Не се само Македонците разочарани од Алијансата

Колумнист: Горан Момироски

Пос­лед­на­та ан­ке­та на Ме­ѓу­на­род­ни­от ре­пуб­ли­кан­ски ин­сти­тут (ИРИ) со се­ди­ште во Ва­шин­гтон бе­ше пр­ви­от ре­ле­ван­тен из­вор што ги по­твр­ди ру­ски­те те­зи за на­ма­ле­на­та под­др­шка на НА­ТО и на ЕУ во Ма­ке­до­ни­ја. Де­се­ти­на го­ди­ни отка­ко зем­ја­та го за­поч­на сво­јот пат до членс­тво­то во Али­јан­са­та, за прв­пат ни се слу­чу­ва дра­ма­тич­на про­ме­на во под­др­шка­та за единс­тве­на­та стра­те­ги­ска цел за ко­ја има ши­рок кон­сен­зус ме­ѓу си­те гра­ѓа­ни, пар­тии, ет­нич­ки гру­пи и во де­лов­ни­от се­ктор.

Иа­ко, спо­ред пос­лед­на­та ан­ке­та на Аме­ри­кан­ски­от ре­пуб­ли­кан­ски ин­сти­тут, сè уште ви­со­ки 74 про­цен­ти од гра­ѓа­ни­те под­др­жу­ва­ат Ма­ке­до­ни­ја да вле­зе во НА­ТО, се­пак, алар­мот за тре­во­га тре­ба да би­де вклу­чен. Се ра­бо­ти за нај­ни­ско ни­во во исто­ри­ја­та отка­ко ИРИ спро­ве­ду­ва ан­ке­ти, по­точ­но, од ја­ну­а­ри 2006 го­ди­на. Во ју­ни 2015 го­ди­на, 83 про­цен­ти од гра­ѓа­ни­те под­др­жу­ва­ле влез на Ма­ке­до­ни­ја во НА­ТО, што зна­чи де­ка за са­мо ед­на го­ди­на де­вет про­цен­ти од гра­ѓа­ни­те се отка­жа­ле од НА­ТО ка­ко стра­те­шка цел. Во исто вре­ме, раз­бир­ли­во е што про­цен­тот на лу­ѓе кои се про­тив членс­тво­то (19) е зго­ле­мен на нај­ви­со­ко ни­во до­се­га.

Иа­ко во раз­лич­ни ан­ке­ти по­не­ко­гаш се по­ста­ву­ва­ат и раз­­лич­ни пра­ша­ња, и мож­но е пос­лед­на­та ан­ке­та да не ги оп­фа­ќа нај­до­бро ста­во­ви­те на ма­ке­дон­ски­те гра­ѓа­ни, се­пак, еви­дент­но е де­ка има про­ме­на во јав­но­ста. Ако до­се­га про­ру­ски­те или про­ис­лам­ски­те ко­мен­та­ри мо­жев­ме да ги тол­ку­ва­ме ка­ко еден вид по­ли­тич­ки ту­ри­зам во кој дел од јав­но­ста ги сла­ви Ру­си­ја или ИСИС, а ре­ал­но ид­ни­на­та на сво­и­те де­ца ја гле­да во рам­ки­те на НА­ТО, со ан­ке­та­та на ИРИ се по­ка­жа де­ка не­што се­ри­оз­но се слу­чу­ва во Ма­ке­до­ни­ја.

Се­ри­оз­но­ста на со­стој­ба­та, глав­но, се од­не­су­ва на су­ди­рот што мо­же да из­був­не ме­ѓу раз­лич­ни­те ет­нич­ки гру­пи око­лу вло­гот за членс­тво во НА­ТО. Нај­го­лем број Ма­ке­дон­ци не са­ка­ат да вле­зат во НА­ТО и во ЕУ, ако за тоа пре­дус­лов е име­то. Од дру­га стра­на, Ал­бан­ци­те, Тур­ци­те, Ро­ми­те и си­те дру­ги кои не го чув­ству­ва­ат на свој грб та­ка­на­ре­че­но­то „иден­ти­тет­ско пра­ша­ње“, мо­жат да ги об­ви­нат Ма­ке­дон­ци­те (тоа се слу­чу­ва и се­га) де­ка не во­дат сме­тка за дру­ги­те, со што, во ком­би­на­ци­ја со дру­ги фа­кто­ри мо­же да дој­де до вже­ште­на си­ту­а­ци­ја и до не­ста­бил­ност во зем­ја­та.

