Творците на „Невистината за Македонија“

„Кол­ку што по­ло­шо, тол­ку по­до­бро! Кол­ку што по­гр­до, тол­ку по­у­ба­во!“ – ова е ксе­но­фил­ска­та ма­кси­ма на дел од ма­ке­дон­ска­та но­ви­нар­ска фе­ла со ко­ја на­го­ле­мо и без­об­ѕир­но ја прет­ста­ву­ва др­жа­ва­та во све­тот. Во окси­мо­рон­ско­то мо­то на ју­риш­ни­ци­те, се крие и мрач­ни­от про­фил на кре­а­то­ри­те на сли­ка­та за Ма­ке­до­ни­ја. Сло­бод­но мо­жат да ја на­ре­чат: „Не­ви­сти­на­та за Ма­ке­до­ни­ја“. Упс, по­втор­но па­ра­ле­ла или по­ве­ро­јат­но ме­ри­ди­јан… За жал, но по­ве­ќе од очиг­лед­но е де­ка авто­ри на се­ко­гаш цр­на­та сли­ка се не­кол­ку­ми­на „од­бра­ни“ ме­ди­ум­ски сце­на­ри­сти и ре­жи­се­ри, дла­бо­ко заг­ла­ве­ни во цр­но-бе­ли­от израз. Цр­ни­ла­та се­ко­гаш им се из­вор на инс­пи­ра­ци­ја што ги фр­ла во тво­реч­ки за­нес и слу­жи ка­ко до­ми­нант­на бо­ја за опис на со­стој­би­те во вла­ста и на ми­ла­та, се­ко­гаш ре­жим­ска та­тко­ви­на. Бе­ла­та бо­ја на „про­фе­си­о­нал­ци­те“ се чу­ва стро­го и са­мо за хим­ни­те на опо­зи­ци­ски­те дејс­тва. Би ста­на­ла и до­ми­нант­на бо­ја за вла­ста, ко­га тие не­ко­гаш би по­бе­ди­ле, но опо­зи­ци­ја­та ка­ко за ина­ет не им ја ис­пол­ну­ва жел­ба­та, а пер­а­та ка­ко да ужи­ва­ат во тоа? Да, но ов­де не се ра­бо­ти за ма­зо­хи­зам, ту­ку за хе­до­ни­зам и за про­фит. Пре­ки­нот на ма­ки­те за опо­зи­ци­ја­та ,ко­ја, ко­неч­но, би се до­гра­би­ла до тол­ку по­са­ку­ва­на­та власт, би зна­чел сек­ну­ва­ње на из­во­ри­те од спон­зо­ри­те што се­га со ши­ро­ко од­вр­за­ни ќе­си­ња и со си­лен ка­ма­тен ин­те­рес за сво­ја­та ин­ве­сти­ци­ја ра­бо­тат на вра­ќа­ње на „де­мо­кра­ти­ја­та“ или, мо­же­би, вла­ста? Кон­сте­ла­ци­ја­та на нив­на­та по­вр­за­ност со Бри­сел и со Ва­шин­гтон, пак, ја по­ни­шту­ва онаа ста­ра­та – Ку­чи­ња­та ла­ат, а кар­ва­нот си вр­ви. Во оваа кон­сте­ла­ци­ја, ку­чи­ња­та со сво­јот ла­еж го ур­ни­су­ва­ат дви­же­ње­то на кар­ва­нот, кој за прв­пат во исто­ри­ја­та се оби­ду­ва да за­ста­не на здра­ви на­ци­о­нал­ни и еко­ном­ски но­зе. По­ли­тич­ки­те тур­бу­лен­ции соз­да­ва­ни со апо­ли­тич­ки средс­тва ка­ко бој­кот, „бом­би“, омра­за и про­те­сти до­би­ва­ат ве­тер во едра­та од ЕК, ко­ја ве­ќе се­дум го­ди­ни ни „да­ва“ пре­по­ра­ка за да­тум за пре­го­во­ри. Ста­тус кво што зна­чи стаг­на­ци­ја и не­ма­ње на­пре­док на ова по­ле соз­да­де­но од грч­ка­та власт, а со ра­ши­ре­ни ра­це при­фа­те­но, иско­ри­сте­но и до­фи­лу­ва­но од ма­ке­дон­ска­та опо­зи­ци­ја. Бал­кан­ска вер­зи­ја на при­ка­ска­та за лон­че­то и за ка­па­че­то…

