Двојните стандарди и рускиот гас

Ма­ке­дон­ска­та вла­да уште не се бе­ше до­и­ска­жа­ла де­ка ид­ни­на­та на зем­ја­та во про­е­ктот „Тур­ски тек“ за­ви­си од од­лу­ка­та на Бри­сел, Сло­вач­ка ис­пра­ти по­ну­да до Мос­ква да би­де дел од га­со­вод што би ја снаб­ду­вал со гас цен­трал­на, источ­на и ју­го­и­сточ­на Евро­па. Одед­наш пад­наа во во­да си­те прин­ци­пи, пра­ви­ла и ри­гид­ни ста­во­ви за опас­но­ста од мо­но­пол­ска уло­га на ру­ски­от гас во Евро­па и опас­но­ста од до­ми­на­ци­ја на Пу­тин на ме­ѓу­на­род­ни­те енер­гет­ски па­за­ри. Не из­др­жа ни Бу­га­ри­ја ко­ја, по­ра­ди при­ти­сок од За­па­дот, во пос­лед­ни­те шест го­ди­ни мо­ра­ше да се отка­же од нук­ле­ар­на­та цен­тра­ла „Бе­ле­не“, ко­ја тре­ба­ше да се гра­ди со ру­ска тех­но­ло­ги­ја и со ру­ски па­ри, од на­фто­во­дот „Бур­гас Але­ксан­дро­по­лис“, кој тре­ба­ше да но­си ру­ска на­фта до Гр­ци­ја пре­ку Бу­га­ри­ја, и од га­со­во­дот „Ју­жен тек“. И Бој­ко Бо­ри­сов, отка­ко сфа­ти де­ка Гер­ма­ни­ја пр­ва ќе ги отфр­ли аме­ри­кан­ски­те ба­ра­ња да не ста­ну­ва за­вис­на од ру­ска енер­ги­ја, се вклу­чи во тр­ка по евти­ни­от ру­ски гас. И, ко­неч­но, со од­лу­ка­та на Ру­си­ја и на три за­пад­ни ком­па­нии (бри­тан­ска, гер­ман­ска и хо­ланд­ска) да гра­дат две но­ви гас­ни ли­нии, кои тре­ба да ја ста­би­ли­зи­ра­ат гер­ман­ска­та по­тре­ба од енер­ген­ти, пад­наа во во­да си­те ма­ски. Проб­ле­мот на Ма­ке­до­ни­ја не бил во тоа што со учес­тво во „Тур­ски тек“ ќе ги на­ру­ше­ла европ­ско­то за­ко­но­дав­ство и мо­но­пол­ски­те пра­ви­ла на Европ­ска­та енер­гет­ска за­ед­ни­ца, ту­ку во тоа што ќе им чеп­не­ла од па­ри­те на кои пра­во по­ла­га­ат го­ле­ми­те и моќ­ни др­жа­ви. Се раз­би­ра, ни­кој ни­ко­гаш не­ма да приз­нае де­ка проб­ле­мот со Ма­ке­до­ни­ја и со Ср­би­ја во исти­от кон­текст е тоа што тие не сме­ат да ста­нат актив­ни игра­чи кои мо­жат да вли­ја­ат врз по­важ­ни про­це­си на европ­ско тло.

