Дра­ма­тур­зи­те се по­втор­но до­бре­дој­де­ни до­ма

Од не­о­дам­на сте вра­бо­те­ни во Те­а­тар Ко­ме­ди­ја ка­ко дра­ма­тург. Што зна­чи вра­бо­ту­ва­ње­то на дра­ма­тург во еден те­а­тар, со ог­лед на тоа де­ка не­кои од те­а­три­те прв­пат по 30 го­ди­ни вра­бо­ти­ја дра­ма­тур­зи?

СЕКУЛОСКА: Што зна­чи за еден фуд­бал­ски клуб кон­ди­ци­ски­от тре­нер и да­ли би го има­ле исти­от ква­ли­тет на игра ако глав­ни­от тре­нер тре­ба са­ми­от да ги др­жи и ко­ди­ци­ски­те тре­нин­зи? Да­ли ако глав­ни­от го­твач тре­ба да си би­де и аси­стент и кел­нер и до­ста­ву­вач на крај ќе го из­не­се исти­от ква­ли­тет на го­тов про­из­вод? Се сом­не­вам. Не по­ра­ди не­го­ви­от не­ква­ли­тет (го­тва­чот/тре­не­рот), ту­ку по­ра­ди фа­ктот де­ка се ра­бо­ти за тим­ска игра во ко­ја се на­пре­ду­ва са­мо ако се­кое дел­че (по­е­ди­нец) е на сво­е­то ме­сто и е не­за­мен­лив дел од це­ло­то. Дра­ма­тур­гот и те­а­та­рот отсе­ко­гаш би­ле во не­ра­скин­ли­ва вр­ска, са­мо што фи­зич­ки се не­маа срет­на­то овие три­е­сет го­ди­ни. Зо­што? Си доз­во­лив­ме да оста­ва­ме праз­ни стра­ни­ци во ма­ке­дон­ска­та кул­ту­ра, да има ал­ки што не­до­сти­га­ат, ме­сто да има мно­гу и раз­лич­ни мла­ди авто­ри, ме­сто да сти­му­ли­ра­ме автен­тич­на мис­ла со ко­ја се до­ка­жу­ва на­ше­то по­сто­е­ње, ме­сто те­а­три­те да им би­дат дом на дра­ма­тур­зи­те, вра­ти­те во нив са­мо ин­ци­дент­но ќе им беа по­до­тво­ре­ни? На­ви­сти­на, не раз­би­рам. Знам са­мо де­ка се­га, ко­неч­но, дра­ма­тур­зи­те се по­втор­но до­бре­дој­де­ни до­ма и де­ка и ср­це­то и ду­ша­та и мо­зо­кот се на ед­но ме­сто. За нас са­ми­те зна­чи де­ка ќе има­ме мож­ност да го ра­бо­ти­ме тоа за што сме уче­ле, де­ка на­ши­от по­тен­ци­јал за прв­пат ќе би­де иско­ри­стен, а тоа са­мо по се­бе ќе до­не­се за­си­лу­ва­ње на ти­мот ка­ко це­ли­на. А тоа што мо­јот тим е Те­а­тар Ко­ме­ди­ја за ме­не е иден­тич­но ка­ко мож­ност да играм во Ре­ал ко­га Му­ри­њо бе­ше тре­нер.

СПАСОВ: Пос­лед­ни­овбран вра­бо­ту­ва­ња низ те­а­тар­ски­те ку­ќи во Ма­ке­до­ни­ја ќе вне­се но­ва тво­реч­ка енер­ги­ја во на­ши­от те­а­тар­ски свет ако се зе­ме пред­вид де­ка во не­кои те­а­три доне­о­дам­на и во­оп­што не­ма­ше ли­це што би се гри­же­ло за пре­об­ли­ку­ва­ње, адап­ти­ра­ње или за пре­ве­ду­ва­ње тек­сто­ви, истра­жу­ва­ње до­ку­мен­та­ци­ја око­лу нив. Од про­фе­си­о­нал­ни­те ан­гаж­ма­ни ка­ко дра­ма­тург би го изд­во­ил искус­тво­то од Сло­ве­ни­ја ка­дешто, по прин­ци­пот на гер­ман­ска­та дра­ма­тур­ги­ја, е ну­жен член од се­мејс­тво­то на та­та­рот. Нај­че­сто ре­жи­се­ри­те фор­ми­ра­ат свој тим од со­ра­бот­ни­ци, ко­сти­мо­граф, сце­но­граф, автор на му­зи­ка и дра­ма­тург. Та­кви­те ти­мо­ви со­ста­ве­ни од ист или сли­чен тво­реч­ки сен­зи­би­ли­тет раз­ви­ва­ат дол­го­роч­на со­ра­бо­тка и мо­же да функ­ци­о­ни­ра­ат во ед­на ин­сти­ту­ци­ја, но и над­вор од неј­зи­ни­те рам­ки. Овој пат та­ков тим соз­да­ва­ат на­ши­те те­а­тар­ски ку­ќи. Овој по­тег на на­ше­то Ми­ни­стерс­тво за кул­ту­ра е,не­сом­не­но, дел од ед­на дол­го­роч­на стра­те­ги­ја за раз­вој на кул­тур­ни­те ин­сти­ту­ции, не­што што мош­не бр­зо ќе да­де плод, ашто се на­де­вам де­ка ќе про­дол­жи и во тие сег­мен­ти што не­до­сти­га­ат. Ова е трет ме­сец ка­ко сум на па­лу­ба­та на на­ши­от те­а­тар. Пло­ви­ме со пол­ни едра и има­ме тим пред­во­ден од ка­пе­тан со јас­на цел. На­се­ту­вам ус­пеш­на пло­вид­ба.

