Науката теоретски докажала дека Македонија има нафта

Глад­на ко­ко­шка про­со со­ну­ва, па та­ка и ние, со­о­че­ни со бе­ско­неч­на си­ро­ма­шти­ја, со­ну­ва­ме за на­фта. Ва­ков е ко­мен­та­рот на мно­гу­ми­на ко­га ќе се спо­ме­не те­ма­та од овој нас­лов, ини­ци­ра­на од пос­лед­на­та од­лу­ка на Вла­да­та да одо­бри ло­ка­ции за ге­о­ло­шки истра­жу­ва­ња на­фта и дру­ги су­ро­ви­ни. Ќе пог­лед­не­ме ка­кви истра­жу­ва­ња се пра­ве­ни во ми­на­то­то, ка­ко за­вр­ши­ле тие и сѐ во вр­ска со оваа те­ма, но уште на по­че­то­кот мо­же да се да­де од­го­вор на ос­нов­но­то пра­ша­ње – ма­кар и те­о­рет­ски.

Ос­но­ва­но мо­же­ме да ве­ру­ва­ме де­ка Ма­ке­до­ни­ја има на­фта. Ова твр­де­ње е на­уч­но по­ткре­пе­но. Пр­во, на­у­ка­та утвр­ди де­ка во Ма­ке­до­ни­ја во да­леч­но­то ми­на­то, пред ми­ли­о­ни го­ди­ни, има­ло го­ле­ми мо­ри­ња и езе­ра (ка­ко Пе­ла­го­ни­ско Мо­ре). Вто­ро, до­ка­жа­но е де­ка на­фта­та на­ста­ну­ва ка­ко пос­ле­ди­ца на изу­ми­ра­ње на жи­ви­от свет во мо­ри­ња­та. Тре­то, до­ка­жа­но е де­ка на те­ри­то­ри­ја­та на Ма­ке­до­ни­ја ми­ли­о­ни го­ди­ни во ми­на­то­то има­ло не са­мо жи­вот­ни и ри­би, ту­ку и чо­веч­ка ци­ви­ли­за­ци­ја. Че­твр­то, из­во­ри на на­фта и на гас ве­ќе се откри­е­ни и се експ­ло­а­ти­ра­ат на Бал­ка­нот, ка­ко во Ср­би­ја, Ро­ма­ни­ја, Бу­га­ри­ја и во Ал­ба­ни­ја.

Ова се фа­кти и ба­рем те­о­рет­ски зву­чат сен­за­ци­о­нал­но. Но, …

Што не зна­е­ме ние?

Во све­тот по­сто­јат мош­не ве­ро­до­стој­ни кар­ти за из­во­ри и за по­тен­ци­јал­ни ре­зер­ви на на­фта. Спо­ред се­гаш­ни­те из­во­ри, но и спо­ред до­ка­жа­ни­те, а сѐ уште не­експ­ло­а­ти­ра­ни, Европ­ска­та енер­гет­ска аген­ци­ја утвр­ди­ла де­ка на­фта­та ќе ја сне­ма во 2047 го­ди­на. На сли­чен став е и аме­ри­кан­ска­та ад­ми­ни­стра­ци­ја за ин­фор­ма­ции по­вр­за­ни со енер­ге­ти­ка­та.

И две­те ор­га­ни­за­ции, ка­ко и кни­га­та со фа­кти на ЦИА, твр­дат ед­но исто – Ма­ке­до­ни­ја не­ма до­ка­жа­ни из­во­ри на на­фта. Се­пак, тоа не зна­чи де­ка прет­по­ста­вка­та тре­ба да се отфр­ли це­лос­но. Вла­да­та не по­пу­сто рас­пи­ша ог­лас за ге­о­ло­шки истра­жу­ва­ња, а ка­тар­ски ком­па­нии уште пред две го­ди­ни по­ка­жаа ин­те­рес за истра­жу­ва­ње, пред сѐ, во Ов­че По­ле.