Раз­лич­ни на­ста­ни, исти при­ка­ски…

Два на­ста­на ед­но­по­дру­го во из­ми­на­ти­те де­се­ти­на де­на ја по­ка­жаа це­ла­та гр­до­ти­ја и на­со­бран гни­леж во ма­ке­дон­ска­та но­ви­нар­ска фе­ла, а би­по­лар­но­ста и соз­да­ва­ње­то па­ра­лел­ни све­то­ви, очиг­лед­но, ек­стра ус­пеш­но нав­ле­зе и во ме­ди­у­ми­те. Пр­ви­от бе­ше кон­фе­рен­ци­ја­та „Спик ап” за но­ви­на­ри од За­па­ден Бал­кан и од Тур­ци­ја во Бри­сел. Вто­ри­от, пет де­на по­доц­на, се од­ви­ва­ше на иста­та ло­ка­ци­ја, а зад пом­пез­но­то име „Из­ве­штај за на­пре­до­кот…“ се кри­е­ја ста­ри­те но­ви­нар­ски ин­фор­ма­то­ри, кои со де­це­нии ја на­за­ду­ва­ат фе­ла­та и ја уна­пре­ду­ва­ат дла­бо­чи­на­та на сво­јот џеб.

На кон­фе­рен­ци­ја­та при­сус­тву­ваа сто­ти­ци но­ви­на­ри и ана­ли­ти­ча­ри од се­дум зем­ји-кан­ди­да­ти. Ин­те­рес­но, на ре­чи­си де­сет­ча­сов­на­та се­ан­са на ко­ја се сме­ни­ја де­се­ти­ци го­вор­ни­ци од си­те поз­на­чај­ни европ­ски ин­сти­ту­ции, ана­ли­ти­ча­ри, НВО што се за­ни­ма­ва­ат со ме­ди­у­ми­те во Евро­па и во све­тот, ни­кој не ја спо­ме­на Ма­ке­до­ни­ја. Освен во на­бро­ју­ва­ње­то на зем­ји­те. Ре­ал­но, да не беа ма­ке­дон­ски­те но­ви­на­ри, од кои од 20 се про­ја­ви­ја два-трој­ца, за на­ша­та др­жа­ва не­ма­ше ни да се чуе. Ни за до­бро, ни за ло­шо. Бри­сел е пре­за­фа­тен со пре­кр­шу­ва­ња­та на но­ви­нар­ски­те на­че­ла во Тур­ци­ја, па и во Ср­би­ја, Цр­на Го­ра и во Бос­на. Ма­ке­до­ни­ја, очиг­лед­но, не им е ин­те­рес­на, ни­ту ит­на. И оби­дот на два-трој­ца­та ма­ке­дон­ски но­ви­на­ри го од­не­се ве­трот, а Хан на из­не­се­ни­те цр­ни­ла од­го­во­ри дип­ло­мат­ски, ду­ри на­ве­ду­вај­ќи ја Ма­ке­до­ни­ја ка­ко при­мер за зем­ја во ко­ја по­ли­тич­ки­те со­стој­би се вло­шу­ва­ат по­ра­ди од­ло­жу­ва­ња­та и не­мож­но­ста да се да­де да­тум за пре­го­во­ри. Во ме­ѓу­вре­ме, не­го­ви­те оп­шти кон­ста­та­ции за Бал­ка­нот, кои најм­но­гу се од­не­су­ваа на Тур­ци­ја, дел од но­ви­на­ри­те го пре­не­соа ка­ко по­ра­ка на Хан за Ма­ке­до­ни­ја. Ама про­фе­си­о­нал­но, не­ли. Ви­сти­на­та, се­пак, за нив оста­на таж­на, Бри­сел не е по­тре­сен од но­ви­нар­ски­те слу­чу­ва­ња во Ма­ке­до­ни­ја.

