Сашо Клековски: Ма­ке­до­ни­ја не­ма ни­ту да се укра­и­ни­зи­ра, ни­ту да се ос­ма­ни­зи­ра

Са­шо Кле­ков­ски, ле­кар по обра­зо­ва­ние, во ма­ке­дон­ска­та јав­ност е ме­ѓу пр­ви­те асо­ци­ја­ции за ед­на од нај­ста­ри­те нев­ла­ди­ни ор­га­ни­за­ции во зем­ја­ва и во­оп­што за ма­ке­дон­ски­от нев­ла­дин се­ктор. Тој е еден од најг­лас­ни­те акти­ви­сти во зем­ја­ва, кој за два­е­се­ти­на го­ди­на ус­пеа на си­те ма­ке­дон­ски вла­ди ди­рект­но или ин­ди­рект­но да им на­мет­не идеи, кои по­доц­на беа пре­то­че­ни во за­кон­ски ре­ше­ни­ја. Не­ко­гаш­ни­от сту­дент­ски ли­дер од вре­ме­то на со­ци­ја­лиз­мот од­би­ва да ги при­фа­ти по­фал­би­те де­ка е еден од твор­ци­те на гра­ѓан­ски­от акти­ви­зам во не­за­вис­на Ма­ке­до­ни­ја.

Иа­ко ве­ќе не сте на че­ло на Ма­ке­дон­ски­от цен­тар за ме­ѓу­на­род­на со­ра­бо­тка (МЦМС), ед­на од нај­ста­ри­те гра­ѓан­ски ор­га­ни­за­ции во зем­ја­ва, ка­ко ја оце­ну­ва­те Ва­ша­та дво­де­це­ни­ска­та актив­ност во гра­ѓан­ски­от се­ктор и актив­но­ста на МЦМС, во­оп­што?
Кле­ков­ски: Ра­бо­ти­те не поч­ну­ва­ат и не за­вр­шу­ва­ат со нас. МЦМС не е ед­на од нај­ста­ри­те гра­ѓан­ски ор­га­ни­за­ции би­деј­ќи гра­ѓан­ско­то оп­штес­тво во Ма­ке­до­ни­ја не поч­ну­ва со не­за­вис­но­ста, ту­ку тоа е под­ла­бо­ко вко­ре­не­то во ма­ке­дон­ска­та исто­ри­ја, во пер­и­о­дот на пре­род­ба­та и по­на­та­му, ду­ри и во др­жав­ни­от со­ци­ја­ли­зам. Се­ка­ко, со не­за­вис­но­ста гра­ѓан­ско­то оп­штес­тво поч­на еден нов цик­лус на раз­вој и МЦМС е зна­чен дел од со­вре­ме­но­то гра­ѓан­ско оп­штес­тво.

Гра­ѓан­ски­от се­ктор во Ма­ке­до­ни­ја има зна­чи­тел­ни по­стиг­ну­ва­ња. Нај­до­бар до­каз за тоа е што во  2013 го­ди­на до­вер­ба­та кон гра­ѓан­ски­те ор­га­ни­за­ции е на нај­ви­со­ко ни­во, со 59,3 про­цен­ти, и е во по­сто­јан по­раст од 2006 го­ди­на, ко­га из­не­су­ва­ла 33,1 про­цен­ти. Ед­на по­ло­ви­на од гра­ѓа­ни­те мо­жат да на­ве­дат при­ме­ри за ус­пеш­ни гра­ѓан­ски ор­га­ни­за­ции, ка­ко МОСТ, „Ме­ѓа­ши“, „Ел Хи­лал“, СОС Дет­ско се­ло, „Ха­би­тат“, „По­лио плус“, АДИ, Хел­син­шки ко­ми­тет, НСИОМ, СЗПМ, СОЖМ. Се­ка­ко, мо­же и кри­тич­ки да се пог­лед­не на со­стој­би­те, но и при кри­ти­ка­та мо­ра да би­де­ме ре­ал­ни и да се спо­ре­ду­ва­ме со ре­ги­о­нот. Со се­кој че­твр­ти гра­ѓа­нин вклу­чен во гра­ѓан­ска ор­га­ни­за­ци­ја, Ма­ке­до­ни­ја има со­лид­ни ре­зул­та­ти во спо­ре­дба со ко­ја би­ло зем­ја од Бал­ка­нот, но, се­ка­ко, има по­мал­ку по­стиг­ну­ва­ња од зем­ји во Се­вер­на Евро­па, ка­де што де­вет од де­сет гра­ѓа­ни се вклу­че­ни во гра­ѓан­ски ор­га­ни­за­ции.