Зо­што НА­ТО ја гу­би под­др­шка­та во Ма­ке­до­ни­ја

Ако се пра­ви ранг-ли­ста на глав­ни­те при­чи­ни за па­дот на по­пу­лар­но­ста на НА­ТО, пр­ва би би­ла раз­о­ча­ра­но­ста на гра­ѓа­ни­те за не­прин­ци­пи­ел­ни­те ста­во­ви на Али­јан­са­та, ко­ја, и по­крај си­те спро­ве­де­ни ре­фор­ми ја др­жи зем­ја­та во ва­ку­ум и, во исто вре­ме, тој пра­зен про­стор се оби­ду­ва­ат да го по­пол­нат дру­ги фа­кто­ри. Ра­зо­ча­ра­но­ста е уште по­го­ле­ма ако се знае де­ка ма­ке­дон­ски­те вој­ни­ци ра­мо до ра­мо се бо­рат со вој­ни­ци­те на член­ки­те на НА­ТО во ни­за ми­сии на Али­јан­са­та, а, во исто вре­ме, Ма­ке­до­ни­ја не­ма свое стол­че во по­ли­тич­ки­те и во во­е­ни­те стру­кту­ри на Али­јан­са­та, од­нос­но, та­му ка­де што се од­лу­чу­ва за за­ед­нич­ки­те по­ли­ти­ки. Фа­ктот што Ма­ке­до­ни­ја е свет­ски ре­кор­дер со спро­ве­де­ни 22 на­ци­о­нал­ни ак­ци­ски пла­но­ви за членс­тво (се­га се спро­ве­ду­ва 23 МАП) е поз­на­та анег­до­та на си­те фо­ру­ми ка­де што се збо­ру­ва за без­бед­но­ста, но тоа не е до­вол­на при­чи­на за гри­жа на со­вест на ли­де­ри­те на зем­ји­те на НА­ТО. Во исто вре­ме, тоа е до­вол­на при­чи­на за раз­о­ча­ра­ност на Ма­ке­дон­ци­те, а та­ков е слу­ча­јот и во дру­ги­те зем­ји-кан­ди­да­ти во ре­ги­о­нот.

Но, по­крај раз­о­ча­ра­но­ста има и дру­ги фа­кто­ри кои и НА­ТО, но и ма­ке­дон­ски­те вла­сти мо­ра­ат да ги има­ат пред­вид ко­га пра­ват ана­ли­зи за ид­ни­на­та на зем­ја­та. Ако до­се­га нај­го­лем број од лу­ѓе­то сме­таа де­ка про­ру­ски­от сен­ти­мент кај ма­ке­дон­ско­то на­се­ле­ние е глав­на­та при­чи­на за на­ма­лу­ва­ње­то на реј­тин­гот на НА­ТО на ни­во на це­ла др­жа­ва, се­га мо­ра да се има­ат пред­вид уште нај­мал­ку две при­чи­ни. Со­ци­јал­ни­те мре­жи се нај­до­бар по­ка­за­тел де­ка Ма­ке­до­не­цот раз­о­ча­ран од суд­би­на­та за­пе­ча­те­на во Бу­ку­решт во 2008 го­ди­на ја гу­би вер­ба­та во НА­ТО, но во исто вре­ме, се и нај­до­бар из­вор на ста­во­ви на лу­ѓе кои не ја гле­да­ат Али­јан­са­та ка­ко нај­до­бро ре­ше­ние за Ма­ке­до­ни­ја.

