Вардан Тозија: Долгометражниот филм е врвот на работата на еден режисер!

Ро­ден 1981 го­ди­на, То­зи­ја дип­ло­ми­рал филм­ска и те­ле­ви­зи­ска ре­жи­ја на Фа­кул­те­тот за драм­ски умет­но­сти и по­се­ту­вал сту­дии по по­ли­тич­ки на­у­ки на Уни­вер­зи­те­тот „Све­ти Ки­рил и Ме­то­диј“ во Скоп­је. По­крај кра­тко­ме­траж­ни­от „Чо­ве­кот со чуд­на на­ви­ка да ме уди­ра со ча­дор по гла­ва“, автор е и на „Свир­ка­чот“, кој е дел од „Скоп­је ре­микс“, на „Иск­лу­чок“(2007), „До­ма…?“(2005), „Се­ве­рен лет“(2004), до­ку­мен­тар­ни­от филм „Бо­би“ и ин­тер­на­ци­о­нал­на­та ко­про­дук­ци­ја „Че­кај­ќи го Го­до“(оба­та во 2003 го­ди­на), на епи­зо­ди од се­ри­ја­та „Ма­ке­дон­ска исто­ри­ја“ и на те­ле­ви­зи­ски­от филм „Пра­во да се би­де по­и­на­ков“ во кој се го­во­ри за ег­зо­ду­сот на Егеј­ци­те. Ка­ко сце­на­рист со­ра­бо­ту­вал на „Пан­кот не е мр­тов“, на „За­ме­на“ – де­лот од ом­ни­бу­сот на Еу­ри­маж за Бал­ка­нот нас­ло­вен ка­ко „Не­кои дру­ги при­каз­ни“(2009) и на 60-ми­нут­ни­от „Лу­ди­ло“ (2008).

Не­го­ви­от нај­нов филм „Џган“ во мо­мен­тов ги пол­ни ки­но­са­ли­те, а со Вар­дан по­раз­го­ва­рав­ме за искус­тва­та, фас­ци­на­ци­и­те, под­го­то­вки­те за но­ви­от про­ект…

Ва­ши­от филм „Џган“ кри­ти­ка­та го оце­ни ка­ко пр­во, па ма­шко. Комп­лекс­на со­ци­о­ло­шка дра­ма, ко­ја мо­же да се сме­сти во жа­нрот на кри­ми­на­ли­стич­ки филм, а тоа е тоа што дол­го се че­ка­ше во ма­ке­дон­ски­от филм. Кол­ку вре­ме се под­го­тву­ва­вте за фил­мот? Кол­ку вре­ме зре­е­ше иде­ја­та?

Тозија: Под­го­то­вки­те за фил­мот се од­ви­ваа ре­чи­си три го­ди­ни. Се раз­би­ра, пр­ви­те две го­ди­ни по­ми­наа во пер­и­о­дич­на ра­бо­та на сце­на­ри­о­то, ана­ли­за на раз­вој­ни­от пат на ли­ко­ви­те низ драм­ско­то дејс­тво. Нај­го­ле­мо зна­че­ње за сти­му­ла­ци­ја на кре­а­тив­ни­от про­цес имаа по­се­ти­те и кон­сул­та­ци­и­те со со­од­вет­ни автори на сценарија на европ­ски­те филм­ски ра­бо­тил­ни­ци. Уште во са­ми­от за­че­ток на иде­ја­та за „Џган“, ре­шив­ме да го соз­да­де­ме овој филм ка­ко по кни­га, без за­о­би­ко­лу­ва­ње на ни­ту еден сег­мент од „пра­ви­ла­та“ за раз­вој на ед­на при­каз­на­та, иа­ко бев­ме свес­ни де­ка тоа е дол­го­тра­ен, че­сто фру­стри­рач­ки про­цес за кој е по­треб­но тр­пе­ние и енер­ги­ја. По­тоа, од поч­ну­ва­ње­то на прет­про­дук­ци­ја­та, па сѐ до фи­на­ли­зи­ра­ње­то на ко­неч­ни­от про­из­вод, бе­ше по­треб­на ед­на го­ди­на, при­лич­но кра­ток вре­мен­ски пер­и­од за ре­а­ли­за­ци­ја на еден дол­го­ме­тра­жен филм.

Ра­ска­жу­ва­те ин­те­рес­на при­каз­на за мар­ги­нал­ци, мла­ди мом­чи­ња од дом… Има­вте ли кон­крет­но не­кој ви­стин­ски при­мер за ли­ко­ви­те? Ка­ко ги гра­де­вте? Од ка­де таа фас­ци­на­ци­ја со мар­ги­нал­ци­те?