Ко­га сфа­ти­вте де­ка нев­ла­ди­ни­от се­ктор мо­же да би­де си­лен ко­ре­ктор на вла­ста?
Кле­ков­ски:  Мо­е­то искус­тво со гра­ѓан­ски­от се­ктор поч­ну­ва пред не­за­вис­но­ста, во 1988 го­ди­на, во Со­ју­зот на сту­ден­ти по ме­ди­ци­на на Ма­ке­до­ни­ја, по­тоа во Со­ју­зот на сту­ден­ти при Уни­вер­зи­те­тот „Св. Ки­рил и Ме­то­диј“ и про­дол­жу­ва во Ма­ке­дон­ски­от цен­тар за ме­ѓу­на­род­на со­ра­бо­тка, кој ми­на­ти­от ме­сец од­бе­ле­жи 20 го­ди­ни, а па­ра­лел­но со МЦМС поч­нав или учес­тву­вав во ос­но­ва­ње­то на Ма­ке­дон­ска­та раз­вој­на фон­да­ци­ја за прет­при­ја­ти­ја (МРФП), ко­ја во 2013 го­ди­на од­бе­ле­жи 15 го­ди­ни од ос­но­ва­ње­то, Бал­кан­ска­та мре­жа за раз­вој на гра­ѓан­ско­то оп­штес­тво итн. Ова на­бро­ју­ва­ње не е за да на­бро­јам функ­ции, ту­ку да на­ве­дам ор­га­ни­за­ции што имаа, има­ат и ќе има­ат го­ле­ми по­стиг­ну­ва­ња. Нај­го­лем ус­пех е ко­га след­на­та ге­не­ра­ци­ја ќе ус­пее и ќе ја над­ми­не прет­ход­на­та. За­тоа ме ра­ду­ва што МЦМС, МРФП и дру­ги ор­га­ни­за­ции се ус­пеш­ни и по мо­е­то пов­ле­ку­ва­ње.

Мно­гу­ми­на би се за­кол­на­ле де­ка во Ма­ке­до­ни­ја не­ма акти­ви­зам што не е ди­ри­ги­ран или ин­стру­и­ран од вла­ста и од опо­зи­ци­ја­та.
Кле­ков­ски: Та­ква­та сли­ка де­ка гра­ѓан­ски­те ор­га­ни­за­ции спро­ве­ду­ва­ат не­што што е ре­ше­но во не­кој пар­ти­ски цен­тар се кон­стру­и­ра од по­ли­тич­ки­те пар­тии, со про­ек­ци­ја на пар­ти­ска­та по­ли­ти­ка де­ка зад се­кој став мо­ра да стои не­кој пар­ти­ски цен­тар. Во Ма­ке­до­ни­ја има по­ве­ќе од 30 по­ли­тич­ки пар­тии од це­ли­от спе­ктар. Што и да мис­ли или из­ја­ви еден чо­век, еден акти­вист, тоа, мо­же­би, ќе се сов­па­ѓа со ста­во­ви­те на ед­на од три­е­сет­те по­ли­тич­ки пар­тии. По­ли­тич­ки­те пар­тии, пак, ста­во­ви­те што им од­го­ва­ра­ат ги наг­ла­су­ва­ат, ги при­сво­ју­ва­ат, а тие што не им од­го­ва­ра­ат, за да ги де­ле­ги­ти­ми­зи­ра­ат, ги осу­ду­ва­ат ка­ко ин­стру­и­ра­ни од ри­вал­ска­та пар­ти­ја. Та­ка по­ли­тич­ки­те пар­тии соз­да­ва­ат сил­на пер­цеп­ци­ја де­ка гра­ѓан­ски­те ор­га­ни­за­ции се за ед­ни или за дру­ги или за тре­ти.