Ед­ни од нив се лу­ѓе­то што не ве­ру­ва­ат во во­е­ни со­ју­зи, лу­ѓе што би са­ка­ле Ма­ке­до­ни­ја да се прог­ла­си за во­е­но-не­у­трал­на зем­ја ка­ко Швај­ца­ри­ја или Ср­би­ја, ко­ја са­ка да оста­ви та­ков впе­ча­ток, а во исто вре­ме ку­пу­ва оруж­је од Ру­си­ја. Ва­кви­те лу­ѓе се мал­ку, но мо­жат да ста­нат по­ве­ќе до­кол­ку, на при­мер, но­ва­та пар­ти­ја Ле­ви­ца со­бе­ре до­вол­но ре­сур­си за про­мо­ци­ја на сво­и­те ста­во­ви, кои, по не­ка­кво пра­ви­ло, би тре­ба­ло да би­дат про­тив членс­тво­то во ка­ков би­ло во­ен со­јуз.

Дру­га­та при­чи­на за ко­ја во ме­ди­у­ми­те на ма­ке­дон­ски ја­зик мо­жат да се нај­дат мал­ку ин­фор­ма­ции, е гру­па­та лу­ѓе ко­ја е сè по­го­ле­ма и ко­ја има јас­но де­фи­ни­ра­но зо­што не тре­ба да се би­де дел од НА­ТО, а сво­и­те ве­ру­ва­ња ги ба­зи­ра на вер­ски ос­но­ви.

Кол­кав е бро­јот на ис­лам­ски­те акти­ви­сти кои не мо­ра­ат да би­дат ра­ди­ка­ли или те­ро­ри­сти за да би­дат про­тив членс­тво­то на Ма­ке­до­ни­ја во НА­ТО? Авто­рот на овие ре­до­ви поз­на­ва де­се­ти­на лу­ѓе со ис­лам­ска ве­ро­ис­по­вест кои ни­ко­гаш не би зе­ле оруж­је в ра­ка за да ос­тва­рат по­ли­тич­ки или вер­ски це­ли, но, во исто вре­ме, не го са­ка­ат НА­ТО. При­чи­ни­те се раз­ни, бло­ка­да­та на по­ја­сот Га­за од стра­на на Изра­ел, кој е нај­го­лем стра­те­ги­ски парт­нер на НА­ТО, алу­зи­и­те де­ка САД ка­ко ли­де­ри на НА­ТО им пра­ват па­кост на мус­ли­ма­ни­те на Бли­ски­от Исток, и ни­за дру­ги при­чи­ни за кои во Ма­ке­до­ни­ја не се збо­ру­ва, а се при­сут­ни. Ов­де во­оп­што не­ма по­тре­ба да се збо­ру­ва за при­вр­за­ни­ци­те на ек­стрем­ни ор­га­ни­за­ции, кои, не са­мо што се про­тив членс­тво­то во НА­ТО, ту­ку и ди­рект­но се бо­рат про­тив во­е­ни еди­ни­ци под­др­жа­ни од НА­ТО. Се­мејс­тва­та на де­сет­те­ми­на ма­ке­дон­ски гра­ѓа­ни (не­о­фи­ци­јал­но 14) кои до­се­га за­ги­наа на фрон­то­ви­те во Си­ри­ја и во Ирак, а од кои го­лем дел за­ги­на­ле во би­тки со во­е­ни фор­ма­ции под­др­жа­ни од член­ки­те на НА­ТО, ни­ко­гаш не­ма да гла­са­ат „за“ на евен­ту­а­лен ре­фе­рен­дум за членс­тво во Али­јан­са­та.