Де­ка ин­фор­ма­то­ри­те на ЕК се од „про­фе­си­о­нал­на­та“ гру­па, се­пак, по­ка­жа из­ве­шта­јот за на­пре­до­кот. Со ед­но­став­но ко­пи­ра­ње нај­гр­ди­те збо­ро­ви на нај­и­сфру­стри­ра­ни­те од кон­фе­рен­ци­ја­та беа пре­не­се­ни во из­ве­шта­јот. Ме­ѓу нив и фа­моз­ни­от ве­нец за кој мно­гу­ми­на ве­лат де­ка адре­си­ра­ни­от е и адре­сант и ис­про­во­ци­ра­но­то за­мав­ну­ва­ње на функ­ци­о­не­рот врз ли­це­то што без срам исти­те лу­ѓе што до вче­ра се потс­ме­ваа со не­го се­га го кр­сти­ја но­ви­нар, а и тој са­ми­от на суд ве­ли де­ка не е?! Во исто вре­ме, доб­лес­ни­те Евро­пеј­ци пре­мол­чеа и за­бо­ра­ви­ја на те­па­ње­то но­ви­на­ри и сни­ма­те­ли на ТВ „Си­тел“, на ди­рект­ни­те за­ка­ни на ли­де­ри на пар­тии по жи­вот на на­ши ко­ле­ги и на кр­ше­ње­то ме­ди­ум! Двој­ни­те ар­ши­ни на Бри­сел и наг­ла­су­ва­ње­то на опо­зи­ци­ски­те при­ка­ски ги откри­ја нив­ни­те ин­фор­ма­то­ри, ста­ри из­ли­те­ни ли­ца со де­бе­ли вр­ски од ми­на­то­то и уште по­де­бе­ли па­рич­ни­ци ток­му од нив­ни­те про­е­кти, ком­би­ни­ра­ни со не­пре­суш­ни­те аме­ри­кан­ски кла­ден­ци. За тра­гич­но­ста на овие ата­виз­ми и но­ви­нар­ски ко­нек­ции, кои ин­фор­ма­то­ри­те ни на сон не са­ка­ат да ги за­гу­бат, а ЕУ, очиг­лед­но, не се ма­чи да ги сме­ни, исти­те тие кои бла­го­дар­но цр­пат од не­пре­суш­ни­от „де­мо­крат­ски“ бу­нар на Со­рос, збо­ру­ва и истра­жу­ва­чот Џеј Нор­линд­гер од аме­ри­кан­ска­та „Нешнл рив­ју“. Исто­вре­ме­но со ма­ке­дон­ска­та опо­зи­ци­ја, ко­ја од раз­о­ча­ра­но­ста што по­втор­но до­бив­ме пре­по­ра­ка се трез­не­ше со не­ве­ро­јат­но па­те­тич­но­то твр­де­ње де­ка тие ја спа­си­ле, нив­на­та дес­на но­ви­нар­ска ра­ка удри во цр­но­то тол­ку­ва­ње на из­ве­шта­јот, ама про­фе­си­о­нал­но, не­ли…

Ди­ми­шко­ва: Из­ве­шта­jот на ЕК за ме­ди­у­ми­те е пра­вен од СДСМ!

Го ви­дов­ме пос­лед­ни­от Из­ве­штај на Европ­ска­та ко­ми­си­ја, а тој е суб­је­кти­вен и ед­но­стран, од­нос­но не со­од­вет­ству­ва со ре­ал­на­та сли­ка на ме­ди­ум­ски­от про­стор во Ма­ке­до­ни­ја, ве­ли Сла­ѓа­на Ди­ми­шко­ва, пре­тсе­да­тел­ка­та на Ма­ке­дон­ска­та асо­ци­ја­ци­ја на но­ви­на­ри (МАН).

