Гошева: До крај ќе ги штитам Уставот и националните интереси

Гос­по­ѓа Го­ше­ва, на кра­јот на ме­се­цов Ви исте­ку­ва ман­да­тот ка­ко пре­тсе­да­тел­ка на Устав­ни­от суд. Во те­кот на Ва­ше­то пре­тсе­да­телс­тву­ва­ње бе­вте из­ло­же­ни на сил­ни лич­ни на­па­ди од опо­зи­ци­ја­та, опо­зи­ци­ски­те ме­ди­у­ми и одре­де­ни акти­ви­сти, но во исто вре­ме не из­ле­зе ни­ту ед­на афе­ра или скан­дал што ќе оста­ви цр­на дам­ка на ра­бо­те­ње­то на оваа ин­сти­ту­ци­ја. Ка­ко Вие ја це­ни­те Ва­ша­та ра­бо­та? Ус­пе­а­вте ли со­од­вет­но да се спра­ви­те со на­па­ди­те и да ги за­чу­ва­те авто­ри­те­тот и ин­те­гри­те­тот на су­дот?

ГО­ШЕ­ВА: Јас би поч­на­ла со ед­на од ос­нов­ни­те нор­ми во Уста­вот на Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја, спо­ред ко­ја во Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја су­ве­ре­ни­те­тот про­из­ле­гу­ва од гра­ѓа­ни­те и им при­па­ѓа на гра­ѓа­ни­те. Гра­ѓа­ни­те на Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја ја ос­тва­ру­ва­ат вла­ста пре­ку де­мо­крат­ски из­бра­ни прет­став­ни­ци по пат на ре­фе­рен­дум и дру­ги об­ли­ци на не­по­сред­но из­јас­ну­ва­ње. Устав­ни­от суд е ор­ган на Ре­пуб­ли­ка­та кој ги шти­ти устав­но­ста и за­ко­ни­то­ста. Су­ди­и­те на овој Суд ги из­би­ра Со­бра­ни­е­то на Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја, кој е нај­ви­со­ки­от прет­став­нич­ки ор­ган на гра­ѓа­ни­те и но­си­тел на за­ко­но­дав­на­та власт на Ре­пуб­ли­ка­та. Со ог­лед на тоа што пра­те­ни­ци­те во Со­бра­ни­е­то се из­бра­ни од гра­ѓа­ни­те, не е спор­но де­ка устав­ни­те су­дии сво­јот ле­ги­ти­ми­тет го цр­пат од ин­сти­ту­ци­ја ко­ја е ос­но­ва на де­мо­кра­ти­ја­та во ед­на др­жа­ва и тоа ни­кој не смее да го по­пре­чу­ва, не­ги­ра, ру­ши или да из­да­ва сво­ја но­ва „де­мо­кра­ти­ја“ по сопс­твен из­бор и не­кое свое раз­мис­лу­ва­ње кое не­ма вр­ска со де­мо­кра­ти­ја­та.

Јас ве­ќе имам истак­на­то де­ка во пра­кти­ку­ва­ње­то на де­мо­крат­ски­те прин­ци­пи и на те­мел­ни­те вред­но­сти на устав­ни­от по­ре­док на Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја, мо­ра да се има пред­вид де­ка ни­кој ка­ко по­е­ди­нец или гру­па не­ма екск­лу­зив­но пра­во за се­бе и за сво­и­те ин­те­ре­си да про­фи­ти­ра по­ли­тич­ки, спро­тив­но на устав­ни­те вред­но­сти на др­жа­ва­та, со не­де­мо­крат­ски ме­то­ди и средс­тва. По­ли­тич­ки­от нат­пре­вар мо­ра да е со де­мо­крат­ски средс­тва. Јас ка­ко пре­тсе­да­тел­ка на Устав­ни­от суд во из­ми­на­ти­те три го­ди­ни, до­де­ка тра­е­ше мо­јот ман­дат, по­ми­нав под кон­ти­ну­и­ран при­ти­сок на оби­ди за ди­скре­ди­ти­ра­ње на Су­дот и по­е­ди­неч­но на ме­не и на су­ди­и­те, но се­то тоа по­тек­ну­ва од по­ли­тич­ки­те дејс­тву­ва­ња во ова криз­но вре­ме на оп­штес­тве­но­то жи­ве­е­ње, а не од са­мо­то ра­бо­те­ње на Су­дот или од пер­со­нал­ни­от со­став.

