Најопасните честички се производ на секојдневните потреби на човекот

За­га­де­ност – ни­ту но­во ни­ту не­поз­на­то… Трае одам­на, има мно­гу пос­ле­ди­ци. Се чи­ни, ма­ка­та на гра­ѓа­ни­те е ре­дов­на пре­пи­ска ме­ѓу пар­ти­и­те. И са­мо пре­пи­ска. По­е­ни за по­ли­ти­ча­ри­те, без по­е­ни за гра­ѓа­ни­те. До­де­ка ед­ни­те се оби­ду­ва­ат да изв­ле­чат ќар, дру­ги­те се во ам­бу­лант­ни­те че­кал­ни­ци, кај до­кто­ри­те, во ап­те­ки­те… Скоп­је стра­да од за­га­ден воз­дух. Се за­тво­ри „Мак­стил“, се за­тво­ра „Ју­го­хром“… Има ре­зул­тат, но и не­ма… Не ги гле­да­ме оџа­ци­те ка­ко ис­пу­шта­ат отров­ни га­со­ви, но ни­во­то на штет­ни­те ПМ10 че­стич­ки во воз­ду­хот е не­кол­ку­па­ти по­ви­со­ко од нор­мал­но­то.

Би­тол­ча­ни из­ле­гоа на ули­ца и го кре­наа гла­сот про­тив еко­ло­шка­та ка­та­стро­фа, ко­ја но­си мно­гу бо­ле­сти, од­зе­ма мно­гу жи­во­ти. Ме­ди­цин­ски­от би­ланс откри де­ка во Би­то­ла не­дел­но се по­ја­ву­ва­ат по двај­ца но­во­за­бо­ле­ни од рак на бе­ли дро­бо­ви. Спо­ред ме­ре­ња­та што ги спро­ве­ду­ва Ми­ни­стерс­тво­то за жи­вот­на сре­ди­на, ми­на­та­та го­ди­на око­лу Бо­жик би­тол­ча­ни ди­ше­ле воз­дух со кон­цен­тра­ции на отров­ни че­стич­ки 10 на 400 ми­ли­гра­ми на ку­бен ме­тар воз­дух, што е осум па­ти над доз­во­ле­но­то… Ми­ни­стерс­тво­то има по­да­ток де­ка за­га­ду­ва­ње­то на пер­и­о­ди до­стиг­ну­ва и до 20 па­ти над доз­во­ле­но­то.

Спо­ред Про­гра­ма­та за по­до­бру­ва­ње на ква­ли­те­тот на воз­ду­хот во Би­то­ла, ко­ја на кра­јот на ми­на­та­та го­ди­на бе­ше при­фа­те­на од би­тол­ски­от оп­штин­ски со­вет, го­диш­но од оџа­ци­те и од во­зи­ла­та се ис­пу­шта­ат по 37 то­ни си­тен прав. Тој прав дла­бо­ко про­ди­ра во рес­пи­ра­тор­ни­от си­стем на лу­ѓе­то. Го­диш­на­та гра­ни­ца за зго­ле­ме­ни вред­но­сти на си­тен прав е 35 де­на, а ми­на­та­та го­ди­на во Би­то­ла има­ло по­ве­ќе од 120 де­на со кон­цен­тра­ции над доз­во­ле­ни­те гра­ни­ци. Сус­пен­ди­ра­ни­те че­стич­ки се ја­ву­ва­ат ка­ко ре­зул­тат на из­дув­ни­те га­со­ви што до­а­ѓа­ат од авто­мо­би­ли­те, но и по­ра­ди со­го­ру­ва­ња­та од др­ва­та. На­јо­пас­ни­те че­стич­ки за чо­ве­ко­во­то здрав­је се про­из­вод на се­којд­нев­ни­те по­тре­би на чо­ве­кот.

Од на­стин­ка до кар­ци­ном

Ме­ди­цин­ски­те ли­ца ве­лат де­ка воз­ду­хот за­га­ден со ПМ че­стич­ки­те пре­диз­ви­ку­ва пр­во обич­на на­стин­ка. Но со по­сто­ја­но, од­нос­но че­сто вне­су­ва­ње та­ков воз­дух, та­кви­те че­стич­ки нав­ле­гу­ва­ат во кр­вта. Тоа ги оште­ту­ва вна­треш­ни­те ор­га­ни, го раз­о­ру­ва на­ши­от ор­га­ни­зам, па ду­ри и пре­диз­ви­ку­ва кар­ци­ном на бе­ли­те дро­бо­ви. Ка­де ќе „удрат“ че­стич­ки­те и ка­ко ќе ре­а­ги­ра на­ши­от ор­га­ни­зам за­ви­си од ви­дот на че­стич­ки­те, но и од иму­ни­те­тот на са­ми­от ор­га­ни­зам на чо­ве­кот. На удар се ас­тма­ти­ча­ри­те и бол­ни­те со ХОББ, ка­ко и тие со ср­це­ви бо­ле­сти и со пре­жи­ве­ан ср­цев и мо­зо­чен удар. Ни­кој не мо­же точ­но да ка­же по кол­ку вре­ме из­ло­же­но­ста на акту­ел­но­то за­га­ду­ва­ње до­ве­ду­ва до по­се­ри­оз­ни пос­ле­ди­ци врз здрав­је­то, ка­ко што се оште­ту­ва­ње на вна­треш­ни­те ор­га­ни, но и по­ја­ва на бе­ло­дро­бен кар­ци­ном. Но, факт е де­ка кол­ку што по­дол­го трае ова за­га­ду­ва­ње, тол­ку здрав­стве­ни­от ри­зик се зго­ле­му­ва.

