Едвард Марфи – човекот што го измисли Марфиевиот закон

Се­кој од нас мно­гу­па­ти во жи­во­тот се на­шол во си­ту­а­ци­ја да че­ка во ред и да наб­љу­ду­ва ка­ко ре­дот во кој не стои се по­ме­сту­ва до­де­ка не­го­ви­от ред не се по­мрд­ну­ва. По­тоа ќе се пре­ме­сти во ре­дот што се дви­жи по­бр­зо, но се­га отка­ко е во не­го, по­втор­но сѐ за­ста­ну­ва.

Овој кон­кре­тен иди­ом гла­си: „Се­ко­гаш по­бр­зо се дви­жи ре­дот во кој не сто­иш“. Но, по­че­то­кот на на­ста­ну­ва­ње­то на Мар­фи­е­ви­от за­кон се вр­зу­ва за из­ја­ва­та: „Ако не­што мо­же да трг­не на­о­па­ку, ќе трг­не“. И мо­же­би е во пра­во. Но, не за­тоа што овој за­кон има не­ко­ја по­себ­на моќ, ту­ку по­ра­ди зна­че­ње­то, кое ние, чо­веч­ки­те би­ти­ја, му го да­ва­ме.

Име­но, кол­ку па­ти ви се слу­чи­ло ра­бо­та­та што има­те на­ме­ра да ја сра­бо­ти­те, да ја за­вр­ши­те без ни­ка­кви те­шко­тии? На тоа, се раз­би­ра, не се се­ќа­ва­те би­деј­ќи та­кви­от раз­вој на на­ста­ни­те ви се чи­ни при­лич­но нор­ма­лен. Но, за­тоа, ко­га ќе ви трг­не на­о­па­ку, за тоа поч­ну­ва­те да ба­ра­те при­чи­ни и оправ­ду­ва­ња, и обич­но се ви­нов­ни уни­вер­зал­ни­те фа­кти опи­ша­ни во Мар­фи­е­ви­от за­кон.

Во те­кот на из­ми­на­ти­те го­ди­ни и де­це­нии се шпе­ку­ли­ра­ше око­лу тоа кој, всуш­ност, го ос­мис­лил Мар­фи­е­ви­от за­кон. Нај­но­ва­та и нај­ши­ро­ко при­фа­те­на те­о­ри­ја е де­ка Мар­фи, на­ви­сти­на, по­сто­ел и жи­ве­ел во Аме­ри­ка и де­ка ви­стин­ско­то име му би­ло Ед­вард Мар­фи Ју­ни­ор и ра­бо­тел ка­ко на­уч­ник и пи­лот во аме­ри­кан­ска­та вој­ска во 50-ти­те го­ди­ни од ми­на­ти­от век. Иа­ко ра­бо­тел ка­ко ин­же­нер на те­сти­ра­ње на ле­та­ла во те­кот на ре­чи­си це­ла­та сво­ја ка­ри­е­ра, еден на­стан вли­ја­ел на на­ста­ну­ва­ње­то на Мар­фи­е­ви­от за­кон.

Ле­ген­да­та ве­ли де­ка сѐ по­тек­ну­ва од аме­ри­кан­ска­та воз­ду­хо­по­лов­на ба­за во Ка­ли­фор­ни­ја, ка­де што во те­кот на Сту­де­на­та вој­на се из­ве­ду­ва­ле раз­лич­ни екс­пе­ри­мен­ти. Во 1949 го­ди­на е ис­про­бу­ван про­е­ктот под на­зив MX981 со на­ме­ра да се ис­пи­та спо­соб­но­ста на чо­веч­ки­от ор­га­ни­зам да из­др­жи зна­чи­тел­ни за­бр­зу­ва­ња, од­нос­но Ге-си­ла­та. Те­стот се ко­ри­стел за во­зи­ло на ра­ке­тен по­гон по­ста­ве­но на ши­ни и хи­дра­у­лич­ни со­пи­рач­ки.

