Ќе се бришат ли линиите на огнот?

Колумнист: Горан Момироски

Ако се сле­дат пре­диз­бор­ни­те ве­ту­ва­ња на но­ви­от аме­ри­кан­ски пре­тсе­да­тел, До­налд Трамп, Бал­ка­нот го оче­ку­ва пер­и­од на сми­ру­ва­ње на тен­зи­и­те отка­ко пред две го­ди­ни др­жав­ни­от се­кре­тар Џон Ке­ри нај­а­ви де­ка низ ре­ги­о­нот ми­ну­ва ли­ни­ја на ог­нот, од­нос­но ли­ни­ја на ко­ја се раз­гра­ни­чу­ва­ат ин­те­ре­си­те на САД и на Ру­си­ја.

Не­кол­ку ме­се­ци по­доц­на поч­наа проб­ле­ми­те што ди­рект­но ги нај­а­ви Ва­шин­гтон. От­то­гаш до­се­га се слу­чи­ја ку­ма­нов­ски­те на­ста­ни во Ма­ке­до­ни­ја, срп­ска­та вла­да об­ја­ви де­ка се спре­че­ни не­кол­ку оби­ди за атен­тат на пре­ми­е­рот, се ин­тен­зи­ви­раа не­ми­ри­те во Ко­со­во, ра­ди­ка­ли­те во При­шти­на поч­наа со те­ри­то­ри­јал­ни ба­ра­ња од Под­го­ри­ца, Ре­пуб­ли­ка Срп­ска поч­на со за­си­ле­на на­ци­о­на­ли­стич­ка ре­то­ри­ка во од­нос на Са­ра­е­во, а кри­за­та во Мол­да­ви­ја за­вр­ши со из­бор на про­ру­ски пре­тсе­да­тел. За­ми­ну­ва­ње­то на про­за­пад­ни­от Ми­ло Ѓу­ка­но­виќ по кри­за­та во Цр­на Го­ра и из­бо­рот на про­мо­сков­ски пре­тсе­да­тел во Бу­га­ри­ја са­мо ги по­твр­ди­ја аме­ри­кан­ски­те ана­ли­зи спо­ред кои ре­ги­о­нот го оче­ку­ва­ат но­ви пре­мре­жи­ња. Или, пак, ги по­твр­ди­ја те­зи­те де­ка Ва­шин­гтон са­ми­от бил ди­рект­но ин­вол­ви­ран во на­ста­ни­те што се слу­чу­ва­ат.

Ако Трамп истрае во сво­и­те пре­диз­бор­ни на­ме­ри, нај­го­лем дел од не­фор­мал­ни­те и фор­мал­ни­те екс­по­нен­ти на раз­лич­ни аме­ри­кан­ски по­ли­тич­ки и биз­нис ин­те­ре­си би мо­же­ле да се пов­ле­чат или при­вре­ме­но да ги за­прат сво­и­те цр­ни и по­лу­ле­гал­ни опе­ра­ции на Бал­ка­нот. При­чи­ни за тоа има по­ве­ќе. Трамп сме­та де­ка Аме­ри­ка тре­ба да се свр­ти кон се­бе, кон сво­и­те проб­ле­ми, осо­бе­но се­га ко­га е дла­бо­ко по­де­ле­на и ран­ли­ва. До­кол­ку на­ви­сти­на го во­ве­де изо­ла­ци­о­низ­мот ка­ко гла­вен прин­цип во аме­ри­кан­ска­та по­ли­ти­ка, кол­ку и да е тој не­воз­мо­жен во си­ту­а­ци­ја ко­га САД има­ат ди­рект­но вли­ја­ние врз нај­го­лем дел од гло­бал­ни­те про­це­си и пра­ктич­но е „го­стин-уред­ник“ во огро­мен број др­жа­ви, на Бал­ка­нот мо­же да поч­не но­ва ера.