ПМ10 че­стич­ки­те Свет­ска­та здрав­стве­на ор­га­ни­за­ци­ја ги прог­ла­си за кан­це­ро­ге­ни и по­о­пас­ни за здрав­је­то на лу­ѓе­то и од па­сив­но­то пу­ше­ње. Нај­че­сти из­во­ри на ПМ10 че­стич­ки­те се ин­ду­стри­ски­те ка­па­ци­те­ти, еле­ктра­ни­те, гре­е­ње­то на до­мо­ви­те со др­ва и јаг­лен, из­дув­ни­те си­сте­ми на во­зи­ла­та, шум­ски­те по­жа­ри, со­го­ру­ва­ње­то на зем­јо­дел­ски­от от­пад, а одре­де­но вли­ја­ние има­ат и кли­мат­ски­те и ме­те­о­ро­ло­шки­те ус­ло­ви.

По­ве­ќе умре­ни откол­ку ро­де­ни

Ка­ко пос­ле­ди­ца на ло­ши­от воз­дух, спо­ред би­тол­ски он­ко­ло­зи, во овој град во Ма­ке­до­ни­ја се­ко­ја не­де­ла се ре­ги­стри­ра­ат нај­мал­ку по двај­ца па­ци­ен­ти за­бо­ле­ни од бе­ло­дро­бен кар­ци­ном. До­ктор Ре­на­та Ра­ден­ков, спе­ци­ја­лист по ра­ди­о­те­ра­пи­ја и по он­ко­ло­ги­ја во би­тол­ска­та бол­ни­ца, ве­ли де­ка од ае­ро­за­га­ду­ва­ње­то нај­че­сти се за­бо­лу­ва­ња­та на рес­пи­ра­тор­ни­от си­стем, по­тоа кар­ди­о­ва­ску­лар­ни­те, на ни­во на ср­це и цир­ку­ла­ци­ја и, на крај, ма­лиг­ни­те за­бо­лу­ва­ња. Нај­го­ле­ма­та при­чи­на за смрт­ност од ма­лиг­ни­те за­бо­лу­ва­ња во све­тот е бе­ло­дроб­ни­от кар­ци­ном.

Спо­ред За­во­дот за ста­ти­сти­ка, во пр­во­то три­ме­сеч­је од оваа го­ди­на во Би­то­ла е по­го­ле­ма број­ка­та на по­чи­на­ти, откол­ку на ро­де­ни – 288 нас­про­ти 235. Во 2013 го­ди­на во Би­то­ла умре­ле 1.154 ли­ца, од кои 227 ли­ца се на во­зраст од 45 до 64 го­ди­ни. 28 ли­ца, пак, се на во­зраст од 25 до 44 го­ди­ни. Кај 203 ли­ца ка­ко при­чи­на се во­ди не­оп­лаз­ма, а кај ду­ри 512 ли­ца при­чи­на е цир­ку­лар­ни­от си­стем.

По­шу­му­ва­ње кај РЕК „Би­то­ла“

„Ре­пуб­ли­ка“ бе­ше во Би­то­ла. Лу­ѓе­то се жа­лат де­ка чув­ству­ва­ат те­шко­тии во ди­ше­ње­то. Ве­лат, на­стин­ки­те не ги од­ми­ну­ва­ат, се бо­рат со нив ре­чи­си се­кој ме­сец. Не­кои од нив сме­та­ат де­ка РЕК „Би­то­ла“ е ед­на од при­чи­ни­те за за­га­де­ни­от воз­дух. Ру­дар­ско-енер­гет­ски­от ком­би­нат Би­то­ла  учес­тву­ва со по­ве­ќе од 72 про­цен­та во вкуп­но­то про­из­водс­тво на еле­ктрич­на енер­ги­ја во ма­ке­дон­ски­от еле­ктро­е­нер­гет­ски си­стем. Ис­пи­ту­ва­ња­та на­пра­ве­ни по ба­ра­ње на Ми­ни­стерс­тво­то за жи­вот­на сре­ди­на по­твр­ду­ва­ат де­ка РЕК „Би­то­ла“ при­до­не­су­ва за за­га­де­но­ста на воз­ду­хот. То­ни Пас­па­лов­ски, по­мош­ник-ди­ре­ктор за ин­ве­сти­ции и за раз­вој во РЕК „Би­то­ла“ ве­ли де­ка се вр­ши ре­кул­ти­ви­ра­ње на про­сто­рот, се пра­ват го­ле­ми ин­ве­сти­ции во за­чу­ву­ва­ње­то на жи­вот­на­та сре­ди­на, осо­бе­но од из­дув­ни­те штет­ни га­со­ви што из­ле­гу­ва­ат од РЕК „Би­то­ла“.

