СДСМ пред Албанците со барањата на УЧК

Тоа што СДСМ и За­ев го ве­ту­ваа(т) за из­ле­гу­ва­ње од рам­ки­те во на­со­ка на де­цен­тра­ли­за­ци­ја на по­ли­ци­ја­та, а што им е вгра­де­но во про­гра­ма­та за на­во­ден жи­вот и во на­ста­пи­те пред ет­нич­ки Ал­бан­ци што се гла­са­чи во Ма­ке­до­ни­ја, би­ло тоа да е во ет­нич­ки до­ми­нант­ни­те сре­ди­ни во зем­ја­та или во ди­јас­по­ра­та, во це­лост ги по­кри­ва ба­ра­ња­та што во­о­ру­же­ни­те прет­став­ни­ци на УЧК во 2001 го­ди­на ги ста­ви­ја на пре­го­ва­рач­ка ма­са. То­гаш­ни­те за­пад­ни олес­ну­ва­чи Џејмс Перд­ју и Фран­соа Ле­о­тар, за­ед­но со нив­ни­от шеф Ха­ви­ер Со­ла­на, „ба­лан­си­раа“ ме­ѓу ба­ра­ња­та на ал­бан­ски­те ли­де­ри, од ед­на­та стра­на, и ба­ра­ња­та на ВМРО-ДПМНЕ и СДСМ, од дру­га­та стра­на.

„Ли­де­ри­те на ет­нич­ки­те Ал­бан­ци ин­си­сти­раа на де­цен­тра­ли­за­ци­ја на по­ли­ци­ја­та, од­нос­но та­кво ди­зај­ни­ра­ње на по­ли­ци­ја­та ко­ја ќе би­де по­вр­за­на со ло­кал­на­та власт. Спо­ред нив, на ло­кал­но ни­во тре­ба да се сим­не јав­на­та без­бед­ност, со­о­бра­ќај­на­та по­ли­ци­ја и ма­тич­на­та еви­ден­ци­ја, а на цен­трал­но ни­во да оста­не са­мо др­жав­на­та без­бед­ност. На тоа остро се спро­тив­ста­ву­ва ма­ке­дон­ска­та стра­на оце­ну­вај­ќи де­ка тоа ќе зна­чи ин­ста­ли­ра­ње дру­га власт, нас­про­ти цен­трал­на­та, и де­фор­ми­ра­ње на ло­кал­на­та са­мо­у­пра­ва и неј­зи­но пре­рас­ну­ва­ње во по­ли­тич­ка за­ед­ни­ца. Ма­ке­дон­ска­та стра­на ба­ра да оста­не цен­трал­но­то упра­ву­ва­ње со по­ли­ци­ја­та за­што, во спро­тив­но, от­трг­на­та­та ло­кал­на по­ли­ци­ја со ба­ра­ње­то за неј­зи­на ет­ни­за­ци­ја мо­же да ја раз­не­би­ти др­жа­ва­та, да отво­ри ши­рок про­стор за ет­нич­ки про­тек­ци­о­ни­зам и за цу­те­ње на кри­ми­на­лот. Ма­ке­дон­ска­та стра­на во пред­ло­гот… не гле­да ни­ка­кво ре­фор­ми­ра­ње на по­ли­ци­ја­та, ту­ку соз­да­ва­ње но­ва по­ли­ци­ска стру­кту­ра“, из­ве­сту­ва­ат ме­ди­у­ми­те за раз­во­јот на по­ли­тич­ки­от ди­ја­лог во Охрид во 2001 го­ди­на.

Во акту­ел­на­та пла­тфор­ма на СДСМ, за­ра­ди ко­ја „гра­ѓан­ски и над­на­ци­о­нал­но“ ја до­бил под­др­шка­та, се пред­ви­ду­ва ток­му та­ква де­цен­тра­ли­за­ци­ја на по­ли­ци­ја­та. Од­нос­но, под ло­кал­ни­те вла­сти да би­дат по­ли­ци­ски­те си­ли за јав­на без­бед­ност, со­о­бра­ќа­јот и ма­тич­на­та еви­ден­ци­ја. Ако на тоа се до­да­дат и пла­тфор­ми­те на ал­бан­ски­те ра­ди­кал­ни дви­же­ња за ет­ни­за­ци­ја со вра­бо­ту­ва­ња­та во тие стру­кту­ри, де­нес СДСМ го ре­а­ли­зи­ра ба­ра­ње­то на во­о­ру­же­на­та ОНА, чиј­што ко­рен ле­жи во го­ле­мо­ал­банс­тво­то.