ДИМИШКОВА: Жа­ли­ме што ЕК не ги за­шти­ти ме­ди­у­ми­те, чи­и­што при­ват­ни те­ле­фон­ски раз­го­во­ри беа об­ја­ве­ни и ко­ри­сте­ни за соз­да­ва­ње на по­ли­тич­ка­та кри­за на СДСМ. За дел од но­ви­на­ри­те беа ор­га­ни­зи­ра­ни јав­ни жи­го­су­ва­ња, а дру­ги до­би­ја са­мо пап­ки, на­вод­но, со прис­лу­шу­ва­ни раз­го­во­ри. Тен­ден­ци­ја­та на по­дел­би на ва­ши и на на­ши ЕК ја за­бе­ле­жи во ко­рист на ули­ча­ри, кои се­бе­си се прет­ста­ву­ва­ат ка­ко но­ви­на­ри, а при­тоа да не спо­ме­не ни збор за кр­ше­ње­то на ос­нов­ни­те чо­ве­ко­ви пра­ва со јав­но­то об­ја­ву­ва­ње на при­ват­ни­те те­ле­фон­ски раз­го­во­ри на глав­ни­те уред­ни­ци на при­ват­ни­те те­ле­ви­зии.

Очиг­лед­но, при пи­шу­ва­ње­то не­кој го слу­шал и го гле­дал са­мо тоа што са­кал и што му од­го­ва­ра­ло. Дел од на­вре­ди­те, за­ка­ни­те, ду­ри и по жи­вот на но­ви­на­ри, во­оп­што не се ни спо­ме­на­ти. На­ве­де­ни се, бла­го ка­жа­но, са­мо дел од не­ми­ли­те на­ста­ни, што зна­чи по­стои се­ле­ктив­ност, од­нос­но при­страс­ност. Не­ма ре­ал­на сли­ка, а, не­ли, ток­му за тоа се под­го­тву­ва­ат из­ве­шта­и­те, за да се за­бе­ле­жи со­стој­ба­та во раз­лич­ни об­ла­сти во др­жа­ва­ва. Очиг­лед­но е де­ка се одра­бо­ту­ва по­ли­тич­ка аген­да фи­нан­си­ра­на од ам­ба­са­ди на зем­ји-член­ки на ЕУ и за про­е­кти иск­лу­чи­тел­но во ко­рист на СДСМ и на не­го­ви­те ме­ди­ум­ски екс­по­нен­ти. Во се­то ова се по­ка­жу­ва со прст во си­те дру­ги ка­ко ло­ши мом­ци.

Во­оп­што не се по­гри­жи­ле из­ве­шта­јот да би­де це­ло­сен, ту­ку е те­ме­лен са­мо на ин­фор­ма­ции до­би­е­ни од од­дел­ни цен­три ка­ко СДСМ и акти­ви­сти на фон­да­ци­ја­та Со­рос, ве­ли Ди­ми­шко­ва, ко­ја по­со­чу­ва и де­ка во из­ве­шта­јот не се спо­ме­ну­ва ни­ед­на фор­ма на при­ти­сок ни­ту жр­тва од СДСМ, ка­ко де­се­ти­ци не­ос­но­ва­ни туж­би од СДСМ, за­ка­ни од ми­тин­зи на но­ви­на­ри и на ме­ди­у­ми, про­те­сти пред при­ва­тен ме­ди­ум…

