Катерина Николовска, илустраторка: Со цр­та­ње­то на бај­ки­те до­бив мож­ност да го раз­бу­дам де­те­то во ме­не

На 21 октом­ври на Са­е­мот на кни­га­та во Фран­кфурт, Гер­ма­ни­ја, е пред­ви­ден Ма­ке­дон­ски ден на ли­те­ра­ту­ра­та за де­ца и ќе би­де про­мо­ви­ра­на еди­ци­ја­та „Бај­ки од Ма­ке­до­ни­ја“. Ка­та­ри­на Ни­ко­лов­ска е илу­стра­тор­ка­та, чи­е­што идеј­но ре­ше­ние бе­ше из­бра­но за нај­до­бро на јав­ни­от кон­курс на Дви­же­ње­то за под­др­шка на кре­а­тив­но­ста „Иво Ла­у­рен­чиќ“ – „Бра­во си­не“! Еди­ци­ја­та е со­ста­ве­на од че­ти­ри бај­ки, од­нос­но ма­ке­дон­ски вол­шеб­ни при­каз­ни, кои прет­ста­ву­ва­ат дел од на­ша­та ус­на тра­ди­ци­ја. Овие при­каз­ни, со­бра­ни од Мар­ко Це­пен­ков и од Та­нас Вра­жи­нов­ски се пре­то­че­ни во мо­дер­ни сли­ков­ни­ци, адап­ти­ра­ни на мо­де­рен ја­зик и прис­по­со­бе­ни на де­ца­та од пре­ду­чи­лиш­на во­зраст. Ни­ко­лов­ска ги илу­стри­ра­ше при­каз­ни­те „Два­та ца­ра“, „Мом­че­то што се скри во злат­но­то ја­бол­ко“, „Де­вој­че­то и два­на­е­сет­те ме­се­ци“ и „Веј­ко Се­вер­ко“. – Не мо­жам да изд­во­јам ко­ја ми е оми­ле­на бај­ка би­деј­ќи, на не­кој на­чин, јас сум дел од нив – ве­ли Ни­ко­лов­ска во ин­терв­ју за „Ре­пуб­ли­ка“.

Да­ли бе­ше лес­но да се илу­стри­ра­ат че­ти­ри­те бај­ки од Ма­ке­до­ни­ја?

НИКОЛОВСКА: Од мо­мен­тот ко­га на прес-кон­фе­рен­ци­ја­та ги ви­дов мо­и­те илу­стра­ции ис­пе­ча­те­ни во огро­мен фор­мат, сфа­тив де­ка јас сум по­бед­ни­кот на кон­кур­сот „Бај­ки од Ма­ке­до­ни­ја“ што го ор­га­ни­зи­ра­ше  Дви­же­ње­то за под­др­шка на кре­а­тив­но­ста „Иво Ла­у­рен­чиќ“  – „Бра­во си­не! “.  Во исто вре­ме, сфа­тив де­ка имам са­мо два ме­се­ца за изра­бо­тка на че­ти­ри­те бај­ки и бев во па­ни­ка! Вед­наш поч­нав со план за ра­бо­та, на по­че­то­кот, нор­мал­но, ми бе­ше те­шко. Но, би­деј­ќи го ра­бо­тев тоа што најм­но­гу го са­кам, ми ста­на ед­на сла­тка ру­ти­на во ко­ја ужи­вав. Ра­бо­те­ње­то на бај­ки­те ба­ра­ше го­ле­ма по­све­те­ност би­деј­ќи се ра­бо­ти за спе­ци­фич­на гру­па чи­та­те­ли – де­ца­та и нив­ни­те ро­ди­те­ли.

Ка­де ја нај­до­вте инс­пи­ра­ци­ја­та за илу­стри­ра­ње на бај­ки­те?

НИКОЛОВСКА: Бај­ки­те са­ми по се­бе се инс­пи­ра­ци­ја. Не­ма де­те, па и во­зра­сен што не са­ка бај­ки. Тие нè но­сат во свет ка­де што и не­воз­мож­но­то изг­ле­да воз­мож­но и ка­де што ја ожи­ву­ва­ме на­ша­та има­ги­на­ци­ја. Со цр­та­ње­то на бај­ки­те до­бив мож­ност да го раз­бу­дам де­те­то во ме­не и сли­ко­ви­то да ја прет­ста­вам сво­ја­та има­ги­на­ци­ја.