Има­вте сре­ќа или не­сре­ќа да го по­ми­не­те ман­да­тот во ед­ни бур­ни вре­ми­ња ко­га др­жа­ва­та и Уста­вот се на удар од раз­ни до­маш­ни и стран­ски цен­три на моќ. Ко­га би го зна­е­ле тоа пред да ста­пи­те на функ­ци­ја­та, да­ли по­втор­но би се на­фа­ти­ле да го во­ди­те су­дот?

ГО­ШЕ­ВА: Имај­ќи ја пред­вид ре­ал­нос­та што ни се слу­чу­ва во др­жа­ва­та, лич­но сме­там де­ка до­кол­ку не при­фа­тев или се пов­ле­чев од вр­ше­ње­то на функ­ци­ја­та, тоа би би­ло охра­бру­ва­ње на де­стру­ктив­ни­те стра­сти на тие што ве­ќе по­долг пер­и­од се оби­ду­ва­ат да ги ур­нат устав­ни­те га­ран­ции на сло­бо­ди­те и пра­ва­та и те­мел­ни­те вред­но­сти на устав­ни­от по­ре­док во Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја, а тоа, на­вод­но, го пра­ват во име на де­мо­кра­ти­ја­та, но тоа не е ви­сти­на и, всуш­ност, е да­ле­ку од де­мо­кра­ти­ја­та ко­ја не е цел за нив, ту­ку, на­про­тив, се ра­бо­ти за бор­ба за по­ли­тич­ка прев­ласт. Јас, и по­крај сѐ што ви­дов, до­жи­ве­ав и по­ми­нав ка­ко пре­тсе­да­тел­ка на Су­дот, во ни­е­ден мо­мент не по­мис­лив де­ка згре­шив што ја при­фа­тив функ­ци­ја­та. Во те­кот на мо­е­то ра­бо­те­ње имав под­др­шка од дел од пер­со­на­лот во Су­дот, су­ди­ски и ад­ми­ни­стра­ти­вен, пр­венс­тве­но од ге­не­рал­на­та се­кре­тар­ка, г-ѓа Оли­ве­ра Фи­ли­пов­ска, ко­ја е од ре­дот на по­во­зрас­на­та ге­не­ра­ци­ја прав­ни­ци со опе­ра­ти­вен стру­чен ка­па­ци­тет и го­ле­мо про­фе­си­о­нал­но искус­тво, за што сум бла­го­дар­на, а на­ши­те ман­да­ти во вр­ше­ње­то на функ­ци­и­те вре­мен­ски се сов­пад­наа.

Искре­но, не мо­жам да не ука­жам на тоа де­ка ор­ке­стри­ра­но­то по­ли­тич­ко дејс­тву­ва­ње, кое е ин­тен­зи­ви­ра­но во пос­лед­ни­те не­кол­ку го­ди­ни, но­си еле­мен­ти на не­ги­ра­ње ге­не­рал­но на си­те ин­сти­ту­ции во др­жа­ва­та, вклу­чи­тел­но и на Устав­ни­от суд, па овој ам­би­ент обо­ен со по­ли­ти­ка се оби­ду­ва­ат да вле­зе и ме­ѓу су­ди­и­те и ад­ми­ни­стра­ци­ја­та, вна­тре во Су­дот, но јас, сѐ до­де­ка сум дел од не­го, ќе се бо­рам за до­ми­на­ци­ја на устав­но­то пра­во, вр­ше­ње на устав­ни­те над­леж­но­сти, за­шти­та на устав­но га­ран­ти­ра­ни­те на­ци­о­нал­ни ин­те­ре­си, а не пар­ти­ско-по­ли­тич­ки ам­би­ции на над­во­реш­ни и вна­треш­ни еле­мен­ти во др­жа­ва­та или во Су­дот.

Ко­ја Ви е нај­те­шка­та од­лу­ка што сте мо­ра­ле да ја до­не­се­те? Има ли не­што за што не­ма да се гор­де­е­те де­ка се слу­чи­ло во вре­ме­то на Ва­ше­то пре­тсе­да­телс­тву­ва­ње со Су­дот?