Во де­лот по­све­тен на јак­не­ње на ло­кал­на­та са­мо­у­пра­ва јас­но се на­ве­ду­ва де­ка „на оп­шти­ни­те ќе им би­дат пре­не­се­ни си­те над­леж­но­сти што мо­же да ги из­вр­шу­ва­ат по­ус­пеш­но од цен­трал­на­та власт, и тоа: дел од управ­ни­те функ­ции на МВР (ма­тич­на еви­ден­ци­ја, со­о­бра­ќај­ни и во­зач­ки доз­во­ли), дел од над­леж­но­сти­те на по­ли­ци­ја­та (ја­вен ред и мир и ре­гу­ли­ра­ње на со­о­бра­ќа­јот на ло­кал­ни­те па­ти­шта и ули­ци), ит­на ме­ди­цин­ска по­мош, со­ци­јал­на за­шти­та, цен­три за вра­бо­ту­ва­ње, де­цен­тра­ли­зи­ра­ње на уста­но­ви­те од об­ла­ста на кул­ту­ра­та (со иск­лу­чок на тие што се од на­ци­о­нал­но зна­че­ње), упра­ву­ва­ње со зем­јо­дел­ско­то зем­ји­ште, шу­ми­те и па­си­шта­та и др.“

Ко­га ве­ќе За­ев и СДСМ ги кре­наа вло­го­ви­те со ет­нич­ки­те фор­му­ли, со прет­ход­ни до­го­во­ри и раз­го­во­ри со Бе­са, ал­бан­ска­та ди­јас­по­ра и со дру­ги учес­ни­ци во таа аген­да, не­ма по­тре­ба де­лот од гла­са­чи­те ет­нич­ки Ма­ке­дон­ци да се из­не­на­де­ни од пла­тфор­ми­те што ли­де­ри­те на ет­нич­ки­те Ал­бан­ци ги ста­ви­ја на ма­са за ид­но ко­а­ли­ци­ра­ње во вла­ста.

Си­те ба­ра­ња за про­ме­на на Уста­вот

За­ев со над­во­реш­на по­ткре­па ја рас­пос­ла Ма­ке­до­ни­ја пред ал­бан­ски­те гла­са­чи и ја кре­на и це­на­та за ко­а­ли­ци­ра­ње. Без от­стап­ка и ра­ка­ви­ци, ди­рект­но се ба­ра про­ме­на на име­то на др­жа­ва­та и неј­зи­ни­те сим­бо­ли за да мо­жат тие да ги отко­чат евро­ин­те­гра­ци­и­те и да го одра­зу­ва­ат мул­ти­ет­нич­ки­от ка­ра­ктер на др­жа­ва­та. Ток­му за­тоа нед­вос­мис­ле­но ла­жен и из­вр­тен е оби­дот ре­зул­та­тот на пред­вре­ме­ни­те пар­ла­мен­тар­ни из­бо­ри што го освои СДСМ да се прет­ста­ву­ва ка­ко по­бе­да на „на­дет­нич­ка пла­тфор­ма“ и гра­ѓан­ско со­зре­ва­ње на ет­нич­ки­те Ал­ба­нец во Ма­ке­до­ни­ја ка­ко гла­са­чи.