Две­те зем­ји, кои се под­го­тве­ни да би­дат дел од ЕУ во ско­ро вре­ме, не сме­ат да за­ра­бо­ту­ва­ат сто­ти­ци ми­ли­о­ни евра го­диш­но од тран­зит на ру­ски­от гас за­тоа што тоа за­до­волс­тво им е га­ран­ти­ра­но са­мо на член­ки­те на ЕУ. До­се­га не слуш­нав­ме де­ка ре­а­ги­ра­ше Европ­ска­та ко­ми­си­ја или Европ­ска­та енер­гет­ска зед­ни­ца за по­ну­ди­те на Сло­вач­ка и на Бу­га­ри­ја, а ни­кој не се ос­ме­ли да пра­ша ка­ко Гер­ма­ни­ја ус­пеа да до­го­во­ри две но­ви гас­ни ли­нии од Ру­си­ја. И тоа са­мо не­кол­ку де­на отка­ко за шест ме­се­ци беа про­дол­же­ни еко­ном­ски­те санк­ции кон Ру­си­ја. За­мис­ле­те во ера на нај­го­лем ани­мо­зи­тет ме­ѓу Мос­ква и ЕУ ко­га, под при­ти­сок на САД, нај­бо­га­ти­те член­ки на ЕУ се сог­ла­си­ја на санк­ции за Пу­тин, нај­сил­на­та европ­ска еко­но­ми­ја пот­пи­шу­ва стра­те­ги­ски до­го­вор за увоз на ру­ски гас. Тоа што 2,5 ми­ли­о­на ра­бот­ни ме­ста во зем­ји­те на ЕУ се ди­рект­но за­гро­зе­ни од санк­ци­и­те кон Ру­си­ја и тоа што сто­ти­ци го­ле­ми за­пад­ни фир­ми тр­пат огром­ни за­гу­би е не­важ­но. Важ­но е де­ка тие што мо­жат се обез­бе­ди­ја со енер­ген­ти за на­ред­ни­те 50 го­ди­ни. Ма­ли­те и не­важ­ни зем­ји ка­ко Ма­ке­до­ни­ја мо­жат да се сли­ка­ат и да че­ка­ат ми­лост од Бри­сел. Не чув­ме ни­ту де­ка спе­ци­ја­лен аме­ри­кан­ски еми­сар оти­де во Бра­тис­ла­ва, Со­фи­ја и во Бер­лин за да ги мо­ли та­мош­ни­те вла­ди да не би­дат тро­јан­ски коњ ка­ко што пред ку­ма­нов­ска­та кри­за про­чи­тав­ме из­ја­ва на грч­ки ми­ни­стер кој ре­че де­ка го од­бил ба­ра­ње­то на Ва­шин­гтон да го пре­ки­не про­е­ктот „Тур­ски тек“. На кра­јот на оваа епи­зо­да не е иск­лу­че­но не­кој прет­став­ник на ЕУ еден ден да из­ле­зе и да ка­же де­ка ни­ко­гаш не­ма­ло ни­ка­кви за­ка­ни за Ма­ке­до­ни­ја, Ср­би­ја и за Гр­ци­ја и де­ка си­те вла­ди сво­и­те стра­те­ги­ски од­лу­ки ги до­не­су­ва­ле спо­ред ин­те­ре­сот на гра­ѓа­ни­те. Со дру­ги збо­ро­ви, ќе ни ка­жат де­ка са­ми сме си ви­нов­ни што сме оста­ви­ле не­кој чи­нов­ник во Бри­сел или во Ва­шин­гтон да од­лу­чу­ва за тоа да­ли на­ши­те де­ца по 30 го­ди­ни ќе има­ат до­вол­но гас за да ја ми­нат зи­ма­та на тем­пе­ра­ту­ра по­го­ле­ма од ми­нус 22 сте­пе­ни спо­ред Цел­зи­ус. Слич­но и со ку­ма­нов­ска­та кри­за, не е да­ле­ку де­нот ко­га не­кој го­стин или ме­ди­ја­тор сре­де Скоп­је ќе ни ка­жу­ва при­каз­ни ка­ко ин­фор­ма­ци­и­те за по­вр­за­но­ста на упа­дот на ко­сов­ски­те те­ро­ри­сти во Ку­ма­но­во, ка­де што тре­ба да се про­те­га га­со­во­дот кој пре­ку Цр­но Мо­ре, Тур­ци­ја, Гр­ци­ја, Ма­ке­до­ни­ја и Ср­би­ја тре­ба да вле­зе во ЕУ, би­ле са­мо не­чи­ја фан­та­зи­ја, а не и ре­ал­на по­ли­ти­ка. Ду­ри и да е точ­но де­ка „Тур­ски тек“ е са­мо мам­ка на Ру­си­ја и де­ка Мос­ква не­ма па­ри да го гра­ди, ду­ри и да е тоа са­мо ге­о­стра­те­ги­ска игра ме­ѓу Оба­ма и Пу­тин, Ма­ке­до­ни­ја мо­ра до крај да се бо­ри за учес­тво во про­е­ктот. Пот­пи­шу­ва­ње­то на до­го­во­рот ме­ѓу „Газ­пром“ и тур­ска­та вла­да и пот­пи­сот на ру­ски­те и на грч­ки­те прет­став­ни­ци за фи­нан­си­ра­ње на про­е­ктот ѝ да­ва об­вр­ска на Ма­ке­до­ни­ја да на­пра­ви сѐ што мо­же за да ста­не дел од не­го.

ЕУ да об­јас­ни ка­ко ќе ре­ши за „Тур­ски тек“

Ста­вот на Вла­да­та на Ре­пуб­ли­ка Ма­ке­до­ни­ја де­ка од Европ­ска­та уни­ја за­ви­си да­ли Ма­ке­до­ни­ја ќе би­де дел од „Тур­ски тек“ е са­мо ед­на епи­зо­да во це­ла­та смрд­ли­ва ат­мо­сфе­ра на не­вид­ли­ви при­ти­со­ци и за­ка­ни по­вр­за­ни со пра­во­то на зем­ја­та да има евтин гас. Но, таа не смее да би­де пос­лед­на. Вла­да­та мо­ра ин­тен­зив­но да ба­ра об­јас­ну­ва­ња од сво­и­те стра­те­ги­ски парт­не­ри да­ли Сло­вач­ка, Бу­га­ри­ја и Гер­ма­ни­ја има­ат пра­во да пред­ла­га­ат и спро­ве­ду­ва­ат про­е­кти со ру­ски ком­па­нии. Ако има­ат та­кво пра­во, зо­што го не­ма­ме и ние исто­то пра­во, а ако не­ма­ат, тоа да би­де ка­жа­но јас­но. При­тоа, мо­ра да се пра­ша да­ли и за нив ќе од­лу­чу­ва Бри­сел или, во нај­ма­ла ра­ка, да­ли Бри­сел се сог­ла­сил Гер­ма­ни­ја да до­не­се два но­ви га­со­во­да од Ру­си­ја. Се раз­би­ра, Ма­ке­до­ни­ја е ма­ла и ран­ли­ва зем­ја ко­ја мо­ра да игра ка­ко што ќе ѝ ка­жат го­ле­ми­те и моќ­ни, но не­кои ра­бо­ти не мо­жат да се пре­мол­чат. Во име­то на ид­ни­на­та на на­ши­те де­ца, и ние и тие мо­ра да зна­е­ме зо­што не сме им обез­бе­ди­ле по­до­бар и по­е­втин жи­вот.