Тозија: При­каз­ни­те за мар­ги­нал­ци­те, од­нос­но нив­на­та бор­ба про­тив ре­пре­сив­но­ста на си­сте­мот, отсе­ко­гаш би­ле мо­ја фас­ци­на­ци­ја. За да се соз­да­де ед­но филм­ско де­ло, се­ко­гаш мо­ра да по­стои конф­ликт – а сме­там де­ка за конф­ликт не по­стои по­до­бар ар­хе­тип на ан­та­го­нист и по­стра­шен не­при­ја­тел од не­вид­ли­ви­те ме­ха­низ­ми на мо­ќта. Низ жи­во­тот сре­ќа­ва­ме мно­гу­број­ни ли­ко­ви, мар­ги­на­ли­зи­ра­ни и отфр­ле­ни, кои по­доц­на низ жи­во­тот па­ѓа­ат во за­бо­рав. Не­кои од тие ли­ко­ви од ми­на­то­то ми из­ле­гоа пред очи до­де­ка го пи­шу­вав сце­на­ри­о­то, не­кои се по­ја­ви­ја од си­ви­ло­то на де­неш­ни­на­та. Мно­гу од мом­чи­ња­та што играа во фил­мот, иа­ко не­маа ни­ка­кво прет­ход­но филм­ско искус­тво, ве­ќе ја имаа таа енер­ги­ја, тој искрен ре­волт кон бес­перс­пе­ктив­но­ста на оп­штес­тво­то во кое ег­зи­сти­ра­ат. Мо­ја­та ра­бо­та бе­ше да ја ка­на­ли­зи­рам и ар­ти­ку­ли­рам таа енер­ги­ја пре­ку драм­ско­то дејс­тво и си­ту­а­ци­и­те со кои ги со­о­чив.

Ва­ши­от ку­со­ме­тра­жен филм „Чо­ве­кот со чуд­на на­ви­ка да ме уди­ра со ча­дор по гла­ва“ бе­ше на­гра­ден на фе­сти­ва­ли­те во Шпа­ни­ја и во Еги­пет. Но, са­ми­от ќе ре­че­те де­ка дол­го­ме­траж­ни­от филм е ви­стин­ска­та ра­бо­та кон ко­ја се стре­ми се­кој млад ре­жи­сер. Од оваа ди­стан­ца, за­до­вол­ни ли сте од сра­бо­те­но­то во „Џган“? Да­ли сте прем­но­гу кри­ти­чен кон се­бе ко­га ра­бо­ти­те?

Тозија: Кра­тко­ме­траж­на­та фор­ма има сво­ја ма­ги­ја, но сме­там де­ка дол­го­ме­траж­ни­от филм е вр­вот на ра­бо­та­та на еден ре­жи­сер. Ако се на­вра­там на це­ла­та бор­ба и вло­же­на енер­ги­ја за соз­да­ва­ње­то на Џган, ни­за­та не­из­беж­ни ком­про­ми­си што тре­ба­ше да се про­гол­та­ат со ог­лед на ам­би­ци­оз­ни­те по­ба­ру­ва­ња спро­ти скром­ни­от бу­џет, за­до­во­лен сум од тоа што го одра­бо­тив­ме. Се раз­би­ра, све­сен сум за не­до­ста­то­ци­те што не­из­беж­но се пров­ле­ку­ва­ат низ еден де­би­тант­ски филм, и се­ко­гаш се тру­дам да оста­вам до­вол­но про­стор и вре­ме за да мо­жам од ди­стан­ца да ги сог­ле­дам и да ги над­ми­нам во ид­ни­на. Ре­ак­ци­и­те и впе­ча­то­ци­те од пуб­ли­ка­та, исто та­ка, мо­же да ка­жат мно­гу, до­кол­ку по­стои под­го­тве­ност да се ап­сор­би­ра­ат трез­ве­но, без су­е­та, и да се чи­та ме­ѓу ре­до­ви.

Во мо­мен­тов по­втор­но сни­ма­те? За што ста­ну­ва збор и ка­де се сни­ма?

Тозија: Во мо­мен­тов сум во под­го­тви­тел­на фа­за на нов филм, со те­ма­ти­ка што е жа­нров­ски и естет­ски ди­ја­ме­трал­но раз­лич­на од „Џган“. Ста­ну­ва збор за мо­дер­на бај­ка, сме­сте­на во изо­ли­ра­ни­те де­ло­ви на на­ша­та зем­ја, ка­де што ми­то­ви­те и пре­да­ни­ја­та се дла­бо­ко вко­ре­не­ти во ве­ру­ва­ња­та и ви­стин­ски­от жи­вот. До­кол­ку во на­ред­на­ва го­ди­на ус­пе­е­ме да ја за­тво­ри­ме фи­нан­си­ска­та кон­струк­ци­ја за но­ви­от филм, не­ма мно­гу да че­ка­ме за да поч­не­ме со сни­ма­ње­то.

Разговараше: Невена Поповска
Фото: Але­ксан­дар Ива­нов­ски
(Текст објавен во 194. број на неделникот „Република“, 20.05.2016)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.