Ако СДСМ и Зо­ран За­ев на­ста­пу­ваа(т) со „двој­на фор­му­ла“, со две раз­лич­ни пла­тфор­ми – ед­на пред гла­са­чи­те Ал­бан­ци за дво­ја­зич­ност и би­на­ци­о­нал­на др­жа­ва, а дру­га за Ма­ке­дон­ци­те, де­ка ќе се за­чу­ва устав­ни­от по­ре­док – се­га ве­ќе не­ма да мо­жат да мол­чат пред пра­ша­ња­та од јав­но­ста ко­ја се чув­ству­ва из­ла­жа­на. Ка­ко За­ев ќе го за­чу­ва по­ре­до­кот ко­га, ако се изо­ста­ви не­го­во­то ве­ту­ва­ње ка­ко „праг­ма­ти­чен око­лу устав­ни­те про­ме­ни“,мо­ра да го отво­ри Уста­вот за да ги ис­пол­ни ба­ра­ња­та на не­го­ви­те парт­не­ри? Нив­ни­те ба­ра­ња­та, по­крај пре­и­ме­ну­ва­ње­то на др­жа­ва­та, се од­не­су­ва­ат и на ре­де­фи­ни­ра­ње на устав­ни­от по­ре­док. За ал­бан­ски­от да би­де втор офи­ци­ја­лен ја­зик во це­ла­та др­жа­ва, тре­ба да се ме­ну­ва Уста­вот. Сле­ду­ва ба­ра­ње­то СЈО да би­де устав­на ка­те­го­ри­ја; пра­ша­ње­то за га­ран­ци­ја за кон­сен­зу­ал­ност при до­не­су­ва­ње­то важ­ни од­лу­ки; еко­ном­ска­та рам­но­прав­ност, а ту­ка се и про­ме­ни­те на др­жав­ни­те сим­бо­ли кои би би­ле при­фат­ли­ви за ли­де­ри­те на пар­ти­и­те на ет­нич­ки­те Ал­бан­ци, си­те се ре­ше­ни­ја што тре­ба да се нај­дат во Уста­вот.

Акту­ел­но­то ви­тка­ње­то на ре­ал­но­ста и пер­е­ње­то на ин­же­не­рин­гот од над­вор во спон­зо­ри­ра­ни­те ме­ди­у­ми оди до та­му што се пра­ват ви­де­о­при­ло­зи де­ка во Ара­чи­но­во, Сту­де­ни­ча­ни и во Лип­ко­во се гла­са­ло за во­ве­ду­ва­ње ка­на­ли­за­ци­ја, а не за пла­тфор­ма­та со ко­ја во епи­цен­та­рот на ра­ди­кал­ни­те се­па­ра­ти­стич­ки дви­же­ња се ну­ди мож­ност за фор­ми­ра­ње сво­ја, ло­кал­на, оп­штин­ска по­ли­ци­ја и дру­ги са­мо­стој­ни ор­га­ни ка­ко пре­од кон кан­то­ни­за­ци­ја. Ка­ко да е др­жа­ва­та во нор­ма­лен про­цес во пре­срет на ло­кал­ни из­бо­ри. Но, лу­ѓе­то не чи­та­ат про­гра­ми, па ду­ри се­га отка­ко ал­бан­ски­те дру­га­ри на За­ев ги ис­по­ра­чаа ба­ра­ња­та мно­гу­ми­на се чув­ству­ва­ат пре­ла­жа­ни и го да­ле гла­сот за жи­вот ка­ков што СДСМ им го пред­ви­ду­ва со кан­то­нал­но уре­ду­ва­ње и пре­од кон фе­де­ра­ли­за­ци­ја.

„Гра­ѓан­ски кон­цепт“ над охрид­ска­та рам­ка, кој на­вод­но се про­мо­ви­ра­ше, крие уште по­дра­ма­тич­ни ре­зо­ви во оп­штес­тво­то. Ва­кви екс­пе­ри­мен­ти во ре­ги­о­нот има до­вол­но, од Ко­со­во до Бос­на и Хер­це­го­ви­на. Не­функ­ци­о­нал­но­ста на та­ква­та фор­ма на др­жа­ва бр­зо ќе исп­ли­ва и ќе ги по­ка­же сво­и­те за­би. Не слу­чај­но та­кви­те конф­ли­кти ги пред­ви­ду­ва­ат и го­лем број ме­ѓу­на­род­ни ана­ли­ти­ча­ри.