ГО­ШЕ­ВА: Со до­не­су­ва­ње­то на Уста­вот на Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја во 1991 го­ди­на и не­го­ви­от гра­ѓан­ски кон­цепт на оп­штес­тве­но–по­ли­тич­ко­то жи­ве­е­ње со те­мел­ни­те вред­но­сти на ед­на де­мо­крат­ска др­жа­ва, Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја се со­о­чи со мно­гу на­ста­ни кои да­доа свој пе­чат во ме­мо­ри­ја­та и ра­бо­те­ње­то на Устав­ни­от суд, во пос­лед­ни­те 25 го­ди­ни. Не мо­жам да не по­мис­лам де­ка и во ми­на­ти­от, по­ра­не­шен пер­и­од со друг со­став на су­дии, Устав­ни­от суд имал те­шки мо­мен­ти и зна­ел де­ка со сво­и­те од­лу­ки го про­би­ва па­тот кон зац­вр­сту­ва­ње на оваа мла­да де­мо­кра­ти­ја во на­ша­та др­жа­ва, ко­га тре­ба­ло да се из­диг­не не­кое пра­ша­ње над не­кои во­ста­но­ве­ни, на­зад­ни, ре­тро­град­ни еле­мен­ти, за да не се пов­ле­че др­жа­ва­та во про­па­ѓа­ње и си­стем­ско ру­ше­ње. Се­ка­ко, де­нес има­ме пер­и­од на но­ви фа­зи и фор­ми на ре­тро­град­ни еле­мен­ти, со нов ме­тод на­со­чен кон ин­ста­ли­ра­ње во мис­лов­ни­от про­цес и ка­па­ци­тет на гра­ѓа­ни­те не­ка­кви сом­ни­тел­ни и про­ти­ву­став­ни идеи под за­кри­ла на ос­тва­ру­ва­ње сло­бо­да и де­мо­кра­ти­ја. А, всуш­ност, не е тоа.

Мо­жам да Ви ка­жам де­ка бе­ше те­шко ко­га Устав­ни­от суд ја по­ни­шти од­лу­ка­та за рас­пу­шта­ње на Со­бра­ни­е­то на Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја (Служ­бен вес­ник на Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја, број 9/2016 и 33/2016), а прет­ход­но се из­јас­ни де­ка не е над­ле­жен да ја оце­ну­ва устав­но­ста на пр­ва­та од­лу­ка об­ја­ве­на во „Служ­бен вес­ник на Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја“ број 9/2016 го­ди­на. Ме­ѓу­тоа, Су­дот ги сле­ди оп­штес­тве­но–по­ли­тич­ки­те дви­же­ња и не мо­же да доз­во­ли те­шки пос­ле­ди­ци по др­жав­ни­от ин­те­рес во кри­зен по­ли­тич­ки мо­мент ко­га се ба­ра­ше ин­тер­вен­ци­ја од стра­на на Устав­ни­от суд за да ја от­стра­ни од­лу­ка­та од прав­ни­от по­ре­док со цел да про­дол­жи на­о­ѓа­ње­то по­ли­тич­ки ре­ше­ни­ја во до­го­ва­ра­ње­то на по­ли­тич­ки­те пар­тии со по­мош на прет­став­ни­ци од ме­ѓу­на­род­на­та за­ед­ни­ца. Су­дот и друг пат имал иск­лу­чи­тел­ни мо­мен­ти ко­га од­лу­чил „ед­наш и ни­ко­гаш ве­ќе на та­ков на­чин“, а тоа е од­лу­ка­та за пред­ме­тот „Окта“, во кој ин­тер­ве­ни­рал во склу­чен би­ла­те­ра­лен до­го­вор, а тоа не е не­го­ва над­леж­ност.

Устав­ни­от суд не­кол­ку па­ти из­ми­на­ти­от пер­и­од бе­ше втур­нат во цен­та­рот на вни­ма­ни­е­то на јав­но­ста по­ра­ди одре­де­ни по­ли­тич­ки од­лу­ки што беа до­не­се­ни во екот на нај­го­ле­ма­та по­ли­тич­ка кри­за во исто­ри­ја­та на не­за­вис­на Ма­ке­до­ни­ја. Да­ли Су­дот но­се­ше по­ли­тич­ки од­лу­ки или стро­го го шти­те­ше Уста­вот?

ГО­ШЕ­ВА: На ова пра­ша­ње јас би до­да­ла, а да­ли во Ма­ке­до­ни­ја до­се­га има­ло кри­за со тол­кав ин­тен­зи­тет? Дој­де­но е вре­ме ко­га се из­ва­де­ни на те­ре­нот на по­ли­ти­ка­та мно­гу ра­бо­ти, а тоа е по­вр­за­но со оп­штес­тве­но­то жи­ве­е­ње на овој на­род во др­жа­ва­та. Се­га се­кој во „са­лон­ски­те“ дру­же­ња на ин­те­ле­кту­ал­ци­те, во до­мо­ви­те на гра­ѓа­ни­те, по ули­ци­те, пен­зи­о­не­ри­те, ка­би­не­ти­те на про­фе­со­ри­те и на функ­ци­о­не­ри­те, во по­ли­тич­ки­те цен­три збо­ру­ва за по­ли­ти­ка, за по­ли­тич­ки­те ли­де­ри, кој за ко­го бил итн. по­ра­ди што во ва­ков ам­би­ент Устав­ни­от суд е пред­мет на оп­сер­ва­ци­ја и те­ма и на оние што не­ма­ат поз­на­ва­ња за не­го­ва­та над­леж­ност и уло­га. Од Су­дот се ба­ра, пре­ку про­те­сти или ме­ди­ум­ски по­ви­ку­ва­ња, да од­лу­чу­ва и за тоа што тре­ба и за тоа што не­ма над­леж­ност, ду­ри и му се по­ра­чу­ва ка­ко тре­ба да од­лу­чу­ва.