Вас лич­но сво­е­вре­ме­но Ве сме­таа за бли­зок на влaда­та на Буч­ков­ски, а се­га Ви ле­пат ети­ке­та де­ка сте бли­ски со оваа вла­да. Ка­ко го об­јас­ну­ва­те фе­но­ме­нот на „па­зар­џи­ско–чар­ши­ски кри­те­ри­у­ми“ за оце­ну­ва­ње одре­де­ни ин­те­ле­кту­ал­ци. Са­мо Вие до­се­га „оти­до­вте“ во ам­ба­са­до­ри, „ста­на­вте“ ми­ни­стер, „отво­ри­вте“ при­ва­тен уни­вер­зи­тет и ни­за дру­ги шпе­ку­ла­ции што не се по­ка­жаа ка­ко точ­ни. Ка­ко функ­ци­о­ни­ра­те во ва­кви окол­но­сти ка­ко ин­те­ле­кту­а­лец?
Кле­ков­ски: Мо­јот ли­чен при­стап е ус­пе­хот да го ба­рам низ со­ра­бо­тка со ин­сти­ту­ци­и­те, низ ди­ја­лог и по­тра­га по ре­ше­ние по­вол­но за две­те стра­ни – „по­бе­да-по­бе­да“ (win-win). Тоа не­ко­му мо­же да му изг­ле­да ка­ко бли­скост до ед­на или дру­га стра­на, но за ме­не е ме­тод на ра­бо­та. Мо­жам да рас­ка­жам ед­на анег­до­та. Ко­га МЦМС поч­на со ор­га­ни­за­ци­ја на Са­е­мот на НВО – Фо­рум на гра­ѓан­ско­то оп­штес­тво, ре­ши да го ка­ни Пре­тсе­да­те­лот на Ре­пуб­ли­ка­та, ка­ко нат­пар­ти­ска ин­сти­ту­ци­ја. На пр­ви­те фо­ру­ми тоа бе­ше пре­тсе­да­те­лот Трај­ков­ски, а по­тоа пре­тсе­да­те­лот Цр­вен­ков­ски. Ми се чи­ни во 2007 го­ди­на, Са­е­мот на НВО се отво­ра­ше во ист ден со ЗЕЛС екс­по – са­е­мот на оп­шти­ни­те. Са­е­мот на НВО, ка­де што јас бев до­ма­ќин (еден од нив), го отво­ри пре­тсе­да­те­лот Цр­вен­ков­ски, а ЗЕЛС екс­по, ка­де што до­ма­ќин бе­ше Ан­дреј Пе­тров, то­гаш пре­тсе­да­тел на ЗЕЛС, го отво­ри пре­ми­е­рот Гру­ев­ски. Мно­гу­ми­на ја ко­мен­ти­раа мо­ја­та бли­скост со пре­тсе­да­те­лот Цр­вен­ков­ски, до­де­ка ни­кој не му за­бе­ле­жа на Ан­дреј Пе­тров, а двај­ца­та по­ста­пу­вав­ме во ду­хот на ин­сти­ту­ци­ска со­ра­бо­тка.

Реј­тин­зи­те од 2011 го­ди­на на­ва­му по­ка­жу­ва­ат ма­ли про­ме­ни на рас­по­ло­же­ни­е­то на гра­ѓа­ни­те, што зна­чи де­ка не до­а­ѓа до клуч­на про­ме­на, на­ма­лу­ва­ње на до­вер­ба­та во ВМРО-ДПМНЕ или зго­ле­му­ва­ње на до­вер­ба­та во СДСМ. Тоа де­лум­но се дол­жи на не­рам­но­прав­на­та ме­ди­ум­ска по­кри­е­ност на два­та бло­ка, но и на не­ус­пе­хот на СДСМ да ја пре­диз­ви­ка про­ме­на­та