Ма­ке­дон­ци­те не се единс­тве­ни­те раз­о­ча­ра­ни и про­тив НА­ТО

Со по­го­ре на­пи­ша­ни­те те­зи пра­ктич­но па­ѓа во во­да твр­де­ње­то што пре­ов­ла­ду­ва ме­ѓу ма­ке­дон­ска­та ин­те­ле­кту­ал­на ели­та де­ка Ма­ке­дон­ци­те се тие 11 про­цен­ти кои во рок од ед­на го­ди­на го про­ме­ни­ле сво­јот од­нос кон НА­ТО. Точ­но е, сè по­сил­ни­от про­ру­ски сен­ти­мент при­до­не­су­ва го­лем дел од овој про­цент да е со­ста­вен од Ма­ке­дон­ци, но членс­тво­то во НА­ТО де­фи­ни­тив­но е проб­ле­ма­тич­но и кај мал­цин­ски­те гру­пи, пред сè кај Ал­бан­ци­те. Со тоа па­ѓа во во­да и „ап­со­лут­на­та“ те­за де­ка од пре­о­ста­на­ти­те 72 про­цен­ти се сто­про­цент­ни Ал­бан­ци и мал­ку се пе­де­сет­про­цент­ни Ма­ке­дон­ци. Про­ме­ни­те во од­нос на НА­ТО кај ма­ке­дон­ски­те гра­ѓа­ни се при­сут­ни од 2008 го­ди­на на­ва­му, но се дра­ма­тич­ни во пос­лед­на­ва го­ди­на, отка­ко поч­на при­каз­на­та со ИСИС, што е при­чи­на не са­мо за но­ва ан­ке­та со спе­ци­ја­ли­зи­ра­ни пра­ша­ња за при­чи­ни­те на про­ме­ни­те, ту­ку и за по­себ­на ана­ли­за во НА­ТО и во ма­ке­дон­ска­та вла­да ка­ко да се спре­чи овој тренд.

Се раз­би­ра, НА­ТО сè уште има мар­ги­на ко­ја ѝ обез­бе­ду­ва про­стор за оп­ти­ми­зам. Во Монс сè уште не раз­мис­лу­ва­ат за овој тренд за­тоа што ако се спо­ре­ди ма­ке­дон­ска­та под­др­шка со про­цен­тот во Хр­ват­ска ка­де што ре­фе­рен­ду­мот за влез по­ми­на со мал­ку по­ве­ќе од 50 про­цен­ти, не тре­ба да има за­гри­же­ност. Но, ов­де мо­ра да се има пред­вид де­ка во Ма­ке­до­ни­ја, ка­ко и во дру­ги­те зем­ји во ре­ги­о­нот, ра­бо­ти­те мно­гу лес­но мо­жат да се про­ме­нат од те­мел.

Во Ма­ке­до­ни­ја до­се­га не по­сто­е­ше ни­ту ед­на ре­ле­вант­на по­ли­тич­ка си­ла (се­ко­ја чест на по­е­дин­ци ин­те­ле­кту­ал­ци) ко­ја отво­ре­но го по­ста­ву­ва­ше пра­ша­ње­то за по­тре­ба­та и за ко­ри­ста од членс­тво­то во НА­ТО. Во се­кој слу­чај, и Ма­ке­до­ни­ја и НА­ТО ќе мо­ра да пре­зе­мат не­што ба­рем за да утвр­дат што е тоа што го ме­ну­ва јав­но­то мис­ле­ње во Ма­ке­до­ни­ја.