За нас са­ми­те зна­чи де­ка ќе има­ме мож­ност да го ра­бо­ти­ме тоа за што сме уче­ле

Ма­ке­дон­ски­те ре­жи­се­ри ве­лат де­ка мно­гу би са­ка­ле да ре­жи­ра­атма­ке­дон­ски тек­сто­ви. Да­ли вие,дра­ма­тур­зи­те,љу­бо­мор­но ги чу­ва­те тек­сто­ви­те во комп­ју­тер или, пак, во пра­ша­ње е по­ли­ти­ка на те­а­та­рот што ќе по­ста­ви на ре­пер­то­а­рот?

СЕКУЛОСКА: Факт е де­ка и ма­ке­дон­ски­те ре­жи­се­ри и ма­ке­дон­ски­те драм­ски пи­са­те­ли са­ка­ат да со­ра­бо­ту­ва­ат, факт е и де­ка тоа тре­ба да за­че­сти, за оп­што до­бро. Но, факт е и де­ка ко­га три­е­сет го­ди­ни си не­по­же­лен, поч­ну­ваш да се сом­не­ваш да­ли во­оп­што има смис­ла да пи­шу­ваш драм­ски тек­сто­ви на кои ни­ко­гаш, и по­крај тол­ку го­ле­ми­от не­до­стиг, не им до­а­ѓа ре­дот за по­ста­ву­ва­ње. Дра­ма­тур­зи­те беа при­си­ле­ни да би­дат ко­пи­рај­те­ри, да би­дат кон­цеп­ци­о­не­ри, да не се за­ни­ма­ва­ат со сво­ја­та про­фе­си­ја, да се од­да­ле­чат од пи­шу­ва­ње­то за те­а­тар за­тоа што им ста­на бес­мис­лен оби­дот да сто­јат пред за­тво­ре­ни вра­ти. Ова го ка­жу­вам не ка­ко из­го­вор за да не се пи­шу­ва, јас ни­ко­гаш и не сум пре­ста­на­ла да пи­шу­вам во си­те фор­ми, но се­пак тре­ба и да се со­о­чи­ме со тоа де­ка драм­ски­от еле­мент на ма­ке­дон­ска­та при­каз­на бе­ше не­по­же­лен/ви­шок. Се­га сме­там де­ка е дој­де­но вре­ме­то да ја про­ме­ни­ме таа пер­цеп­ци­ја, те­а­три­те тре­ба и мо­ра да го мо­ти­ви­ра­ат „зас­па­ни­от״ дел од до­маш­ни­те драм­ски авто­ри. За­тоа ги по­ви­ку­вам си­те свои ко­ле­ги, па и тие што не се тоа, а зна­ат да на­пи­шат/на­пи­ша­ле дра­ма, уште по­до­бро ако тоа е ко­ме­ди­ја, да го на­пра­ват тоа. Јас и од мое и од име на Дар­ко, а ве­ру­вам и од име на си­те но­во­вра­бо­те­ни дра­ма­тур­зи, ве­ту­вам де­ка ќе ја про­чи­та­ме и де­ка би би­ле нај­среќ­ни на на­ши­от ре­пер­то­ар сè по­че­сто да сто­јат ими­ња на на­ши авто­ри, во ком­би­на­ци­ја со на­ши ре­жи­се­ри.

Дарко Јан Спасов: За по­фал­ба е и тоа што не­кол­ку те­а­три го­ди­на­ва ја поч­наа со под­го­то­вки на тек­сто­ви од ма­ке­дон­ски авто­ри