ДИМИШКОВА: По­точ­но, око­лу де­сет на­вре­ди, но и на­па­ди врз но­ви­на­ри со фи­зич­ки по­вре­ди не се за­бе­ле­жа­ни во из­ве­шта­јот на ЕК. Ту­ка се на­па­дот врз еки­па­та на те­ле­ви­зи­ја „Си­тел“, ка­де што Иво­на Та­лев­ска и сни­ма­те­ли­те за­вр­ши­ја со вид­ли­ви фи­зич­ки по­вре­ди на Кли­нич­ки цен­тар, на­па­дот од Сто­јан­че Ан­ге­лов врз но­ви­на­рот Де­јан Ни­ко­лов­ски од „Нет­прес“, за­ка­ни­те и на­вре­ди­те од СДСМ кон но­ви­на­рот на те­ле­ви­зи­ја „Си­тел“ Љуп­чо Зла­тев, за­ка­ни по жи­вот врз уред­ни­ци­те на „Си­тел“ и вес­ни­кот „Ве­чер“, упа­ди­те во про­гра­ма на по­ве­ќе те­ле­ви­зии од ли­ца што се­бе­си се на­ре­ку­ва­ат но­ви­на­ри, упа­ди­те во „Ра­дио Сло­бод­на Ма­ке­до­ни­ја“, не­дел­ни­кот „Ре­пуб­ли­ка“ и дру­ги. Дел од слу­ча­и­те се рас­чи­сте­ни, а на дел од нив сѐ уште се ра­бо­ти.

На из­ве­шта­јот од ЕК му прет­хо­де­ше не­о­дам­неш­ни­от на­стан во Бри­сел ка­де што но­ви­на­рот, пре­тсе­да­тел на ЗНМ, На­сер Сел­ма­ни ги исп­лу­ка ко­ле­ги­те но­ви­на­ри и др­жа­ва­та збо­ру­вај­ќи на ал­бан­ски. Сел­ма­ни и во Бри­сел по­ка­жа де­ка те­ра по­ли­тич­ка и ет­нич­ка аген­да, а не но­ви­нарс­тво, уште по­мал­ку ма­ке­дон­ско. По­ба­ра, ни по­ве­ќе ни по­мал­ку, за­шти­та на ли­ца што се­бе­си се прет­ста­ву­ва­ат ка­ко но­ви­на­ри, за сме­тка на што, спо­ред не­го, ЕУ тре­ба да ги бој­ко­ти­ра ле­гал­но и ле­ги­тим­но из­бра­ни­те др­жав­ни прет­став­ни­ци на Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја. На ова сле­ду­ваа ре­ак­ции, од­нос­но ука­жу­ва­ња де­ка тре­ба да се шти­тат но­ви­на­ри, а не ли­ца што не се но­ви­на­ри, да се го­во­ри за спро­ве­ду­ва­ње про­фе­си­о­нал­ни стан­дар­ди. Но, очиг­лед­но, ова не­кој не са­ка­ше да го слуш­не. За­чу­де­ни беа и прет­став­ни­ци од ОБСЕ, кои кон­ста­ти­раа: „кле­ве­та­та е де­кри­ми­на­ли­зи­ра­на, се соз­да­де Со­вет за ме­ди­у­ми, се усво­и­ја за­ко­ни, ама но­ви­нарс­тво­то во Ма­ке­до­ни­ја уште не чи­не­ло“. И на­ви­сти­на е за чу­де­ње.

Во кон­текст на акту­ел­на­та си­ту­а­ци­ја во зем­ја­ва, наг­ла­су­ва пр­ви­от чо­век на МАН, жал­но е што за суд­би­на­та на но­ви­на­ри­те и на ме­ди­у­ми­те ре­ша­ва­ат дип­ло­ма­ти и прет­став­ни­ци на по­ли­тич­ки пар­тии, ко­га на ма­са се раз­го­ва­ра за ин­те­ре­си­те на пар­ти­и­те. За ме­ди­у­ми­те тре­ба да се раз­го­ва­ра, но не во ва­ков со­став и кон­текст.

Ни­ко­лов­ски: Ма­ке­дон­ско­то но­ви­нарс­тво е за­лож­ник на еден ши­зо­фре­ни­чен брак

Суд­би­на­та на ма­ке­дон­ско­то но­ви­нарс­тво е исто тол­ку тра­гич­на, кол­ку што е тра­гич­на и суд­би­на­та на ма­ке­дон­ско­то оп­штес­тво, ве­ли но­ви­на­рот Мар­јан Ни­ко­лов­ски.