– Има­ме ин­ве­сти­ра­но го­ле­ми фи­нан­си­ски средс­тва. Има­ме ме­ре­ња што ги вр­ши­ме нон­стоп на три мер­ни ме­ста, го ме­ри­ме штет­ни­от воз­дух од РЕК на три ки­ло­ме­три и се за­до­во­ле­ни си­те нор­ми на овие за­га­ду­вач­ки еле­мен­ти и за­тоа мис­ли­ме де­ка за­га­ду­ва­ње­то од штет­ни га­со­ви од РЕК не се одра­зу­ва на окол­но­то на­се­ле­ние и тоа го по­твр­ду­ва­ме со на­ши­те ме­ре­ња – ко­мен­ти­ра тој.

Ми­на­та­та не­де­ла се вр­ше­ше есен­ско по­шу­му­ва­ње око­лу РЕК „Би­то­ла“, во рам­ки­те на ак­ци­ски­от план за до­би­ва­ње ин­те­гри­ра­на еко­ло­шка А-доз­во­ла. Со оваа актив­ност тре­ба да би­дат за­са­де­ни 50.000 ба­гре­мо­ви сад­ни­ци на по­вр­ши­на од око­лу 15 хе­кта­ри.  Се­ко­ја го­ди­на 10-12 хе­кта­ри се за­са­ду­ва­ат, се по­шу­му­ва ве­ќе 10 го­ди­ни, но и отка­ко по­стои ру­дар­ско-енер­гет­ски­от ком­би­нат.

Гра­до­на­чал­ни­кот на Би­то­ла, Вла­ди­мир Та­лев­ски, ве­ли де­ка до­кол­ку РЕК е за­га­ду­ва­чот, има за­кон­ска про­це­ду­ра за по­ста­ву­ва­ње и за­ме­на на фил­три на оџа­ци­те. Но за тоа е над­леж­но Ми­ни­стерс­тво­то за жи­вот­на сре­ди­на.

Да се утвр­дат глав­ни­те за­га­ду­ва­чи

Та­лев­ски ве­ли де­ка проб­ле­мот со за­га­де­ни­от воз­дух не­ма да се ре­ши са­мо ако се на­ба­ват две или по­ве­ќе мер­ни ста­ни­ци. Спо­ред не­го, тре­ба да се утвр­ди од ка­де до­а­ѓа за­га­ду­ва­ње­то на Би­то­ла. Де­ка проб­лем има, има, и си­ту­а­ци­ја­та е кон­стан­тен.

– За да ус­пе­е­ме во тоа, тре­ба да се утвр­ди хе­ми­ски­от со­став на че­стич­ки­те што го за­га­ду­ва­ат воз­ду­хот. На тој на­чин ќе мо­же­ме да пре­зе­ме­ме кон­крет­ни че­ко­ри за спре­чу­ва­ње на за­га­ду­ва­ње­то во Би­то­ла. Јас мис­лам де­ка не­ма би­тол­ча­нец што не е за чист воз­дух во гра­дот. За­тоа си­те тре­ба да се обе­ди­ни­ме око­лу оваа актив­ност и во рам­ки­те на сво­и­те над­леж­но­сти да на­пра­ви­ме сѐ, ако не за да го спре­чи­ме, то­гаш ба­рем за да го на­ма­ли­ме за­га­ду­ва­ње­то на Би­то­ла – ко­мен­ти­ра град­ски­от та­тко, кој до­да­ва де­ка во го­ле­ма ме­ра по­мог­на­ле круж­ни­те те­ко­ви што ги из­гра­ди­ле, по­до­бре­на­та ин­фра­стру­кту­ра.

Тој сме­та де­ка во се­то ова е вме­ша­на по­ли­ти­ка. Про­те­сти­те на де­нот на ос­ло­бо­ду­ва­ње­то во Би­то­ла ги гле­да ка­ко по­ли­тич­ка игра.

– Се нај­а­ви­ја ка­ко нев­ла­ди­на ор­га­ни­за­ци­ја, но е вме­шан СДСМ, кој об­ја­ви де­ка по­ра­ди не­ре­ша­ва­ње­то на проб­ле­мот со за­га­ду­ва­ње­то не­ма да учес­тву­ва­ат на прос­ла­ва­та за ос­ло­бо­ду­ва­ње­то. Су­шти­на­та е со­се­ма дру­га. Се ра­бо­ти за не­што што не е во це­ло­сен до­мен на оп­шти­на­та. Ду­шко По­пот, кој ги во­ди про­те­сти­те, е од Оп­шти­на Но­ва­ци. РЕК се на­о­ѓа во Но­ва­ци. Мер­ни­те ста­ни­ци не се под над­леж­ност на Би­то­ла, ту­ку на Ми­ни­стерс­тво­то. Сѐ е со по­ли­тич­ка зад­ни­на – ко­мен­ти­ра Та­лев­ски. (Б.З.)

(Текст објавен во 114. број на неделникот Република, 7.11.2014)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.