Ка­ко се со­о­чу­вам со шпе­ку­ла­ци­и­те? Тоа што по­сто­ја­но се по­тсе­ту­вам е што са­кам да по­стиг­нам, кои се мо­и­те це­ли и вред­но­сти, без оче­ку­ва­ња за приз­на­ние од сре­ди­на­та. Уште ка­ко млад сту­дент­ски ли­дер ме по­у­чи Бла­же Ри­стов­ски, то­гаш пот­пре­тсе­да­тел на Вла­да­та, де­ка ка­ко јав­на лич­ност не­кои лу­ѓе ќе ги одо­бру­ва­ат, но не­кои ќе ги осу­ду­ва­ат мо­и­те по­стап­ки и тре­ба да го при­фа­там тоа, а ако не, имам из­бор да не би­дам јав­на лич­ност. Ка­ко млад ди­ре­ктор на МЦМС, од мо­и­те хо­ланд­ски под­др­жу­ва­чи Херт Јан ван Апел­дорн и Жак Ви­лам­се на­у­чив де­ка нај­те­шко се до­би­ва приз­на­ние во свое вре­ме и во сво­ја­та за­ед­ни­ца. И на­у­чив да истра­ам и без под­др­шка и приз­на­ние до­ма. А од странс­тво, МЦМС во 1998 го­ди­на е до­бит­ник на приз­на­ние за при­до­нес во де­мо­кра­ти­ја­та и во гра­ѓан­ско­то оп­штес­тво од САД и од ЕУ, пот­пи­ша­но од Бил Клин­тон, Жак Сан­тер и од То­ни Блер.

А шпе­ку­ла­ци­и­те во ме­ди­у­ми­те не ги де­ман­ти­рам би­деј­ќи сме­там де­ка тоа е ра­бо­та на ме­ди­у­ми­те, да ги про­ве­ру­ва­ат мо­и­те ко­мен­та­ри и мо­ти­ви. А гра­ѓа­ни­те мо­жат са­ми да зак­лу­чат да­ли (не) сум пров­ла­дин, про­ал­бан­ски, про­а­ме­ри­кан­ски итн.

Во ед­на од пос­лед­ни­те ан­ке­ти на МЦМС и на Ин­сти­ту­тот за де­мо­кра­ти­ја во ко­ја се ме­ри пер­цеп­ци­ја­та на ма­ке­дон­ски­те гра­ѓа­ни кон со­се­ди­те, се по­ка­жа де­ка Ма­ке­дон­ци­те ка­ко најб­ли­ски ги чув­ству­ва­ат Ср­би­те, а ет­нич­ки­те Ал­бан­ци – Ал­бан­ци­те од ре­ги­о­нот. Но ин­те­ре­сен е по­да­то­кот што огро­мен про­цент кај Ма­ке­дон­ци­те и кај Ал­бан­ци­те ги сме­та­ат Гр­ци­те за нај­не­при­ја­тел­ски со­сед.
Кле­ков­ски: Не ста­ну­ва збор за при­ја­телс­тво со на­ро­ди­те, ту­ку со др­жа­ви­те. И да, Ср­би­ја се пер­це­пи­ра ка­ко најб­ли­ска ме­ѓу ет­нич­ки­те Ма­ке­дон­ци, а Ал­ба­ни­ја ме­ѓу ет­нич­ки­те Ал­бан­ци. Тоа е зас­но­ва­но на нај­до­бри­те лич­ни искус­тва, ка­ко и на поз­на­ва­ње на исто­ри­ја­та и на кул­ту­ра­та, но, се­ка­ко, и на ве­шти­на­та на во­де­ње на ме­ѓу­др­жав­ни­те од­но­си. Вла­сти­те во Ср­би­ја, со иск­лу­чок на епи­зо­ди ка­ко Ше­шељ или Вук Дра­шко­виќ, не ги на­мет­ну­ва­ат отво­ре­ни­те пра­ша­ња ка­ко цр­ква­та, и ги ре­ла­ти­ви­зи­ра­ат. За раз­ли­ка од Бу­га­ри­ја, ко­ја од­но­си­те ги по­вр­за со до­го­вор за до­бро­со­седс­тво или, пак, де­мон­стри­ра бли­скост со Ати­на, па Бу­га­ри­ја ка­ко нај­при­ја­тел­ска ја до­жи­ву­ва­ат пет­па­ти по­мал­ку гра­ѓа­ни од тие што има­ат нај­до­бри лич­ни искус­тва со Бу­га­ри­ја. Че­ти­ри од пет гра­ѓа­ни ја сме­та­ат Гр­ци­ја за нај­не­при­ја­тел­ски со­сед, што е иск­лу­чи­тел­но ви­со­ка хо­мо­ге­ност на ста­во­ви­те. Кол­ку е до­бра хо­мо­ге­но­ста во оп­сто­ју­ва­ње­то, тол­ку е и ло­ша би­деј­ќи ќе го отеж­ну­ва до­го­во­рот со Гр­ци­ја.

