„Охридско лето“ на покриена сцена

Ако се збо­ру­ва за фе­сти­ва­лот „Охрид­ско ле­то“, си­гур­но е де­ка дол­го­го­диш­но­то оп­сто­ју­ва­ње на оваа ма­ни­фе­ста­ци­ја упа­ту­ва кон соз­на­ни­е­то де­ка таа се пот­пи­ра на не­што што на­ви­сти­на прет­ста­ву­ва го­ле­ма тра­ди­ци­ја. А, таа тра­ди­ци­ја из­ви­ра од ме­сто­то што е да­де­но од Бо­га, од гра­дот Охрид – ду­хов­на­та пре­стол­ни­на на Ма­ке­до­ни­ја, град на древ­но­ста, со вол­шеб­но си­но езе­ро, град со дол­го­ве­ков­на кул­тур­на исто­ри­ја со вред­но­сти­те на ан­тич­ка­та ци­ви­ли­за­ци­ја, град со пр­ви­от сес­ло­вен­ски уни­вер­зи­тет во Евро­па, град на Са­му­и­ло­во­то царс­тво и нај­пос­ле град–ре­пре­зент на це­ло­куп­на­та ма­ке­дон­ска кул­тур­на и ду­хов­на исто­ри­ја.

И за­тоа, не слу­чај­но во овој град во да­леч­на­та 1961 го­ди­на, на 4 август, сре­де ле­то, под сво­до­ви­те на ка­те­драл­на­та цр­ква „Све­та Со­фи­ја“ опер­ска­та пе­ви­ца Ана Лип­ша То­фо­виќ го оз­на­чи по­че­то­кот на фе­сти­ва­лот кој по­доц­на ќе го но­си офи­ци­јал­но­то име „Охрид­ско ле­то“. Ана Лип­ша То­фо­виќ и неј­зи­ни­от со­ра­бот­ник, пи­ја­ни­стот Ла­дис­лав Перл­дик, со го­лем ен­ту­зи­ја­зам под­др­жа­ни од не­кол­ку вид­ни гра­ѓа­ни од Охрид и ма­ке­дон­ски кул­тур­ни ра­бот­ни­ци, по­ка­жаа де­ка се­ме­то е по­се­а­но на плод­на поч­ва и де­ка од не­го ќе се ро­ди ма­ни­фе­ста­ци­ја со комп­лекс­но зна­че­ње. Та­ка поч­ну­ва при­каз­на­та што се ви­ка фе­сти­вал „Охрид­ско ле­то“.

Во 2000 го­ди­на и во 2001 го­ди­на фе­сти­ва­лот го до­би тоа за што меч­та­е­ше. Се откри­ва ло­ка­ли­те­тот Ан­тич­ки те­а­тар ка­ко нај­го­лем сцен­ски про­стор. И ту­ка во 2001 го­ди­на, со све­че­но отво­ра­ње на фе­сти­ва­лот со пре­ми­е­ра на спе­кта­ку­лар­ни­от драм­ски про­ект на Иван По­пов­ски, „ Ма­се­ду­ан“, се про­мо­ви­ра нај­го­ле­ма­та и нај­а­тра­ктив­на лет­на сце­на со ка­па­ци­тет од око­лу 3.000 по­се­ти­те­ли. Со тој сцен­ски про­стор, не­сом­не­но, фе­сти­ва­лот до­би­ва ед­на дру­га ди­мен­зи­ја во на­со­ка на збо­га­ту­ва­ње на сво­и­те про­грам­ски со­др­жи­ни. Осо­бе­но за со­др­жи­ни­те на све­че­ни­те отво­ра­ња кои ба­ра­ат ма­сов­ност и спе­ктакл. От­то­гаш, си­те све­че­ни отво­ра­ња на фе­сти­ва­лот се од­ви­ва­ат на сце­на­та на овој вол­ше­бен про­стор.

Го­ди­на­ва на Ан­тич­ки­от те­а­тар во Охрид е по­ста­ве­на по­крив­на кон­струк­ци­ја чи­ја цел е да ја за­шти­ти сце­на­та од над­во­реш­ни вли­ја­ни­ја. Про­е­ктот за по­кри­ва­ње на сце­на­та ќе овоз­мо­жи уна­пре­ду­ва­ње на ус­ло­ви­те за ре­а­ли­за­ци­ја на про­гра­ма­та на фе­сти­ва­лот „Охрид­ско ле­то“, ка­ко и на дру­ги му­зич­ко-умет­нич­ки на­ста­ни и ма­ни­фе­ста­ции што се од­ви­ва­ат во гра­дот во те­кот на це­ла­та го­ди­на.

На све­че­но­то отво­ра­ње Бар­ба­ра Фри­то­ли – со­пран (Ита­ли­ја) и Лео Ну­чи – ба­ри­тон (Ита­ли­ја) ќе на­ста­пат за­ед­но со Ма­ке­дон­ска­та фил­хар­мо­ни­ја, под ди­ри­гент­ска­та пал­ка на Лу­ис Го­ре­лик (Ар­ген­ти­на).

