Муслиу: Отворањето на Рамковниот договор е меч со две острици

По­ли­тич­ки­от ана­ли­ти­чар Ал­берт Мус­лиу оче­ку­ва ал­бан­ски­те по­ли­тич­ки пар­тии во Ма­ке­до­ни­ја, под при­ти­сок на јав­но­ста, во ид­ни­на сѐ по­ве­ќе да ја на­пу­шта­ат на­ци­о­на­ли­стич­ка­та ре­то­ри­ка и да се за­ни­ма­ва­ат со еко­но­ми­ја. За не­го поч­ну­ва­ње­то ди­ску­си­ја за нов Рам­ко­вен до­го­вор е меч со две остри­ци, но за да се на­мет­не та­ква­та ини­ци­ја­ти­ва на ДПА, пре­дус­лов е оваа пар­ти­ја да по­бе­ди на не­кои од след­ни­те из­бо­ри. Од дру­га стра­на, пак, по­ра­ди вна­треш­ни­от конф­ликт, тој не оче­ку­ва пар­ти­ја­та да има до­бра ид­ни­на.

По­стои ли раз­о­ча­ра­ност кај ал­бан­ски­от еле­кто­рат од по­ну­да­та на нив­ни­те по­ли­тич­ки прет­став­ни­ци?
МУС­ЛИУ: Во си­ту­а­ци­ја ко­га не­кои пра­ва, ка­ко ко­ри­сте­ње на ја­зи­кот, сим­бо­ли­те, пра­вич­на­та за­ста­пе­ност итн., цик­лич­но се по­вто­ру­ва­ат и ста­на­ле дел од ре­дов­на­та ме­ѓу­ет­нич­ка по­ли­тич­ка ре­то­ри­ка, без не­кое дол­го­роч­но ре­ше­ние, а се­то тоа ком­би­ни­ра­но со кон­стант­ни­от тренд на оси­ро­ма­шу­ва­ње и на бес­перс­пе­ктив­ност, се­ка­ко де­ка тоа ре­зул­ти­ра со раз­о­ча­ра­ност и изра­зе­на нер­во­за кај ал­бан­ски­от еле­кто­рат.

Зо­што, во вре­ме ко­га гра­ѓа­ни­те ба­ра­ат по­до­бру­ва­ње на жи­вот­ни­от стан­дард, по­ли­ти­ча­ри­те од ал­бан­ски­от блок упор­но ги жне­ат гла­со­ви­те со ве­ту­ва­ња за „по­го­ле­ми пра­ва на Ал­бан­ци­те“. По­стои ли кри­за на идеи за еко­ном­ски про­е­кти?
МУС­ЛИУ: Мис­лам де­ка се по­ве­ќе при­чи­ни. Ка­ко пр­во, де­фи­ни­ци­ја­та за по­го­ле­ми пра­ва е не­јас­на и те­шко­мер­ли­ва, та­ка што оста­ва про­стор за по­и­на­кво тол­ку­ва­ње. Ток­му тоа и го пра­ви ал­бан­ска­та по­ли­тич­ка ели­та ко­га ги ко­мен­ти­ра ус­пе­си­те/не­ус­пе­си­те, та­ка што за иста ра­бо­та има раз­лич­но тол­ку­ва­ње во за­вис­ност од тоа да­ли е во по­зи­ци­ја или во опо­зи­ци­ја. Од дру­га стра­на, пак, еко­ном­ски­те про­е­кти и ве­ту­ва­ња се по­кон­крет­ни и лес­но­мер­ли­ви, и за­тоа се из­бег­ну­ваа дол­го вре­ме. Под при­ти­сок на јав­но­ста, ал­бан­ски­те пар­тии во пос­лед­ни­те 2-3 из­бор­ни цик­лу­си сѐ по­ве­ќе се за­ни­ма­ва­ат и со еко­но­ми­ја­та, и мис­лам де­ка тој тренд ќе про­дол­жи, се­ка­ко со си­те огра­ни­чу­ва­ња кои се ре­зул­тат на фа­ктот де­ка по­бед­ни­кот кај ал­бан­ски­от еле­кто­рат се­ко­гаш е по­ма­ли­от ко­а­ли­ци­ски парт­нер во Вла­да­та.