Де­нес ко­га сѐ ни е до­стап­но и „сѐ ни е на тац­на“ ка­ко е воз­мож­но да се за­др­жи дет­ско­то вни­ма­ние? 

НИКОЛОВСКА: Де­нес е сè по­те­шко да се за­др­жи вни­ма­ни­е­то на де­ца­та. Но, тоа е до­бро, би­деј­ќи ни да­ва пот­тик по­ве­ќе да истра­жу­ва­ме, да екс­пе­ри­мен­ти­ра­ме и да би­де­ме во тек со но­ви­те на­чи­ни и со со­вре­ме­ни­те ме­ди­у­ми за тоа ка­ко да им го прет­ста­ви­ме на­ше­то де­ло и по­ве­ќе да го за­др­жи­ме вни­ма­ни­е­то на де­ца­та.

Ко­ја од че­ти­ри­те бај­ки е Ва­ша­та оми­ле­на бај­ка?

НИКОЛОВСКА: Са­мо ед­на од бај­ки­те ја па­ме­там од дет­ство­то, дру­ги­те ги про­чи­тав за прв­пат ко­га се об­ја­ви кон­кур­сот. Не мо­жам да изд­во­јам ко­ја ми е оми­ле­на бај­ка би­деј­ќи, на не­кој на­чин, јас сум дел од нив. Мис­лам де­ка за тоа тре­ба да ре­шат мла­ди­те чи­та­те­ли.

Кои се Ва­ши­те оми­ле­ни бај­ки од дет­ство­то?

НИКОЛОВСКА: По­рас­нав со при­каз­ни­те на бра­ќа­та Грим, тие се без­вре­мен­ски и ден-де­нес се инс­пи­ра­ци­ја за мла­ди­те авто­ри, а и ме­не ми се оми­ле­ни.

Да­ли се ова Ва­ши пр­ви илу­стра­ции за кни­ги? Што ра­бо­ти­те во мо­мен­тов? 

НИКОЛОВСКА: Автор/илу­стра­тор сум на осум сли­ков­ни­ци, и тоа си­те ма­ке­дон­ски. Мо­мент­но пос­лед­на­та на ко­ја ра­бо­там сè уште не е из­да­де­на и за неа се под­го­тву­ва цр­тан филм, игра и сли­ков­ни­ца во ди­ги­тал­на и во ин­те­ра­ктив­на вер­зи­ја за таб­лет.

Кои се Ва­ши­те пла­но­ви за ид­ни­на­та?

НИКОЛОВСКА: Еве ќе ви откри­јам. Со из­да­вач­ка­та ку­ќа „Арс ла­ми­на“ под­го­тву­ва­ме но­ва еди­ци­ја сли­ков­ни­ци, од­нос­но ма­ке­дон­ски бас­ни. Адап­та­ци­ја­та на тек­стот е на Бил­ја­на Цр­вен­ков­ска, а парт­не­ри на про­е­ктот се „Бра­во си­не!“. Еди­ци­ја­та е со­ста­ве­на од че­ти­ри бас­ни и ќе би­де из­да­де­на во 2017 го­ди­на.

Да­ли бај­ки­те се до­бра под­ло­га за де­ца­та да ја за­са­ка­ат кни­га­та и пи­ша­ни­от збор? Кол­ку во тоа по­ма­га и илу­стра­ци­ја­та?

НИКОЛОВСКА: Ко­га де­ца­та из­би­ра­ат кни­га, илу­стра­ци­ја­та е тоа што пр­во го за­бе­ле­жу­ва­ат. Но, ако при­каз­на­та е до­бра, без раз­ли­ка на ме­ди­у­мот, на де­ца­та ќе им го прив­ле­че вни­ма­ни­е­то и ќе ре­а­ги­ра­ат на неа.

Бај­ки­те ќе би­дат про­мо­ви­ра­ни на еден од нај­го­ле­ми­те са­е­ми за кни­га, тој во Фран­кфурт. Што оче­ку­ва­те од про­мо­ци­ја­та? 