До­каз де­ка зад гра­ѓан­ско­то осве­сту­ва­ње се кри­јат на­ци­о­нал­ни стра­те­гии на го­ле­мо­ал­банс­тво­то по­ткре­пе­но од ме­ѓу­на­род­ни­от план за кри­е­ње на суд­би­на­та на за­пад­ни­от Бал­кан бе­ше одра­бо­ту­ва­ње­то на Ти­ра­на. Пр­во, со фор­ми­ра­ње­то на уни­ја­та на ал­бан­ски­те оп­шти­ни во ко­ја вле­гу­ва­ат и ко­сов­ски и оп­шти­ни од Ма­ке­до­ни­ја, за вед­наш по из­бо­ри­те во Ти­ра­на да би­дат сви­ка­ни си­те по­ли­тич­ки ли­де­ри на ет­нич­ки­те Ал­бан­ци од Ма­ке­до­ни­ја со ба­ра­ње да ги над­ми­нат сво­и­те лич­ни ам­би­ции за до­бро­то на си­те Ал­бан­ци­те. Но, ни­кој од осве­сте­ни­те со­гра­ѓа­ни Ал­бан­ци од но­ви­те ба­сти­о­ни на со­ци­јал­де­мо­кра­ти­ја­та во Ма­ке­до­ни­ја, од Лип­ко­во, Брест или Та­ну­шев­ци, не по­ба­ра од­го­вор­ност од нив што ба­ра­ат на со­ве­ту­ва­ње во Ти­ра­на? Ни­кој од из­ле­зе­ни­те од на­ци­о­нал­ни­те рам­ки во Те­то­во, Де­бар, Ча­ир или Са­рај не по­ба­раа на таа сред­ба да за­ми­не и Зо­ран За­ев, ка­ко ди­ре­ктен прет­став­ник на 70.000 гла­са­чи ет­нич­ки Ал­бан­ци од Ма­ке­до­ни­ја. Ни­ту, пак, За­ев го по­ста­ви ова пра­ша­ње иа­ко на сред­ба­та најм­но­гу се збо­ру­ва­ло за не­го­ва­та пла­тфор­ма. Осо­бе­но што и За­ев и Ра­ма се од исто­то про­за­пад­но кри­ло. Но, по­ра­ка­та со ко­ја ли­де­ри­те на ет­нич­ки­те Ал­бан­ци се вра­ти­ја од Ти­ра­на (не­кој по­ра­но, не­кој по­доц­на) јас­но ука­жу­ва на стра­те­ги­ја­та – ко­а­ли­ци­ја за власт е мож­на са­мо врз на­ци­о­нал­на го­ле­мо­ал­бан­ска пла­тфор­ма.

Про­ме­ни­те на Рам­ков­ни­от

Што „праг­ма­тич­ни­от“ За­ев са­ка да пре­скок­ну­ва во Рам­ков­ни­от до­го­вор? Спо­ре­де­но со не­го­ви­те пла­тфор­ми за дво­ја­зич­ност и пла­тфор­ма­та на парт­не­ри­те од Бе­са, лес­но из­ле­гу­ва де­ка За­ев свес­но или не­свес­но би пре­ми­нал пре­ку еден од ос­нов­ни­те прин­ци­пи, а тоа е „су­ве­ре­ни­те­тот и те­ри­то­ри­јал­ни­от ин­те­гри­тет на Ма­ке­до­ни­ја и уни­тар­ни­от ка­ра­ктер на др­жа­ва­та се не­по­вред­ли­ви и мо­ра да се со­чу­ва­ат, не по­сто­јат те­ри­то­ри­јал­ни ре­ше­ни­ја за ет­нич­ки­те пра­ша­ња“, ка­ко што стои во Рам­ков­ни­от до­го­вор.