Ан­тич­ки­от те­а­тар во Охрид е ло­ци­ран во под­нож­је­то на источ­на­та стра­на на охрид­ски­от рид, под Са­му­и­ло­ва­та кре­пост, во бли­зи­на на Гор­на пор­та, од ка­де што се до­ло­ву­ва не­за­бо­рав­на гле­тка на Охрид­ско Езе­ро и на пла­ни­ни­те што го оп­кру­жу­ва­ат. Те­а­та­рот бил из­гра­ден пред два ми­ле­ни­у­ма, во пер­и­о­дот на доц­ни­от хе­ле­ни­зам, а бил пре­а­дап­ти­ран вед­наш по рим­ски­те осво­ју­ва­ња на овие кра­и­шта. Пр­ви­те по­да­то­ци за по­сто­е­ње­то на овој те­а­тар се ја­ву­ва­ат во ли­те­ра­ту­ра­та кон кра­јот на 19 век и во по­че­то­кот на 20 век. Има­ло оби­ди да се открие овој те­а­тар, но сѐ се за­вр­ши­ло со де­лум­ни иско­пу­ва­ња кои не да­ле со­од­вет­ни ре­зул­та­ти. Сон­даж­ни­те иско­пу­ва­ња од 1960 до 1962 го­ди­на, од стра­на на ар­хе­о­ло­гот Ва­сил Лах­тов, по­мог­на­ле да се одре­дат ло­ка­ци­ја­та и го­ле­ми­на­та на те­а­та­рот. Си­сте­мат­ски­те ра­бо­ти во 1977 го­ди­на ги поч­нал ар­хе­о­ло­гот Вла­до Ма­лен­ко и по пре­ки­нот од шест го­ди­ни ги про­дол­жил во 1984 го­ди­на. Ар­хе­о­ло­гот Вла­до Ма­лен­ко це­ли­от Ан­тич­ки те­а­тар, со про­сто­рот на сце­на­та, го открил пред одр­жу­ва­ње­то на 45. ме­ѓу­на­род­на ма­ни­фе­ста­ци­ја „Охрид­ско ле­то“. Се­ка­ко, еден од зна­чај­ни­те по­да­то­ци се вкле­са­ни­те ими­ња на по­се­ти­те­ли­те на прет­ста­ви­те на се­ди­шта­та од те­а­та­рот. Нај­ве­ро­јат­но, тоа се ими­ња на по­се­ти­те­ли што има­ле за­ку­пе­ни ме­ста во овој те­а­тар.

Пр­ви­те прет­по­ста­вки за по­сто­е­ње­то те­а­тар во ан­тич­ки­от град Лих­ни­дос ги дал ру­ски­от исто­ри­чар на умет­но­ста Кон­да­ков во 1900 го­ди­на.

Тој ги ви­дел две­те рел­јеф­ни пло­чи на Ди­о­нис и му­зи­те, откри­е­ни во ата­рот на цр­ква­та „Св. Бо­го­ро­ди­ца Бол­нич­ка“, ко­и­што по­тсе­ту­ва­ат на те­а­тар­ски­те прет­ста­ви и, се­ка­ко, де­ка сво­е­вре­ме­но прет­ста­ву­ва­ле дел од де­ко­рот по­ста­вен во те­а­тар­ска­та згра­да.

Те­а­та­рот е откри­ен во цен­трал­ни­от дел на Ва­рош, во 1935 го­ди­на од ар­хе­о­ло­гот Ни­ко­ла Ву­лиќ и во те­кот на ар­хе­о­ло­шки­те иско­пу­ва­ња во 1959-1960 од охрид­ски­от ар­хе­о­лог Ва­сил Лах­тов.

Спо­ред ана­ли­за­та на нат­пи­си­те про­нај­де­ни во те­а­та­рот, се прет­по­ста­ву­ва де­ка тој бил из­гра­ден во ан­тич­ко вре­ме и слу­жел за те­а­тар­ски прет­ста­ви – дра­ми, а со осво­ју­ва­ње на гра­дот од стра­на на Рим­ја­ни­те, те­а­та­рот слу­жел за гла­ди­ја­тор­ски бор­би. Не­го го кра­се­ле број­ни скулп­ту­ри и рел­је­фи, кои се со­чу­ва­ни до ден-де­нес. Осо­бе­но вни­ма­ние зас­лу­жу­ва­ат две­те рел­јеф­ни пло­чи, ка­де што се прет­ста­ве­ни бо­гот Ди­о­нис и му­зи­те-за­штит­нич­ки на по­е­зи­ја­та и на те­а­тар­ски­те игри.

(Пишува: Невена Поповска
Текст објавен во 97. број на неделникот „Република“, 11.07.2014)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.