НИКОЛОВСКА: Мно­гу се ра­ду­вам што „Бај­ки­те од Ма­ке­до­ни­ја“ се пре­ве­де­ни на анг­ли­ски ја­зик и ќе би­дат прет­ста­ве­ни над­вор од Ма­ке­до­ни­ја – на нај­го­ле­ми­от са­ем на кни­га­та.

Са­е­мот на кни­га­та во Фран­кфурт е од­лич­но ме­сто за про­мо­ци­ја на ма­ке­дон­ски­те сли­ков­ни­ци. Оче­ку­вам по­зи­тив­ни ре­ак­ции од стран­ски­те чи­та­те­ли и го­ле­ма афир­ма­ци­ја на ма­ке­дон­ски­те бај­ки.

Бу­га­ри­ска: На по­се­ти­те­ли­те во Фран­кфурт ќе им по­ну­ди­ме по­и­на­кво до­жи­ву­ва­ње од Ма­ке­до­ни­ја

Ко­ме­са­ри на го­ди­наш­но­то прет­ста­ву­ва­ње на нај­го­ле­ми­от европ­ски Са­ем на кни­ги во Фран­кфурт, Гер­ма­ни­ја, се из­да­вач­ки­те ку­ќи „Арс ла­ми­на“, „Кул­ту­ра“ и „Три“ од Асо­ци­ја­ци­ја­та на ма­ке­дон­ски из­да­ва­чи со под­др­шка на Ми­ни­стерс­тво­то за кул­ту­ра. ­На ма­ке­дон­ски­от штанд на са­е­мот од 19 до 23 октом­ври ќе би­дат прет­ста­ве­ни по­ве­ќе од 500 вред­ни кни­ги на по­ве­ќе од 100 ма­ке­дон­ски авто­ри, мо­но­гра­фии и пуб­ли­ка­ции на по­ве­ќе из­да­ва­чи и на по­ве­ќе ин­сти­ту­ции од Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја. Пред по­се­ти­те­ли­те на са­е­мот ќе би­дат из­ло­же­ни и ка­пи­тал­ни­те еди­ции „130 то­ма ма­ке­дон­ска кни­жев­ност“ пре­ве­де­на на анг­ли­ски ја­зик ка­ко и „Ан­то­ло­ги­ски­от при­каз на еди­ци­ја­та на ма­ке­дон­ска кни­жев­ност“ на гер­ман­ски ја­зик, во из­да­ние на НУБ „Св. Кли­мент Охрид­ски“. Бран­ка Бу­га­ри­ска, ди­ре­ктор­ка на из­да­вач­ка­та ку­ќа „Арс ла­ми­на – пуб­ли­ка­ции“ ве­ли де­ка го­ди­на­ва на по­се­ти­те­ли­те во Фран­кфурт ќе се оби­дат да им по­ну­дат по­и­на­кво до­жи­ву­ва­ње од Ма­ке­до­ни­ја.

Ка­ко ќе би­де прет­ста­ве­на ма­ке­дон­ска­та ли­те­ра­ту­ра на Са­е­мот на кни­га­та во Фран­кфурт?