Ме­ѓу­тоа, Устав­ни­от суд не пра­ви екс­пе­ри­мен­ти, има сво­ја устав­но–суд­ска пра­кти­ка на ра­бо­те­ње, ана­ли­зи­те се те­мел­ни од устав­но–пра­вен ас­пект, има со­ра­бо­тка и со дру­ги устав­ни су­до­ви, ја сле­ди и ра­бо­та­та и пра­кти­ка­та на тие су­до­ви, има обу­ка за при­ме­на на Европ­ска­та кон­вен­ци­ја за чо­ве­ко­ви сло­бо­ди и пра­ва. От­ту­ка не­ма да изд­во­јам по­себ­ни од­лу­ки на Устав­ни­от суд. Си­те не­го­ви од­лу­ки се об­ја­ве­ни на офи­ци­јал­на­та веб-стра­ни­ца на Су­дот и се до­стап­ни за јав­но­ста во це­лост.

Са­мо, се­пак, ќе ука­жам на тоа де­ка при ин­тер­вен­ци­ја­та на Су­дот со уки­ну­ва­ње­то на За­ко­нот за из­ме­ну­ва­ње и до­пол­ну­ва­ње на За­ко­нот за по­ми­лу­ва­ње, кој бе­ше до­не­сен во 2009 го­ди­на, Су­дот од­лу­чу­ва­ше спо­ред сво­и­те над­леж­но­сти во Уста­вот, тој от­стра­ни од прав­ни­от по­ре­док за­кон­ски из­ме­ни и до­пол­ну­ва­ња за кои оце­ни де­ка не се устав­ни, а фа­кти­те по­ка­жаа де­ка уште во 2009 го­ди­на и дру­ги струч­ни ли­ца од пра­во­то сме­та­ле де­ка тие се не­у­став­ни, па от­ту­ка про­те­сти­те во вр­ска со овој пред­мет не­ма­ат ос­но­ва во пра­во­то, ту­ку во по­ли­ти­ка­та на дејс­тву­ва­ње на пар­ти­и­те и одре­де­ни гра­ѓан­ски здру­же­ни­ја кои има­ат кон­ти­ну­и­ра­но не­га­тор­ско дејс­тву­ва­ње кон сѐ што не се сов­па­ѓа со нив­ни­те ин­те­ре­си. Устав­ни­от суд, ка­ко во ми­на­то­то, та­ка и се­га, ја шти­ти устав­но­ста и за­ко­ни­то­ста во рам­ки на сво­и­те устав­ни над­леж­но­сти и не е ни­ту по­ли­тич­ки ор­ган, ни­ту е дел од ор­га­ни­за­ци­ја­та на др­жав­на­та власт (за­ко­но­дав­на, из­врш­на и суд­ска).

Во овој кон­текст би ука­жа­ла и на ед­но ин­те­рес­но пра­ша­ње, а тоа е де­ка сед­ни­ци­те на Устав­ни­от суд се јав­ни, тие се се­ко­гаш по­се­те­ни пр­венс­тве­но од прет­став­ни­ци на ме­ди­у­ми­те, и лаж­но се при­ка­жу­ва де­ка Су­дот со овој со­став на су­дии се за­тво­рил за јав­но­ста, тоа не е точ­но, факт е де­ка Су­дот ра­бо­ти транс­па­рент­но ка­ко и во ми­на­то­то.

Вие ка­ко пре­тсе­да­тел­ка, но и оста­на­ти­те су­дии, бе­вте из­ло­же­ни на сил­ни јав­ни при­ти­со­ци и од та­ка­на­ре­че­ни­те „ша­ре­ни ре­во­лу­ци­о­не­ри“, но и од одре­де­ни по­ли­ти­ча­ри за да до­не­се­те од­лу­ки по жел­ба на ед­на или дру­га по­ли­тич­ка оп­ци­ја. Има­ше ли и дру­ги ви­до­ви при­ти­со­ци за кои јав­но­ста не знае и од ко­го?