Се­пак, за да се слу­чи тоа, по­треб­но е да се ис­пол­нат ни­за дру­ги пре­дус­ло­ви. Пр­во, Ру­си­ја ќе мо­ра да се пов­ле­че од сво­и­те пла­но­ви за по­го­ле­мо при­сус­тво во ре­ги­о­нот и со тоа да го ола­ба­ви при­ти­со­кот врз Трамп, кој од ја­стре­би­те во Ва­шин­гтон ќе би­де об­ви­нет де­ка се отка­жу­ва од стра­те­ги­ски­те по­зи­ции во Евро­па. Дру­га­та важ­на прет­по­ста­вка за ре­ла­кси­ра­ње на од­но­си­те во ре­ги­о­нот е да дој­де до до­го­вор ме­ѓу нај­моќ­ни­те европ­ски др­жа­ви за нив­на­та уло­га отка­ко САД би ги на­ма­ли­ле сво­и­те актив­но­сти. Се раз­би­ра де­ка ко­га се збо­ру­ва за на­ма­лу­ва­ње на при­сус­тво­то на САД на Бал­ка­нот, тоа не зна­чи не­ка­кво пов­ле­ку­ва­ње, ту­ку са­мо на­ма­лу­ва­ње на при­ти­со­кот при спро­ве­ду­ва­ње на сво­и­те ин­те­ре­си во ре­ги­о­нот осо­бе­но на оние што не се ди­рект­но по­вр­за­ни со па­ри или со енер­гет­ски из­во­ри.

Сѐ уште е не­јас­но да­ли Трамп ќе се отка­же и од стра­те­ги­ја­та спо­ред ко­ја вна­треш­на­та ста­бил­ност на нај­моќ­на­та зем­ја на све­тот се бра­ни во Ирак, Иран, Са­у­ди­ска Ара­би­ја, Ка­тар, Азер­беј­џан и се­ка­де ка­де што по­сто­јат се­ри­оз­ни енер­гет­ски из­во­ри. Ло­гич­но е да се оче­ку­ва де­ка лу­ѓе­то зад оваа енер­гет­ска стра­те­ги­ја не­ма да му доз­во­лат на Трамп да се отка­же од вли­ја­ни­е­то на САД на но­ви­те и на ста­ри­те на­фто­во­ди и га­со­во­ди. Бал­ка­нот ка­ко из­вор на енер­ген­ти не е атра­кти­вен, но дол­го­роч­но или сред­но­роч­но би мо­жел да ста­не важ­на ал­ка во не­кол­ку енер­гет­ски про­е­кти кои би но­се­ле енер­ген­ти кон Евро­па и за­тоа ре­ал­но не мо­же да се оче­ку­ва ли­ни­ја­та на ог­нот да ста­не ли­ни­ја на ста­бил­но­ста, освен ако Трамп и Пу­тин ди­рект­но не се до­го­во­рат за со­ра­бо­тка на­ме­сто но­ва по­дел­ба на ин­те­рес­ни сфе­ри.

Ед­на од при­чи­ни­те зо­што дел од бал­кан­ски­те ана­ли­ти­ча­ри се оп­ти­ми­сти де­ка Трамп ќе го оста­ви на мир ре­ги­о­нот се ше­сте три­ли­о­ни до­ла­ри што САД ги ко­ри­стат за фи­нан­си­ра­ње про­е­кти низ све­тот, а кои, спо­ред но­ви­от пре­тсе­да­тел, се три­па­ти по­ве­ќе од до­вол­ни за Аме­ри­ка по­втор­но да ста­не го­ле­ма.

Она што по из­бо­рот на До­налд Трамп е из­вес­но тоа е стра­вот кај дел од бал­кан­ски­те зем­ји. За раз­ли­ка од пре­теж­но мус­ли­ман­ски­те Ко­со­во и Ал­ба­ни­ја и де­лум­но Цр­на Го­ра, ка­де што не­го­ва­та по­бе­да бе­ше до­жи­ве­а­на ка­ко ка­та­стро­фа, оста­на­ти­те се изра­ду­ваа на мож­но­ста од ре­де­фи­ни­ра­ње на аме­ри­кан­ска­та по­ли­ти­ка на Бал­ка­нот. Ср­би­ја се на­де­ва де­ка со Трамп ќе мо­же да про­дол­жи да ко­ке­ти­ра и со Бри­сел и со Мос­ква, Ма­ке­до­ни­ја се на­де­ва де­ка ќе мо­же да пре­го­ва­ра за „Ју­жен тек“ и за из­град­ба на ру­ски енер­гет­ски про­е­кти без страв де­ка „кри­ми­нал­ни бан­ди од Ко­со­во“ мо­жат да вле­зат во зем­ја­та во обид да пра­ват нов Охрид­ски до­го­вор, Цр­на Го­ра се на­де­ва де­ка не­ма да би­де ста­ве­на во си­ту­а­ци­ја да из­би­ра ме­ѓу ру­ски­те па­ри и бро­до­ви­те на НА­ТО во Ко­тор­ски­от За­лив.