Вла­да­та уште во 2009 го­ди­на ја ан­га­жи­ра­ше кон­сул­тант­ска­та фир­ма „Прос­пект уни“ од Бу­ку­решт за да утвр­ди да­ли во­оп­што вре­ди да се ба­ра на­фта во Ма­ке­до­ни­ја. То­гаш, ро­ман­ски­те екс­пер­ти пред­ло­жи­ле да се на­пра­ват две тест-дуп­че­ња во ти­кве­шки­от и во ов­че­пол­ски­от ре­ги­он, на ло­ка­ции кои прет­ход­но со се­ри­оз­ни ге­о­фи­зич­ки ис­пи­ту­ва­ња ќе се оз­на­чат ка­ко нај­по­год­ни за мож­ни на­о­ѓа­ли­шта на на­фта. Тие кон­ста­ти­раа де­ка са­мо со екс­пе­ри­мен­тал­ни дуп­че­ња ќе мо­же да се раз­бие ди­ле­ма­та да­ли во Ма­ке­до­ни­ја има на­фта, би­деј­ќи не им би­ла до­вол­на до­ку­мен­та­ци­ја­та што да­ти­ра од 70-ти­те го­ди­ни на ми­на­ти­от век ко­га во Ов­че По­ле има­ло не­кол­ку оби­ди да се ба­ра­ат на­фте­ни из­во­ри и ре­зер­ви.

Пра­ша­ње­то да­ли Ма­ке­до­ни­ја ле­жи на на­фта се акту­а­ли­зи­ра­ше во 2006 го­ди­на ко­га бри­тан­ско-ка­над­ски­от кон­зор­ци­ум „Бан­керс пе­тро­ле­ум“ поч­на се­ри­оз­ни пре­го­во­ри со Вла­да­та за да ба­ра на­фта во Ма­ке­до­ни­ја. До­го­вор не бе­ше по­стиг­нат, а др­жа­ва­та поч­на сопс­тве­на ини­ци­ја­ти­ва за про­вер­ка на сом­не­жи­те.

Со дру­ги збо­ро­ви, на­фте­на­та тре­ска во Ма­ке­до­ни­ја е со по­стар да­тум. Што би­ло откри­е­но?

Ми­ри­са на не­што – на­фта или по­ли­ти­ка

Сен­за­ци­о­нал­но­то твр­де­ње, но ка­ко шпе­ку­ла­ци­ја, да­ти­ра од 1974 го­ди­на, а тоа што сле­ду­ва ни­ко­гаш не е офи­ци­јал­но по­твр­де­но. На­ви­сти­на има­ло истра­жу­ва­ња и од по­стар да­тум, по­точ­но од 1969 го­ди­на. За тоа по­до­лу.

На­вод­но, ре­зер­ви­те што ги има во Ма­ке­до­ни­ја би­ле утвр­де­ни од ју­гос­ло­вен­ски­от ге­о­ло­шки ин­сти­тут, кој во 1974 го­ди­на вр­шел дуп­че­ња на не­кол­ку ло­ка­ции во Ма­ке­до­ни­ја, во склоп на ар­ми­ски­от про­ект под код­но име „Бу­нар“. Утвр­ди­ле де­ка експ­ло­а­та­ци­ја­та на на­фта е исп­лат­ли­ва и то­гаш би­ло про­це­не­то де­ка во Ма­ке­до­ни­ја има су­ро­ва на­фта вред­на око­лу 500 ми­ли­јар­ди до­ла­ри. Со ра­фи­ни­ра­ње, за­ра­бо­тка­та би би­ла три­крат­но по­го­ле­ма. Проб­ни дуп­че­ња се пра­ве­ни и во охрид­ски­от ба­зен, на два ло­ка­ли­те­та, ед­но­то кај вул­кан­ско­то дув­ло кај се­ло­то Ко­сел, а дру­го­то крај Све­ти На­ум.

При из­вр­ше­ни­те проб­ни дуп­че­ња кај вул­кан­ско­то дув­ло кај Ко­сел, на дла­бо­чи­на од 300 ме­три се на­иш­ло на ге­о­тер­мал­на во­да ко­ја има­ла тем­пе­ра­ту­ра од 90 Цел­зи­у­со­ви сте­пе­ни, до­де­ка на дла­бо­чи­на од 800 ме­три се на­иш­ло на при­ро­ден гас и на на­фта. Дуп­ка­та би­ла за­тво­ре­на и бе­то­ни­ра­на, а це­ло­куп­на­та ар­хи­ва од на­о­ди­те од дуп­че­ње­то и комп­лет­ни­от ела­бо­рат се на­о­ѓа­ат во Во­е­но-тех­нич­ки­от ин­сти­тут во Бел­град. Во ре­о­нот на Све­ти На­ум, на дла­бо­чи­на од 1.400 ме­три, исто та­ка, би­ле откри­е­ни при­ро­ден гас и на­фта. Овој на­од се по­вр­зу­ва со ал­бан­ска­та та­ка­на­ре­че­на на­фте­на жи­ла, ко­ја, од стра­на на Ал­ба­ни­ја, се експ­ло­а­ти­ра ве­ќе 50 го­ди­ни. Та­ка ба­рем пи­шу­ваа ме­ди­у­ми­те во Охрид.

