Кој ќе ги контролира повратниците од Сирија? (прв дел)

Пра­во­про­пор­ци­о­нал­но со по­ра­стот на мож­но­ста од ус­пеш­но при­вр­шу­ва­ње на же­нев­ски­те пре­го­во­ри, во кои со по­средс­тво на го­ле­ми­те си­ли учес­тву­ва­ат си­ри­ска­та вла­да и опо­зи­ци­ски­те гру­пи, рас­те и стра­вот де­ка Евро­па ќе се со­о­чи со но­ви, до­се­га не­поз­на­ти пре­диз­ви­ци во бор­ба­та про­тив те­ро­риз­мот. Бри­та­ни­ја, Фин­ска, Фран­ци­ја, Бел­ги­ја, Гр­ци­ја, Бу­га­ри­ја, но и зем­ји­те што не се член­ки на ЕУ, ка­ко Бос­на, Ма­ке­до­ни­ја, Ал­ба­ни­ја, Ср­би­ја и Ко­со­во, се во оче­ку­ва­ње на бра­нот ра­ди­кал­ни мус­ли­ма­ни, кои по за­вр­шу­ва­ње­то на си­ри­ско­то кр­во­про­ле­ва­ње би се вра­ти­ле во сво­и­те зем­ји.

Бос­на ве­ќе до­не­се за­кон со кој на сво­и­те гра­ѓа­ни што во­ју­ва­ат во странс­тво им го од­зе­де др­жав­јанс­тво­то, Ав­стра­ли­ја и Ср­би­ја раз­мис­лу­ва­ат за исто­то, а Кан­бе­ра исто­вре­ме­но ги тре­ти­ра ка­ко за­ка­на за на­ци­о­нал­на­та без­бед­ност, Бри­та­ни­ја пре­зе­де се­ри­оз­ни мер­ки со кои си­те ва­кви слу­чаи ги ста­ви под по­ли­ци­ски над­зор. Европ­ски­от ко­ор­ди­на­тор за бор­ба про­тив те­ро­риз­мот Гил де Кер­чо­ве по­тен­ци­јал­ни­те по­врат­ни­ци на европ­ска те­ри­то­ри­ја ги сме­та за „го­ле­ма без­бед­нос­на за­ка­на“. Ре­тко кој во све­тот на без­бед­но­ста се про­ти­ви на нив­но­то име­ну­ва­ње ка­ко нај­го­ле­ма за­ка­на за ЕУ и за зем­ји­те од за­па­ден Бал­кан.

Раз­лич­ни из­во­ри да­ва­ат раз­лич­ни ин­фор­ма­ции за нив­ни­от број. Спо­ред офи­ци­јал­ни­те европ­ски из­ја­ви, во Си­ри­ја во мо­мен­тов се бо­рат пре­ку 2.000 бор­ци со европ­ски па­со­ши, ме­ѓу нив 270 се Гер­ман­ци, 700 Фран­цу­зи, 250 Бел­гиј­ци, до­де­ка бри­тан­ски­те ана­ли­зи ве­лат де­ка не­кол­ку сто­ти­ни др­жав­ја­ни на остро­вот се на си­ри­ски­те фрон­то­ви. За­гри­же­но­ста за мож­на­та опас­ност рас­те од ме­сец во ме­сец отка­ко по 700 Евро­пеј­ци што беа иден­ти­фи­ку­ва­ни ла­ни во април, нив­на­та број­ка до кра­јот на 2013 го­ди­на се зго­ле­ми за три­па­ти. Аме­ри­кан­ски ор­га­ни­за­ции сме­та­ат де­ка нив­на­та ма­кси­мал­на број­ка е ме­ѓу 10 и 11 ил­ја­ди бор­ци, што е нај­го­ле­ма број­ка на стран­ски бор­ци во исто­ри­ја­та на мо­дер­ни­те конф­ли­кти. Нај­го­лем дел од нив се од Че­че­ни­ја и од Па­ки­стан. Во Си­ри­ја има двој­но по­ве­ќе стран­ски до­бро­вол­ци од бо­сан­ска­та вој­на и два­е­се­ти­на про­цен­ти по­ве­ќе од стран­ци­те што се бо­ре­ле во Авга­ни­стан.

– Не зна­чи де­ка си­те што ќе се вра­тат ќе се по­све­тат на на­силс­тво и на те­ро­ри­зам, но за тоа до­вол­но е и са­мо ма­ла гру­па – ве­ли Де Кер­чо­ве, кој приз­на­ва де­ка европ­ски­те ин­сти­ту­ции не­ма­ат до­вол­но ин­фор­ма­ции за нив. Тие има­ат лич­на кар­та, др­жав­јанс­тво на член­ки на ЕУ или двој­ни др­жав­јанс­тва и лес­но им е од Бри­сел да за­ми­нат во Си­ри­ја пре­ку Ма­ро­ко, со ма­ро­кан­ски па­сош, а да се вра­тат пре­ку Тур­ци­ја со бел­ги­ска пат­на ис­пра­ва.