И ал­бан­ски­те ли­де­ри да ра­бо­тат во ин­те­рес на сво­и­те де­ца

По­крај тај­ни­те по­ра­ки и за­ка­ни за ма­ке­дон­ска­та вла­да да не „шу­ру­ва“ со Ру­си­ја, по­стои уште еден ва­жен фа­ктор зо­што Ма­ке­до­ни­ја се пла­ши да вле­зе во га­сен биз­нис со Ру­си­ја. Се ра­бо­ти за Ал­бан­ци­те, кои и на ме­ѓу­на­род­но ни­во се сме­та­ат за из­вр­ши­те­ли на одре­де­ни за­пад­ни др­жа­ви кои сво­ја­та бла­го­дар­ност за не­за­вис­но­ста на Ко­со­во ќе ја по­ка­жат на на­чин кој ќе би­де со­од­ве­тен. Се раз­би­ра, од Еди Ра­ма, Ха­шим Та­чи и од дру­ги­те ал­бан­ски и ко­сов­ски по­ли­ти­ча­ри не мо­же­ме да оче­ку­ва­ме де­ка ќе го сме­нат ста­вот ако тре­ба да се бој­ко­ти­ра не­кој про­ект со Ру­си­ја, но за­тоа на та­кво не­што тре­ба да се ра­бо­ти со ли­де­ри­те на ма­ке­дон­ски­те Ал­бан­ци, кои за­ед­но со сво­и­те со­на­род­ни­ци ќе би­дат ди­рект­ни ко­рис­ни­ци на при­до­би­вки­те од „Тур­ски тек“. Спо­ред не­кои не­о­фи­ци­јал­ни про­це­ни, Ма­ке­до­ни­ја мо­же да до­би­ва ме­ѓу 150 и 250 ми­ли­о­ни евра се­ко­ја го­ди­на од тран­зи­тот на ру­ски­от гас кон дру­ги­те ко­рис­ни­ци на про­е­ктот. По­крај тие огром­ни средс­тва, не тре­ба да се за­не­ма­ри и фа­ктот што це­на­та на стру­ја­та во зем­ја­ва ќе се на­ма­ли до 30 про­цен­ти. Па­ри­те што Ма­ке­до­ни­ја ќе ги до­бие (по­крај не­кол­ку ил­ја­ди но­ви вра­бо­ту­ва­ња) пре­ку про­е­ктот ќе им би­дат на рас­по­ла­га­ње и на ал­бан­ски­те гра­ѓа­ни, кои ќе се гре­ат по­е­вти­но, и на ал­бан­ски­от биз­нис, кој ќе тро­ши по­мал­ку за енер­ги­ја. Пре­ку па­ри­те, кои мо­же да би­дат и по­ве­ќе од 10 про­цен­ти од ма­ке­дон­ски­от бу­џет, си­те гра­ѓа­ни ќе по­чув­ству­ва­ат при­до­би­вка. За­тоа, кол­ку за овој про­ект тре­ба да се бо­ри ВМРО-ДПМНЕ тол­ку актив­ност, осо­бе­но во убе­ду­ва­ње на сво­и­те со­на­род­ни­ци во Ко­со­во и во Ал­ба­ни­ја, тре­ба да по­ка­жат и ДУИ и ДПА. И не са­мо за­ра­ди ма­ке­дон­ски­те Ал­бан­ци, ту­ку и за­ра­ди ко­сов­ски­те и тие во Ал­ба­ни­ја. Ло­кал­ни­те гас­ни ли­нии на кои мо­же да се по­вр­зат При­шти­на и Ти­ра­на пре­ку Ма­ке­до­ни­ја или пре­ку Гр­ци­ја е при­чи­на по­ве­ќе зо­што ал­бан­ски­те ли­де­ри тре­ба да ги по­тис­нат емо­ци­и­те и да се свр­тат кон про­фи­тот, кој мо­же да го збли­жи це­ли­от ре­ги­он.

Пишува: Горан Момироски
(Текст објавен во 147. број на неделникот „Република“, 26.06.2015)

Republika.mk - содржините, графичките и техничките решенија се заштитени со издавачки и авторски права (copyright). Крадењето на авторски текстови е казниво со закон. Дозволено е делумно превземање на авторски содржини (текст и фотографии) со ставање хиперлинк до содржината што се цитира.