Мен­дух Та­чи е ре­из­бран за ли­дер на ДПА. Се­ла нај­а­ву­ва туж­ба и офан­зи­ва на те­рен. Ка­ко гле­да­те на пос­лед­ни­те слу­чу­ва­ња во оваа пар­ти­ја?
МУС­ЛИУ: Не­кои еле­мен­ти ме по­тсе­ту­ва­ат на слу­чу­ва­ња­та во ПДП во по­че­то­кот на 90-ти­те го­ди­ни на ми­на­ти­от век ко­га Та­чи бе­ше ини­ци­ја­тор на по­тре­ба­та за ре­фор­ми­ра­ње на ПДП, и по­крај не­под­го­тве­но­ста на то­гаш­но­то водс­тво на ПДП да вле­зе во по­се­ри­оз­ни ре­фор­ми, и од по­ли­тич­ко дви­же­ње на Ал­бан­ци­те се ор­га­ни­зи­раа ка­ко мо­дер­на пар­ти­ја, во сог­лас­ност со по­тре­би­те на вре­ме­то, што за­вр­ши со изд­во­ју­ва­ње на ре­форм­ско­то кри­ло кое фор­ми­ра­ше но­ва пар­ти­ја – ПДПА, ко­ја по­доц­на со вклу­чу­ва­ње­то на НДП се транс­фор­ми­ра во се­гаш­на­та ДПА. Се пла­шам де­ка ра­бо­ти­те се дви­жат во тој пра­вец. Двај­ца­та про­та­го­ни­сти не нај­доа на­чин да ги над­ми­нат не­сог­ла­су­ва­ња­та, а и по нај­а­ва­та за туж­ба и зго­ле­ме­на­та актив­ност на те­рен на Се­ла, оче­ку­вам де­ка тоа ќе за­вр­ши со фор­ми­ра­ње но­ва пар­ти­ја, ко­ја на по­че­то­кот ќе се стре­ми кон исто­то гла­сач­ко те­ло, ако ни­што дру­го ба­рем во фа­за­та на фор­ми­ра­ње и кон­со­ли­ди­ра­ње на но­ви­от суб­јект, што ќе им на­не­се ште­та на две­те стра­ни, ка­ко што се слу­чи и на пос­лед­ни­те пред­вре­ме­ни пар­ла­мен­тар­ни из­бо­ри.

Та­чи нај­а­ви де­ка ќе ба­ра нов до­го­вор ме­ѓу Ма­ке­дон­ци­те и Ал­бан­ци­те, што би зна­че­ло ре­ви­ди­ра­ње на Рам­ков­ни­от до­го­вор. Кол­ку е опас­но отво­ра­ње­то на Пан­до­ри­на­та ку­ти­ја?
МУС­ЛИУ: Тоа си­гур­но е меч со две остри­ци и по­драз­би­ра кон­со­ли­ди­ра­ње на ал­бан­ска­та опо­зи­ци­ја, за­гро­зу­ва­ње на ко­мо­ци­ја­та што ја има ДУИ во мо­мен­тов, до­би­ва­ње на след­ни­те из­бо­ри и по­тоа отво­ра­ње на тоа пра­ша­ње со дру­га­та стра­на. Се­ка­ко де­ка пос­лед­ни­те слу­чу­ва­ња во ДПА не му по­ма­га­ат во тој пра­вец.

По­стои ли про­стор за тре­та оп­ци­ја во ал­бан­ски­от блок, ко­ја би на­ста­пи­ла со по­раз­лич­на стра­те­ги­ја?
МУС­ЛИУ: Ве­ру­вам де­ка по­стои, од­нос­но кај ал­бан­ски­от по­ли­тич­ки блок по­сто­ја­но има­ло та­кви ини­ци­ја­ти­ви, кои би­ле ре­ла­тив­но ус­пеш­ни еден или два из­бор­ни цик­лу­си. Ве­ру­вам де­ка се­га е соз­да­ден про­стор за та­кво не­што, но ус­пеш­но­ста на тре­та­та оп­ци­ја, се­ка­ко, ќе за­ви­си од до­бро­то ор­га­ни­зи­ра­ње би­деј­ќи ќе се со­о­чи со две до­бро етаб­ли­ра­ни пар­тии, од тоа да­ли ќе ус­пее да им пре­зе­ме дел од еле­кто­ра­тот и, што е нај­бит­но, да­ли ќе ус­пее да ги прив­ле­че го­ле­ми­от број не­о­пре­де­ле­ни, кои кај Ал­бан­ци­те се во по­раст из­ми­на­ти­те 10-15 го­ди­ни.

Во пос­лед­но вре­ме сме све­до­ци на тренд на за­ми­ну­ва­ње на мла­ди­те мом­чи­ња од ал­бан­ска на­ци­о­нал­ност на бо­и­шта­та во Ирак и во Си­ри­ја, и тоа не са­мо од Ма­ке­до­ни­ја, ту­ку и од Ко­со­во и од Ал­ба­ни­ја. На што се дол­жи тоа?
МУС­ЛИУ: Ве­ру­вам де­ка се во пра­ша­ње по­ве­ќе при­чи­ни. Ту­ка си­гур­но има­ат вли­ја­ние го­ле­ми­от број но­ви вер­ски еми­са­ри кои се при­сут­ни во ре­ги­о­нов од по­че­то­кот на 90-ти­те го­ди­ни, но­ви­от про­фил на вер­ски ра­бот­ни­ци и не­за­ин­те­ре­си­ра­но­ста на ин­сти­ту­ци­и­те во ре­ги­о­нов за овие по­ја­ви во ми­на­то­то. Од дру­га стра­на, си­гур­но го­ле­мо вли­ја­ние има­ат и зго­ле­ме­на­та си­ро­ма­шти­ја, не­вра­бо­те­ност и бес­перс­пе­ктив­ност.