БУГАРИСКА: Ма­ке­дон­ска­та ли­те­ра­ту­ра ќе би­де прет­ста­ве­на на ма­ке­дон­ски­от про­мо­ти­вен штанд, сме­стен во пет­та­та ха­ла на фран­кфурт­ски­от са­ем, ко­ја тра­ди­ци­о­нал­но е на­ме­не­та за ме­ѓу­на­род­ни учес­ни­ци. На штан­дот ќе би­дат прет­ста­ве­ни 500 нас­ло­ви од сто­ти­на ма­ке­дон­ски авто­ри, ме­ѓу кои и „130 то­ма ма­ке­дон­ска кни­жев­ност“ пре­ве­де­ни на анг­ли­ски ја­зик ка­ко и „Ан­то­ло­ги­ја на ма­ке­дон­ска­та ли­те­ра­ту­ра“ пре­ве­де­на на гер­ман­ски ја­зик. На штан­дот се­кој ден ќе има раз­ни со­др­жи­ни и на­ста­ни. Пр­ви­те де­но­ви од са­е­мот се ре­зер­ви­ра­ни за би­ла­те­рал­ни сред­би на ма­ке­дон­ски­те из­да­ва­чи и авто­ри со нив­ни­те стран­ски парт­не­ри и дру­ги стран­ски из­да­ва­чи, за што штан­дот пред­ви­де по­себ­ни ус­ло­ви. Ма­ке­дон­ска­та кни­жев­ност ќе се прет­ста­ви и пре­ку три­би­на, на ко­ја до­маш­ни­те авто­ри ќе го­во­рат за нив­на­та инс­пи­ра­ци­ја, доб­ли­жу­ва­ње­то на вку­сот на со­вре­ме­ни­от свет­ски чи­та­тел, искус­тва­та и про­би­ва­ње­то на ме­ѓу­на­род­на­та кни­жев­на сце­на, итн. Ка­ко дел од про­мо­тив­ни­те актив­но­сти, на штан­дот ќе би­де прет­ста­вен и нај­о­бем­ни­от Го­лем гер­ман­ско-ма­ке­дон­ски реч­ник во че­ти­ри то­ма на авто­ри­те Ни­на Ди­ми­тро­ва-Шми­гер и Ро­ланд Шми­гер, а еден ден ќе би­де по­све­тен и на прет­ста­ву­ва­ње на ма­ке­дон­ска­та ли­те­ра­ту­ра за де­ца. Во те­кот на си­те овие актив­но­сти, ќе би­де про­мо­ви­ран и фон­дот на Ми­ни­стерс­тво­то за кул­ту­ра за пре­вод на ма­ке­дон­ска ли­те­ра­ту­ра на стран­ски ја­зи­ци. Под­го­твен е и ка­та­лог што прет­ста­ву­ва око­лу три­е­сет ма­ке­дон­ски авто­ри и нив­но­то тво­реш­тво.

Бран­ка Бу­га­ри­ска, ди­ре­ктор­ка на из­да­вач­ка­та ку­ќа „Арс ла­ми­на – пуб­ли­ка­ции“

Да­ли е пла­ни­ра­но учес­тво на пи­са­те­ли на Са­е­мот?

БУГАРИСКА: Оваа го­ди­на го­сти пи­са­те­ли на са­е­мот во Фран­кфурт ќе би­дат ака­де­мик Вла­да Уро­ше­виќ, еден од најз­на­чај­ни­те прет­став­ни­ци на ма­ке­дон­ски­от мо­дер­ни­зам: по­ет, рас­ка­жу­вач, ро­ман­си­ер, кни­же­вен и ли­ко­вен кри­ти­чар, есе­ист, ан­то­ло­ги­чар и пре­ве­ду­вач, и Го­це Сми­лев­ски и Не­над Јол­дев­ски, ка­ко прет­став­ни­ци на пом­ла­да­та ге­не­ра­ци­ја ма­ке­дон­ски авто­ри, кои се ве­ќе пре­ве­ду­ва­ни на по­ве­ќе стран­ски ја­зи­ци. Го­це Сми­лев­ски е до­бит­ник на по­ве­ќе европ­ски на­гра­ди, кои све­до­чат за не­го­ви­от ус­пех, а мла­ди­от автор Не­над Јол­дев­ски е до­бит­ник на го­ди­наш­на­та на­гра­да за ли­те­ра­ту­ра на Европ­ска­та уни­ја. Уро­ше­виќ, Сми­лев­ски и Јол­дев­ски ќе би­дат учес­ни­ци на три­би­на­та и ќе ос­тва­рат сред­би со не­кол­ку стран­ски из­да­ва­чи.

Да­ли оваа го­ди­на ќе има „ма­ке­дон­ски ден“?