Спо­ред Ва­ши­те истра­жу­ва­ња, ка­ква е тен­ден­ци­ја­та на ме­ѓу­ет­нич­ки­от со­жи­вот во зем­ја­ва?
Кле­ков­ски: На ова пра­ша­ње мо­же да се од­го­во­ри ка­ко на тоа за оце­на на гра­ѓан­ско­то оп­штес­тво. Во јав­но­ста до­ми­ни­ра­ат цр­ни сли­ки, се го­во­ри за по­де­ле­но оп­штес­тво. Ма­ке­до­ни­ја би­ла по­де­ле­но оп­штес­тво, не ста­на та­ква по 2001 го­ди­на, ве­ро­јат­но се­га са­мо ста­ну­ва­ме ин­фор­ми­ра­ни и свес­ни за тоа. На по­зи­тив­на­та стра­на са­кам да го изд­во­јам по­го­ле­ми­от кон­такт во биз­ни­сот и на ра­бот­но­то ме­сто ме­ѓу гра­ѓа­ни­те од раз­лич­на ет­нич­ка при­пад­ност, брз раз­ли­ка да­ли во при­ват­ни­от или во јав­ни­от се­ктор (ре­зул­тат на пра­вич­на­та за­ста­пе­ност), што се одра­зу­ва на мул­ти­кул­ту­ра­та и на де­цен­тра­ли­за­ци­ја­та. При­мер што че­сто го упо­тре­бу­вам е упо­тре­ба­та на зна­ми­ња­та – во 1997 го­ди­на во Го­сти­вар за­ги­наа лу­ѓе по­ра­ди тоа, а се­га е при­фат­ли­ва за мно­зи­на ет­нич­ки Ма­ке­дон­ци. На не­га­тив­на­та стра­на се по­дел­би­те во обра­зо­ва­ни­е­то и во ме­ди­у­ми­те, два се­кто­ра, кои има­ат зна­чи­тел­но вли­ја­ние во фор­ми­ра­ње­то на пер­цеп­ци­и­те за дру­ги­от.

Сво­е­вре­ме­но МСМС ра­бо­те­ше ин­тен­зив­но и сѐ уште е актив­ен на ме­ѓу­ре­ли­ги­ски ди­ја­лог. Сме­та­те ли де­ка раз­ли­ки­те ме­ѓу ра­ди­кал­ни­те хри­сти­јан­ски и ис­лам­ски акти­ви­сти мо­же да ја втур­нат Ма­ке­до­ни­ја во се­ри­оз­на кри­за?
Кле­ков­ски: Ре­ли­ги­ја­та би­ла по­тис­ну­ва­на и мар­ги­на­ли­зи­ра­на со де­це­нии и неј­зи­но­то вра­ќа­ње во оп­штес­тве­ни­те те­ко­ви се до­жи­ву­ва дра­ма­тич­но од по­е­дин­ци. Не­ма ни­што ра­ди­кал­но во јав­но­то пра­кти­ку­ва­ње на ре­ли­ги­ја­та. Одре­ден про­стор по­пол­ну­ва­ат и не­до­маш­ни раз­би­ра­ња на ре­ли­ги­ја­та, без раз­ли­ка да­ли се кон­зер­ва­тив­ни­те пра­вос­лав­ни кру­го­ви од Све­та Го­ра, или ра­ди­кал­ни­те су­нит­ски дви­же­ња од арап­ски­от свет. Да­ли тие дви­же­ња мо­жат да ја втур­нат Ма­ке­до­ни­ја во се­ри­оз­на кри­за не за­ви­си од тие ра­ди­кал­ни акти­ви­сти, ту­ку од нас. Вер­ски­те ин­сти­ту­ции тре­ба што по­до­бро да се ин­те­гри­ра­ат во оп­штес­тво­то за да се на­ма­ли стран­ско­то вли­ја­ние. Ја­вен ин­те­рес е до­маш­но­то хри­сти­јан­ско и ис­лам­ско вер­ско обра­зо­ва­ние што по­до­бро да се ин­те­гри­ра во јав­но­то обра­зо­ва­ние, од­нос­но да се обез­бе­ди јав­но фи­нан­си­ра­ње под ед­на­кви ус­ло­ви на вер­ски­те учи­ли­шта и фа­кул­те­ти за да се спре­чи стран­ско­то вли­ја­ние, кое до­а­ѓа со стран­ски­те фи­нан­сии.