ГО­ШЕ­ВА: Точ­но е де­ка во те­кот на овие не­кол­ку го­ди­ни во рам­ки­те на та­ка­на­ре­че­на­та „Ша­ре­на ре­во­лу­ци­ја“ има­ше сил­ни јав­ни при­ти­со­ци упа­те­ни кон Су­дот, по­точ­но кон су­ди­и­те што сво­јот ман­дат го има­ат до­би­е­но во пос­лед­ни­те 4-5 го­ди­ни со из­бор од Со­бра­ни­е­то чи­е­што мно­зинс­тво е од акту­ел­на­та власт, па от­ту­ка авто­мат­ски тие беа не­га­тив­но обе­ле­жа­ни. Но, тоа е по­ли­ти­ка, чи­сто по­ли­тич­ко оп­сер­ви­ра­ње. Про­из­ле­гу­ва де­ка но­си­те­ли­те на про­те­сти­те и одре­де­ни по­ли­ти­ча­ри или при­пад­ни­ци на по­ли­тич­ки пар­тии ра­бо­тат на не­ги­ра­ње и от­стра­ну­ва­ње на сѐ што не ѝ по­ма­га на „Ша­ре­на­та ре­во­лу­ци­ја“, но Устав­ни­от суд не мо­же да има ка­дар на су­дии и да од­лу­чу­ва ка­ко што са­ка­ат тие „ре­во­лу­ци­о­не­ри“. Нив­ни­те жел­би не се одраз на де­мо­крат­ско­то сфа­ќа­ње на оп­штес­тве­но–по­ли­тич­ки­от жи­вот во др­жа­ва­та, ту­ку се одраз на по­ли­тич­ки стра­сти за ос­тва­ру­ва­ње на не­кои нив­ни ин­те­ре­си. Од Устав­ни­от суд не мо­жат да оче­ку­ва­ат да ра­бо­ти по чи­ја би­ло по­рач­ка, ни­ту по нив­на, ни­ту Су­дот ќе до­не­су­ва од­лу­ки ка­кви што тие по­ра­чу­ва­ат на сво­и­те про­те­сти, ме­ди­у­ми, ба­ра­ња до Су­дот итн. До­кол­ку е обрат­но, тоа би бил ин­сти­ту­ци­о­на­лен пад на Су­дот и го­лем удар на ед­на мла­да де­мо­крат­ска др­жа­ва. Мо­рам да истак­нам де­ка во те­кот на мо­јот ман­дат ка­ко пре­тсе­да­тел­ка на Су­дот се со­о­чив со иск­лу­чи­тел­но те­жок пер­и­од на ра­бо­те­ње, но не доз­во­лив Су­дот да се на­ру­ши струч­но, ор­га­ни­за­ци­ски и функ­ци­о­нал­но, без ог­лед што мис­лат не­кои дру­ги, а им по­ра­чу­вам де­ка мо­же­би тоа не­кој и го по­са­ку­ва­ше, но не го до­жи­веа, ни­ту ќе се доз­во­ли тоа во ид­ни­на би­деј­ќи Су­дот тре­ба да го оста­ват над­вор од по­ли­ти­ка­та. При­ти­со­ци­те кон ме­не лич­но, а и кон дел од су­ди­и­те, беа раз­лич­ни, по­не­ко­гаш со отво­ре­но ома­ло­ва­жу­ва­ње, по­не­ко­гаш со лич­ни и се­меј­ни на­вре­ди, но тоа е по­ли­тич­ки фолк­лор со кој осо­бе­но се за­ни­ма­ва­ат акте­ри­те кои во тие рам­ки има­ат мар­ке­тин­шки ин­те­рес­ни це­ли со по­ли­тич­ка ос­но­ва, а Устав­ни­от суд им бил во про­гра­ма­та на оп­фа­тот за на­па­ѓа­ње, ни­што дру­го.