НИКОЛОВСКИ: Ка­ко што не­кој од стра­на во Ма­ке­до­ни­ја ги ди­ри­ги­ра по­ли­тич­ки­те прав­ци на дви­же­ње на пар­ти­и­те, по­ра­ди нив­на­та нес­по­соб­ност са­ми да се до­го­ва­ра­ат, та­ка и во но­ви­нарс­тво­то не­кој од стра­на го пра­ви тоа, по­ра­ди не­мож­но­ста да го на­пра­ви са­ма­та но­ви­нар­ска фе­ла во др­жа­ва­та. Клуч­но е тоа што и ко­га ста­ну­ва збор за по­ли­ти­ка­та и ко­га ста­ну­ва збор за ме­ди­у­ми­те, има мно­гу па­ри од над­вор што се ко­ри­стат. Пр­во за соз­да­ва­ње ло­ша сли­ка, за по­тоа врз ос­но­ва на таа пер­цеп­ци­ја да се вле­чат дру­ги па­ри за неј­зи­но по­до­бру­ва­ње. Ин­те­рес­но е што тоа го пра­ват исти лу­ѓе со го­ди­ни. Ма­ке­дон­ски­от „гра­ѓан­ски“ се­ктор и ма­ке­дон­ско­то „не­за­вис­но“ но­ви­нарс­тво го соз­да­доа тие лу­ѓе, (лаж­ни авто­ри­те­ти), кои во­ед­но и ги по­ста­ви­ја овие искри­ве­ни вред­но­сти во овие два се­кто­ра за да мо­жат да ги има­ат под кон­тро­ла (ко­га се на власт) и за да мо­жат да ги опра­ва­ат (ко­га се опо­зи­ци­ја). Тоа се на­ре­ку­ва ши­зо­фре­ни­ја на мо­ќта. Или, по­пре­циз­но, ма­ке­дон­ско­то но­ви­нарс­тво е за­лож­ник на еден ши­зо­фре­ни­чен брак на мо­ќта и на жел­ба­та за моќ.

Од дру­га стра­на, точ­но е де­ка ма­ке­дон­ско­то но­ви­нарс­тво е да­ле­ку од ни­во­то на од­го­вор­но­ста што но­ви­нарс­тво­то ја има во раз­ви­е­ни­те де­мо­крат­ски оп­штес­тва. Но, ни­што не е по­и­на­кво од но­ви­нарс­тво­то на дру­ги­те пос­тко­му­ни­стич­ки др­жа­ви, а не­кои и се­га член­ки на Европ­ска­та уни­ја.

За по­до­бру­ва­ње на таа сли­ка тре­ба да се ра­бо­ти, но се по­треб­ни мно­гу фа­кто­ри. Од јас­но по­зи­ци­о­ни­ра­ње на ме­ди­ум­ски­от биз­нис, до по­ви­сок стан­дард на но­ви­на­ри­те, но, пред сѐ, про­ме­на на со­ве­ста и на све­ста во оп­штес­тво­то, ка­ко што, впро­чем, е по­треб­но и за по­до­бру­ва­ње на мно­гу сфе­ри. Нам ни не­до­сти­га де­мо­крат­ска свест. Ние има­ме прем­но­гу сло­бод­на ин­тер­пре­та­ци­ја на тер­ми­нот де­мо­кра­ти­ја, а мно­гу мал­ку лич­на со­вест за од­го­вор­ност. Но, тоа што е со­се­ма си­гур­но е де­ка тие што на­пра­ви­ја ва­кво но­ви­нарс­тво (а де­нес се по­де­ле­ни, ед­ни се со мо­ќта, а дру­ги со жел­ба­та за моќ) ни­ту мо­жат, ни­ту, пак, не­ко­гаш ќе го по­до­брат. Нив­на глав­на цел е но­ви­нарс­тво­то и но­ви­на­рот да ги ка­на­ли­зи­ра­ат во ко­ри­то­то што ќе го пол­ни ба­зе­нот ко­га нив­ни­те се на власт, или во ве­це-шол­ја­та ко­га нив­ни­те се опо­зи­ци­ја.

Пишува: Љупчо Цветановски
(Текст објавен во 167. број на неделникот „Република“, 13.11.2015)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.