Има ли  на­деж де­ка ид­ни­те ге­не­ра­ции ќе жи­ве­ат со по­ма­ли пре­дра­су­ди?
Кле­ков­ски: На­деж се­ко­гаш по­стои, но на­деж­та не е до­вол­на. Ќе има по­мал­ку пре­дра­су­ди ако по­сто­јат по­ли­ти­ка и актив­но­сти во обра­зо­ва­ни­е­то и во ме­ди­у­ми­те и во дру­ги по­драч­ја, кои ќе овоз­мо­жат за­поз­на­ва­ње со дру­ги­от. Клу­чен не­при­ја­тел на тоа е ет­но­цен­триз­мот на по­ли­тич­ки­те пар­тии за свои тес­но­пар­ти­ски ин­те­ре­си.

Во пре­срет на прет­стој­на­та из­бор­на про­лет ста­ну­ва­ат по­а­кту­ел­ни ан­ке­ти­те за реј­тин­зи­те на по­ли­тич­ки­те пар­тии. Не мо­же да не се за­бе­ле­жи раз­ли­ка­та во ре­зул­та­ти­те од ме­ре­ња­та. На што се дол­жи тоа?
Кле­ков­ски: По­ли­тич­ки­те истра­жу­ва­ња тре­ба да би­дат про­фе­си­о­нал­ни, ка­ко што тре­ба да би­дат про­фе­си­о­нал­ни и ме­ди­у­ми­те. И кај реј­тин­зи­те, ка­ко и кај ме­ди­у­ми­те, до­кол­ку се про­фе­си­о­нал­ни, ќе по­сто­јат раз­ли­ки во рам­ки­те на про­фе­си­о­нал­ни­те оче­ку­ва­ња. Раз­ли­ки­те во реј­тин­зи­те по­сто­јат и во дру­ги зем­ји. Тоа што ние во Ма­ке­до­ни­ја и ка­ко јав­ност и ка­ко ме­ди­у­ми тре­ба да го на­у­чи­ме е со­од­вет­но­ста на ку­ќи­те за ме­ре­ње реј­тинг, а тоа ќе се учи и пре­ку искус­тво, кои ку­ќи об­ја­ви­ле по­точ­ни реј­тин­зи. На при­мер, пред из­бо­ри­те во 2011 го­ди­на по­ве­ќе­то ку­ќи за ме­ре­ње реј­тинг об­ја­ви­ја реј­тин­зи, чи­ја­што гре­шка е во рам­ки­те на доз­во­ле­на­та. Иск­лу­чок беа три ку­ќи за ме­ре­ње реј­тинг.