Во ед­на при­го­да ве­ќе ука­жав де­ка идеј­но­то и по­ли­тич­ко­то са­мо­про­мо­ви­ра­ње на одре­де­ни лич­но­сти на ште­та на ин­сти­ту­ци­о­нал­ни­от ин­те­гри­тет на Су­дот е на­чин, и ни­што дру­го, тие ин­ди­ви­ду­ал­ци да дој­дат до израз де­ка има­ат ква­ли­те­ти мно­гу по­ви­со­ки од се­гаш­ни­от „не­ком­пе­тен­тен“ ста­тус на Устав­ни­от суд, нас­про­ти ствар­но­ста де­ка со мар­ке­тин­гот за се­бе са­ка­ат да го свр­тат вни­ма­ни­е­то на јав­но­ста со ме­тод на ома­ло­ва­жу­ва­ње на Су­дот. Ме­ѓу­тоа, јас ка­ко пре­тсе­да­тел­ка со мо­јот тим за ра­бо­та цвр­сто го др­жев кон­ти­ну­и­те­тот на по­ве­ќе­де­це­ни­ско­то кор­ми­ло на за­шти­та на устав­но­ста и за­ко­ни­то­ста, а пра­ша­ње­то е ка­де тие по­е­дин­ци го за­гу­би­ле сво­јот ком­пас, па им тре­ба не­кој друг да го не­ги­ра­ат за се­бе да се из­диг­нат и ка­де е нив­ни­от ори­ги­на­лен ква­ли­тет. Зо­што Су­дот им е ар­гу­мент за да би­дат ви­де­ни и чу­е­ни и да се истак­нат? Зо­што не го сто­рат тоа без не­го, во сфе­ра­та на про­фе­си­ја­та, ем­пи­ри­ја­та и де­ла­та? Јас, во рам­ки­те на ова мое раз­мис­лу­ва­ње, зак­лу­чив де­ка тие, очиг­лед­но, го не­ма­ат по­треб­ни­от ка­па­ци­тет.

Опо­зи­ци­ја­та Ве при­ти­ска ве­ќе по­дол­го вре­ме да се из­јас­ни­те за устав­но­ста на СЈО, но во исто вре­ме и Ви на­мет­ну­ва од­лу­ка за­ка­ну­вај­ќи де­ка ќе ор­га­ни­зи­ра ма­сов­ни про­те­сти до­кол­ку го прог­ла­си­те Спе­ци­јал­но­то об­ви­ни­телс­тво за не­у­став­но. Од дру­га стра­на, пак, го­лем дел од јав­но­ста ба­ра уки­ну­ва­ње на оваа ин­сти­ту­ци­ја сме­тај­ќи де­ка е про­ти­ву­став­на. Ка­ко гле­да­те на овие сло­бод­ни тол­ку­ва­ња на Уста­вот?

ГО­ШЕ­ВА: Овој кон­кре­тен пред­мет е во Су­дот и се разг­ле­ду­ва и про­у­чу­ва од ти­мот што го ра­бо­ти, пред да се ста­ви на дне­вен ред на разг­ле­ду­ва­ње и од­лу­чу­ва­ње. Се­кој пос­ло­жен пред­мет, па и овој, од Су­дот има дла­бо­ко се­ри­о­зен при­стап на ра­бо­та и ана­ли­за, ка­ко што пра­вел Су­дот во по­ве­ќе­де­це­ни­ско­то ра­бо­те­ње. За да до­не­се ква­ли­тет­на и устав­но–суд­ски из­др­жа­на од­лу­ка, Су­дот мо­ра да при­ба­ви и истра­жи раз­ни фа­кти и устав­но–суд­ска пра­кти­ка. Се ра­бо­ти за За­кон кој тре­ба да се про­це­ни да­ли е во сог­лас­ност со Уста­вот. Не се про­це­ну­ва да­ли тој е во сог­лас­ност со ин­те­ре­си­те на тие што се за­ка­ну­ва­ат, се про­ти­ват и му ка­жу­ва­ат на Су­дот ка­ква од­лу­ка да до­не­се. Се про­це­ну­ва устав­но­ста, а не се про­це­ну­ва жел­бо­те­ка­та.
Во рам­ки на ова пра­ша­ње не­ма да вле­гу­вам во отво­ре­на ана­ли­за на устав­но­ста или не­у­став­но­ста на За­ко­нот, и по­крај тоа што имам свој ли­чен устав­но-пра­вен осврт по ова пра­ша­ње, кое го гле­дам од ас­пект на пре­тсе­да­тел­ка и су­диј­ка на Устав­ни­от суд, ка­ко и долг ра­бо­тен век во Об­ви­ни­телс­тво­то. По од­нос на тоа де­ка не­кои да­ва­ат сло­бод­ни тол­ку­ва­ња на Уста­вот, са­кам са­мо да ука­жам на тоа де­ка единс­твен ор­ган во др­жа­ва­та што има над­леж­ност да вр­ши ин­тер­пре­та­ци­ја на устав­ни­те нор­ми е Устав­ни­от суд.