БУГАРИСКА: Го­ди­на­ва ќе се оби­де­ме на по­се­ти­те­ли­те во Фран­кфурт да им по­ну­ди­ме по­и­на­кво до­жи­ву­ва­ње од Ма­ке­до­ни­ја. По­пу­лар­но на­ре­че­ни­от „ма­ке­дон­ски­от ден“ ќе се одр­жи во са­бо­та, на 22 октом­ври. Ма­ке­дон­ска­та кни­жев­ност ќе се прет­ста­ви пре­ку три­би­на­та под мо­то­то „Соз­вуч­ја“, на ко­ја ќе го­во­рат авто­ри­те-го­сти, ка­ко и прет­став­ни­ци од Ма­ке­дон­ска­та асо­ци­ја­ци­ја на из­да­ва­чи. Инс­пи­ри­ра­ни од пес­на­та „Соз­вуч­ја“ на Шарл Бод­лер во ко­ја во еден стих се ве­ли „…чо­ве­кот низ шу­ма од сим­бо­ли е пат­ник…“ („…man passes there through forests of symbols…”), ма­ке­дон­ска­та ли­те­ра­ту­ра и кул­ту­ра, а во­ед­но и ма­ке­дон­ска­та из­да­вач­ка деј­ност, ќе би­дат прет­ста­ве­ни ток­му пре­ку спе­ци­фич­ни сим­бо­ли. По три­би­на­та, по­се­ти­те­ли­те ќе мо­же да ужи­ва­ат и во ма­ке­дон­ски ви­на и де­ли­ка­те­си, ка­ко и во тра­ди­ци­о­нал­на ма­ке­дон­ска му­зи­ка во кла­си­чен аранж­ман, а во из­вед­ба на на­ши­от ги­та­рист Дар­ко Ба­ге­ски. На на­ста­нот се по­ка­не­ти из­да­вач­ки ку­ќи, ли­те­ра­тур­ни аген­ти и про­фе­си­о­нал­ци што учес­тву­ва­ат на са­е­мот, а ќе би­дат при­сут­ни и прет­став­ни­ци од Ми­ни­стерс­тво­то за кул­ту­ра на РМ, ка­ко и Ма­ке­дон­ци што жи­ве­ат и ра­бо­тат во зем­ја­та.

На 21 октом­ври е за­ка­жа­на про­мо­ци­ја­та на кни­ги за де­ца „Бај­ки од Ма­ке­до­ни­ја“. Кој сè ќе би­де по­ка­нет од из­да­ва­чи­те?

БУГАРИСКА: Сме­тав­ме де­ка е по­треб­но да ја „осве­жи­ме“ по­ну­да­та на ма­ке­дон­ска­та кни­жев­ност што во­о­би­ча­е­но се прет­ста­ву­ва пред стран­ски­те из­да­ва­чи на са­ем­ски­те из­лож­би, па по­све­тив­ме по­се­бен дел и на ма­ке­дон­ска­та ли­те­ра­ту­ра за де­ца. Та­ка во рам­ки­те на Ма­ке­дон­ски­от ден на ли­те­ра­ту­ра­та за де­ца, по­крај дру­ги­те из­да­ни­ја ќе ги прет­ста­ви­ме и сли­ков­ни­ци­те за де­ца од еди­ци­ја­та „Бај­ки од Ма­ке­до­ни­ја“, адап­ти­ра­ни на мо­де­рен ја­зик, со мо­дер­ни илу­стра­ции и прис­по­со­бе­ни на де­ца­та од пре­ду­чи­лиш­на во­зраст. Ги по­ка­нив­ме си­те из­да­ва­чи на дет­ска ли­те­ра­ту­ра, кои се ре­ги­стри­ра­ни ка­ко учес­ни­ци или по­се­ти­те­ли на са­е­мот во Фран­кфурт. Не­кои од нив ве­ќе по­твр­ди­ја при­сус­тво и изра­зи­ја ин­те­рес за на­ста­нот и за ма­ке­дон­ска­та ли­те­ра­ту­ра за де­ца, па сме оп­ти­ми­сти де­ка од овие сред­би ќе про­из­ле­зе со­ра­бо­тка со стран­ски из­да­ва­чи и де­ка на­ши­те на­по­ри ќе ро­дат плод.

Раз­го­ва­ра­ше: Але­ксан­дра М. Бун­да­лев­ска

Фо­то: Але­ксан­дар Ива­нов­ски

(интервјуто е објавено во 216. број на неделникот Република, 21.10.2016)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.