стве­на ор­га­ни­за­ци­ја (СЗО) ги­не­ње­то на па­ти­шта­та ќе ста­не пет­ти во­деч­ки фа­ктор за смрт­ност на пла­не­та­та. Го­диш­но, по ули­ци­те на све­тот ги­нат по 1,24 ми­ли­он лу­ѓе. До 2030 го­ди­на оваа број­ка ќе се зго­ле­ми двој­но.

Швед­ска е зем­ја со со­вр­ше­ни па­ти­шта. Во 2010 го­ди­на има­ло вкуп­но 266 смрт­ни слу­чаи на ули­ци­те, од­нос­но три жр­тви на 100.000 жи­те­ли, што ја пра­ви Швед­ска зем­ја со нај­ни­ска стап­ка на смрт­ност на па­ти­шта­та.

Истра­жу­ва­ње­то на Европ­ска­та про­гра­ма за про­це­на на па­ти­шта­та (Еу­ро­РАП) по­со­чу­ва де­ка Ма­ке­до­ни­ја има ви­со­ка стап­ка на смрт­ност на ули­ци­те. Таа стап­ка е 7,9 от­сто на 100.000 жи­те­ли. Пе­де­сет и осум от­сто од за­ги­на­ти­те се во авто­мо­бил­ски не­сре­ќи, 19,8 се пе­ша­ци, 11 от­сто се мо­то­цик­ли­сти, 4,3 от­сто се ве­ло­си­пе­ди­сти и 6,9 от­сто при дру­ги транс­порт­ни не­сре­ќи. Од Еу­ро­РАП по­со­чу­ва­ат де­ка без­бед­но­ста на па­ти­шта­та е мал­ку над про­се­кот на ЕУ и се да­ва пре­по­ра­ка да се за­др­жи овој сте­пен на без­бед­ност.

Во спо­ред­ба со дру­ги­те зем­ји од Бал­ка­нот, Ма­ке­до­ни­ја има ни­ска стап­ка на смрт­ност на па­ти­шта­та. Убед­ли­во пр­ва е Бос­на и Хер­це­го­ви­на (15,5), по­тоа сле­ду­ва­ат Цр­на Го­ра (15), Ро­ма­ни­ја (13,9), Гр­ци­ја (12,2), Бу­га­ри­ја (10,4)…

Нај­го­ле­ма­та гло­ба за со­о­бра­ќа­ен пре­кр­шок е 500 евра

Со пос­лед­ни­те про­ме­ни на За­ко­нот за без­бед­но­ста во со­о­бра­ќа­јот, каз­на­та за бр­зо во­зе­ње е 300 евра или 150 евра ако се пла­ти во рок од осум де­на. За го­ле­ми­те со­о­бра­ќај­ни пре­кр­шо­ци гло­ба­та се дви­жи од 120 до 500 евра, и не по­стои мож­ност да се за­ме­ни со каз­не­ни по­е­ни, кои се пи­шу­ва­ат во во­зач­ка­та кни­шка. Освен па­рич­на­та каз­на, во оваа ка­те­го­ри­ја гло­ба за­дол­жи­тел­но сле­ду­ва и пре­кр­шоч­на при­ја­ва за во­за­чот, со што од су­дот се ба­ра од­зе­ма­ње на во­зач­ка­та доз­во­ла на одре­де­но вре­ме. За по­ма­ли­те пре­кр­шо­ци во­за­чи­те пла­ќа­ат гло­ба од 15 до 45 евра, ко­ја тре­ба да се пла­ти во рок од осум де­на од из­да­ва­ње­то на на­ло­гот за нап­ла­та. Оваа гло­ба мо­же да се за­ме­ни со не­га­тив­ни по­е­ни, кои, во за­вис­ност од пре­кр­шо­кот, мо­же да би­дат 10 или 25.

Кул­ту­ра­та во со­о­бра­ќа­јот се учи од ма­ли но­зе

Од­не­су­ва­ње­то во со­о­бра­ќа­јот, со­о­бра­ќај­на­та кул­ту­ра и со­о­бра­ќај­на­та ети­ка се ра­бо­ти што поч­ну­ва­ат да се учат уште од нај­ра­на, пре­ду­чи­лиш­на во­зраст. Ос­нов­но­то ре­ше­ние е во по­сто­ја­на еду­ка­ци­ја на си­те учес­ни­ци во со­о­бра­ќа­јот на па­ти­шта­та и по­чи­ту­ва­ње на со­о­бра­ќај­ни­те пра­ви­ла и про­пи­си без от­стап­ки.