Ко­со­во ед­на од по­го­ле­ми­те гри­жи на ЕУ

Европ­ска­та уни­ја ве­ќе пре­зе­де мер­ки и им на­ло­жи на сво­и­те член­ки и на зем­ји­те ка­ко Ма­ке­до­ни­ја што го сле­дат европ­ско­то за­ко­но­дав­ство да ги спро­ве­дат во обид да спре­чат раз­ви­ва­ње ќе­лии, кои во ид­ни­на би би­ле за­ка­на за на­ци­о­нал­на­та и за европ­ска­та без­бед­ност. Ду­ри и Ко­со­во, кое се сме­та за ед­но од нај­ри­зич­ни­те по­драч­ја на ста­ри­от кон­ти­нент, ги сле­де­ше пре­по­ра­ки­те на Бри­сел и вед­наш спро­ве­де ак­ци­ја во овој пра­вец. Ко­сов­ски­те вла­сти, во со­ра­бо­тка со европ­ски­те ин­сти­ту­ции, спро­ве­доа ак­ци­ја про­тив гру­па­та на Генц Се­ли­ми, кој се сме­та за еден од иде­о­ло­зи­те на ра­ди­кал­ни­те ис­ла­ми­стич­ки те­о­рии во ре­ги­о­нот, но и еден од ор­га­ни­за­то­ри­те на тран­зит­ни­от ка­нал што ги но­си Ал­бан­ци­те од Ал­ба­ни­ја, Ко­со­во и од Ма­ке­до­ни­ја во Си­ри­ја. Цел­та на опе­ра­ци­ја­та на ко­сов­ски­те вла­сти бе­ше да се по­ка­же де­ка ин­сти­ту­ци­и­те во Ко­со­во има­ат спо­соб­ност да иден­ти­фи­ку­ва­ат за­ка­на и да ја не­у­тра­ли­зи­ра­ат. За сре­ќа, во ак­ци­ја­та, спо­ред европ­ски из­во­ри, е утвр­де­но де­ка гру­па­та не­ма со­од­вет­на обу­ка со оруж­је и ка­па­ци­тет да из­вр­ши на­си­лен акт – те­ро­ри­зам и де­ка гру­па­та е ра­ди­ка­ли­зи­ра­на од вер­ски мо­ти­ви. Се раз­би­ра, ни­кој не мо­же да пред­ви­ди што ќе се слу­чи ко­га до­бро обу­че­ни по­врат­ни­ци од Си­ри­ја ќе ја за­си­лат гру­па­та, ко­ја се­га има са­мо жел­ба на ми­рен на­чин да ја спро­ве­де сво­ја­та вер­ска иде­о­ло­ги­ја на де­ло. Ко­со­во е осо­бе­но ин­те­рес­но за европ­ски­те и за аме­ри­кан­ски­те вла­сти и по­ра­ди Љав­дрим Му­ха­џе­ри од Ка­ча­ник, кој пре­ку со­ци­јал­ни­те мре­жи и „Јут­јуб“ ре­дов­но об­ја­ву­ва сли­ки и ви­деа од ал­бан­ски бор­ци, кои под зна­ме­то на ис­лам­ска­та др­жа­ва на Ирак се бо­рат во Си­ри­ја.

Европ­ски­те струч­ња­ци до­се­га не об­ја­ви­ле број­ка на бор­ци од Бал­ка­нот што за­ми­на­ле во Си­ри­ја. За раз­ли­ка од нив, изра­ел­ски­те служ­би го­во­рат де­ка ед­на пет­ти­на од 5.000 до 7.000 лу­ѓе, кол­ку што се бо­рат во си­ри­ска­та опо­зи­ци­ја, до­а­ѓа­ат од Бос­на, Ко­со­во, Ср­би­ја, Ал­ба­ни­ја и од Ма­ке­до­ни­ја. Во нив не се прес­ме­та­ни бор­ци­те од Бу­га­ри­ја, од Гр­ци­ја и пла­те­ни­ци­те од Бал­ка­нот, кои се бо­рат во ре­до­ви­те на ре­жи­мот на Асад.

Кој за­ми­ну­ва во џи­хад?