Ер­џе­ли­ја

Се­пак, во ше­е­се­ти­те го­ди­ни на ми­на­ти­от век нај­го­ле­ма сен­за­ци­ја во ме­ди­у­ми­те пре­диз­ви­ка­ло дуп­че­ње­то на ра­бот­ни­ци­те на „На­фта и гас“ од Но­ви Сад во 1969 го­ди­на. Не­дел­ни­кот „Ка­пи­тал“ уште пред не­кол­ку го­ди­ни ги ре­об­ја­ви на­пи­си­те во „Но­ва Ма­ке­до­ни­ја“ од тоа вре­ме, кои све­до­чат за еу­фо­ри­ја­та што на­ста­на­ла по дуп­че­ње­то кај Ер­џе­ли­ја, Све­ти­ни­кол­ско.

Сил­на­та еруп­ци­ја би­ла пре­диз­ви­ка­на од дуп­че­ње­то, а из­ва­ди­ле на­фта и гас на по­вр­ши­на­та на ер­џе­ли­ска­та дуп­ка на 2 фе­вру­а­ри 1969 го­ди­на. Ве­ста за на­фта сил­но ги про­трес­ла штип­ски­от и све­ти­ни­кол­ски­от по­ли­тич­ки естаб­лиш­мент и на­се­ле­ни­е­то. Рас­по­ло­же­ни­е­то поч­на­ло да пре­ми­ну­ва во по­зи­ти­ви­стич­ка ко­ле­ктив­на хи­сте­ри­ја. Тоа го воз­бу­ди­ло и врв­ни­от по­ли­тич­ки естаб­лиш­мент во Бел­град. По­ра­ди тоа, ду­ри Ла­зар Ко­ли­шев­ски, кој во тоа вре­ме бил член на пре­тсе­да­телс­тво­то на Цен­трал­ни­от ко­ми­тет (ЦК) на Со­ју­зот на ко­му­ни­сти на Ју­гос­ла­ви­ја (СКЈ) и член на Со­ве­тот на Фе­де­ра­ци­ја­та (член на нај­ви­со­ко ра­ко­водс­тво на вла­де­јач­ка­та пар­ти­ја), до­шол да ја сми­ри ат­мо­сфе­ра­та и да им да­де ин­струк­ции на ло­кал­ни­те по­ли­ти­ча­ри, сто­панс­тве­ни­ци и пар­ти­ски де­ле­га­ти.

Лазар Колишевски

Ко­ли­шев­ски го при­дру­жу­ва­ле ви­со­ки др­жав­ни и еко­ном­ски прет­став­ни­ци при по­се­та­та во Све­ти Ни­ко­ле, што по­твр­ду­ва де­ка на­ста­нот од 2 фе­вру­а­ри сил­но ги раз­бра­ну­вал си­те стру­кту­ри во то­гаш­на­та фе­де­ра­ци­ја. Во на­пи­си­те об­ја­ву­ва­ни на нас­лов­ни­те стра­ни­ци на „Но­ва Ма­ке­до­ни­ја“ се пре­не­се­ни све­дош­тва на ра­бот­ни­ци на ер­џе­ли­ска­та на­фте­на истраж­на пла­тфор­ма.

„Пло­до­род­но­то Ов­че По­ле, еден од жи­то­род­ни­те ре­ги­о­ни, е на до­бар пат во бли­ска ид­ни­на да пре­рас­не во пр­во на­фто­нос­но по­ле во Ма­ке­до­ни­ја. По по­ве­ќе­ме­сеч­ни истра­жу­ва­ња, ра­бот­на­та еди­ни­ца на „На­фта гас” од Но­ви Сад, под ра­ко­водс­тво на ин­же­не­рот Зо­ран Ми­ло­ва­но­виќ, на дуп­ка­та Ов­че По­ле 1, бли­зу се­ло­то Ер­џе­ли­ја, Све­ти­ни­кол­ско, на­и­де на пр­ви­те сло­е­ви на на­фта и гас“ (Но­ва Ма­ке­до­ни­ја, 5 фе­вру­а­ри 1969 го­ди­на).