По­чет­ни­от тест бил из­ве­ду­ван со кук­ла вр­за­на за се­ди­ште­то на во­зи­ло­то, но во не­кои те­сто­ви учес­тву­вал и ка­пе­та­нот Џон Пол Стап. Во те­кот на из­ве­ду­ва­ње­то на те­стот се по­ста­ви­ло пра­ша­ње­то за ис­прав­но­ста на ин­стру­мен­ти­те што ја ме­ре­ле си­ла­та на ко­ја бил из­ло­жен ка­пе­тан Стап. Ед­вард Мар­фи пред­ло­жил еле­ктрон­ско ме­ре­ње на на­по­рот на без­бед­нос­ни­те ре­ме­ни, кои би слу­же­ле ка­ко мер­на си­ла. Мар­фи­е­ви­от по­мош­ник по­ста­вил жи­ци, ме­ра­чи и во­о­би­ча­е­но обез­бе­ду­ва­ње, а про­ба­та би­ла на­пра­ве­на пр­во со шим­пан­зо.

Ин­стру­мен­ти­те по­ка­жа­ле ну­ла вред­ност и ста­на­ло јас­но де­ка не­што е по­греш­но по­ста­ве­но и на­бр­гу би­ло утвр­де­но де­ка си­те ин­стру­мен­ти се свр­те­ни на­о­па­ку.

Пр­ви­от до­бро­во­лец Џон Пол Стап екс­пе­ри­мен­тот го за­вр­шил со мно­гу­број­ни скр­ше­ни­ци и по­вре­ди и вед­наш бил пре­фр­лен во бол­ни­ца.

Ко­га Ед­вард Мар­фи сед­нал во во­зи­ло­то, кое би­ло ко­ри­сте­но во екс­пе­ри­мен­тот, бил опре­мен со мно­гу­број­ни сен­зо­ри, чи­ја­што за­да­ча би­ла да го ме­рат точ­но­то ни­во на гра­ви­та­ци­ска­та си­ла во мо­мен­тот ко­га ра­ке­та­та ќе за­ста­не на одре­де­на преч­ка. По­сто­е­ја са­мо два на­чи­на сен­зо­ри­те да се спо­јат и вклу­чат – пра­ви­лен и по­гре­шен, и си­те би­ле по­вр­за­ни по­греш­но. За­бе­ле­жу­вај­ќи ја гре­шка­та, Ед­вард, спо­ред ле­ген­да­та, во тој мо­мент, ги из­го­во­рил суд­бин­ски­те збо­ро­ви. Спо­ред еден ин­же­нер, кој при­сус­тву­вал на екс­пе­ри­мен­тот, Мар­фи за гре­шка­та го об­ви­ну­вал аси­стен­тот, ве­леј­ќи: „Ако ова мом­че мо­же што би­ло да рас­и­пе, ќе рас­и­пе!“

Спо­ред не­го, по­доц­на ин­же­не­ри­те ова го ко­ри­сте­ле во ме­ѓу­себ­ни­от раз­го­вор ка­ко изре­ка: „Ако не­што мо­же да се слу­чи, ќе се слу­чи“.

Дру­ги, вклу­чу­вај­ќи го и си­нот на Мар­фи, твр­дат де­ка пр­во­бит­на­та изре­ка на Ед­вард Мар­фи гла­се­ла: „Ако не­ко­ја ра­бо­та мо­же да се за­вр­ши на два или по­ве­ќе на­чи­ни, а са­мо еден во­ди во про­паст, ќе би­де за­вр­ше­на ток­му на тој на­чин“.

Ка­ко и да е, изра­зот за прв­пат се по­ја­вил на кон­фе­рен­ци­ја­та за но­ви­на­ри­те ко­га ка­пе­та­нот Стап од­го­ва­рал на но­ви­нар­ско­то пра­ша­ње: „Ка­ко во слу­чај на ва­кви те­сто­ви ни­кој не е се­ри­оз­но по­вре­ден?“ Стап од­го­во­рил де­ка се­ри­оз­но го зе­ле пред­вид Мар­фи­е­ви­от за­кон, а по­тоа об­јас­нил де­ка тоа зна­чи де­ка ги пред­ви­де­ле си­те евен­ту­ал­ни проб­ле­ми пред те­стот.