Но­во­то ра­ко­водс­тво на СДСМ ја сме­ни стра­те­ги­ја­та за гра­де­ње на реј­тин­гот, па се­га се оби­ду­ва со по­пу­ли­стич­ка про­гра­ма да ја вра­ти до­вер­ба­та кај гра­ѓа­ни­те. Сме­та­те ли де­ка до­се­га тоа ус­пеш­но го пра­ви и де­ка тоа мо­же да до­не­се ус­пех на из­бо­ри су­деј­ќи спо­ред ре­зул­та­ти­те од ан­ке­ти­те што ги ви­дов­ме до­се­га?
Кле­ков­ски: Реј­тин­зи­те од 2011 го­ди­на на­ва­му по­ка­жу­ва­ат ма­ли про­ме­ни на рас­по­ло­же­ни­е­то на гра­ѓа­ни­те, што зна­чи де­ка не до­а­ѓа до клуч­на про­ме­на, на­ма­лу­ва­ње на до­вер­ба­та во ВМРО-ДПМНЕ или зго­ле­му­ва­ње на до­вер­ба­та во СДСМ. Тоа де­лум­но се дол­жи на не­рам­но­прав­на­та ме­ди­ум­ска по­кри­е­ност на два­та бло­ка, но и на не­ус­пе­хот на СДСМ да ја пре­диз­ви­ка про­ме­на­та. На ло­кал­ни­те из­бо­ри во 2013 го­ди­на гра­ѓа­ни­те не ја под­др­жаа по­ли­ти­ка­та на „от­пор“ на СДСМ. Се­га СДСМ има две перс­пе­кти­ви: по­ве­ќе по­пу­ли­зам или по­ве­ќе иде­о­ло­ги­ја. Со огра­ду­ва­ње де­ка сум до­жи­ве­ан од по­е­дин­ци ка­ко пров­ла­дин, мо­е­то мис­ле­ње е де­ка на СДСМ му по­треб­но по­ве­ќе иде­о­ло­ги­ја. Са­мо та­ка ќе пре­ста­не да се нат­пре­ва­ру­ва на до­ма­шен те­рен на ВМРО-ДПМНЕ и ќе на­пра­ви јас­на раз­ли­ка од ВМРО-ДПМНЕ. И со по­ве­ќе иде­о­ло­ги­ја, СДСМ тре­ба да би­де под­го­твен ус­пе­хот да го оче­ку­ва на сред­ни па­те­ки.

И ВМРО-ДПМНЕ и СДСМ на го­ле­мо се под­го­тву­ва­ат за пред­вре­ме­ни из­бо­ри. За­се­га сѐ уште не­ма по­твр­да де­ка на­про­лет ќе се слу­чи та­кво не­што, но до­кол­ку ги има, ка­кви се Ва­ши­те про­це­ни? Спо­ред се­гаш­на­ва си­ту­а­ци­ја, кој најм­но­гу би до­бил, а кој би за­гу­бил?
Кле­ков­ски: Ка­ко што ре­ков, реј­тин­зи­те не по­ка­жу­ва­ат го­ле­ма про­ме­на на рас­по­ло­же­ни­е­то и по­ра­ди тоа и ВМРО-ДПМНЕ и СДСМ се под­го­тву­ва­ат за из­бо­ри, но не се ре­ши­тел­ни во до­не­су­ва­ње­то од­лу­ка. И две­те пар­тии мо­же да оче­ку­ва­ат при­до­би­вки и за­гу­би, та­ка што се­га вни­ма­тел­но ги ме­рат ефе­кти­те од пред­вре­ме­ни из­бо­ри. Ми се чи­ни де­ка со ди­рект­ни пре­тсе­да­тел­ски, пар­ла­мен­тар­ни и ло­кал­ни из­бо­ри во раз­лич­ни го­ди­ни, плус пред­вре­ме­ни из­бо­ри, пре­че­сто има­ме из­бо­ри, кои вне­су­ва­ат по­ли­тич­ка не­из­вес­ност и вли­ја­ат не­га­тив­но на еко­но­ми­ја­та.

Во нас­ло­вот на пос­лед­на­та ан­ке­та на ко­ја ра­бо­ти­те се спо­ме­ну­ва и Бу­га­ри­ја. Ка­кви се мож­но­сти­те спо­рот со оваа зем­ја да се за­тво­ри ка­ко што им при­ле­га на ци­ви­ли­зи­ра­ни др­жа­ви и на на­ро­ди што има­ат мно­гу по­ве­ќе слич­но­сти откол­ку раз­ли­ки?
Кле­ков­ски: Точ­но, истра­жу­ва­ни се и ста­во­ви­те на гра­ѓа­ни­те за од­но­си­те со Бу­га­ри­ја и тој из­ве­штај ќе би­де об­ја­вен де­но­ви­ве. Се­ка­ко де­ка мо­же да дој­де­ме до до­го­вор. Ма­ке­до­ни­ја и Бу­га­ри­ја, има­ат пот­пи­ша­но Дек­ла­ра­ци­ја за до­бро­со­седс­тво во 1999 го­ди­на, по­твр­де­на со за­ед­нич­ки ме­мо­ран­дум во 2008 го­ди­на, кои се под­го­то­вка и до­бра ос­но­ва за до­го­во­рот. Ед­но од ре­ше­ни­ја­та на Ре­зо­лу­ци­ја­та што то­гаш бе­ше мно­гу кри­ти­ку­ва­на од опо­зи­ци­ја­та, бе­ше пот­пи­шу­ва­ње­то на офи­ци­јал­ни­те ја­зи­ци и тоа ма­ке­дон­ски­от ја­зик, спо­ред Уста­вот на Ма­ке­до­ни­ја, и бу­гар­ски­от ја­зик, спо­ред Уста­вот на Бу­га­ри­ја. Тоа ре­ше­ние овоз­мо­жи пот­пи­шу­ва­ње де­се­ти­ци би­ла­те­рал­ни до­го­во­ри за со­ра­бо­тка, а во из­ми­на­та­та де­це­ни­ја не му на­не­се ни­ка­ква ште­та на ма­ке­дон­ски­от ја­зик.