Лек за ма­ке­дон­ски­те фру­стра­ции

Нај­до­бар лек за овој проб­лем би би­ла по­ка­на за членс­тво за Ма­ке­до­ни­ја, ко­ја за­ед­но со Цр­на Го­ра во мај во Вар­ша­ва би се прик­лу­чи­ла на Али­јан­са­та. За жал, мо­ра да би­де­ме ре­ал­ни де­ка и по­крај не­кол­ку­те дип­ло­мат­ски по­ра­ки упа­те­ни од до­ма­ќи­нот на са­ми­тот Пол­ска и не­кол­ку аме­ри­кан­ски стра­те­зи, сè уште не­ма кри­тич­на ма­са за по­ка­на на Ма­ке­до­ни­ја. Из­ја­ва­та на ге­не­рал­ни­от се­кре­тар на НА­ТО, Стол­тен­берг, кој по сред­ба­та со пре­тсе­да­те­лот Ива­нов во Бри­сел не го спо­ме­на проб­ле­мот со име­то, да­ва на­деж де­ка ра­бо­ти­те би мо­же­ле да трг­нат на до­бро, но тоа, се­пак, ни­што не зна­чи. Стол­тен­берг, за прв­пат по се­дум го­ди­ни, да­де из­ја­ва во ко­ја проб­ле­мот со име­то не бе­ше спо­ме­нат, но тоа не е га­ран­ци­ја де­ка НА­ТО ќе оди про­тив Гр­ци­ја и ќе упа­ти по­ра­ка за членс­тво. Об­је­ктив­но, Ма­ке­до­ни­ја има мал­ку про­стор за на­деж, не са­мо за до­би­ва­ње по­ка­на, ту­ку и во­оп­што да би­де ста­ве­на на аген­да­та на са­ми­тот. Грч­ки­те дип­ло­ма­ти со ме­се­ци ра­бо­тат на ова по­ле. Цел­та е Ма­ке­до­ни­ја во­оп­што да не би­де дел од аген­да­та на са­ми­тот, таа тре­ба да би­де тре­ти­ра­на ка­ко за­мрз­нат конф­ликт кој не смее да се отво­ри сè до­де­ка не се нај­де би­ла­те­рал­но ре­ше­ние ме­ѓу две­те зем­ји. За жал, Гр­ци­ја по­втор­но е на до­бар пат да ги ос­тва­ри сво­и­те це­ли.

ЕУ со ста­бил­на под­др­шка

Сли­чен е реј­тин­гот и со под­др­шка­та на ма­ке­дон­ски­те гра­ѓа­ни за влез во ЕУ, со таа раз­ли­ка што 72 про­цен­ти од ан­ке­ти­ра­ни­те под­др­жу­ва­ат влез на Ма­ке­до­ни­ја во ЕУ, што е нај­ни­ско­то ни­во што го из­ме­ри­ла ИРИ од 2006 го­ди­на и е иден­тич­но со ан­ке­ти­те во 2014 го­ди­на. Тоа пра­ктич­но зна­чи де­ка ре­чи­си се­кој че­твр­ти гра­ѓа­нин на Ма­ке­до­ни­ја е про­тив влез на зем­ја­та во ЕУ, што е шо­кант­но ако се знае де­ка сто про­цен­ти од на­се­ле­ни­е­то са­ка да жи­вее со стан­дард ка­ко во ЕУ. Во слу­ча­јот со Уни­ја­та, по­зи­тив­но е тоа што таа со сво­и­те актив­но­сти има шан­си ду­ри и да го по­до­бри сво­јот реј­тинг, иа­ко гра­ѓа­ни­те се раз­о­ча­ра­ни и од ЕУ за­тоа што се­дум го­ди­ни твр­ди де­ка сме под­го­тве­ни за членс­тво и во исто вре­ме ни ве­ли де­ка не мо­же­ме да поч­не­ме пре­го­во­ри. Пос­лед­ни­от ан­гаж­ман на ЕУ, кој пре­ку ко­ме­са­рот за со­сед­ска по­ли­ти­ка и про­ши­ру­ва­ње, Јо­ха­нес Хан, бе­ше глав­ни­от фа­ктор за над­ми­ну­ва­ње на по­ли­тич­ка­та кри­за, мо­же да би­де при­чи­на за зац­вр­сту­ва­ње на и она­ка ви­со­ки­от реј­тинг кој со го­ди­ни е на ста­бил­но ни­во.

(Текст објавен во 169. број на неделникот Република, 27.11.2015)

Ставовите искажани во рубриката Колумни се лични ставови на авторите и не се автоматски и ставови на редакцијата на Republika.mk. Редакцијата на Republika.mk се оградува од ставовите во објавените колумни, а одговорноста за изнесеното во нив е исклучиво на авторот.

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.