Спо­ред ана­ли­зи­те на струч­ња­ци­те, про­фи­лот на оби­чен бо­рец во ис­ла­ми­стич­ки­те фор­ма­ции, кој до­а­ѓа од Евро­па, е не­вра­бо­тен маж од 20 до 45 го­ди­ни, че­сто не­же­нет, но ре­чи­си се­ко­гаш без по­сто­ја­на и до­бро пла­те­на ра­бо­та. Тој има проб­лем со ин­те­гра­ци­ја во за­пад­ни­те и во бал­кан­ски­те оп­штес­тва, че­сто до­би­ва со­ци­јал­на по­мош со ко­ја ед­вај мо­же да пре­жи­вее. Жи­вее во сре­ди­на во ко­ја сла­бо про­би­ва­ат кул­тур­ни­те вред­но­сти на до­ми­нант­на­та кул­ту­ра во зем­ја­та во ко­ја жи­вее зна­чи­тел­но вер­ско или на­ци­о­нал­но мал­цинс­тво на кое при­па­ѓа. Нај­че­сто не бил при­фа­тен од сре­ди­на­та ако по­се­ту­вал учи­ли­ште во кое се до­ми­нант­ни при­пад­ни­ци­те, на при­мер, на фран­цу­ска­та на­ци­ја. Сил­но ја по­чув­ству­вал ксе­но­фо­би­ја­та што е при­сут­на кон стран­ци­те од си­те ге­не­ра­ции и се сме­та за мар­ги­на­ли­зи­ран. Огро­мен про­цент од лу­ѓе­то што за­ми­ну­ва­ат на си­ри­ски­от, и прет­ход­но на авга­ни­стан­ски­от, фронт ре­дов­но или по­вре­ме­но по­се­ту­ва­ат вер­ски об­је­кти, а ди­рект­но или ин­ди­рект­но се во кон­такт со ра­ди­кал­ни ис­ла­ми­стич­ки стру­кту­ри. Уме­ре­ни­те вер­ски ли­де­ри не­ма­ат вли­ја­ние врз нив­но­то од­не­су­ва­ње и од­лу­ки.

Зо­што струч­ња­ци­те се пла­шат од по­врат­ни­ци­те?

И пред за­ми­ну­ва­ње­то во Си­ри­ја, нај­го­лем дел од нив не­ма­ле ле­жер­на со­ци­јал­но–еко­ном­ска по­зи­ци­ја во оп­штес­тво­то, а по вра­ќа­ње­то таа по­зи­ци­ја ќе би­де уште по­те­шка. При­фа­те­ни се кај ра­ди­кал­ни кри­ла во сво­ја­та ет­нич­ка или вер­ска гру­па, кои не мо­жат да им по­мог­нат да жи­ве­ат при­сто­ен жи­вот. Пос­ле­ди­ци­те од вој­на­та во ко­ја учес­тву­ва­ле и гу­бе­ње­то на во­е­ни­те дру­га­ри ја зго­ле­му­ва­ат омра­за­та кон си­те што не се дел од ни­ва­та гру­па и ја ма­ни­фе­сти­ра­ат и кон нив и кон др­жав­ни­те, а че­сто и кон вер­ски­те ин­сти­ту­ции, кои ги сме­та­ат за ви­нов­ни за сво­ја­та со­стој­ба и за со­стој­ба­та на лу­ѓе­то ка­ко нив. Лес­ни­от при­стап до ин­тер­нет им овоз­мо­жу­ва да би­дат во се­којд­не­вен кон­такт со сво­и­те во­е­ни дру­га­ри од со­сед­ни­те зем­ји, со кои мо­жат да со­ра­бо­ту­ва­ат до­кол­ку има­ат по­тре­ба. Има­ат жел­ба да пре­не­сат по­ли­тич­ка или вер­ска по­ра­ка до по­ши­ро­ка­та јав­ност, но отка­ко не­ма да ус­пе­ат во тоа ,поч­ну­ва­ат да раз­мис­лу­ва­ат за по­и­на­кви на­чин на ди­стри­бу­ци­ја на по­ра­ки­те. До­бра­та обу­ка за упо­тре­ба на мин­ско–експ­ло­зив­ни на­пра­ви и од­лич­на­та упо­тре­ба на ог­не­но оруж­је се нај­го­ле­ма­та опас­ност што без­бед­нос­ни­те служ­би ја ло­ци­ра­ат кај оваа ка­те­го­ри­ја гра­ѓа­ни. Со ог­лед на огра­ни­че­но­ста на ка­па­ци­те­ти­те кај нај­го­лем број др­жа­ви за се­којд­нев­но сле­де­ње на овие ли­ца, тие не­пре­че­но мо­жат да ра­бо­тат на сво­ја­та аген­да до­кол­ку се ре­шат вој­на­та од Си­ри­ја или од не­кое дру­го бо­и­ште да ја пре­фр­лат до­ма.

(Пишува: Горан Момироски
Текст објавен во 74. број на неделникот „Република“, 31.01.2014)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.