Во еду­ка­ци­ја­та се вклу­че­ни и МВР и Ми­ни­стерс­тво­то за обра­зо­ва­ние и на­у­ка. Из­да­де­ни се еду­ка­тив­ни те­ле­ви­зи­ски ма­те­ри­ја­ли – „Со­о­бра­ќа­ен бу­квар 1 и 2“ на­ме­не­ти за де­ца­та во пре­ду­чи­лиш­на во­зраст и во ос­нов­но­то обра­зо­ва­ние.

– На­ши­те ана­ли­зи по­ка­жу­ва­ат де­ка бро­јот на де­ца­та што се жр­тви во со­о­бра­ќај­ни нез­го­ди во Ма­ке­до­ни­ја е мно­гу ви­сок. Без­бед­но­ста на де­ца­та во со­о­бра­ќа­јот е вр­вен при­о­ри­тет. Ед­на од глав­ни­те це­ли на На­ци­о­нал­на­та стра­те­ги­ја за уна­пре­ду­ва­ње на без­бед­но­ста на со­о­бра­ќа­јот на па­ти­шта­та во Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја е „Ну­ла де­ца жр­тви во со­о­бра­ќа­јот“. РСБСП, во со­ра­бо­тка со МВР и со МОН, тра­ди­ци­о­нал­но ја ор­га­ни­зи­ра со­о­бра­ќај­но-вос­пит­на ма­ни­фе­ста­ци­ја „Дет­ски се­ма­фор“ и „Со­о­бра­ќај­но-тех­нич­ка кул­ту­ра на мла­ди­те“, ка­ко и вос­пит­на­та ма­ни­фе­ста­ци­ја „Да ги за­шти­ти­ме де­ца­та во со­о­бра­ќа­јот“ – ве­ли Ста­вре­ски.

Тр­ка­лез­на ма­са на те­ма: „На­уч­на­та мис­ла во функ­ци­ја на уна­пре­ ду­ва­ње на без­бед­но­ста на со­о­бра­ќа­јот на па­ти­шта­та“

Ре­пуб­лич­ки­от со­вет за без­бед­ност на со­о­бра­ќа­јот на па­ти­шта­та (РСБСП) во со­ра­бо­тка со Фа­кул­те­тот за без­бед­ност од Скоп­је при Уни­вер­зи­те­тот „Св. Кли­мент Охрид­ски“ во Би­то­ла, во про­сто­ри­и­те на Фа­кул­те­тот за без­бед­ност ор­га­ни­зи­ра на­у­чен со­бир нас­ло­вен ка­ко тр­ка­лез­на ма­са, на те­ма: „На­уч­на­та мис­ла во функ­ци­ја на уна­пре­ду­ва­ње на без­бед­но­ста на со­о­бра­ќа­јот на па­ти­шта­та“. На овој на­стан ќе учес­тву­ва­ат прет­став­ни­ци од по­ве­ќе­то ви­со­ко­о­бра­зов­ни ин­сти­ту­ции, а учес­тво нај­а­ви­ја и ми­ни­сте­рот за вна­треш­ни ра­бо­ти Гор­да­на Јан­ку­ло­ска и ми­ни­сте­рот за обра­зо­ва­ние и за на­у­ка Спи­ро Ристoвски, ка­ко и прет­став­ни­ци на ин­сти­ту­ци­и­те што има­ат над­леж­ност во без­бед­но­ста на со­о­бра­ќа­јот на па­ти­шта­та. Ос­нов­на­та цел е по­ста­ву­ва­ње­то на на­со­ки пре­ку кои на­уч­на­та мис­ла ќе по­стиг­не пра­ктич­на функ­ци­ја во уна­пре­ду­ва­ње­то на без­бед­но­ста на со­о­бра­ќа­јот на па­ти­шта­та.

(Пишува: Але­ксан­дра М. Бун­да­лев­ска
Текст објавен во 81. број на неделникот „Република“, 21.03.2014)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.