Без ог­лед на точ­ни­от исказ и по­тек­ло­то на иска­зот, ду­хот на овој за­кон е од­бран­бен при­стап, кој се ог­ле­да во пред­ви­ду­ва­ње­то на гре­шки­те што ќе ги на­пра­ви крај­ни­от ко­рис­ник. Мар­фи­е­ви­те ме­ра­чи на Ге-си­ла­та не ра­бо­те­ле ис­прав­но би­деј­ќи по­сто­е­ле два на­чи­на на спо­ју­ва­ње: ед­ни­от да­вал точ­но очи­ту­ва­ње, а дру­ги­от не да­вал ни­ка­ков ре­зул­тат. Крај­ни­от ко­рис­ник – Мар­фи­е­ви­от по­мош­ник, исто­ри­ски лик, имал две мож­но­сти за спо­ју­ва­ње на жи­ци­те. Се раз­би­ра, го из­брал по­греш­ни­от и ме­ра­чи­те не ја за­вр­ши­ле сво­ја­та ра­бо­та.

Од пр­во­то јав­но по­ја­ву­ва­ње Мар­фи­е­ви­от за­кон од ае­ро­ин­же­не­рин­гот бр­зо се ра­ши­рил во раз­ни тех­нич­ки об­ла­сти и вле­гол во оп­шта­та тех­нич­ка кул­ту­ра. На­бр­гу раз­ни­те ва­ри­ја­ции влег­ле и во по­пу­лар­ни­от го­вор, а во­оп­ште­но ду­хот на Мар­фи­е­ви­от за­кон се од­не­су­ва на наг­ла­су­ва­ње на фа­кти­те де­ка не­га­тив­ни­те не­шта се слу­чу­ва­ат не­о­че­ку­ва­но. Та­ка, во се­којд­нев­на­та упо­тре­ба се по­ја­ву­ва и об­ли­кот: „ Ако не­што мо­же да трг­не на­о­па­ку, ќе трг­не“, а ва­ри­јан­ти­те се поз­на­ти и под раз­лич­ни на­зи­ви (Фи­наг­лов за­кон или Со­дов за­кон кај Бри­тан­ци­те). Во се­којд­нев­ни­от го­вор по­сто­јат и дру­ги по­пу­лар­ни при­ме­ри, кои че­сто се ко­ри­стат за истак­ну­ва­ње на не­из­беж­но­ста на ба­ксу­зот. Оми­лен при­мер е: „Зо­што ле­бот се­ко­гаш па­ѓа на за­мач­ка­на­та стра­на?“, ка­де, се раз­би­ра, се иск­лу­чу­ва­ат слу­ча­и­те ко­га ле­бот не па­ѓа на таа стра­на би­деј­ќи тој слу­чај не ни е пре­те­ра­но ва­жен. Мар­фи­е­ви­от за­кон не­ко­гаш се по­ста­ву­ва ка­ко жи­вот­на фи­ло­зо­фи­ја. За­зе­ма­ње од­бран­бен став во жи­во­тот зна­чи пред­ви­ду­ва­ње на мож­но­ста не­шта­та да трг­нат на­о­па­ку, би­ло да ста­ну­ва збор за ин­же­нер­ско про­е­кти­ра­ње, љу­бов­на вр­ска, па­ту­ва­ње со авто­бус, но­се­ње лу­бе­ни­ца, ме­сте­ње са­те­лит­ска ан­те­на итн.

Бит­но е да се наг­ла­си де­ка Мар­фи­е­ви­от за­кон е општ, уни­вер­за­лен. Зна­чи се­ко­гаш и се­ко­му. Тоа го раз­ли­ку­ва од по­е­ди­неч­ни­от слу­чај, кој, обич­но, се опи­шу­ва со син­таг­ма­та: „Зо­што се­то ова са­мо ме­не ми се слу­чу­ва?“

Пишува: Невена Поповска

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.