За­ев пре­ми­ну­ва и пре­ку ше­сти­от дел на рам­ка­та, кој се од­не­су­ва на обра­зо­ва­ни­е­то и упо­тре­ба­та на ја­зи­ци­те, при што де­цид­но се на­ве­ду­ва де­ка „низ це­ла Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја и во неј­зи­ни­те ме­ѓу­на­род­ни од­но­си служ­бен ја­зик е ма­ке­дон­ски­от ја­зик“. По­тоа со до­ку­мен­тот и ане­кси­те А и Б се до­пре­ци­зи­ра де­лот со кој се ре­гу­ли­ра упо­тре­ба­та на ја­зи­ци­те во др­жа­ва­та и во оп­шти­ни­те со над 20 про­цен­ти на­се­ле­ние кое го­во­ри друг ја­зик. „Кое би­ло ли­це што жи­вее во еди­ни­ца на ло­кал­на са­мо­у­пра­ва во ко­ја нај­мал­ку 20% од на­се­ле­ни­е­то збо­ру­ва­ат служ­бен ја­зик раз­ли­чен од ма­ке­дон­ски­от, мо­же да упо­тре­бу­ва кој би­ло служ­бен ја­зик за да ко­му­ни­ци­ра со ре­ги­о­нал­на­та кан­це­ла­ри­ја на цен­трал­на­та вла­да, над­леж­на за таа оп­шти­на; та­ква­та кан­це­ла­ри­ја ќе од­го­во­ри на тој ја­зик, до­пол­ни­тел­но на ма­ке­дон­ски. Кое би­ло ли­це мо­же да упо­тре­бу­ва кој би­ло служ­бен ја­зик за да ко­му­ни­ци­ра со глав­на кан­це­ла­ри­ја на цен­трал­на­та вла­да, кој ќе му од­го­во­ри на тој ја­зик, до­пол­ни­тел­но на ма­ке­дон­ски”.

За­ев и СДСМ, вид­но упра­ву­ва­ни од над­вор, не са­мо што одат про­тив сво­јот став од 2001 го­ди­на ту­ку и ја ин­кор­по­ри­ра­ле по­ну­да­та на Пи­тер Фејт, уште еден по­сред­ник во пре­го­во­ри­те за Рам­ков­ни­от до­го­вор од 2001 го­ди­на. Тој ла­ни пре­по­ра­ча де­ка Уста­вот тре­ба да се про­ме­ни во де­лот на упо­тре­ба­та на ја­зи­ци­те, од­нос­но да се до­да­де ал­бан­ски­от ја­зик. „На це­ла­та те­ри­то­ри­ја во Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја и во неј­зи­ни­те ме­ѓу­на­род­ни од­но­си служ­бен ја­зик е ма­ке­дон­ски­от ја­зик и не­го­во­то ки­рил­ско пис­мо. Ал­бан­ски­от ја­зик, исто та­ка, е служ­бен ја­зик и не­го­во­то пис­мо, ка­ко што е опре­де­ле­но со овој член“. Не­го­ва­та пла­тфор­ма со­др­же­ше и пред­лог за ос­но­ва­ње пре­ве­ду­вач­ки цен­три за по­тре­би­те на ло­кал­ни­те еди­ни­ци, сти­му­ли­ра­ње на обра­зо­ва­ни­е­то на по­го­лем број пре­ве­ду­ва­чи, ос­но­ва­ње но­ва инс­пек­ци­ска служ­ба за спро­ве­ду­ва­ње на За­ко­нот за ја­зи­ци­те, кам­па­њи за пред­но­ста на по­ве­ќе­ја­зич­но­ста…

Но, ра­ка на ср­це, За­ев не е сам во овој опа­сен ин­же­не­ринг. По­дол­го вре­ме раз­ни екс­пер­ти бли­ски до СДСМ, но и до стран­ски­те из­во­ри на па­ри, пред­ла­гаа дво­ја­зи­чен, би­на­ци­о­на­лен, па и фе­де­ра­лен кон­цепт. Дел од нив, исто та­ка, учес­тву­ваа и во изра­бо­тка­та на Рам­ков­ни­от до­го­вор. Еден од нив е Љу­бо­мир Фрч­ко­ски, кој во ед­на при­го­да ана­ли­зи­ра де­ка мо­ра да се др­жи­ме до Рам­ков­ни­от „за да не мо­же утре ДУИ или кој би­ло друг да се по­ви­ку­ва на тоа – вие го про­би­вте Рам­ков­ни­от, ќе го про­би­е­ме и ние – па да ба­ра­ат ја­зик во Ар­ми­ја и слич­но“. Де­нес, ни­ту не­му, ни­ту на СДСМ, на па­тот кон вла­ста, не им е проб­лем тоа. Не­ма по­тре­ба ни­ту од втор Рам­ко­вен ко­га из­ме­ни­те ди­рект­но се пла­ни­ра­ат за во Уста­вот на ид­на­та др­жа­ва, за нив, со не­де­фи­ни­ра­но име.

Пишува: Наум Стоилковски
(Текст објавен во 225. број на неделникот „Република“, 23.12.2016)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.