Нај­го­ле­ма на­деж за сми­ру­ва­ње на тен­зи­и­те има кај Бу­га­ри­ја, ко­ја со го­ди­ни е во кри­за, пред сѐ, по­ра­ди су­ди­рот ме­ѓу про­ру­ски­те и про­а­ме­ри­кан­ски­те си­ли, што бе­ше при­чи­на за отка­жу­ва­ње на не­кол­ку го­ле­ми енер­гет­ски про­е­кти, ка­ко нук­ле­ар­на­та цен­тра­ла „Бе­ле­не“ и на­фто­во­дот „Бур­гас – Але­ксан­дру­по­лис“.

Ма­ке­до­ни­ја ме­ѓу на­деж и страв

По из­бо­рот на Аме­ри­ка­не­цот со грч­ко по­тек­ло Рајнс При­бус за шеф на ка­би­не­тот на пре­тсе­да­те­лот, Гр­ци­ја е уве­ре­на де­ка ќе про­дол­жи под­др­шка­та од Бе­ла­та ку­ќа, ко­ја во пос­лед­ни­те осум го­ди­ни бе­ше обез­бе­де­на пре­ку еден од најб­ли­ски­те лу­ѓе на Ба­рак Оба­ма, Алекс Ја­но­пу­лис.

Об­је­ктив­но, Ма­ке­до­ни­ја ќе има те­шка за­да­ча ка­ко ин­ди­ви­ду­а­лен при­мер да оче­ку­ва не­ка­кви дра­ма­тич­ни по­зи­тив­ни про­ме­ни во од­но­сот со САД. Под­др­шка­та на ма­ке­дон­ска­та за­ед­ни­ца за вре­ме на из­бор­на­та кам­па­ња и ве­ле­шки­те комп­ју­тер­џии што ја под­др­жаа кам­па­ња­та на Трамп не мо­же да би­де до­вол­но до­кол­ку При­бус, под при­ти­сок на грч­ка­та ди­јас­по­ра со ко­ја е во по­сто­јан кон­такт, до­бие доз­во­ла да ги уре­ду­ва од­но­си­те ме­ѓу Гр­ци­ја и Ма­ке­до­ни­ја.

Се раз­би­ра за ова пра­ша­ње е важ­но и кој ќе би­де др­жа­вен се­кре­тар иа­ко ими­ња­та што се­га се во оп­тек не да­ва­ат на­деж де­ка Ма­ке­до­ни­ја мо­же да до­бие зна­чи­тел­на по­мош во над­ми­ну­ва­ње на проб­ле­мот со јуж­ни­от со­сед. Не­кол­ку­те ими­ња што беа актив­ни во вре­ме­то на Буш Пом­ла­ди­от и кои има­ат при­ја­тел­ски од­но­си со Ма­ке­до­ни­ја за­се­га не се ме­ѓу кан­ди­да­ти­те за ви­со­ки по­зи­ции во ин­сти­ту­ци­и­те.

Ед­но од сце­на­ри­ја­та кое мо­же да би­де во исто вре­ме и до­бро и ло­шо е ако Трамп ре­ши да ги за­тво­ри си­те отво­ре­ни проб­ле­ми кај зем­ји­те што се сме­та­ат за при­ја­тел­ски на САД. Во та­ков слу­чај до­кол­ку по се­ко­ја це­на мо­ра­ме да го над­ми­не­ме проб­ле­мот со Гр­ци­ја, не е иск­лу­че­но да до­би­е­ме ре­ше­ние кое не­ма да би­де под­др­жа­но од ма­ке­дон­ски­те гра­ѓа­ни.

(Текст објавен во 220. број на неделникот Република, 18.11.2016)

Ставовите искажани во рубриката Колумни се лични ставови на авторите и не се автоматски и ставови на редакцијата на Republika.mk. Редакцијата на Republika.mk се оградува од ставовите во објавените колумни, а одговорноста за изнесеното во нив е исклучиво на авторот.

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.