Исто та­ка, овој Суд ги по­чи­ту­ва од­лу­ки­те на Су­дот во Страз­бур би­деј­ќи, без ог­лед што мис­ли­ме ние, тој е единс­тве­но над­ле­жен да ги тол­ку­ва и ин­тер­пре­ти­ра одред­би­те од Европ­ска­та кон­вен­ци­ја за чо­ве­ко­ви­те сло­бо­ди и пра­ва. Зо­што го да­вам ова ка­ко па­ра­ле­ла? За­тоа што тре­ба да се по­чи­ту­ва ин­сти­ту­ци­о­нал­на­та по­ста­ве­ност на над­леж­но­сти, не мо­же ли­це што про­те­сти­ра да ба­ра Уста­вен суд да до­не­се од­лу­ка ка­ква тој ис­по­ра­чу­ва, ка­ко што не мо­же на­ша­та др­жа­ва да го не­ги­ра од­лу­чу­ва­ње­то на Су­дот во Страз­бур за­тоа што сме ре­ши­ле „сло­бод­но“ да тол­ку­ва­ме нор­ми.

Исто та­ка, не гле­дам де­мо­кра­ти­ја во вул­гар­но­сти­те изре­че­ни за Су­дот и за одре­де­ни су­дии, ни­ту во бо­е­ње­то на об­је­ктот на Су­дот. Не мо­жат со тоа да вос­по­ста­ват кон­тро­ла над Су­дот, ка­ко што одре­де­ни цен­три на по­ли­тич­ки ин­те­ре­си нед­вос­мис­ле­но пра­кти­ку­ва­ат кон­тро­ла над раз­мис­лу­ва­ње­то на сво­и­те акти­ви­сти, со ин­фор­ма­ции кои се сом­ни­тел­ни. Но, ту­ка сме ве­ќе на те­ре­нот на над­во­реш­ни­те оп­штес­тве­ни слу­чу­ва­ња со кои ќе се за­ни­ма­ва­ат со про­у­чу­ва­ње со­ци­о­ло­зи­те, по­ли­ти­ко­ло­зи­те, ин­сти­ту­ци­и­те на на­уч­на ос­но­ва, и јас ов­де не би се впу­шта­ла во ка­кви би­ло ана­ли­зи на на­ста­ни­те кои ја тре­сат зем­ја­та овие две го­ди­ни.

Зо­што Устав­ни­от суд не се про­из­не­се по ова пра­ша­ње до­се­га?

ГО­ШЕ­ВА: Су­дот ќе од­лу­чу­ва за си­те, а не са­мо за овој пред­мет, ко­га ќе би­де под­го­твен со сво­ја­та струч­на ана­ли­за по пред­ме­ти­те. Тен­зи­и­те за кон­крет­ни­от пред­мет што ме пра­шу­ва­те се про­из­вод на суб­је­кти­те што има­ат за­цр­та­но по­ли­тич­ки актив­но­сти и за­тоа са­ка­ат да го за­бр­за­ат ова пра­ша­ње, а ис­хо­дот на од­лу­ка­та отво­ре­но го ба­ра­ат.
Устав­ни­от суд не е ин­сти­ту­ци­о­на­лен суд. Устав­ни­от суд ра­бо­ти по под­не­се­ни ини­ци­ја­ти­ви или ко­га сам ќе оце­ни да од­лу­чу­ва по не­кој про­пис. От­ту­ка, ро­ко­ви­те во Де­лов­ни­кот на Устав­ни­от суд на Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја се за на­чи­нот на кој ќе ра­бо­ти Су­дот со пред­ме­ти­те, но тоа не се про­цес­ни ро­ко­ви по­ра­ди кои овој Суд е дол­жен пред јав­но­ста да исфр­ла од­лу­ка, ту­ку ана­ли­ти­ка­та е ос­но­ва на од­лу­ки­те на Су­дот, таа тре­ба да е ква­ли­тет­на и устав­но ос­но­ва­на. Се­пак, Су­дот во го­лем дел ра­бо­ти ажур­но и не­ма мно­гу за­о­ста­на­ти пред­ме­ти во по­долг рок.

На СЈО му е до­ве­ре­на мно­гу важ­на уло­га за ре­ша­ва­ње на кри­за­та, но, за жал, спе­ци­јал­на­та об­ви­ни­тел­ка си доз­во­лу­ва да из­ле­гу­ва од рам­ки­те на сво­јот ман­дат и да во­ди по­ли­тич­ка кам­па­ња. Ка­ко ги це­ни­те на­ста­пи­те на Ка­ти­ца Ја­не­ва во кои го не­ги­ра ле­ги­ти­ми­те­тот на др­жав­ни­те ор­га­ни и ин­сти­ту­ции?