Мож­но ли е да се иско­ре­ни опас­но­ста од по­се­ри­оз­но ор­га­ни­зи­ра­ње на овие ра­ди­кал­ни стру­кту­ри во зем­ја­та без да се пре­диз­ви­ка ме­ѓу­ет­нич­ки конф­ликт?
МУС­ЛИУ: Мис­лам де­ка мо­же, и тоа ќе ба­ра вклу­чу­ва­ње на, ус­лов­но ре­че­но, две­те стра­ни и, се­ка­ко, ако до­бро се упра­ву­ва со це­ли­от про­цес, ако е искрен и транс­па­рен­тен, и не оста­ва про­стор за дво­у­ме­ња и раз­лич­ни тол­ку­ва­ња, ка­кви што сме има­ле ду­ри и оваа го­ди­на, мис­лам де­ка се­то тоа мо­же да се упра­ву­ва без по­го­ле­мо кре­ва­ње на ме­ѓу­ет­нич­ки­те тен­зии.

Ан­ке­ти­те по­ка­жу­ва­ат де­ка око­лу 90 про­цен­ти од гра­ѓа­ни­те под­др­жу­ва­ат членс­тво во ЕУ и во НА­ТО без уце­ни за име­то и за иден­ти­те­тот, а, од дру­га стра­на, пак, очиг­лед­но е сил­но­то про­ру­ско рас­по­ло­же­ние кај ма­ке­дон­ско­то на­се­ле­ние. Има ли об­јас­ну­ва­ње за овој фе­но­мен?
МУС­ЛИУ: Па, пр­во, тре­ба да се разд­во­јат ка­ко по­ја­ви. Сил­на­та под­др­шка за ЕУ и за НА­ТО е раз­бир­ли­ва од са­ми­от факт де­ка тоа зна­чи теж­не­е­ње кон по­до­бар и по­ква­ли­те­тен жи­вот, си­гур­ност и по­го­ле­ма перс­пе­кти­ва. За жал, кај нас тоа пра­ша­ње е по­вр­за­но со спо­рот со Гр­ци­ја за име­то, кој, пак, од дру­га стра­на, се по­вр­зу­ва со пра­ша­ње­то за иден­ти­те­тот и, се­ка­ко, де­ка тоа ге­не­ри­ра го­ле­ми емо­ции кај Ма­ке­дон­ци­те. Од дру­га стра­на, до­де­ка ова пра­ша­ње не бе­ше по­вр­за­но со евро­ат­лант­ски­те ин­те­гра­ции, под­др­шка­та на Ал­бан­ци­те, со ма­ли иск­лу­чо­ци, бе­ше нед­вос­мис­ле­на. Но, во из­ми­на­ти­те го­ди­ни пра­ша­ње­то за ре­ша­ва­ње на спо­рот е дел од пре­по­ра­ки­те на ЕУ и ту­ка поч­ну­ва­ат да се по­ја­ву­ва­ат не­сог­ла­су­ва­ња­та. А, за жал, и по­ли­тич­ка­та ели­та го спу­шти ова пра­ша­ње ме­ѓу на­ро­дот, та­ка што ста­на ја­бол­ко на раз­до­рот. До­де­ка, пак, ста­во­ви­те око­лу членс­тво­то во Уни­ја­та се по­раз­лич­ни, и тоа не во смис­ла на жел­ба­та на гра­ѓа­ни­те за членс­тво, ту­ку во смис­ла на при­ти­сок од Ал­бан­ци­те врз нив­ни­те по­ли­ти­ча­ри за што по­бр­зо ре­ша­ва­ње на спо­рот.

Од дру­га стра­на, пак, има сѐ по­го­ле­ма тен­ден­ци­ја на одре­де­ни ме­ди­ум­ски, ин­те­ле­кту­ал­ни и по­ли­тич­ки кру­го­ви кај Ма­ке­дон­ци­те, кои на­сто­ју­ва­ат да ја ре­ла­ти­ви­зи­ра­ат по­тре­ба­та за членс­тво, па ду­ри и атра­ктив­но­ста на членс­тво­то во овие две стру­кту­ри, со на­вод­но про­па­ѓа­ње и нив­на бес­перс­пе­ктив­ност, ка­ко и ну­де­ње но­ви ал­тер­на­ти­ви, ка­ко што е збли­жу­ва­ње со Ру­си­ја, а при тоа не зе­мај­ќи го пред­вид фа­ктот де­ка тен­ден­ции од та­ков вид не са­мо што ќе има­ат не­га­ти­вен ефект врз мо­но­лит­но­ста на Ма­ке­дон­ци­те во вр­ска со опре­де­ле­но­ста кон евро­ат­лант­ски­те ин­те­гра­ции ту­ку и би има­ле дла­бок ефект брз ме­ѓу­ет­нич­ки­те од­но­си и ста­бил­но­ста би­деј­ќи би ја на­пад­на­ле ед­на од мал­ку­те ра­бо­ти во др­жа­ва­та што има­ат ме­ѓу­ет­нич­ки кон­сен­зус.

Разговараше: Не­над Мир­чев­ски
Фото: Ѓорѓи Личовски
(Интервјуто со Алберт Муслиу е објавено во 111. број на неделникот Република, 17.10.2014)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.