СПАСОВ: Да­ли еден драм­ски автор/дра­ма­тург ќе се ре­а­ли­зи­ра ка­ко ус­пе­шен автор не за­ви­си са­мо од тво­реч­ки­от на­бој на авто­рот и од ори­ги­нал­но­ста на не­го­ва­та ра­бо­та ту­ку и од ре­пер­то­ар­ска­та по­ли­ти­ка на те­а­три­те и од остро­то око на ре­жи­се­ри­те, пр­ви­те „гле­да­чи“ на евен­ту­ал­на­та инс­це­на­ци­ја. Не ве­ру­вам де­ка по­стои дра­ма­тург што не со­ну­ва ус­пеш­на из­вед­ба на свое де­ло. Ина­ку, за по­фал­ба е и тоа што не­кол­ку те­а­три го­ди­на­ва ја поч­наа со под­го­то­вки на тек­сто­ви од ма­ке­дон­ски авто­ри. Во на­ши­от те­а­тар ре­жи­се­рот Бо­јанТри­фу­нов­ски го по­ста­ву­ва тек­стот „Не­што про­пу­шта­ме“ од дра­ма­тур­гот од Те­а­та­рот за де­ца и за мла­дин­ци Гор­јан Ми­ло­шев­ски, а во Драм­ски те­а­тар ре­жи­се­рот Зла­тко Сла­вен­ски  го по­ста­ву­ва тек­стот „Без­љуб­ни“ од Се­ку­ло­ска. Та­ква­та тен­ден­ци­ја ќе про­дол­жи и не­ма сти­хиј­на при­ро­да.

Што зна­чи вра­бо­тен дра­ма­тург во те­а­тар? Да­ли е тоа га­ран­ци­ја де­ка не­го­ви­те де­ла ќе се из­ве­ду­ва­ат на сце­на­та на те­а­та­рот?

СЕКУЛОСКА: Дра­ма­тург е тој што тре­ба да чи­та но­ви и све­жи авто­ри, дра­ма­тург е тој што тре­ба да пре­чи­ту­ва и да откри­ва но­ви ра­бо­ти во ста­ри­те тек­сто­ви, дра­ма­тург е тој што му по­ма­га на ре­жи­се­рот на нај­ле­сен на­чин да стиг­не до не­го­ва­та за­мис­ле­на цел (еден вид ГПС) дра­ма­тур­гот е тој што се гри­жи да ѝ се пре­не­се на пуб­ли­ка­та јас­на по­ра­ка (ре­жи­сер­ска­та ви­зи­ја), дра­ма­тур­гот е ту­ка да  вни­ма­ва на обе­ди­ну­ва­ње­то на си­те еле­мен­ти и сим­бо­ли во ед­на единс­тве­на при­каз­на, дра­ма­тур­гот му по­ма­га на умет­нич­ки­от ди­ре­ктор во соз­да­ва­ње­то на ре­пер­то­а­рот, дра­ма­тур­гот е мо­стот ме­ѓу авто­рот и ре­жи­се­рот, дра­ма­тур­гот се гри­жи и за ви­зи­ја­та и за ми­си­ја­та на те­а­та­рот и дол­го­роч­но и кра­тко­роч­но, дра­ма­тур­гот е за­дол­жен за афир­ми­ра­ње на до­маш­на­та кул­ту­ра и ја­зик… Но ра­бо­та­та ка­ко дра­ма­тург во­оп­што не е га­ран­ци­ја де­ка не­го­ви­те де­ла ќе би­дат по­ста­ве­ни за­тоа што не се­кој дра­ма­тург е и драм­ски пи­са­тел, исто ка­ко што и не се­кој драм­ски пи­са­тел мо­же да ра­бо­ти ка­ко дра­ма­тург…

Благица Секулоска: Дра­ма­тур­гот е мо­стот ме­ѓу авто­рот и ре­жи­се­рот

СПАСОВ: Дра­ма­тур­гот е,всуш­ност,пр­ви­от со­ра­бот­ник на ре­жи­се­рот, не­од­мин­лив со­вет­ник на умет­нич­ки­от ди­ре­ктор око­лу из­бо­рот на но­ви драм­ски тек­сто­ви, и е вна­тре­шен кри­ти­чар при под­го­то­вки­те на ед­но де­ло. Дра­ма­тур­зи­те вне­су­ва­ат кри­тич­ка ли­ценц­на по­е­ти­ка во тво­реч­ки­от про­цес и се гри­жат за из­да­ваш­тво­то, а за­ед­но со ле­кто­ри­те го афир­ми­ра­ат те­а­та­рот ка­ко бра­ник на ма­ке­дон­ски­от ли­те­ра­ту­рен ја­зик. Не по­стои га­ран­ци­ја де­ка вра­бо­ту­ва­ње­то во ед­на те­а­тар­ска ку­ќа зна­чи и по­ста­ву­ва­ње на тво­и­те тек­сто­ви на сце­на­та на ма­тич­ни­от те­а­тар или во те­а­три­те оп­што. Поз­на­вам го­лем број дра­ма­тур­зи вра­бо­те­ни во те­а­тар, кои има­ат по пе­де­се­ти­на ус­пеш­ни про­е­кти зад се­бе и ни­ту еден ис­це­ни­ран драм­ски текст, ка­ко и мно­гу­ми­на авто­ри на драм­ски тек­сто­ви што со го­ди­ни се игра­ат на ре­пер­то­ар, а чи­ја­што ос­нов­на про­фе­си­ја не е дра­ма­тур­ги­ја­та.

Раз­го­ва­ра­ше: Але­ксан­дра М. Бун­да­лев­ска

Фо­то: Але­ксан­дар Ива­нов­ски

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.