ГО­ШЕ­ВА: За­бе­ле­жав­ме си­те во зем­ја­ва ка­ко јав­но изре­че­ни­от збор мо­же да пре­диз­ви­ка за­гри­же­ност за кре­ди­би­ли­те­тот и за ком­пе­тент­но­ста на тој што го ка­жал, а не за тој кон ко­го го ка­жал. Спе­ци­јал­но­то јав­но об­ви­ни­телс­тво во др­жа­ва­ва се ро­ди­ло мно­гу по­доц­на од си­те ин­сти­ту­ции во неа и му­дро би би­ло да се по­ка­же по­чит кон др­жа­ва­та, неј­зи­ни­те гра­ѓа­ни и ин­сти­ту­ции. Но, се­кој што сме­та де­ка е не­при­кос­но­ве­но над нив, пра­ви го­лем екс­пе­ри­мент што со те­кот на вре­ме­то ќе го по­ка­же ре­зул­та­тот.

Јас не­ма да збо­ру­вам ни­ту за Спе­ци­јал­но­то јав­но об­ви­ни­телс­тво ни­ту за не­го­ви­от пер­со­на­лен со­став, са­мо да се има пред­вид де­ка до не­о­дам­на тие не беа во ана­то­ми­ја­та на ин­сти­ту­ци­и­те во др­жа­ва­та, ни­ту прав­но, ни­ту фа­ктич­ки, а за устав­на­та ос­но­ва ќе се це­ни во рам­ки­те на кон­крет­ни­от пред­мет.

Ве­ру­ва­те ли во мо­рал­ни­от и во про­фе­си­о­нал­ни­от ка­па­ци­тет на су­ди­и­те во Устав­ни­от суд? Ќе мо­жат ли да го из­др­жат при­ти­со­кот и да не под­лег­нат на уце­ни­те и за­ка­ни­те?

ГО­ШЕ­ВА: Ве­ру­вам и во мо­рал­ни­от и во про­фе­си­о­нал­ни­от ка­па­ци­тет на си­те су­дии во Устав­ни­от суд. Сме­там де­ка се­кој што се на­фа­тил да ја вр­ши функ­ци­ја­та на уста­вен су­ди­ја, имал пред­вид де­ка тоа е од­го­вор­на функ­ци­ја и де­ка пра­ша­ња­та што ги разг­ле­ду­ва и од­лу­чу­ва се по­сто­ја­но во не­го­ви­те мис­ли, а тоа со си­гур­ност го твр­дам би­деј­ќи кон­та­кти­ра­ме и раз­го­ва­ра­ме ме­ѓу­себ­но. Ни­ка­кви за­ка­ни и при­ти­со­ци не­ма да ус­пе­ат кај су­ди­и­те, да по­пу­шта­ат и да го за­гу­бат ком­па­сот на про­фе­си­о­нал­но­то и струч­но ра­бо­те­ње, тоа Ви го твр­дам. Устав­ни­от суд стои на здра­ви ос­но­ви.

Што би му по­ра­ча­ле на Ва­ши­от нас­лед­ник? Кои се нај­го­ле­ми­те пре­диз­ви­ци со кои ќе мо­ра да се со­о­чи?

ГО­ШЕ­ВА: Но­ви­от пре­тсе­да­тел на Устав­ни­от суд ќе про­дол­жи да ра­ко­во­ди со Су­дот нај­про­фе­си­о­нал­но за­тоа што ра­ко­во­де­ње­то и не мо­же да се за­мис­ли по­и­на­ку. Бит­но е што тој, се­ка­ко, ќе ја има под­др­шка­та од нај­го­ле­ми­от дел од ка­да­рот во Су­дот, и нај­важ­но е да го по­вр­зе кон­ти­ну­и­те­тот на ра­бо­те­ње со но­ви­от ге­не­ра­лен се­кре­тар, кој е мно­гу важ­на фи­гу­ра во опе­ра­тив­но­то, струч­но­то и во функ­ци­о­нал­но­то ра­бо­те­ње на Су­дот. На но­ви­от пре­тсе­да­тел би му по­са­ка­ла ус­пеш­на ра­бо­та и не се сом­не­вам де­ка Су­дот ќе про­дол­жи со сво­е­то ус­пеш­но ра­бо­те­ње и во ид­ни­на. Не по­сто­јат пра­ша­ња и пре­диз­ви­ци што се не­реш­ли­ви, са­мо да го оста­ват Су­дот над­вор од по­ли­ти­ка­та и од при­ти­со­ци­те, тоа е мо­ја­та по­ра­ка.

Разговараше: Не­над Мир­чев­ски
Фото: Александар Ивановски
(Интервјуто со судијката Елена Гошева е објавено во 215. број на неделникот Република, 14.10.2016)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.