„Од­вај ус­пе­ав­ме да ја за­пре­ме сил­на­та еруп­ци­ја на на­фта и гас. Ако не ус­пе­ев­ме, мо­же­ше да се слу­чи нај­ло­шо­то. Се­га еруп­ци­ја­та, ка­ко што гле­да­те, е скро­те­на и таа ќе се пу­шти ко­га за тоа ќе би­дат из­вр­ше­ни под­го­то­вки“, ни ре­че Рај­ко Ми­тро­виќ, во­дач на сме­на­та на дуп­ка­та и ра­бот­ник од „На­фта гас“. Ова е из­ја­ва што „Но­ва Ма­ке­до­ни­ја“ ја об­ја­ви­ла ка­ко глав­на вест на нас­лов­на­та стра­ни­ца на 5 фе­вру­а­ри 1969 го­ди­на.

Ста­ну­ва збор за све­до­че­ње на ра­бот­ник, кој ра­бо­тел на на­фте­на­та пла­тфор­ма кај се­ло­то Ер­џе­ли­ја.

„Но­ва Ма­ке­до­ни­ја“ об­ја­ви­ла де­ка експ­ло­зи­ја­та на га­сот пре­диз­ви­ка­на од дуп­чал­ка­та на „На­фта гас“ се слу­чи­ла на 2 фе­вру­а­ри око­лу 10 ча­сот утри­на­та. Во тек­стот об­ја­вен на 5 фе­вру­а­ри пи­шу­ва де­ка на дла­бо­чи­на од са­мо 470 ме­три из­би­ла сил­на експ­ло­зи­ја на гас со по­ја­ва на на­фта, ко­ја, ка­ко што пи­шу­ва, мо­же­ла да се ви­ди ду­ри од Ер­џе­ли­ја.

Но, што се слу­чи­ло – по са­мо не­кол­ку ме­се­ци ра­бо­та, ра­бот­ни­ци­те на „На­фта и гас“ си за­ми­на­ле. Истра­жу­ва­ње­то би­ло пре­ки­на­то. Ни­ко­гаш не би­ло об­ја­ве­но да­ли та­му мо­же да има на­фта иа­ко ма­ке­дон­ско­то Со­бра­ние од­во­и­ло зна­чи­тел­ни средс­тва за да про­дол­жат ис­пи­ту­ва­ња­та. И ту­ка за­вр­шу­ва це­ла­та при­каз­на за ов­че­пол­ска­та на­фта.

Во се­кој слу­чај, со пос­лед­на­та ини­ци­ја­ти­ва на Вла­да­та се чи­ни де­ка сме на нај­до­бар пат да откри­е­ме да­ли има на­фта во Ма­ке­до­ни­ја.

Цр­но­то зла­то но­си мно­гу па­ра, ама ба­ра и мно­гу вло­жу­ва­ња, без га­ран­ци­ја де­ка ќе се по­ја­ви.

Вла­да­та ќе да­ва про­стор и до 5000 ква­драт­ни ки­ло­ме­три за истра­жу­ва­ње на­фта

Со но­ви­те из­ме­ни на За­ко­нот за ми­не­рал­ни су­ро­ви­ни, кои се во со­бра­ни­ска про­це­ду­ра, се пред­ви­ду­ва нов вид по­стап­ка за до­де­лу­ва­ње прос­пек­ци­ски ге­о­ло­шки истра­жу­ва­ња на ми­не­рал­ни су­ро­ви­ни. Име­но, на ја­вен по­вик по пат на еле­ктрон­ско јав­но над­да­ва­ње ќе се до­де­лу­ва про­стор до 5000 ква­драт­ни ки­ло­ме­три., на кој ќе се вр­шат прос­пек­ци­ски истра­жу­ва­ња на раз­лич­ни ви­до­ви ми­не­рал­ни су­ро­ви­ни.

Со тоа на истра­жу­вач­ки­те ком­па­нии им се да­ва мож­ност да пра­ват се­ри­оз­ни ана­ли­зи на про­сто­рот на Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја од ас­пект на на­о­ѓа­ње но­ви ло­ка­ли­те­ти кои ќе бидат перс­пе­ктив­ни за истра­жу­ва­ње ми­не­рал­ни су­ро­ви­ни, ка­ко и ана­ли­зи на про­сто­рот од ас­пект на сог­ле­ду­ва­ње по­тен­ци­ја­ли и утвр­ду­ва­ње по­тен­ци­јал­ни зо­ни на те­ри­то­ри­ја­та на Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја за евен­ту­ал­но истра­жу­ва­ње јаг­ле­но­во­до­ро­ди (на­фта, гас и слич­но).

(Пишува: Александар Божиновски
Текст објавен во 75. број на неделникот „Република“, 7.02.2014)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.