Ка­кви сце­на­ри­ја се во оп­тек ако дол­го­роч­но би­де­ме бло­ки­ра­ни од Гр­ци­ја?
Кле­ков­ски: Ма­ке­до­ни­ја има дла­бо­ки еко­ном­ски, по­ли­тич­ки и кул­тур­ни вр­ски со член­ки­те на ЕУ. Ма­ке­до­ни­ја има оп­штес­твен до­го­вор за сво­ја­та стра­те­ги­ска евро­ат­лант­ска ори­ен­та­ци­ја. Жел­ба­та на ет­нич­ки­те Ма­ке­дон­ци и на дру­ги гра­ѓа­ни на Ма­ке­до­ни­ја, да ги за­чу­ва­ат сво­е­то име и иден­ти­тет, не е про­тив НАТО и про­тив ЕУ. Ни­кој не тре­ба да нѐ зап­ла­шу­ва, Ма­ке­до­ни­ја не­ма ни­ту да се укра­и­ни­зи­ра, ни­ту да се ос­ма­ни­зи­ра.

Ма­ке­до­ни­ја и прет­ход­но би­ла ис­пра­ве­на пред ди­ле­ми. Др­жа­ва не се до­би­ва, за др­жа­ва се из­бо­ру­ва. Ко­га ЕУ во 1992 го­ди­на со Дек­ла­ра­ци­ја­та од Ли­са­бон ѝ по­ну­ди на Ма­ке­до­ни­ја приз­на­ва­ње под име што не­ма да го со­др­жи збо­рот Ма­ке­до­ни­ја тоа бе­ше од­би­е­но и за не­кол­ку го­ди­ни ста­на при­фат­ли­ва ре­фе­рен­ца­та што го со­др­жи збо­рот Ма­ке­до­ни­ја.

Се­га, врз ос­но­ва на до­стап­ни­те ин­фор­ма­ции, по­ли­тич­ки­те ли­де­ри тре­ба да по­стиг­нат раз­би­ра­ње за при­ста­пот во кој ќе ги бра­ни­ме на­ши­те ин­те­ре­си за име­то, но исто­вре­ме­но ќе пра­ви­ме сè за да из­бег­не­ме за­о­ста­ну­ва­ње во ин­те­гра­ци­и­те во ЕУ во гру­па­та со Ко­со­во и со Бос­на и Хер­це­го­ви­на. Со­о­че­ни со сред­но­роч­на по­ли­тич­ка не­ста­бил­ност во Гр­ци­ја, ка­де што ни­ту ед­на пар­ти­ја не­ма јас­но мно­зинс­тво, ка­де што тре­та­та и пет­та­та пар­ти­ја се про­тив ре­ше­ние што ќе го со­др­жи име­то Ма­ке­до­ни­ја, ние тре­ба да на­пра­ви­ме сѐ за на­пре­док во си­те дру­ги пра­ша­ња. Со склу­чу­ва­ње до­го­вор за до­бро­со­седс­тво со Бу­га­ри­ја тре­ба да го по­ка­же­ме на­ши­от ка­па­ци­тет за ди­ја­лог за до­бро­со­седс­тво.

Разговараше: Го­ран Мо­ми­роски
Фото: Александар Ивановски
(Интервјуто со Сашо Клековски е објавено во 71. број на неделникот Република)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.